ada

• Etrafı su ile çevrili kara parçası.
• Etrafı yollarla çevrili arsa ve binalar takımı.

ağıl

• Koyun, keçi vesair hayvanlara mahsus üstü açık, etrafı çit veya çalı çırpı ile çevrilmiş yer, mandıra.

aks-i kaziye

• (Mantıkta) Doğru farzedilen bir hükmün, konusu ile yükleminin (mahmulünün) ters çevrilmesi ile zaruri bir sonucun elde edilmesidir. Çeşitli şekilleri vardır. Meselâ : "Her insan canlıdır." sözünde konu olan insan ile, yüklem olan canlı sözü yer değiştirilerek (aksedilerek) şu hüküm elde edilir: "Baz

barı

• (Farsça: Bârû) Etrafı surlarla çevrilmiş yer.

bevj

• Şiddetli kasırga, su çevrintisi, girdap. (Farsça)

cez

• Cezire, ada. Her tarafı su ile çevrilmiş olan kara parçası. (Farsça)

cezire

• Ada. Dört tarafı su ile çevrilmiş toprak parçası. (Üç tarafı su ile çevrili kara parçasına yarımada denir.)

ciro

• ing. Bir senet veya havalenin alacaklı tarafından diğeri namına çevrilmesiyle üzerine buna dair şerh verilmesi.

cüzeyre

• Küçük ada, adacık. Etrafı su ile çevrili küçük kara parçası.

derdur

• Su çevriği, girdab.
• Derin çukur yer.

düvar

• Baş çevrilme.

fistan

• Kadınların bellerinden aşağı giydikleri geniş ve uzun elbise. Ayrıca Arnavutlarla Rumların, dizlerine kadar giydikleri kırmalı elbiseye de bu ad verilir.
• Direklerin güverte ıskaçalarını sudan muhafaza için üzerine kalın bırandadan çevrilen kılıf.

gerdiş

• Dönme, dönüş. Çevrilme, dolaşma. (Farsça)

gerdun

• Dünyâ, felek. (Farsça)
• Dönen, dönücü, devreden, çevrilen. (Farsça)

girdibad

• (Gird-bâd) Kasırga. Yel çevrintisi. Tehlike. Girdap. (Farsça)

habak

• Mandıra, ağıl. (Farsça)
• Dört yanı bir duvar veya set ile çevrilmiş yer, avlu. (Farsça)

hadika / hadîka

• Etrafı duvarla çevrilmiş bahçe. Sulu, ağaçlı bahçe.

haledar / hâledar

• Halelenmiş; etrafı parlak ışık gibi çevrilip sarılmış.

harem-i şerif / harem-i şerîf

• Müslümanların kıblesi olan Kâbe-i muazzamanın ortasında yeralan etrâfı kubbeli revaklarla çevrili mescid. Kâbe'nin etrâfı.

hazair

• (Tekili: Hazire) Duvar veya çitle çevrilmiş ağıl.
• Etrafı duvarla çevrili olan mezarlıklar.

hazf ve kalb

• Bazı harflerini silme ve ters çevirme; misâl olarak müdriken kelimesinin bazı harflerini silerek Arapça kök harfleri olan d-r-k'nin k-r-d (kürd) olarak ters çevrilmesi gibi.

hazire / hazîre / حظيره

• Etrafı çevrili yer (mezarlık vs.) (Arapça)

hıffet

• Hafiflik; kolaylık; Arapça'da kural olarak teleffuzu dile ağır gelen lâfızların kurallar çerçevesinde düzenlenerek kolaylık sağlama; Meselâ, kàle fiilinin aslı 'kavele' dir. Ancak söylemesi dile ağır geldiği için 'vav' harfi 'elif'e çevrilerek kàle denmiştir.

hisarlı

• Hisarla çevrili yer.
• Hisarda oturan, kalede mukim.
• Ask: Sınırlarda bulunan şehir ve kalelerde topçuya ait hizmetlerde kullanılan bir sınıf asker. Bunlara İstanbul'dan gönderilen "topçuağası" kumanda ederdi. Hisarlılar, bölük ve ortalara ayrılmamıştı. Sayıları sınırlı ve sabit

hücre

• (Çoğulu: Hucer-Hucerât) Deve ağılı.
• Duvar çevrilmiş yer.

iç kale

• Kale duvarlarıyla çevrilmiş şehir ve kasabaların bazılarının ortasında ve en yüksek yerinde yapılan küçük kaleler. Bu çeşit kalelere "bâlâ hisâr" da denilirdi. Bu iç kaleler, düşmanın, surları geçmesi hâlinde veya şehirde bir isyân çıktığı zaman, hükümdar veya kumandanın çekilip kendini müdafaa etme (Türkçe)

ıklab

• Aksine döndürmek. Tersine çevirmek veya çevrilmek.

iklab

• Tersine çevrilme, çevirmek. Tersine döndürmek.

in'ikas

• Aksetme, tersine çevrilme.
• Işık veya sesin bir şeye çarpıp geri gelmesi.
• Aynada parlak şeyde eşyanın temessülü.

in'itaf / in'itâf / انعطاف

• Bükülme. (Arapça)
• Dönme. (Arapça)
• İn'itâf etmek: Çevrilmek, dönmek. (Arapça)

ırgat

• (Rumca) Rençber, işçi.
• Yapı işçisi. Amele.
• Gemilerde demir zincirini toplamak için ve binalarda bazı ağır şeyleri kaldırmak için zincirlerle çevrilmiş, ufki bucurgat.

izafet-i maklub

• Ters çevrilmiş terkib. Muzaf-un ileyh ile muzafın yer değiştirmesi olup, böylece birleşik isim ve sıfatlar yapılır. Bu terkibler semâidir; işitilmekle öğrenilir, bir kaideye bağlı değildir. Her terkib bu şekle sokulmaz. Meselâ: Tâb-ı meh: Meh-tâb: Ay ışığı. Çeşm-i âhu: Ahu-çeşm: Ceylân gözlü. Nazar-

kal'a

• Kale. Eskiden yapılan büyük merkezlerin ve şehirlerin bulunduğu etrafı duvarlarla çevrili ve düşmanın hücumundan muhafaza edilen yüksek yerlerde inşa edilmiş yapı.
• Çobanın çantası.
• Hurma ağacının dibinden kesilen taze fidan.

kasırga

• Çevrintili rüzgâr. Tozu ve toprağı birbirine katarak, ağaçları sökerek bir an esip kesilen rüzgâr.

katar

• Arabistan yarımadasında müstakil bir devlettir. İstiklâlini 1/1/1971 de ilân etmiştir. Hükümet merkezi Doha şehridir. Üç yanı denizle çevrilidir. Halkı müslümandır. Resmi lisanı Arapçadır.

kenar

• Çevre, kıyı, Sâhil, deniz kıyısı. (Farsça)
• Köşe, uç. (Farsça)
• Son, nihâyet. (Farsça)
• Çember. (Farsça)
• Etrâfı çevrilen şey. (Farsça)
• Kucaklama. Kucağa alma. (Farsça)

küna

• Arâzi. Tarla. Etrafı çevrilerek ekilen yer. (Farsça)

kurs

• Kelepçe.
• Çevrik nesne.
• Yuvarlak. Tekerlek şeklinde olan.

ma'kus

• Tersine dönmüş, aksetmiş, başaşağı çevrilmiş, zıddı.
• Uğursuz.

ma'tuf

• Eğilmiş, bir tarafa doğru çevrilmiş.
• Birine isnat olunmuş, yöneltilmiş.

mahafil

• (Tekili: Mahfil) Mahfiller.
• Toplantı yerleri. Oturulup görüşülecek yerler.
• Büyük câmilerde eskiden hükümdarlara veya müezzinlere ayrılmış ve etrafı parmaklıklarla çevrilmiş olan yerler.

mahdud

• Sınırlanmış, çevrilmiş. Az sayılı. Hududlanmış.

mahfil

• (Çoğulu: Mahâfil) Toplanılacak yer. Toplantı ve görüşme yeri.
• Büyük câmilerde eskiden pâdişahlara veya müezzinlere ayrılmış olan etrâfı parmaklıklarla çevrilmiş yüksekçe yer.

mahfuf

• Zarar gelmesin diye etrafı çevrili, kuşatılmış.

mahsur

• Etrafı çevrilmiş. Muhasara altına alınmış. Hasrolunmuş. Hududlanmış. Kuşatılmış.

makasir

• (Tekili: Maksure) Bir hânedeki en mahrem taraflar. Bir evin en mahrem tarafları.
• Câmilerde etrâfı parmaklıklarla çevrili yüksek yer.

makleb

• Kalbetme. Bir şeyin altını üstüne çevirme.
• Kalbedilecek, çevrilecek veya değişecek yer.

maklub / maklûb

• (Kalb. den) Altı üstüne çevrilmiş, kalbolunmuş. Ters döndürülmüş. Başka şekle sokulmuş.
• Harfleri tersinden okunduğu zaman yine aynı olan kelime veya cümle. (Anastas mum satsana cümlesi gibi)

• Altı üstüne getirilmiş, ters çevrilmiş, başka şekle sokulmuş.

maksure

• (Çoğulu: Makasir) Câmilerde etrafı parmaklıkla çevrilmiş biraz yüksekçe yer.

makuse / mâkûse

• Tersine çevrilmiş.

masruf

• Sarfedilmiş, harcanmış.
• Çevrilmiş, döndürülmüş.

matuf / معطوف

• Yönelik, çevrili. (Arapça)

menkus / menkûs

• (Nüks. den) Tersine çevrilmiş. Baş aşağı edilmiş.

• Tersine çevrilmiş.

merdud

• Reddedilmiş, geri çevrilmiş.

merdudiyet

• Merdudluk. Kovulmuşluk, geri çevrilmişlik.

meşmul

• (Şümul. den) Kaplanmış, şümullenmiş, etrafı çevrilmiş.
• Bir şeyin içinde bulunan.

meydan

• Arsa.
• Geniş yer.
• Etrafı çevrilmiş, üstü açık geniş yer.

mu'tekis

• (Aks. den) Tersine çevrilmiş. Aksolunmuş.

muad

• Geri çevrilmiş, iâde edilmiş, döndürülmüş.

mübeddel-i hakikat

• Hakikate, gerçeğe dönüşmüş, çevrilmiş.

muhat / muhât / محاط

• İhâta olunmuş. Etrafı çevrilmiş. Etrafı kuşatılan. Bir şey içinde bulunan.

• Kuşatılmış, çevrilmiş.

• Çevrili, kuşatılmış. (Arapça)

münatif / منعطف

• Çevrilmiş,yönelik. (Arapça)
• Münatif olmak: Çevrilmek. (Arapça)

münhasır

• (Hasr. dan) Belli bir sınır içinde olup harice tecavüz etmeyen, inhisar eden, her yanı çevrili.
• Yalnız bir kimseye veya bir şeye mahsus olan.

müsevver

• Etrafı sur ile çevrilmiş olan.
• Kaplanmış. İhâta olunmuş.
• Kolun bilezik takacak yeri.

müstecab / müstecâb

• Makbûl, kabûl olunan, geri çevrilmeyen.

mütercem / مترجم

• (Terceme. den) Tercüme olunmuş. Bir lisandan başka bir lisana çevrilmiş.

• Çevrilmiş, tercüme edilmiş. (Arapça)

nokta-i galeyan / nokta-i galeyân

• Suyun buhara çevrildiği harâret derecesi.

rahmet kapısı

• Duâların kabûl edildiği, ihsân ve bereket kapısı. Duâların geri çevrilmediği lütuf kapısı.

sagr

• (Tekili: Sügur) Etrafı kale ile çevrili şehir.
• Sahil şehri.
• Tepe veya başka bir yerde mağara.
• Ağız. Ön dişler.

sarf-ı kuva / sarf-ı kuvâ

• Kuvvetlerin geri çevrilmesi, karşı tarafın gücünü etkisiz bırakma.

takallüb

• Çevrilme; dönüşme.

• Çevrilme, dönüşme.

teveccüh

• Bir şeye doğru yönelme, bir tarafa dönme. Çevrilme.
• Mânen üzerine düşme.
• Ait olmak.
• Hoşlanmak.
• Sevgi, alâka.

turra

• (Tuğra) Mühür. Pâdişah damgası. Pâdişahın imzası.
• Kumaşın etrafındaki nişan ve işaret. Kumaşta ipekten çevrilen kenar.
• Herşeyin ucu ve kenarı.
• Alındaki saç. Tura.

vadade

• Reddolunmuş, geri çevrilmiş. Merdud. (Farsça)