akab-gir

• Peşe düşen, kovalıyan. (Farsça)

an-kasdin

• Kasd ve niyet üzere, mahsûsen.

• Kasd ve niyet üzere, mahsusen.

ateme

• Gecenin ilk üçte bir bölümü. Yatsı namazı vakti.
• İşsizlik, tembellik, atalet, üşengeçlik.
• Akşam vaktine kadar hayvanın memesinde bâki kalan süt.

aysum

• Filin dişisi.
• Sırtlan.
• Büyük deve.
• Süsen çiçeği.

azhar

• En zâhir. En açık. Besbelli. Bedihi olan, rûşen.
• Bir ibârenin en açık ve kat'i olan mânası.

belec

• Zâhir ve rûşen olmak. Gözükmek.

büluc

• Zâhir olmak, gözükmek. Parlamak, ruşen olmak.

çağlar

• Kayalara veya setlere çarparak, yerden köpürerek düşen su. Şelâle, çağlayan.

cay-mend

• Yerinden kalkmayan, üşenen, tenbel. Rahatını bozmayan. (Farsça)

cela / celâ

• Parlak, ruşen. Zâhir, açık.

cela' / celâ'

• Gurbete düşmek, memleketinden ayrı olmak. Şehrinden ve meskeninden çıkmak.
• Başkalarını çıkarmak.
• Açık haber.
• Ruşen olmak, parlamak.

cerem

• Ayrılmak.
• Günâh. Cinâyet.
• Hurma toplarken yere düşenleri yemek.

cüraşe

• Tuz döğülürken etrafına düşen iri parçalar.

dahya'

• Rûşen, parlak ve nurlu nesne.

dalif

• (Çoğulu: Düllef) Nişandan öteye düşen ok.
• Ağır yük getirip adımlarını birbirine yakın atan adam.

diyas

• Ekini davar ayağı ile bastırıp çiğnetmek.
• Kılıcı ruşen etmek, kılıcı parlatmak.

dülfin

• Denize düşenlere yardım edip, onları kurtaran bir balık.

eftan

• Düşerek. Düşen. (Farsça)

fariza / farîza

• Namaz, oruç, zekât gibi kesin delil (mânâsı açık olan âyet-i kerîme) ile bildirilen emirler.
• Miktârı bildirilen vârislerden her birine düşen hisse. Mîrâs payı.

• Allah'ın emri, farz, vacip, gerek, vazife.
• Mirasçılardan her birine şer'an düşen hisse, pay.

• Borç, vazife. Allah'ın açık emri olup, yapılması şart olan vazife.
• Fık: Ölen bir kimsenin mirasından mirasçılara düşen hisse, pay.

farz-ı kifaye / farz-ı kifâye

• Müslümanların bir kısmının yerine getirmesi ile diğerlerinden düşen farz.

• Dinen mutlaka yerine getirilmesi gereken ancak bir kısım Müslümanın yapması ile diğerlerinin üzerinden düşen vazife, cenaze namazı kılmak gibi.

fasaha

• Ruşen olmak, parlamak.
• Hâlis olmak.

fütan

• Düşen, düşerek. (Farsça)

gayya

• Cehennemin beşinci tabakasındaki çok korkunç bir kuyunun adı. İçine düşenin kolay kolay kurtulamıyacağı korkunç yer.

germ-ülfet

• Görüşmesi hararetli olan, hararetli ve sıkı-fıkı görüşen. (Farsça)

girgin

• Her yere sokulan, herkesle görüşen, sokulgan.
• Mensub, alâkalı, müteallik.

gurbetzede

• Gurbete düşen.

habıt

• (Hübut. dan) Yukarıdan aşağıya inen. İnici. Düşen. Hübut eden.

hacer-i semavi / hacer-i semavî

• Gökten düşen taş.
• Gök taşı.

hallac-ı mansur

• Asıl adı Hüseyin olan bu zat, tasavvuf mesleğinde meşhurdur. Manevi istiğrak hallerinde hissettiklerini, şeriata zâhiren zıd düşen ifadelerle söylediği için, Hicri 306 senesinde idam edilmiştir.

harf-i zaid / harf-i zâid

• Gr: Kelimenin bazı tasrifinde düşen harf. Fazla, zâid harf. Te'kid için yazılan harf. Sonradan ilâve olan harf.

harifane

• Esnafça. Herkes kendi masrafını, hissesine düşeni vermek suretiyle, ortaklıkla yapılan. (Farsça)

haris / harîs

• Hırslı, bir şeye çok düşen, istekli.

haybet-zede

• Sıkıntıya uğrayan, kedere düşen, kederli olan. (Farsça)

hazm

• Midedeki yenen şeyleri eritmek, sindirmek. Vücuda yarayacak hale getirmek.
• Birisine ansızın hücum etmek.
• Ansızın bir şey üzerine inmek.
• Birisinin hakkını, malını gasb ile alıp zulmeylemek.
• Münasebetsiz bir hale, güce gidecek bir vaziyete düşenin kendi nefsini

heces

• Gönüle düşen hatıralar.

hecs

• Gönüle düşen hâtıralar.

heleke

• Helâk.
• Düşen.

hisse

• Pay. Nasip. Kısmete düşen kısım. Vârise intikal eden kısım.

husare

• Arpa, buğday ve pirinç gibi hububâtın kabuğundan düşen parçalar.
• Her kabuklu nesnenin, kabuğundan ayrılıp temizlenmesi.
• Şirâ sıkıntısı.
• Her nesnenin fenâsı.

hususa

• Ayrıca, hususen, başkaca.

ıdae

• Parlamak veya parlatmak. Ruşen etmek veya ruşen olmak.

ıdhiyan

• Nurlu, ruşen, parlak.

iltikat

• Yere düşen şeyi almak.
• Toplamak. Çeşitli kitaplardan bilgi toplamak.

inkılap eden / inkılâp eden

• Dönüşen.

intişar-ı arzani / intişar-ı arzanî

• Hedefin sağ veya sol taraflarına düşen mermilerle, hedef arasında kalan mesafe.

irs

• Mîrâs. Vefât eden bir kimsenin geriye bıraktığı terekesinden (malından) evlât ve akrabâsından sağ kalanlara düşen hisse, pay.

irsal-i rüsül

• Cenab-ı Hakk'ın insanlara her hususta ve hususen Allah'a itaatte rehber olacak peygamberler göndermesi.

kamet almak

• Namaza başlamak için, hususen farz namazından önce ezan okumak.

kamkam

• (Çoğulu: Kumâkım) Ulu, şerif kimse.
• İyi, keskin kılıç.
• Büyük deniz.
• Çok adet.
• Saç dibine düşen yavşak.
• Küçük kene.

kasar

• Üşenme, tembellik etme.
• Güç ve kuvvetin son sınırı.
• Boğazı tutup nefes aldırmayan bir zahmet.

kazze

• (Çoğulu: Kuzâ) Su üstündeki çörçöp.
• Göze düşen çöp.
• Gözün çapağı.

kesalet

• Tembellik. Üşenmek. Uyuşukluk. Rehâvet.

kontenjan

• İlgililerin her birine düşen pay ölçüsü.

• Alâkalıların her birine düşen miktar veya yer. Pay miktarı. (Fransızca)

küfv

• Denk olan, uygun düşen.

kürabe

• Ağaç dibine düşen hurmaları toplamak.

ledm

• Taşı taşla vurmak.
• Yere düşen taştan çıkan ses.
• Kaftana yama vurmak.
• Defetmek, kovmak.

ma-fi-l yed

• Fık: Bir terekenin taksimi yapılmadan varislerden biri veya birkaçı ölürse, bunların terekelerinden varislerine düşen kendi mikdarları.

makta'

• Kesilen yer, kat'edilen yer, kesinti yeri.
• Uzun bir cismin enliğine kesildiği yerin görünüşü.
• Edb: Her manzumenin, hususen gazellerin ve kasidelerin ilk beytine matla', son beytine makta' denir; makta'da şâirin ismi bulunur.

mekid / mekîd

• Tuzağa düşen veya düşecek olan.

mesha'

• İnişi ve yokuşu olmayan düz yer. Düzlük.
• Ufak taşlı, otsuz düz yer.
• Yürüdüğünde iki uyluğu birbirine sürüşen zayıf kadın.
• Uylukları ince ve zayıf olan kadın.

muakkib

• Ardına düşen, takib eden, ardından koşan.
• Tağyir ve ibtal eden.

mudarib

• (Darb. dan) Döğüşen. Birbirlerine vuran.

mudhak

• Kendisine gülünen. Soytarı. Gülünç hâle düşen.

mudhike

• Gülünç hâle düşen.

mudi / mudî

• Işık verici, parlak ve ruşen olan.

muhacimin / muhacimîn

• (Tekili: Muhâcim) Hücum edip saldıranlar, üşüşenler.

mukasım

• (Kısm. dan) Paylaşan, bölüşen, taksim eden.

mükibb

• (Kebb. den) Bir şeyin üzerine çok düşen. Gayretle çalışan.
• Çok lüzumlu olan.
• Yüzü üstüne sürünen, zelil olan.

mülaki / mülakî / mülâkî / مُلَاق۪ي

• Buluşan. Yüz yüze gelen. Görüşen. Kavuşan.

• Buluşan, görüşen, konuşan.

• Kavuşan, görüşen.

münekkib

• Yüzüstü düşen, kapanan.

münhemik

• (Hemk. den) Bir işin üzerine çok düşen. Bir işte çok uğraşan.

münkalib

• Dönüşen, değişen.

munkalib / منقلب

• Değişen, dönüşen. (Arapça)
• Munkalib olmak: Değişmek, dönüşmek. (Arapça)

münkemiş

• Acele eden, işini çabuk gören.
• Buruşan, büzüşen.

mürata

• Yüzden veya başka yerden yolunan kıldan düşen.

mürtedif

• Arkasından giden, ardına düşen.
• Hayvana binen kimsenin ardına binen.

müsennat

• (Çoğulu: Müsenneyât) Su bentlerinin veya arkların kenarı.

müsenneyat

• (Tekili: Müsennât) Arkların veya su bentlerinin kenarları.

müseyyeb

• (Seyb. den) Tenbel, uyuşuk, üşengeç.

• Tembel, uyuşuk, üşengeç.

müstahsir

• Yorulup halsiz düşen.

müstaksim

• (Kısım. dan) Bölüşen, pay eden, taksim eden.
• (Kasem. den) Yemin isteyen.

mutazaccı'

• Üşengeç, tenbel.

mütedahik

• (Mütedahike) Karşılıklı gülüşen, tedahük eden.

mütegallit

• Yanlışa düşen, yanılan, tegallüt eden.

mütehayyir

• Hayrete düşen.

mütehemmik

• İşinin üzerine düşen, ehemmiyet veren. İşine sıkı sarılan.

mütekahil / mütekâhil

• Tembel, üşengeç.

mütekasil / mütekâsil

• Tekâsül eden. Üşenir ve tembel olan.

• Tembel, üşenen.

mütekasilane / mütekâsilâne

• Tembelce hareket ederek, üşengeçlik ve uyuşuklukla davranarak. (Farsça)

mütekasilin / mütekâsilîn

• (Tekili: Mütekâsil) (Kesl. den) Üşenenler, tembellik yapanlar.

mütekasım

• (Çoğulu: Mütekasımîn) (Kısm. dan) Paylaşan, bölüşen. Bir şeyi paylaşanların beheri.

mütesakıl

• Üşenip ağırlaşan.
• Muhârebeye girmeye teşvik edilmiş iken oyalanıp kalan.

mütesakıt

• Birbiri ardınca dökülüp düşen.

mütezavirin

• (Tekili: Mütezavir) Birbirlerini gidip görenler, birbirleriyle gidip görüşenler, ziyaret edenler.

müzun

• Nurlu, ruşen olmak.

namahrem / nâmahrem

• Mahrem olmayan, nikâh düşen.

natıh

• (Çoğulu: Nevâtıh) Boynuzuyla vuran, süsen hayvan.
• Keder, sıkıntı, elem, mihnet.

natuh

• Çok süsen hayvan.

nefaz

• Ağaçtan kendi düşen yemiş ve yaprak.

nüfaz

• Ağaçtan veya başka birşeyden silkmekten ve hareket ettirmekten dolayı düşen nesne.

nuşende

• (Çoğulu: Nuşendegân) İçki içen kimse. (Farsça)

nusret

• (Nusrat) Yardım. Cenab-ı Hakkın yardımı, hususen ruhani muavenet. Zafer, galebe, fetih, üstünlük, başarı, düşmana gâlib olmak.

pertab

• Atılma, sıçrama. (Farsça)
• Hız almak için geriden koşarak atılma. (Farsça)
• Uzağa düşen ok veya başka bir şey. (Farsça)

pişaheng

• (Piş-âheng) Önde giden, öne düşen.

puladsenc

• Güzel silâh kullanan, iyi dövüşen. (Farsça)

rol

• Oyun. Sahnede gösterilen oyun hareketlerinden her bir oyuncuya düşen kısım. (Fransızca)

ruşen / rûşen / روشن

• Aydınlık. (Farsça)
• Açık, aşikar. (Farsça)
• Rûşen kılmak: Açıklamak, söylemek. (Farsça)

sadat

• (Tekili: Seyyid) Seyyidler. Hazret-i Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm'ın soyundan gelenler ve onun izinden gidenler. Hususen Hazret-i Hasan neslinden gelenlere seyyid; Hazret-i Hüseyin neslinden gelenlere de Şerif denmektedir.

sakıt / sâkıt / ساقط / سَاقِطْ

• Düşen, düşük. Kıymetsiz, sukut eden. Ölü olarak düşmüş çocuk.

• Düşen, düşük.

• Düşük, düşük cenin. (Arapça)
• Düşen. (Arapça)
• Sâkıt olmak: Düşmek. (Arapça)

• Düşen.

şearir

• Davar yanırına üşüşen sinek ve üvez.
• Her yöne dağılmak.

sebaya

• (Tekili: Sebbî) Harbde esir düşenler.

sebi

• (Çoğulu: Sebâyâ) Savaşta esir düşen kimse.

sebih

• Kuş yeleğinin kopup düşeni.
• Pamuk ve yün atıldıktan sonra dürüp eğirmek için koydukları bez parçası.

şekub

• Ruşen olmak, parlamak.

şeneb

• Dişlerin keskin olması.
• Parlamak, ruşen olmak.

şib

• Üzerine kar düşen dağ.
• Su içerken devenin dudağından çıkan ses.

sıkt

• Ana karnından ölü olarak düşen çocuk.
• Çakmaktan düşen ateş.

sıracü'l-gafilin

• Gaflete düşenlerin meşalesi anlamına gelen ve Gençlik Rehberi için kullanılan bir isim.

sükat

• Yüksek yerden düşen nesne.

sukut eden

• Düşen.

sünnet-i kifaye / sünnet-i kifâye

• Başkalarının meselâ beş-on kişiden birinin işlemesiyle, diğerlerinden sâkıt olan (düşen) sünnet.

sus

• Huy, tabiat, tıynet.
• Buğday ve arpa biti. Hububata düşen kurt. Güve.
• Miyan kökü.

tadaccu'

• Üşenme, gevşek davranma.

taife-i dalle / taife-i dâlle

• Dalâlete ve inkârcılığa düşenler topluluğu.

tali '

• Doğan. Tulu' eden.
• Kısmet, kader, baht.
• Nişangâhın arkasına düşen ok.
• Yeni hilâl.

tasavvuran

• Düşenerek, hayal kurarak.

taus-u yemeni / taus-u yemenî

• Yemen'li Tâus Ebî Abdurrahman. (Kırk defa hacceden ve kırk sene yatsı abdesti ile sabah namazını kılan ve Sahabelerle görüşen ve Tâbiînin azîm imamlarından olan zât. (R.A.)

tavazzuh

• Açıklanmak. Aydınlanmak. Kesb-i vuzuh etmek.
• Ruşenlik ve ayânlık peyda etmek.

tazaccu'

• Gevşek davranma, üşenme.

tecliye

• (Cilâ. dan) Cilâlama, cilâ verme.
• Aşikâre etmek, açıklamak.
• Ruşen etmek, parlatmak.

tednir

• Ruşen etmek, nurlandırmak, parlatmak.

tekasül / tekâsül / تكاسل

• Üşenmek. Gevşeklik. İhtimamsız davranmak. Tembellik.

• Üşenme, tembellik.

• Üşengeçlik, tembellik. (Arapça)

tekasülat / tekâsülât

• (Tekili: Tekâsül) Tembellikler, üşenmeler. İlgisizlikler.

tekasüli / tekâsülî

• Üşenmekle ilgili.

tekessül

• Durmak.
• Üşenmek. Gevşek davranmak.

tenbel

• (Tembel) Üşenen, üşengeç. (Farsça)
• İşte ağır, davranan ağır yürüyen, ağır hareketli. (Farsça)

tesakkub

• (Çoğulu: Tesakkubât) (Sakb. dan) Delme, delinme.
• Zâhir olmak, görünmek.
• Parlamak, ruşen olmak.

teseyyüb

• Üşenme, kayıtsızlık, tembellik.

• Üşenme.

tevafuk eden

• Denk gelen, uygun düşen.

tevekkül-ü tembelane / tevekkül-ü tembelâne

• Tembelce tevekkülde bulunma; üzerine düşen görev ve sorumlulukları yerine getirmeden sonucu Allah'tan isteme.

tevfik-i hareket

• Bir şeyin olmasına ve bir nizamın icablarına uygun düşen hareket.

üftan

• Düşen. Düşerek. (Farsça)

usafe

• Buğday sapından düşen parça.

vaki' / vâki'

• Olan, düşen, konan. Mevcud ve var olan.
• Geçmiş olan, geçen.

varis / vâris

• Cenab-ı Hakk'ın bir ismi.
• Mirasçı. Kendisine miras düşen. Mirasa konan. Vefat eden birisinin maddî veya manevî mal ve mülkünde kullanmaya, tasarrufa salâhiyetli olan.

veşi'

• (Çoğulu: Veşâyi) Bezlerde olan yol yol alaca.
• Sümâme otundan yapılan hasır.
• Ağaçlardan kuruyup düşen nesne.
• Girilmemesi için bahçe ve bostanların çevresine dikilen ağaç veya konan diken.
• Az nesne.

zahif

• Nişandan beri düşen ok.
• (Çoğulu: Zâhifât) Yılan gibi karnı üzerine sürünerek yürüyen.

zelefe

• (Çoğulu: Zulef) Pâk ve ruşen nesne, parlak ve temiz cisim.
• Kaypak, düz yer.

zelil

• Sürçüp düşen.
• Yanılan.