adab-ı hayatiye / âdâb-ı hayatiye

• Hz. Peygamberin (a.s.m) hayatında yaşadığı ahlâk kuralları.

adak

• Nezr, Allahü teâlânın rızâsının elde edilmesi veya bir isteğin yerine gelmesi veya bir belâ ve musîbetin giderilmesi maksadıyla Allahü teâlâ için oruç tutmak, kurban kesmek gibi başlıbaşına ibâdet olan veyâ benzeyen bir şeyi kendisine vâcib kabûl etm e.

adaptasyon

• Tatbik etme işi. Bir şeyin bir başkasına göre ayarlanması. Bir canlının, yaşadığı muhite uyması işi. (Fransızca)
• Yabancı dilde yazılmış bir eseri yerli adlar ile ve yerli hayata uydurarak çevirme. (Fransızca)

ahdname / ahdnâme

• Devlet başkanının emriyle, bâzı devlet, topluluk ve şahıslara özel haklar tanımak maksadıyle hazırlanan belge.

ahilla

• (Ehillâ) Sadık ve samimi arkadaşlar. En sadık dostlar. Haliller.

akademi

• yun. Yüksek mekteb.
• Âlimler, edebiyatçılar heyeti.
• Eflatun'un vaktiyle talebesine ders verdiği yer.
• Çıplak modelden yapılan insan resmi.
• Belli bir ilmin gelişme ve ilerlemesini te'min maksadı ile müşterek tetebbularda veya serbest tedrisatta bulunan salâhiyetl

akika

• Yeni doğan çocuk için Allah'a şükür maksadıyla kesilen kurban.

akl-ı feal / akl-ı feâl

• İşrâkiyye (Yeni Eflâtunculuk) felsefesinde ukûl-ı aşerenin (on akılın) sonuncusu olup, yaşadığımız âlemle alâkalı akla verilen ad. Öldürme ve yaratma işlerine bakan mertebe.

aks-i maksud

• Maksadın aksi.

ala-rağm-i enf-il ye's / alâ-rağm-i enf-il ye's

• Ye'sin burnunu kırmak maksadiyle ve ona tahkir ile.

alem-i zuhur / âlem-i zuhur

• Görünen âlem, şahâdet âlemi, şu anda içinde yaşadığımız âlem.

alkış

• Tar: Padişahlarla vezirlerin kadirlerini yükseltmek maksadıyla yapılan merasim hakkında kullanılan bir tabir.

allahu a'lemu bimuradihi / allahu â'lemu bimuradihi

• Asıl maksadını en iyi bilen ancak Allah'tır.

allame-i zaman / allâme-i zaman

• Yaşadığı zamanın allâmesi, büyük âlimi.

amalika

• Çok eskiden Sina yarımadasında yaşadıkları sanılan ve gariplikleriyle şöhrete erişen bir kavim.

amatör

• Bir işi para kazanma maksadıyla değil de, zevk için yapan kimse. (Fransızca)

an mim amed

• Tar: İslâmiyeti ve Türkçeyi öğretmek maksadıyla, devşirilerek toplanan ve Türk köylülerine satılan acemi oğlanlardan, müddetini tamamlayarak Rumeli Ağasının tezkeresiyle ulüfeye yazılanların kayıtlarına verilen işaret. (Farsça)

arabistan

• Arap ülkesi. Arapların yaşadığı ülke. (Farsça)

areb

• Şehir ehli olanlar.
• Mide fesâdı.

arşi ve süllemi / arşî ve süllemî

• Devir ve teselsülü inkâr maksadıyla yukarıya doğru gittikçe daralan ve tek bir yaratıcının varlığına dayanan mantıkî delil.

asdika

• Sâdıklar. Sabık ve sadık dostlar.
• İçi dışına, sözü işine uygun olanlar.

• Samimi dostlar, sadıklar.

asfiya-i müdekkikin / asfiya-i müdekkikîn

• İslâmî hakikatların tetkik ve bilinmesinde çok dikkatli ve sâdık olan büyük İslâm âlimleri.

asr

• (Asır) Bir devrelik zaman.
• İkindi vakti.
• Zamanın bir cüz'ü.
• Konuşan kimselerin başkaları ile beraber yaşadığı müddet.
• Yüz yıl.
• Eskiden bazılarınca kırk, elli veya altmış yıllık müddet.
• İnsanın ortalama yaşayış zamanı.
• Gece ve gündüzden

asr-ı muhammedi / asr-ı muhammedî

• Hz. Muhammed'in (a.s.m.) yaşadığı asır.

asr-ı pak-i muhammedi / asr-ı pâk-i muhammedî

• Peygamberimiz Hz. Muhammed'in (a.s.m.) yaşadığı pâk ve temiz asır, dönem.

asr-ı saadet / asr-ı saâdet / عَصْرِ سَعَادَتْ

• Mutluluk asrı; Peygamberimizin (a.s.m.) yaşadığı dönem.

• Peygamberimizin (asm) yaşadığı mutlu devir.

asr-ı sahabe / asr-ı sahâbe

• Sahabelerin (r.a.) yaşadığı dönem.

asr-ı seadet / asr-ı seâdet

• Mutluluk devri. Peygamber efendimizin yaşadığı mübârek, bereketli ve hayırlı devir. Zamân-ı seâdet ve vakt-i seâdet de denir.

asrısaadet

• Peygamberimizin yaşadığı saadetli zaman.

ayasofya

• İstanbul'daki bu ilk kilisenin açılış resmi Mi : 325 tarihinde yapılmıştır. 513 senesi Ocak ayının 13-14. gecesi bir yangın esnası bina kâmilen yanmış. O zaman İmparator Justinyanus yeniden yaptırmış. 573 de binanın resm-i küşâdı yapılmıştır.Osmanlılarca 29 Mayıs 1453'de İstanbul fethedilince Fatih

azerşeb

• Batıl bir inanışa göre ateş içinde yaşadığı sanılan ve semender denilen bir hayvan. (Farsça)
• Şimşek, berk. (Farsça)

azze ve celle

• Aziz ve Celâl olsun, oldu... (meâlinde, Cenab-ı Hakkın isminden sonra hürmet maksadı ile söylenir.)

ba-dad

• Adaletli, âdil, sâdık, doğru. (Farsça)

ba-i kasem / bâ-i kasem

• Arabçada yemin maksadı ile kelime başına getirilen bâ. "Billâhi" gibi.
• Farsçada: Bâ diye yazılırsa; ile, beraber, birlikte, sâhip mânalarına gelir. Arapçadaki Zû gibidir.

bayezid-i bistami / bayezid-i bistamî

• (Hi: 188-261) Ehl-i Sünnet ve Cemâatın büyük âlimlerinden ve büyük evliyadandır. İran'ın Bistam şehrinde doğmuştur. Künyesi, Ebu Yezid Tayfur bin İsa El-Bistamî'dir. Cafer-i Sâdık Radıyallahü Anhu'dan kırk sene sonra dünyaya gelmiş ve ondan üveysî olarak feyz almıştır. Mücerret bir hayat geçirmiştir

bazgeşt / bâzgeşt

• Nakşibendiyye yolunda on bir temel esastan biri. Sâlik'in (tasavvuf yolcusunun) Kelime-i tevîhdden sonra kalbinden; "İlâhî! Maksûdum Sensin. Matlûbum (maksadım) Senin rızândır."demesi.

be-ziyaret

• (Berâ-yı ziyâret) Ziyaret için. Ziyaret maksadı ile.

belde

• Memleket, şehir.
• Büyük köy.
• Yer, arz.
• Göğüs, sadır.
• İki kaş arasında kıl olmayıp açık olması.

beliğ / belîğ

• Belagâtçi; belâğat ilminin inceliklerini bilen, maksadını noksansız ve güzel sözlerle anlatabilen kimse.

ber

• Üzere, üzerine, yukarı mânasına (ve Arabçadaki "Alâ" yerine edat-ı isti'lâdır) (Farsça)
• Göğüs, sine, bağır, sadır. (Farsça)
• Fayda. (Farsça)
• Hamil. (Farsça)
• Hıfz. (Farsça)
• Yan. (Farsça)
• Taraf. (Farsça)
• Nâkil. Götürücü. (Farsça)
• Meyve. (Farsça)
• Yaprak. Varak. (Farsça)
• Meme. (Farsça)
• Genç kadın. (Farsça)
• E (Farsça)

beray-ı ticaret / berây-ı ticâret

• Ticâret için. Ticâret maksadı ile.

berr

• (Çoğulu: Ebrâr) Va'dinde sâdık. Sözünde duran. Muhsin. Keremkâr.
• Nimetleri herkese, umuma ihsan eden.
• Gerçeklik, sıdk.
• Susuz, kuru yerler.
• Toprak. Yeryüzü, yer.

besus / besûs

• Okşadıkça süt veren deve.

beyan-ı tefsir

• Huk: Mücmel ve mübhem bir sözden maksadın ne olduğunu açıklayan beyan.

beyt-ül makdis

• Mukaddes ev. Beyt-ül Mukaddes de denir. Çok eskiden Peygamberlerin inşâ ettikleri kudsî mâbet. Bir ismi de Mescid-ül Aksâdır.
• İnsanın, Cenab-ı Hak'tan başka kimse ile tatmin olmayan kalbine de aynı isim verilir.

bilinçaltı

• Psk: Şuur altı. Geçmişte yaşadığımız ve etkisi altında kaldığımız hâdiselerden şimdi hatırlayamadıklarımız, şu anda da varlığımızda meydana gelen hadiselerden bilgisine sahip olmadıklarımızın hepsi. İnsan şuurlu hareket ettiği gibi şuuraltı etkilerle de hareket eder. İnsan şuuraltının etkisiyle hare (Türkçe)

billahi

• Allah'a, Allah'tan.
• (Yemin) maksadı ile söylenir.

biyonik

• Canlıların, yaşadıkları muhit içinde değişen şartlara uygun nasıl hareket ettiklerini inceleyerek canlıları model almak suretiyle benzer hareketleri yapabilecek makinelerin yapılması işiyle uğraşan ilim ve fen.

boykot

• (Boykotaj) Bir şahıs veya devlete karşı alış-verişi, münasebetleri kesmek. Bir ülkeyi, bir topluluğu veya bir şahsı zarara sokmak maksadıyla onunla her türlü ilgiyi kesme. (Fransızca)
• Bir işten geçici olarak çekilme; işe, çalışmaya hep birlikte katılmama. (Fransızca)

ca'fer-i sadık / ca'fer-i sâdık

• (Bak: İmam-ı Cafer-i Sâdık)

ca'feri / ca'ferî

• Şiilerden İmam-ı Ca'fer-i Sâdık Hazretlerine bağlı olduklarını iddia edenler.Bütün mânâsıyla İslâmiyet'e bağlı olup şeriatın emirlerine göre amel eden ve Âl-i Beyt'in büyük bir dinî şahsiyeti olan İmam-ı Ca'fer-i Sâdık Hazretlerine bağlılık iddiasının doğru olması için, o zat gibi olmağa ve Hz. Muha

caferiyye / câferiyye

• Hazret-i Ali'nin torunlarından Ca'fer-i Sâdık'a bağlı olduklarını iddiâ eden, bozuk İmâmiyye fırkasının otuz ikinci kolu.

cem-i müennes-i salim / cem-i müennes-i sâlim

• Gr: Sonu (ât) eki ile biten cemi'ler. Meselâ: Müminât: (Kadın mü'minler, mümineler) Sâdıkât, Hafiyyât, Sâlihât gibi.

cenab

• Büyüklük ifade etmek için, hürmet maksadı ile söylenir. Cenab-ı Hak, Cenab-ı Resül-i Kibriya (A.S.M.)... gibi.

circis / circîs

• Îsâ aleyhisselâmdan sonra gönderildiği rivâyet edilen peygamber veya velî. Şam diyârında ve Filistin'de yaşadı. Îsâ aleyhisselâmın dîninin hükümlerini insanlara bildirdi.

coğrafya

• Yeryüzünün şimdiki hâlini çeşitli cihetlerden inceleyen ilim. Bölümlerinden olan Fizikî Coğrafyada: Karalarla denizlerin durumları ve iklimleri;İktisadî Coğrafyada: Toprak mahsulleri, sanayi ve ticaret işleri;Siyasî Coğrafyada: Irk, dil, millet hususiyetleri ve devlet sınırları anlatılır.Bunlardan b

cü'şuş

• Göğüs. Sadır.

cüfre

• Bir şeyin ortası. Mezar.
• Boşluk. Çukur.
• Göğsün içerisi. Sadır.

darülislam / dârülislâm

• Müslümanların huzur içinde yaşadığı yer.

davud aleyhisselam / dâvûd aleyhisselâm

• Kur'ân-ı kerîmde adı geçen ve İsrâiloğullarına gönderilen peygamberlerden. Hem peygamber, hem sultân yâni hükümdâr idi. Soyu Yâkûb aleyhisselâmın Yehûda adlı oğluna ulaşır. Süleymân aleyhisselâmın babasıdır. Kudüs'te doğdu. Orada yaşadı ve orada vefât etti.

def-i mefsedet

• Fesadı ortadan kaldırma.

demagoji

• yun. Halkı kendi menfaati için okşama siyâseti. Halkın hoşuna gidecek sözlerle insanların sevgisini kazanarak kendi maksadını elde etmeğe çalışmak. Halk avcılığı. Cerbeze.

devlet

• Sınırları belli olan bir memleketin sahibi olan insanların kurduğu siyasî, hukukî, idarî mahiyetteki merkezî teşkilât. Devlet, teşekkül tarzı, takip ettiği esas siyaset, temsil ettiği hâkimiyet ve iktidarın mahiyeti bakımından çeşitlere ayrılır:1- Kapitalist Devlet: İktisadî siyasete, şahsî mülkiyet

devr-i saadet

• Saadet devri; Resûlullahın yaşadığı mutluluk asrı.

düello

• Hakareti tâmir maksadıyla iki kişi arasında ve şâhitler önünde yapılan silâhlı çarpışma.

dünya / dünyâ

• İçinde yaşadığımız âlem.

duş / dûş

• Omuz. Ketif. (Farsça)
• Dün gece. (Farsça)
• Âlem-i menâm, rüya âlemi. (Farsça)
• Mütesadif ve mütelâki olan. (Farsça)

eberr

• Çok faziletli, şerefli. Çok sâdık ve dindar. Çok iyilik sever.
• Şenlikten uzak, bedevi.

ebrar / ebrâr

• (Tekili: Berr) Özü sözü doğru olanlar, hamiyetliler. Sâdıklar. İyiler.

• İyi kimseler. Îmânlarında sâdık (doğru), Allahü teâlânın yasak kıldığı şeylerden sakınıp, emirlerine uyan, bozuk inanışlardan, kötü ahlâktan ve çirkin işlerden uzak duranlar. Teklik şekli berr'dir.

emek-dar

• Emeği geçmiş, kıdem ve mükafâta hak kazanmış memur, hizmetçi. Eski ve sadık hizmetçi. (Farsça)

esas-ı maksad

• Maksadın esası.

esdak

• (Sıdk. dan) Çok sadık, doğru ve emniyetli kimse.

eşdak

• Doğru konuşan. Yalan söylemeyen. Sâdık.
• Büyük ağızlı.

esdika / esdikâ

• Sâdıklar, sâdık olanlar.

• Sadıklar.

eşhar

• Kalye taşı denilen radyom hamızı. (Farsça)
• Nişadır. (Farsça)

estağfirullah

• Cenâb-ı Hak'tan kusurumun örtülmesini dilerim. Allah (C.C.) kusurumu efvetsin (mealinde, kusurunu anlayan bir müslümanın duâsı. Hürmet veya ikramlara karşı tevâzu maksadı ile de söylenmektedir.)

evidda

• Ahbablar. Hâlis ve sâdık dostlar.

fahrüddeveran

• Yaşadığı ve kendisinden sonra gelen dönemlerin övünç kaynağı.

fatinü'l-asır

• Yaşadığı asrın en keskin zekâya ve anlayışına sahip kişisi.

fecr-i kazib / fecr-i kâzib

• Fecr-i sâdıktan iki derece kadar önce doğuda görülen ve sonra kaybolan geçici beyazlık. İmsak vakti.

• (Bak: Fecr-i sâdık)

fecr-i sadık / fecr-i sâdık

• Sabaha karşı şark ufkunda yayılmaya başlayan beyaz bir aydınlık. Bunun mukabili birinci fecirdir ki, bir aydınlıktan sonra tekrar aydınlık gider. Bu birinci aydınlığa fecr-i kâzib denir. Sabah namazının vakti, fecr-i sâdıkta başlar.

fena fi'l-maksat

• Maksadında fâni olma; bütün kalbiyle maksadına yönelme.

fesad-ı mi'de

• Mide fesadı, mide bozukluğu.

gabit sahrası / gabît sahrâsı

• Gabît çölü; Arap Yarımadasında, Benî Yerbû' kabilesinin yaşadığı ve bugün Yemen sınırları içerisinde yer alan bir çölün adı.

garaz-alud

• Garezi, hususi bir maksadı olan. (Farsça)

garibüzzaman / garîbüzzaman

• Zamanın garibi, yaşadığı zamanla uyumlu olmayan.

gaye-i hareket

• Yapılan hareketin gaye ve maksadı.

gaye-i insaniyet

• İnsanlığın gaye ve maksadı.

gerçek fecr

• (Bak. FECR-İ SÂDIK)

hadin / hadîn

• (Çoğulu: Hudenâ) Sâdık dost, vefadar arkadaş.

hadis-i hasen / hadîs-i hasen

• Bildirenler (râvîler) sâdık (doğru) ve emîn (güvenilir) olmakla beraber hâfızası, anlayışı sahîh hadîsleri bildirenler kadar kuvvetli olmayan kimselerin bildirdiği hadîs-i şerîfler.

hafi / hafî

• Gizli, kapalı.
• Usûl-i fıkıh ilminde, mânâsı açık olduğu hâlde söyleyenin maksadını ifâde etme husûsunda kapalı, gizli söz.
• Tasavvufta âlem-i kebîrdeki beş latîfeden biri.

hakk-ul yakin / hakk-ul yakîn

• (Hakk-al yakîn) Mârifet mertebesinin en yükseği. En yakînî bir surette hakikatı müşahede edip yaşamak hali. Ateşin yakıcı olduğunu bütün hislerimizle yakından duyup yaşadığımız gibi.

halil

• Samimi dost. Sâdık dost.
• Nahif ve fakir kimse.

hamiyet-i diniye

• Dinî hamiyet; dini korumak ve yüceltmek maksadıyla çalışma, dinden gelen yüce duygularla din uğruna fedakârlıkta bulunma.

hasen hadis / hasen hadîs

• Bildirenler sâdık (doğru) ve emîn (güvenilir) olup, fakat hâfızası (anlayışı) sahîh hadîsleri bildirenler kadar kuvvetli olmayan râvîlerin, kimselerin bildirdiği hadîs-i şerîf.

hatırat

• (Tekili: Hâtıra) Hâtıralar. Hatırda kalan şeyler.
• Edb: Bir adamın yaşadığı zamana, bulunduğu işlere, görüştüğü kimselere dair düşüncelerini ve duygularını hâvi olmak üzere yazdığı eser.

havagazı

• Isı veya ışık temin etmek maksadıyla yakılarak kullanılan bir gaz. (Türkçe)

hazerat / hazerât

• Hazretler; saygıdeğer olanlar (saygı maksadıyla kullanılan bir ifadedir).

hazret

• (Huzur. dan) Ön. Kurb. Pişgâh.
• Hürmet maksadı ile büyüklere verilen ünvan; "Hazret-i Kur'an, Hazret-i Peygamber, Hazret-i Üstad, Paşa Hazretleri" gibi.

• Saygıdeğer; saygı, hürmet maksadıyla büyüklere verilen ünvan.

hikmet-i vazı' / hikmet-i vâzı'

• Konulma gaye ve maksadı.

hilf

• (Çoğulu: Ahlâf) Sözleşme, söz verme.
• Yardımlaşma, dayanışma. Birlik maksadıyla ittifak.

hişdar

• Temizlik kurallarına çok sadık olan ve riayet eden adam. (Farsça)

hiss-i sadis / hiss-i sâdis

• Altıncı hiss, altıncı duygu. (Kalb ile vicdan, mahall-i iman. Hads ile ilham, delil-i iman. Bir hiss-i sâdis, tarik-ı iman. Fikr ile dimağ, bekçi-i iman) (Lemaat. dan)

hubb-u ehl-i beyt

• Ehl-i Beyt'e olan sevgi ve bağlılık. Hz. Peygamber'in (A.S.M.) neslinden gelenleri, onun izinden gidenleri ve onun yolunda sâdık olup sebat edenleri sevmek. (Farsça)

hudena

• (Tekili: Hadîn) Sâdık dostlar, vefakâr arkadaşlar.

hukukperver

• Geçmişi unutmayan, haklara hürmetkâr kimse. Vefalı ve sâdık dost. (Farsça)

hukukşinas

• Hukukçu, hukuk ilmini bilen.
• Vefâlı kimse. Sâdık dost.

hullan

• (Tekili: Halil) Sâdık dostlar, arkadaşlar.

hulle

• Ağır, pahalı.
• Belden aşağı ve belden yukarı olan iki parçadan ibâret olan elbise.
• Cennet elbisesi.
• Fık: Üç defa kocasının boşadığı bir kadının dördüncü defa eski kocasına nikâh düşebilmesi için başka birine nikâhlanması. Müslim bir erkek karısını üç talak ile boşarsa,

huneyn vak'ası

• Hicretin sekizinci senesinde şirkten kurtulmamış bazı Arap kabileleri Mekkeyi geri almak maksadıyla hücum ettikleri zaman burada müslüman askerlere karşı gelerek başlangıçta galip gibi görünmüşlerse de daha sonra galebe ve zafer, İslâm askerlerine nasib olmuştur. Bu muhârebede Sahabe-i kiramdan birç

hürmeten

• Hürmet olsun diye; hürmet, saygı ve ikram maksadıyla.

hüsn-ü ifade

• Güzel anlatım, maksadını güzelce dile getirme.

i'cam

• Harflere, yazıya nokta koymak.
• İsteğini açıklıkla bildiremeyip, maksadı belirsiz, muğlak söylemek.

ibtiga-i te'vil

• Te'vil maksadıyla. Te'vil ederek izahta bulunma.

icaz

• (İycâz) Edb: Az söyle çok şey anlatmak. Sözü muhtasar söylemek. Çok mânaya gelen kısa cümlenin hâli. Mâruf ve müteârif olan cümleden kısa bir cümle ile maksadı ifâde san'atı.Böyle sözlere mucez, veciz veya vecize denilir.

icaz-ı bittakdir

• Maksadı az sözle ifade etmekle beraber fazla olan etraflı mânaların zuhurudur.

içtimaiyat-ı islamiye / içtimaiyat-ı islâmiye

• İslâmî toplum bilimi, İslâm sosyolojisi; Müslümanların yaşadığı şartlar ve gelişmeler.

ifade-i cebriyye

• Zoraki ifade.
• Mat: Cebir işaretleri ile maksadını anlatma.

ifade-i maksat

• Maksadı ifade etme.

ifade-i meram

• Maksadı ifade etme.

• Dilek ve maksadını anlatmak.

ifadetü'l-meram

• Dilek ve maksadını anlatma, maksadı ifade etme.

ifham

• Bildirmek. Anlatmak. Maksadı bildirmek.

ihevat

• (Tekili: İhve) Samimi ve sâdık arkadaşlar. Candan dostlar.
• Tarikat arkadaşları.

ihtida

• Hidayete ermek. Delâlet ve irşadı kabul edip doğru yola girmek. Allah'a ve Resül-ü Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm Efendimize iman etmek.
• Başkasına tekaddüm etmek.

ihvan

• ( kelimesinin cem'i) Kardeşler. Eş, dost.
• Sâdık arkadaşlar.
• Aynı mezheb veya tarikata mensub olanlar.

iktidab

• Bir şeyi kendisi için kesmek.
• Henüz öğretilmemiş deveye binmek.
• İrticâlen söz söylemek.
• Edb: Şâir, kasidesinden teşbihi keserek maksadına, yani medhettiğinin medhine geçmek.

ilgaz

• (Lugaz. dan) Sözde maksadı gizleme.

ilmihal / ilmihâl

• "Hâl ilmi" mânâsında herkese gerekli olan dinî hükümleri bildirmek maksadıyla yazılan kitaplara verilen isim.

ilva

• Çevirmek. Baş eğmek. Başı eğilmek.
• Başkasının sözünü maksadı olmayan başka tarafa çevirmek.
• Birinin hakkını inkâr eylemek.
• Bayrağı kaldırmak. Sancak dikmek.

imam-ı muhammed bakır / imam-ı muhammed bâkır

• (Hi: 75-117) Hz. İmam Zeynelâbidin'in oğlu, Hz. İmam-ı Hüseyin'in torundur. Hz. İmam-ı Ca'fer-i Sadık'ın babasıdır. On iki imamın beşincisidir. Büyük bir âlim ve en meşhur velilerdendir (K.S)

imam-ı şafii / imam-ı şâfiî

• (Hi: 150-204) İmam-ı Abdullah bin Muhammed diye de anılır. Üçüncü ceddi olan Şâfiî, hayatında Resulüllâh'ı (A.S.M.) gördüğü için o isimle anılır. Nesebi, Abd-i Menaf'da Peygamberimiz (A.S.M.) ile birleşir. Gençliğinde çok fakir bir hayat yaşadı. Çok ileri muhaddis ve müfessir-i Kur'andır. Usul-ü Had

irşad-ı alevi / irşad-ı alevî

• Hz. Ali'nin irşadı.

ismailiyye / ismâiliyye

• Sapık fırkalardan biri. Bâtıniyye de denir. Peygamber efendimizin torunlarından büyük âlim İmâm-ı Câfer-i Sâdık'ın vefâtından sonra, büyük oğlu İsmâil müslümanların imâmıdır ve ondan sonra çocuklarıdır dedikleri için İsmâiliyye denilmiştir.

işrab

• (Şürb. den) İçirme veya içirilme.
• Bir maksadı açıktan değil de, dolayısıyla gösterme. Kapalı surette anlatma.

istifham

• Sual sorup anlamak. Anlamak için sormak.
• Edb: Cevap istemek için değil, daha çok dikkati çekmek, hisleri kuvvetlerdirmek maksadıyla soru şeklinde söylemek san'atıdır. Şefkat, sevgi, hayret, kin ve nefret gibi duyguların te'siri altında vuku bulur.

istifsad

• (Fesâd. dan) Bir şeyin bozulmasını arzulama, fesâdını isteme.

ıstına-i sıddık

• Sâdık dost seçme.

istinca

• Birisinden maksadını istihsal etmek.
• İlm-i Hâlde: Pislikten temizlenmek. Abdest bozduktan sonra veya abdest almadan evvel; kan, sidik, meni' gibi şeylerin çıktıkları yeri temizlemek.

istirhamname

• Bir rica veya arzu maksadıyla yazılan mektub. (Farsça)

ıtfak

• Maksadına eriştirme, gayesine vardırma.

itnab / itnâb

• Sözü uzatma; herhangi bir yeni fayda için, maksadı alışılagelmişin dışında uzun bir söz ile ifade etme.

ittihad-ı muhammedi cemiyeti / ittihad-ı muhammedî cemiyeti

• Süheyl Paşa, Mehmed Sadık, Ferik Rıza Paşa, Derviş Vahdeti ve arkadaşları tarafından İstanbul'da 5 nisan 1909 tarihinde kurulan bir cemiyettir.

ka'de

• Bir defa oturuş. Oturma.
• Ist: Namazdaki bir defa oturuş. Teşehhüd için, Ettahiyyâtü duâsını okumak maksadı ile olan oturuş. Birinci oturuşa Ka'de-i ulâ, ikinciye de Ka'de-i âhire denir.

kabr ziyareti / kabr ziyâreti

• Ölümü ve âhireti hatırlayıp ibret almak, mezarlıkta medfûn (gömülü) olanlara duâ etmek ve Kur'ân-ı kerîm okumak ve velî olan ölülerin rûhlarından istifâde etmek maksadıyla bir kabre veya mezarlığa gitmek.

kafile-i sıddıkin / kafile-i sıddıkîn

• Daima doğruluk üzere Allah'a ve peygambere çok sâdık olanların oluşturduğu topluluk.

kamcu / kâmcu

• İsteğini ve meramını arıyan. Maksadına ve gayesine ulaşmak isteyen. (Farsça)

kamver / kâmver

• İsteğine kavuşmuş. Gaye ve maksadına vâsıl olmuş. Mutlu, bahtiyar. (Farsça)

kanber

• Hz. Ali'nin (R.A.) sâdık, vefakâr ve sevgili kölesinin adı.
• Mc: Bir evin gediklisi.
• Herşeye burnunu sokan, her düğün ve eğlencede bulunan bir adamdan kinâye olarak kullanılır.

kayd-ı hayat

• Ömür boyunca, yaşadığı müddetçe.

kayd-i hayat

• Yaşadığı sürece, ölene dek.

keffaret-i yemin

• Yaptığı bir yemine sadık kalmayıp bozan bir müslümana lâzım gelen keffâret demektir ki: Muktedir ise, müslim veya gayr-i müslim bir köle veya câriye azad etmekten; muktedir değil ise, on fakiri akşamlı sabahlı doyurmaktan veya on fakire birer parça libas giydirmekten; bu üç şeyden birine muktedir ol

kelam / kelâm

• Söz. Bir mânayı ifâde eden, bir maksadı anlatan ifâde.
• Allah'a mahsus bir sıfat.
• Fık: Allah (C.C.) Kelâm sıfatını da hâizdir. Onun kelâmı harften ve savttan (sesden) münezzehtir, ezelidir, ebedidir.
• Ist: Hikmet ve mantık esaslarıyla Allah'ın (C.C.) varlığı, birliği, İ

ken'an diyarı / ken'an diyârı

• Sayda, Sûr, Beyrût, Filistin ve Sûriye'nin bir kısmını içine alan ve Fenike denilen bölge. Nûh aleyhisselâmın torunu ve Hâm'ın oğlu Ken'an burada yaşadığı için Ken'an diyârı denilmiştir.

keşfiyat

• (Tekili: Keşf) Keşifler. Bulup meydana çıkarılan şeyler.
• Cenâb-ı Hakkın ihsan ve ilhamı ile evliyâullahın, hususan evliya-ı izâm hazeratının ve hasseten Kur'ân-ı Hakimin irşadı ile ve feyzi ile Rüesâ-i Evliyâ ve Server-i Kâinat olan Peygamberimiz Resul-i Ekrem (A.S.M.) Efendimizin de

kinai / kinâî

• Maksadı, kapalı bir şekilde ve dolaylı olarak anlatan söz biçimi.

kinaye

• Dolayısı ile dokunaklı söz. Maksadı dolayısı ile anlatan söz. Üstü örtülü dokunaklı söz. Açıktan olmayıp hakiki mânâyı başka ifâde ile dokunaklı konuşmak.

kinayeten

• Hem gerçek, hem de mecâzi mânâya gelebilecek bir sözü mecaz yönüyle kullanmak suretiyle, maksadını kapalı bir şekilde, dolaylı anlatarak.

kıyas-ı hafiyye

• Man: Sebebi gizli olan,zihne birden gelmeyen kıyas.
• Fık: Te'siri kavi olan kıyastır. Veyahut sıhhati zâhir, fesadı gizli olan kıyastır.

komita

• (Slavca) Maksadına ulaşmak için ekserî silah kullanan, siyasî, gizli ihtilaki cemiyet. Eşkiya.

kur'a

• Talih denemek maksadı ile çekilen kapalı pusla veya fal açma.

kutb-i irşad / kutb-i irşâd

• İnsanların irşâdına (doğru yolu bulmasına) ve hidâyetine (saâdete ve kurtuluşa ermesine) vesîle kılınan zâtların reisi.

kutub

• Önder, rehber; yaşadığı dönemin en büyük mürşidi.

lafz-ı zahir / lafz-ı zâhir

• İbaresi işitilmekle ancak bilinen, yâni söyleyenin maksadı düşünülmeye muhtaç olmadan derhal mânâsı anlaşılan sözdür. Bunun zıddına hafi denir.

lağım

• Kaleleri düşürmek için gedik açmak veya düşman ordugâhına zarar yapmak maksadıyla açılan ve barut konulup atılan yerler. Bu işi yapanlara "lâğımcı" denilirdi. Sonradan bu türlü işlere "İstihkâm" denilmiş ve o ad altında askeri teşkilât yapılmıştır.
• Kazurat ve çirkef sularının akmasın

levy

• Bükmek.
• Eğmek, meylettirmek.
• Karın ağrısı.
• Mide fesadı.

li-ecli

• ...için, meram ve maksadı ile.

lisan-ı beliğane / lisân-ı beliğâne

• Belâgatli dil, maksadı muhatabın hâline tam bir uygunluk içinde anlatan dil.

lokman hakim / lokman hakîm

• Allahü teâlâ tarafından kendisine ilim ve hikmet; akıl, anlayış, idrâk verilen peygamber veya velî. Kur'ân-ı kerîmde ismi zikr edildi. Dâvûd aleyhisselâm zamânında Arabistan Yarımadası'nın Umman taraflarında yaşadı. Uzun bir ömür yaşadıktan sonra ibâ det hâlindeyken Kudüs ile Remle arasında vefât et

lokman hekim / lokman hekîm

• Kur'an-ı Kerim'de ismi geçen büyük zatlardan olup öğütleri ve ahlâkî, tıbbî sözleri ile tanınmıştır. Peygamber Davud (A.S.) zamanında yaşadığı rivayet edilmektedir. Peygamber veya veli olduğu hususunda ihtilaf vardır.

mahmuz

• (Mihmaz. dan) Binilen hayvanın sür'atini arttırmak maksadıyla dürtme için potin yahut çizmenin ökçesine takılan demirden yapılmış âlet.
• Kovanların çerçevelerine peteği tesbit etmek için kullanılan mâden tekerlekçik.
• Bir yapıyı veya duvarı, dıştan beslemek için kullanılan dest

maksad ve müstekarrın temeyyüzü

• Kelâmın maksadının ve karar kıldığı yerin açık olarak belli olması.

maksad-ı ilahi / maksad-ı ilâhî

• Allah'ın maksadı, hedefi.

maksad-ı kur'an / maksad-ı kur'ân

• Kur'ân'ın maksadı.

maksud-u şari / maksud-u şâri

• İslâmiyetin hüküm ve kurallarını bildiren Allah'ın maksadı.

mana-yı ibadet / mânâ-yı ibadet

• İbadet mânâsı, özü, asıl maksadı.

mana-yı ukubet / mânâ-yı ukubet

• Ceza mânâsı, özü, asıl maksadı.

manevra

• Bir makinenin, bir cihazın işleyişini düzenleme veya idare etme işi ve şekli. (Fransızca)
• Ask: Muharebede düşmanın savaş gücünü yok etmek maksadıyla eldeki askerî kuvvetlerin en te'sirli bir biçimde düzenlenmesini te'min eden bütün hareketler. (Fransızca)
• Barış zamanında kıt'alara ve kurmay hey'etle (Fransızca)

masadak

• Bir sözü veya hükmü tasdik eden husus. "Söylendiği gibi, denildiği şekilde, doğru, sâdık, olduğu gibi, muvâfıktır, mutâbıktır, tıpkısı" gibi mânâlara gelir. Mânânın fertlerine de mâsadak denilebilir.

mavera-ün nehr

• Ceyhun ırmağının doğusunda kalan ülkelere müslüman coğrafyacıların verdiği ad. Türklerin yaşadıkları bu ülkeler, Ceyhun ve Seyhun ırmaklarının havzalarını ihtiva ediyordu.
• Dicle ile Fırat arası.

me'cuc / me'cûc

• Çok eski zamanlarda, bir duvar arkasında bırakılmış, kıyâmete yakın, yeryüzüne yayılacak olan Nûh aleyhisselâmın oğlu Yâfes'in soyundan gelecek olan kötü bir millet. Yüzleri yassı, gözleri küçük, kulakları çok büyük, boyları kısadır.

mebrur

• Hayırlı. Makbul. Beğenilmiş. Sadık olmakla makbule geçmiş olan.

mekr

• Hile, oyun, düzen.
• Hile ile aldatma, maksadından vazgeçirme.

menafi-i iktisadiye / menâfi-i iktisâdiye

• İktisadî yararlar, menfaatler.

meşden

• (Çoğulu: Meşâdin) Buzağısı büyük olup anasından müstağni olan dişi geyik.

mesil-i garaz / mesîl-i garaz

• Hedefin, maksadın mecrası, akıntı yatağı.

mesuk-u lehu-l-kelam / mesuk-u lehu-l-kelâm

• Kelâmın söyleniş gayesi, garazı ve maksadı.

mesuk-u lehülkelam / mesûk-u lehülkelâm

• Kelâmın söyleniş gayesi, maksadı.

mugalata / mugâlata

• Safsata, demagoji; aldatmak maksadıyla yanıltıcı sözler söyleme.

muhaddes

• Haber verilmiş. Tahdis olunmuş, şükranla bildirlimiş. Sadık-ül hads olan kimse.
• Her zan, tahmine feraseti isabetli olan.
• Nakil ve rivayet edilmiş olan.

muhafazakar / muhafazakâr

• Koruyucu. (Farsça)
• Dinî amel ve işlere muhabbet eden. Dinî inanışında sağlam olan ve değiştirmeden muhafaza eden yüksek ve sâdık insan. (Farsça)

muhbir-i sadık / muhbir-i sâdık

• Peygamberimiz Hz. Muhammed'in (A.S.M.) bir ismi. Diğer Peygamberlere de denebilir. Çünkü hepsi sâdık, sağlam, doğru haberleri insanlara ulaştırmışlar, kendilerine bildirilenleri aynen bildirmişler, insanları doğruluğa, felâha, hakka, hakikata, imana dâvet etmişlerdir.

müheymin

• Mü'min.
• Hazır. Sâdık.
• Hâfız. Hıfz edici. Koruyucu.

münazara / münâzara

• Doğruyu ortaya çıkarmak maksâdı ile karşılıklı olarak yapılan ilmî konuşma. Bir mes'eleyi belli kâideler dâhilinde karşılıklı inceleme, bir mes'ele hakkında yapılan karşılıklı konuşma.

münşi

• (Neş'et. den) İnşâ eden, yapan. Yapısı, üslubu güzel olan.
• Edb: Maksadı kâğıt üzerinde tasvir ve tesvid eden. İyi nesir yazı yazan, kâtib.

müste'cerün-fih

• Kiralama maksadı.

mutasaddıkin / mutasaddıkîn

• (Tekili: Mutasaddık) Sadaka verenler. Tasadduk edenler.
• Sâdık ve doğru olduğu anlaşılanlar.

mütedeyyin

• Dindar. Din ile vazifeli. Sağlam müslüman, dine muhalefetten sakınan, dinine sâdık olan.
• Borçlu olan.

mütesadifin / mütesadifîn

• (Tekili: Mütesadif) Rastgelenler, tesadüf edenler.

nafaka-i iddet

• Fık: Kadının iddeti içinde muhtaç olduğu nafaka. Koca, boşadığı karısını iddeti bitinceye kadar infakla mükellef olduğu için bu müddet zarfındaki nafaka hakkında bu tâbir meydana gelmiştir.

nahr

• Boğazlamak. Bir hayvanın göğsü üstünden bıçak vurup boğaz damarını kesmek.
• İki şeyin birbirine göğüs göğüse olması.
• Boyun. Boğaz çukuru.
• Sadır.
• Gündüzün evveli.
• Namazda kıyamda iken sağ eli sol elin üstüne koymak.

naz

• Bir şeyi beğenmeyiş, şımarıklık. (Farsça)
• Beğendirmek maksadiyle kendini ağır satmak. (Farsça)
• Celb-i muhabbet için edilen nezâket, letâfet ve zarafet. (Farsça)
• Yalvarma, rica. (Farsça)

nefs-i maksad

• Maksadın kendisi, aynısı.

nehar-ı şer'i / nehar-ı şer'î

• Fecr-i sadıktan güneşin batışına kadar olan müddet.

nemek-helal / nemek-helâl

• Tuz hakkı tanıyan. Bağlı, sâdık kimse. (Farsça)

nemek-perver

• Sâdık ve bağlı kimse. (Farsça)

nemime

• Söz götürme. Lâf taşıma. Bir kimse aleyhindeki sözleri ifsad maksadıyla kendisine eriştirme.

nemrud

• Zâlim ve gaddar olarak tanınmış ve Allaha karşı kibir ve isyan ile büyüklük taslamış bir kralın ismidir. Milâddan evvel 2640 yılında yaşadığı sanılmaktadır. Peygamber İbrahim Aleyhisselâm zamanında yaşamış ve onu ateşe atarak yakmak istemiş, mu'cize ile İbrahim Aleyhisselâm ateşten kurtulmuştur. Bâb

netice-i meram / netîce-i merâm / نَتِيجَۀِ مَرَامْ

• Maksadın neticesi.

• Maksadın neticesi.

nuşadur

• Nişadır. (Farsça)

obüs

• Ask: Dikey veya dalıcı atış yapabilen, oldukça kısa namlulu top. Obüsler Milâdi 16. asırda icad olunmuştur. Bir mânianın arkasında bulunan ve bu sebeple doğruca görülemeyen düşman mevzilerinin yüksek münhanilerle aşırılmak suretiyle endaht yapmak maksadıyla icad edilmiştir.

ömer

• Resül-ü Ekrem'in (A.S.M.) ikinci halifesi, Aşere-i Mübeşşere'den ve sahabenin en büyüklerindendir. Çok âdil, âbid, zâhid ve merhametli idi. Fakirce yaşadı. Adaleti, şecaat ve cesareti, İlâ-yı Kelimetullah için fedakârlığı meşhurdur. Çok Hadis-i Şeriflerle medhedildi. Zamanında çok fütühat ve ilerlem

on üç asr-ı beşer

• Peygamber Efendimizden sonra insanlığın yaşadığı on üç asır, on üç yüzyıl.

propaganda

• Bir fikri veya malı herkese bildirmek veya kabulü için yapılan ilân. Çok kıymetli olduğu veya olmadığı hâlde bir şeyin kıymetini arttırmak maksadiyle yapılan konuşma veya ilânat. (Fransızca)

rabbu'l-enbiya ve's-sıddıkin / rabbu'l-enbiyâ ve's-sıddıkîn

• Daima doğruluk üzere, Allah'a ve peygambere çok sâdık olanların ve peygamberlerin Rabbi.

rağmen ala-enfihi / rağmen alâ-enfihi

• Tahkir maksadıyla, birinin kibrini, burnunu kırmak için.

rasadhane / rasadhâne

• Havanın değişen şekillerini, sıcaklık ve soğukluğu tesbit etmek için veya yıldızların hareketlerini tesbit ve takib maksadiyle çalışılan yer. (Farsça)

ric'at

• Geri dönme, vazgeçme.
• Erkeğin, boşadığı kadını, iddet süresi bitmeden tekrar nikahlaması.

riyazat

• (Tekili: Riyazet) Nefsi terbiye maksadıyla az gıda ile geçinmek, nefsini hevesattan men' ile faydalı fikir ve işle meşgul olmak.

riyazet

• Nefsi kırma. Fani şeylerden nefsini çekerek kanaat içinde yaşamak.
• Bir hastalıktan dolayı veya nefsini terbiye maksadıyla çok yemek ve içmeyi terkederek faydalı fikirlerle, ibadet ve ilimle meşgul olmak. Az gıda ile yaşamak.
• İdman.

ruhban / ruhbân

• Evlenmeden bekâr yaşamayı tercih eden, dünyâdan yüz çevirip, insanlardan uzak yaşayan kimseler, râhibler. Hıristiyanlıkta sâdece ibâdetle meşgûl olan din adamları sınıfına verilen ad. Hıristiyan din adamları evlenmedikleri ve insanlardan uzak yaşadık ları için bu ad verilmiştir.

rüya-yı sadıka / rüya-yı sâdıka

• Makbul ve muteber kimselerin gördükleri ve gördükleri gibi dünyada hakikatları zuhur eden sâdık rüya.

sa'y

• Çalışma, Çalışıp çabalama. Gayret sarfetme. Bir maksadın meydana gelmesi için elden geleni yapma.
• Hızlı yürüme.
• Cür'et etme.
• Ziyaret etme.
• Gammazlık yapma.
• Ist: Hac veya Umre'de Safâ ile Merve arasında usulüne göre yedi defa gelip gitmektir.

sabah vakti

• Fecr-i sâdık denilen beyazlığın doğuda görünen ufkun bir noktası üzerinde doğması ile başlayan vakit. İmsâk vakti.

sabia / sâbia

• Sâdisenin altmışta biri.

sadakatkar / sadakatkâr

• Sâdık, sadakat sahibi. (Farsça)

sadakatkarane / sadakatkârâne

• Sâdık ve bağlı bir tarzda.

sadakatli

• Sadık, doğru.

sadakte

• "Doğru söyledin, sâdıksın" mânasına karşısındakine söylenilen söz.

sadik / sadîk

• Çok sâdık, içten ve dıştan sadakatlı dost. Doğru sözlü.

• Çok sadık.

sadık-ul va'd

• Va'dinde duran, söz verdiği şeyi yerine getiren, ahdine sâdık olan. Cenab-ı Hak.

sadıka

• (Bak: SADIK)

sadıkan

• Sâdıklar, sâdık dostlar. (Farsça)

sadıkane

• Sâdık kimseye yakışır şekilde. Sadakatle. (Farsça)

• Dürüstçe, sadıkça.

sadıkıyyet

• Sâdık oluş, sâdıklık.

sadır / sâdır / صادر

• Çıkan. (Arapça)
• Sâdır olmak: (Arapça)
• Çıkmak, meydana gelmek. (Arapça)
• İmzadan çıkmak. (Arapça)

şadırvan

• Etrafında bulunan bir çok musluklardan ve bir fıskiyeden su akan havuz tarzında kubbeli çeşme. Şadırvanlar daha ziyade cami avlularında halkın abdest almaları için yapılırdı.

sadise

• (Bak: SADİS)

sadr-ı evvel

• Peygamber efendimiz ve arkadaşlarının (sahâbe-i kirâmın) ve onları gören müslümanların (Tâbiînin) yaşadığı asır.

saduk / sadûk

• Çok sâdık.

• Çok sâdık, doğru.

• Çok sadık, gayet bağlı.

şadurvan / şâdurvan / شادروان

• Şadırvan. (Farsça)

sahibü'n-nur ve'l-azm ve'l-irade ve'l-irşad

• Nurun, azmin, iradenin ve doğrulara ulaştırıcı irşadın sahibi.

sahibüzzaman

• Yaşadığı zamanın manevî sahibi.

sahra-yı bedeviyet / sahrâ-yı bedeviyet

• Göçebe Arapların yaşadığı çöl.

şahsiyet devrinin yadigarı / şahsiyet devrinin yadigârı

• Asil kişilerin yaşadığı dönemin hatırası.

salim / sâlim

• Sağlam.
• Sıhhatli. Sağ. Noksansız, eksiksiz.
• Her türlü tehlikeden uzak olan. Emin ve korkusuz olan.
• Gr: Kelimelerdeki harfler bozulmadan cemi' eki katılarak yapılan çoğul hali. Sâlimûn, sâlihât, sâdıkûn, sâdıkât gibi yapılan cemiler.
• İçinde harf-i illet bulunma

saliye

• Edb: Yeni yılı tebrik maksadıyla sene başında yazılan tarihli medhiye.

sebatkar / sebatkâr

• Sağlam, yerinden oynamaz. (Farsça)
• Ahdine, vefakârlığına sâdık ve sağlam olan. (Farsça)

secde-i şükran

• Şükür secdesi. Şükretmek maksadıyla yapılan secde.

sedene

• (Tekili: Sâdin) Kapıcılar. Perdedarlar. Kâbe-i Mükerremenin kapıcıları.

şerefsadır / şerefsâdır

• Şerefsâdır olmak: Padişahın emriyle çıkmak.

şeşüm

• Altıncı, sâdis.

sıddik / sıddîk / صديق

• Çok sadık ve bağlı.

• Çok samimi, dâimâ doğruluk üzere ve Allah'a ve Peygamberine çok sâdık olan erkek. Sözü ile işi bir olan.

• Çok sadık olan.

sıddık-ı vefiy

• Vefâlı ve her yönüyle sâdık olan.

sıddika / sıddîka

• Doğruluk ve samimiyette çok sâdık olan kadın.
• Allah yolunda çok sâdık olan Hazret-i Aişe (R.A.) vâlidemiz ve Hazret-i Meryemin vasıf ve isimlerdir.

sıddikiyet / sıddîkiyet

• Sadâkat ve doğrulukta en ileri oluş. Çok sâdık olma hâli. Velilik mertebesinin nihâyeti. Peygamberlik mertebesinin bidâyeti olan makam.
• Aşere-i Mübeşşere'nin birincisi ve ilk halife olan Hz. Ebubekir'in (R.A.) nâmı ve sıfatıdır.
• Çok doğru olup, hiç yalan söylememek.

sıdk-ı cenan

• Kalblerin sâdık oluşu, sadakatlı.

silsile-i aliyye

• Yüksek silsile. Peygamber efendimizden hazret-i Ebû Bekr yoluyla ilim ve feyz alarak gelen büyük âlimler silsilesi. Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellem, Ebû Bekr-i Sıddîk, Selmân-ı Fârisî, Kâsım bin Muhammed, Ca'fer-i Sâdık, Bâyezîd-i Bistâmî, Ebü l-Hasen Harkânî, Ebû Ali Farmedî, Yûsuf-i Hemedân

simurga

• Kanatlı ve çok büyük hayvan olup eski devirlerde yaşadığı rivâyet edilir.

sine

• Göğüs. Sadır. Kalb. (Farsça)

şirket

• Ortaklık, iş ortaklığı.
• Huk: İki veya daha fazla şahsın emek ve malları ile müştereken, iktisadî bir gayeye erişmek için bir akidle birleşmeleri.

sosyalizm

• İktisadî teşebbüsleri ve teşekkülleri devlete vermek isteyen görüş. İştirakiyecilik. Güya, herkese müsavi mal verme esasını idare sisteminde yerleştirmeyi ve mal birliğini iddia eden ve insan fıtratına zıt olarak hürriyetleri daraltıcı ve din aleyhdarı bir sistem. Serserilere, zenginlerin mallarını (Fransızca)

staj

• Mesleki bilgisini artırmak maksadıyla başka birinin nezareti altında yapılan çalışma. (Fransızca)

sudeka

• (Tekili: Sadik) Doğru ve hakiki dostlar.

sudkan

• (Tekili: Sadîk) Hakiki ve doğru dostlar. Sadîkler.

sudur / sudûr

• Olma, meydana gelme. Sâdır olma.
• (Tekili: Sadr) Göğüsler, sadırlar.

• Olma, meydana gelme.
• Göğüsler, sadırlar.

suikasd / sûikasd

• Maksadın kötü oluşu, öldürme teşebbüsü.

sünnet-i gayr-ı müekkede

• Peygamber'in (A.S.M.) ibadet maksadıyla ara-sıra yapmış olduğu ameldir.

sünnet-i gayri müekkede

• (Kuvvetli olmayan sünnet) Peygamber efendimizin, ibâdet maksadı ile arasıra yapıp, arasıra terk ettikleri işler ve ibâdetler. Buna, müstehâb da denir.

ta'zir-i te'dib

• Âkıl bâliğ olduğu halde henüz mükellefiyet çağında bulunmayan bir çocuğun yaptığı bir suçtan dolayı hakkında te'dib ve ta'zib maksadıyla yapılan ta'zirdir.

tahdis-i nimet / tahdîs-i nimet

• Cenab-ı Hakk'a karşı şükrünü edâ etmek ve teşekkür etmek maksadiyle nâil olduğu nimeti anlatmak, onunla sevincini ve şükrünü bildirmek.

• Şükür maksadıyla Cenab-ı Hakkın verdiği nimetleri anlatma, sevincini ve şükrünü bildirme.

tahkimat

• Bir yeri düşmanın hücumuna karşı savunmak maksadıyla yapılmış düzenlemeler ve tesisler.

taife-i sıddıkin / taife-i sıddıkîn

• Daima doğruluk üzere, Allah'a ve peygambere çok sâdık olanların oluşturduğu topluluk.

talak-ı ric'i / talâk-ı ric'î

• Erkeğin karısını boşadıktan sonra tekrar karısına dönmesini mümkün kılan boşanma şekli.

tasadduk

• Sadaka vermek. Allah rızası için fakirlere ve ihtiyacı olanlara, para veyahut ihtiyaca göre herhangi bir şey vermek.
• Sadık ve gerçek olduğu tahakkuk etmek, meydana çıkmak. (İlmi olan kimse ilminden, malı olan kimse malından tasadduk etsin.) (Hadis meâli)

tasarrufan

• Tasarruf ve tutum gayesiyle. İktisad maksadıyla.

tasmim

• Bir şeyi önceden iyice kararlaştırmak. Azimet-i sadıka ile kastetmek.
• Muhkem kılmak.
• İnkâr etmek.
• Endişe edip kaçınmamak.

tavaf

• Ziyaret etmek. Ziyaret maksadiyle etrafında dolaşmak.
• Hacıların Kâbe etrafında yedi defa dolaşmaları.

• Ziyaret etmek, ziyaret maksadıyla etrafını dolaşmak, hacıların Kâbe etrafında yedi kez dolaşmaları.

tavtie

• Anlatılacak maksadı destekleyecek tarzda önceden bazı sözler söyleme.

tazammun ettikleri

• İçinde bulundurdukları, kapsadıkları.

tebarekallah / tebarekâllah

• "Cenab-ı Hakk'ın (C.C.) ne bereketli, ne hayırlı işleri var, ne kadar bereketli!" diyerek hayret taaccübü. Allah'ın (C.C. ) yaptığı eserlerinden dolayı hayranlık hislerini ifade maksadıyla, Allah (C.C.) hakkında söylenen ve aynı zamanda dua için okunan bir kelâm.

tecridhane

• Eskiden dervişlerin dünya işlerinden ellerini çekip yalnız başlarına yaşadıkları oda, yalnızlık odası.

tefe'ül

• Kapalı bir kitabı, belirli dualar okuyarak rastgele açma ve açılan sayfayı ibret alma maksadıyla okuma işlemi.

telvihat / telvihât

• Maksadın lâzımı olan şeylerden bahsetmek sûretiyle yapılan kinayeler.

tenasüb

• Uygunluk, uyma, tutma. Yakınlaşma.
• Nisbet, kıyas.
• İki adet birbirine nisbet edilerek yapılan hesap usulü.
• Edb: Mânaca birbirine uygun kelimeleri bir arada söze güzellik vermek maksadı ile zikretmek.

terceman

• (Tercüman) Terceme eden. Bir dilden başka bir dile çeviren.
• Birisinin veya bir şeyin maksadını anlatmaya, bir şeyi tasvir ve ifadeye vasıta olan.

tetavvuf

• Tavaf etme. Ziyaret maksadıyla bir şeyin veya bir yerin etrafını dolanma.

tevbe-i nasuh / tevbe-i nasûh

• Sâdık tevbe. Nasuh tevbesi. Rücu' ettiği günaha bir daha dönmemek veya tevbe eylediği günahı bir daha yapmamak için kasd ve niyet etmek ve bunda tam kararlı olmak.

• Sâdık tövbe, işlediği günâhı bir daha yapmamak üzere tövbe etmek ve bu tövbesinde tam kararlı olmak.

tevessül

• Bir isteğin, bir maksadın hâsıl olması için bir şeyi vesîle, sebeb yapmak. Allahü teâlânın sevdiklerini araya koyarak; "Onların hâtırı, hürmeti için" diyerek duâ etmek veya bu sûretle yapılan duâ. İstiğâse ve teşeffû' da denir

teyemmüm

• Kasd.
• Fık: Su bulunmadığı veya su bulunup da kullanılması mümkün olmadığı takdirde temiz olan toprak cinsinden bir şey ile, abdestsizliği veya gusülsüzlüğü -hadesi- gidermek maksadiyle yapılan bir ameliyedir.

üsvet

• Beraberlik.
• Halka reis olmak.
• Dert ortağı. Sâdık arkadaş. Manevî tabib.
• Nümune ve örnek tutulacak olan insan.

ve bi-l hakkı natakte

• Hak ile söyledin, hakkı söyledin. Haksın, sâdıksın.

yar-ı gar / yâr-ı gar

• Hazret-i Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm'ın en sâdık sahabesi Hazret-i Ebubekir Radıyallahü Anh'ın ünvanı. Hicret esnasında en tehlikeli bir zamanda mağaraya girdiklerinde Peygamberimiz Aleyhissalâtü Vesselâm'a sadakatla hizmet ettiğinden bu nam ile anılır.

yaran / yârân

• Dostlar, sadık arkadaşlar, sevgililer.

• Dostlar. Sâdık arkadaşlar. Sevgililer. (Farsça)

yunus emre

• (Vefat Mi: 1320) Porsuk Nehri'nin Sakarya'ya döküldüğü yere yakın Sarıköy'de doğduğu söylenir. Tasavvufî halk edebiyatının veli şâiri olan Yunus Emre, yaşadığı devirde halk tabakasını irşad ve tenvir etmiştir. Bir çok memleketleri ve bu arada Konya, Şam ve Azerbeycan'ı dolaştı. Konya'da Mevlâna ile

yuşa

• Hz. Musa'dan (A.S.) sonra peygamber olmuş ve Benî İsrail'i çöllerden kurtarmıştı. Ondan sonra pek çok reisler Yahudilerin idaresinde bulundu, bazan da hâkimsiz kalarak esaret hayatı yaşadılar. Tâ bir müddet sonra İsmail (A.S.) hâkim oldu. Onbir sene Benî İsrail'i idare etti. Sonra içlerinden bir mel

zabtıyye

• Jandarma veya polis kuvveti. Memleket içi âsâyiş ve intizamı te'min maksadı ile çalışan hükümet kuvveti.

zaman-ı hal / zaman-ı hâl

• İçinde bulunulan zaman dilimi (Peygamber Efendimizin (a.s.m.) yaşadığı dönem.

zaman-ı saadet / zaman-ı saâdet

• Saadet zamanı, Peygamber Efendimizin (a.s.m.) yaşadığı dönem olan asr-ı saadet dönemi.

zaman-ı sahabe / zaman-ı sahâbe

• Sahabelerin yaşadığı dönem.

zamanın abdülkadiri

• Yaşadığı dönemin Abdülkadir-i Geylânîsi olan.

zat-ı hakimane / zât-ı hâkimâne

• Her şeyde bir gaye ve maksadı düşünerek hikmetle davranan şahsiyet, kişilik.

zaviye / zâviye

• Eskiden büyük kervanların geçtiği ıssız yollarda veya köy ve kasabalarda; dînî ilimlerin, İslâm ahlâkının ve fen ilimlerinin öğretilmesi, yolcuların barınması maksadıyla kurulan yer; küçük tekke.
• Tasavvufta bulunan kimselerin, ibâdet için çekildiği tenhâ yer.

zıdd-ı maksud

• Maksadın, istenilen şeyin tersi.