enasi

• (Tekili: Enâsiye) (İnsan) İnsanlar.
• Basar, göz.

envar-ı tevfik-i ilahi / envâr-ı tevfik-i ilâhî

• Allah'ın yardımı ve başarıya ulaştırmasındaki nurlar.

eser

• Nişan, alâmet. Çoğulu âsârdır.
• Haber, hadîs-i şerîf, Eshâb-ı kirâm ve tâbiîne âit iş, söz ve takrirler yâni görüp de mâni olmadıkları hususlar.

faiz

• Ödünç verilen para için alınan ve şer'an haram olan kâr. Faizin iş hayatındaki mânası, "sen çalış, ben yiyeyim"dir. Küçük tasarruf sahiplerinin paraları bankalarda toplanıp, büyük yekûnlere ulaşır. Banka bu parayı aldığından daha büyük faizle iş sahiplerine kredi olarak verir. İstihsâl edile

• (Fevz. den) Dilediğine eren. Başaran. Korktuğundan kurtulan. Üstün gelen. Necat bulan.
• Kapının üstündeki eşik.

farig

• İşini bitirmiş, boş kalmış, alâkasını kesmiş, rahat, vazgeçmiş, çekilmiş.
• Fık: Tasarrufu altında olan mülkün kullanma ve tasarruf hakkını başkasına devreden.

fart

• Aşarılık.

fazl-ı tevfik

• İhsan ettiği başarı nimeti.

ferdiyet

• Cenâb-ı Hakk'ın birliği. Vahdetle bütün kâinata birden tasarruf eden Allah'ın (C.C.) sıfatı.Ferdiyet mânası insanlara isnad edilirse: Sadece bir olup, benzeri dünyada bulunmayan kimsenin sıfatı olur. Sadece Kur'andan ders alarak irşadda bulunabilen büyük velilik. Hiçbir şahsı merci yapmadan doğrudan

feth

• Açma, başlama.
• Zaptetme. Ele geçirme. Zafer. Nusret.
• Faydalı şeyleri elde etmek için yolları açmak. Muğlak şeyleri açmak. Bu iki suretle olur. Biri, basâr ile idrâk olunur. Gam ve kederi gidermek gibi. İkinci de: İki nevi olup birincisi; dünya işlerinde olur. Sürur vermekle g

fevz-i azim / fevz-i azîm

• Büyük kurtuluş, büyük selamet, büyük başarı.

fısh

• Nasârâ bayramı.

fütuhatlı

• Fetihli, zaferli, başarılı.

fuzuli / fuzulî

• Fazladan olup boşu boşuna söylenen söz. İşe yaramayan. Boşu boşuna.
• Boşboğaz. Ahmak. Vazifesinden hariç lüzumsuz şeye teşebbüs eden.
• Haksız olarak fiile çıkarılan iş.
• Fık: Şer'î izin olmadığı halde diğer bir kimsenin hakkında tasarruf eden kimse.
• Büyük bir şâi

galibane / galibâne

• Başarılı ve üstün olarak.

haddam

• Muvaffakiyetli kişi.
• İşlerinde başarılı ve becerikli kimse.
• Çalışkan ve gayretli olan.
• Hademe, hizmetçi.

hal-i hayat

• Hayat hali, yaşarken.

halife

• Yeryüzünde Allah'ın emirlerini yerine getirip Onun namına tasarrufta bulunan ve varlıklar üzerinde Onun adına egemen olan insan.

harben

• Savaşarak, harbederek, döğüşerek. Muharebe etmek suretiyle.

hasar / hasâr / خسار

• (Çoğulu: Hasâret) Ziyan, zarar.

• Zarar, hasar. (Arapça)

hasar-dide

• Zarara uğramış, hasar görmüş. (Farsça)

hasarat

• (Tekili: Hasâret) Ziyan ve zararlar. Hasaretler.

hasardide / hasardîde / خساردیده

• Hasarlı. (Arapça - Farsça)

hasaret / hasâret / خسارت

• Hasar. Alış-verişte zarar, ziyan. Yoldan sapmak. Sapıtmak. Dalâlete düşmek.

• Zarar, hasar. (Arapça)

hasır

• (Hasr. dan) Muhâsara eden, etrafını çeviren, hasreden.

hasir / hâsir

• Hasarete uğrayan. Zarara, ziyana uğrayan.

hatem-i sadaret / hâtem-i sadaret

• Padişahın sadrazamlarda bulunan mührü. Buna "hâtem-i vekâlet", "hâtem-i şerif" veya "mühr-i hümayun" da denilirdi. İlk zamanlar yüzük şeklinde idi ve parmağa takılırdı. Sonraları zincire bağlı olarak sadrazamlar, boyunlarına asarlardı. Bundan ayrılmak, vazifeden azledilmek demek olduğu için; mühürü

havass-ı (hamse-i) batına / havass-ı (hamse-i) bâtına

• Kalbe bağlı beş duyğu: Hiss-i müşterek (hayâl kuvveti), müdrike (akıl), vehim (vâhime), hâfıza, mutasarrıfa (meydana getirici hayal kuvveti).

havass-ı aşere

• On hasse, on duyu; görme, işitme, dokunma, koklama, tatma, hayal, akıl, vehim, hafıza ve tasarruf etme duyuları.

havass-ı hamse-i batına / havass-ı hamse-i bâtına

• Kalbe bağlı beş duygu; hayal, akıl, vehim, hafıza, mutasarrıfa.

havme

• Tasarruf dâiresi.

hayal / hayâl

• (Çoğulu: Hayâlât) Zihnen tasarlanan şey. Hakikatı bilinmeyip akılla tasarlanan veya gölgeli görünen şey.
• Asıl olmayan ve akıldan geçen fikir.

• İnsanın kafasında tasarladığı şey.

hayalen

• Hayal olarak. Zihinde tasarlayıp canlandırarak.

hem-dest-i vifak

• Bir fikir ve mes'elede anlaşarak elele vermek, hep birden aynı sözü söylemek.

• Bir meselede anlaşarak elele verme, elbirliği.

heyula / heyûlâ / هيولا

• Zihinde tasarlanan korkunç hayal.
• Gösteriş ve iriliği olduğu halde hiçbir te'siri ve değeri olmayan şey.
• Eski felsefede: Eşyanın aslı ve gerçek olan kısmı. Madde.

• Ana madde. (Arapça)
• Zihinde tasarlanmış varlık. (Arapça)

hicr

• Men etmek; akıl ve bâliğ olmamış çocuk, deli, bunak, sefih yâni malını kötü yere harcayan ve borçlu gibi kimseleri, tasarruf-i kavlîsinden yâni alış-veriş, kirâlama, havâle, kefillik, emânet ve rehin alıp-verme, hibe gibi işlerin tasarruflarından men' etme.
• Dostluğu bırakmak, dargın

hikmet ve rahmet-i rabbaniye / hikmet ve rahmet-i rabbâniye

• Herbir varlığı terbiye edip idaresi ve tasarrufu altında bulunduran Allah'ın rahmet ve hikmeti.

hukukullah / hukûkullah

• Allahü teâlânın emri ve kulluk borcu olarak yapılan, kimsenin tasarrufta bulunamıyacağı, değiştiremeyeceği şeyler.

hulasaten

• Kısaca, özet olarak, hülâsa olarak, muhtasaran.

huluvv

• Boş olmak, hâlî oluş. Boşluk. Boşta olmak.
• Huk: Tarafların anlaşarak evlilik hayatlarına son vermeleri.
• Huk: Bir gayr-i menkulün, muayyen bir bedel ile kiralanmış olmasından doğan kiracılık hakkı ve menfaati.
• Hava parası adıyla verilen meblağ.

i'timad-ı nefs / i'timâd-ı nefs

• Nefse güvenmek, bir iş için lâzım olan çalışmaları ve sebeplere yapışmayı bırakarak o işi başarırım diye kendine güvenmek.

ibtisar

• (Basar. dan) Kalb gözüyle görme. Basiret.
• Görüp hakikatına varma.

icaz

• (İycâz) Edb: Az söyle çok şey anlatmak. Sözü muhtasar söylemek. Çok mânaya gelen kısa cümlenin hâli. Mâruf ve müteârif olan cümleden kısa bir cümle ile maksadı ifâde san'atı.Böyle sözlere mucez, veciz veya vecize denilir.

icmali / icmalî

• Kısaca, toplu olarak, tafsilatsız. Muhtasaran.

idare-i ekvani / idare-i ekvanî

• Kevnlerin, âlemlerin idaresi, tasarrufu.

ıhtisar

• Elini böğrüne koymak.
• Muhtasar yapmak.

ihtisaren

• İhtisar suretiyle, muhtasar olarak, kısaltarak, tafsilâtsız, kısaca.

iktibas

• Bir söz veya yazıyı olduğu gibi veya kısaltarak almak. Birisinden ilmen istifade etmek. İstifade suretiyle almak, alınmak.
• Söz arasında Kur'an-ı Kerimden veya Hadis-i Şeriftden veya başka makbul eserlerden bir cümlenin kâmilen veya kısmen az tasarruf ile veya tasarrufsuz alınması.

ilm-i hadis

• (İlm-i Rivayet - İlm-i Ahbâr - İlm-i Âsâr) Resulüllah'ın (A.S.M.) akvâli (sözleri), ef'ali ve hallerine dâir ilimdir. Ehl-i hadis ıstılahında; tarihe ve siyere dâir hadis-i şeriflere bazan İlm-i Hadis-ül Halk, bazan da Sîre (Sîret) tabir edilir.

imtiyaz madalyası

• 2. Abdülhamid'in 11/10/1885 tarihli emriyle devlet ve memleket yararına hizmet edenlere, vazifeyle gönderildikleri yerde başarı gösterenlere verilmek üzere çıkarılan madalya. Altun ve gümüşten olmak üzere iki çeşit olan bu madalyaların ön yüzünde II. Abdülhamid'in "Elgazi" tuğrası, bunun altında sal

imtizackar / imtizackâr

• Uyuşarak, anlaşarak, karışarak. Kaynaşmağa müsait surette. (Farsça)

imtizackarane / imtizâckârâne

• Kaynaşarak, uyuşarak.

inayat-ı rabbaniye / inâyât-ı rabbâniye

• Bütün varlıkları terbiye eden ve idaresi ve tasarrufu altında bulunduran Allah'ın özel yardımları.

inayet ve tevfik-i ilahiye / inayet ve tevfik-i ilâhiye

• Allah'ın özel yardımı ve başarıya ulaştırması.

ışir

• (Çoğulu: Aşâr) Çanak çömlek parçaları.

istidrac / istidrâc

• Derece derece yükselme, hayırsız başarı.

ittifakan

• Birleşerek, anlaşarak.

ittifakkarane / ittifakkârâne

• Anlaşarak.

ittiza'

• Alçak gönüllülük, tevazu, mütevazilik.
• Devenin, boynuna basarak üstüne binebilmek için, başını aşağı eğme.

kabza-i tasarruf

• Tasarrufu altında bulundurma.

kabza-i tasarrufunda

• Tasarrufu altında.

kahraman

• Büyük işler başarmış kişi.

kapçak

• Tar: Eski zaman muharebelerinde muhasara edilen kalelerin duvarlarına tırmanmak için kullanılan büyük çengel.

kasara

• (Çoğulu: Kasr-Kasarât) Boyun kökü.
• Yoğun ağaç.
• Gemilerin baş ve arka taraflarında güverteden daha yüksek yapılan güverte.

kasid

• (Çoğulu: Kasidân) (Kasd. dan) Tasarlıyan, kasdeden.
• Haberci, postacı.

kavlen

• Söyleyerek. Söz ile. Anlaşarak.

kemal sıfatları / kemâl sıfatları

• Allahü teâlânın zâtında ve işlerinde hiçbir kusûr, karışıklık, değişiklik ve noksanlık olmadığını gösteren hayât (diri olmak), ilim (bilmek), sem' (işitmek), basar (görmek), kudret (gücü yetmek), irâde (istemek), kelâm (söylemek) ve tekvîn (yaratmak) sıfatları. Bunlara Subûtî, Hakîkî ve Kâmil sıfatl

kerkeç

• Eskiden muhasara olunan kaleleri tazyik etmek ve top ve tüfekle dövmek için dışarısına yapılan kule ve tabyalar.

kirdar

• Bir kimse, tasarruf ettiği yerin bir zirâ veya iki zirâ toprağını almak için başkasına satmak.
• Bina.
• Ağaç.

kıss

• Nasâra tâifesinin ulusu, reisi ve danişmendi.
• Bir yerin adı.

korsan gemisi

• Deniz hırsızlığı ve korsanlık yapan gemiler. Düşman gemilerini basarak mallarını alan bir devletin donanma gemilerine de aynı ad verilirdi.

kudret

• Güç. Takat.
• Her yeri kaplayan kudretullah.
• Varlık. Ehliyet. Becerebilme.
• Zenginlik.
• Kabiliyet.
• İlm-i kelâmda: Allah Teâlâ'ya mahsus ezelî ve ebedî ve bütün kâinatta tasarruf eden sıfattır.

kut'ül amare / kut-ül amare / كوتول امار

• Kut'ül Amare ne demektir?

  Yeni kurulan Osmanlı 6. Ordusu'nun Komutanlığı'na atanarak 5 Aralık'ta Bağdat'a varan Mareşal Colmar Freiherr von der Goltz Paşa'nın emriyle Irak ve Havalisi Komutanı Miralay (Albay) 'Sakallı' Nurettin Bey'in birlikleri 27 Aralık'ta Kut'u kuşattı. İngilizler Kut'u kurtarmak için General Aylmer komutasındaki kolorduyla hücuma geçti ancak, 6 Ocak 1916 tarihli Şeyh Saad Muharebesi'nde 4.000 askerini kaybederek geri çekildi. Bu muharebede 9. Kolordu Komutanı Miralay 'Sakallı' Nurettin Bey görevinden alındı ve yerine Enver Paşa'nın kendisinden bir yaş küçük olan amcası Mirliva Halil Paşa (Kut) getirildi.
  İngiliz Ordusu, 13 Ocak 1916 tarihli Vadi Muharebesi'nde 1.600, 21 Ocak Hannah Muharebesi'nde 2.700 askeri kaybederek geri püskürtüldü. İngilizler mart başında tekrar taarruza geçti. 8 Mart 1916'da Sabis mevkiinde Miralay Ali İhsan Bey komutasındaki 13. Kolordu'ya hücum ettilerse de 3.500 asker kaybederek geri çekildiler. Bu yenilgiden dolayı General Aylmer azledilerek yerine General Gorringe getirildi.

  Kut'ül Amare zaferinin önemi

  Kût (kef ile) veya 1939’dan evvelki ismiyle Kûtülamâre, Irak’ta Dicle kenarında 375 bin nüfuslu bir şehir. Herkes onu, I. Cihan Harbinde İngilizlerle Türkler arasında cereyan eden muharebelerden tanır. Irak cephesindeki bu muharebeler, Çanakkale ile beraber Cihan Harbi’nde Türk tarafının yüz akı sayılır. Her ikisinde de güçlü düşmana karşı emsalsiz bir muvaffakiyet elde edilmiştir.
  28 Nisan 1916’da General Townshend (1861-1924) kumandasındaki 13 bin kişilik İngiliz ve Hind askerlerinden müteşekkil tümenin bakiyesi, 143 günlük bir muhasaradan sonra Türklere teslim oldu. 7 ay evvel parlak bir şekilde başlayan Irak seferi, Basra’nın fethiyle ümit vermişti. Gereken destek verilmeden, tecrübeli asker Townshend’den Bağdad’a hücum etmesi istendi.
  Bağdad Fatihi olmayı umarken, 888 km. yürüdükten sonra 25 Kasım 1915’de Bağdad’a 2 gün mesafede Selmanpak’da miralay Nureddin Bey kumandasındaki Türk ordusuna yenilip müstahkem kalesi bulunan Kût’a geri çekildi. 2-3 hafta sonra takviye geleceğini umuyordu. Büyük bir hata yaparak, şehirdeki 6000 Arabı dışarı çıkarmadı. Hem bunları beslemek zorunda kaldı; hem de bunlar Türklere casusluk yaptı.

  Kût'a tramvayla asker sevkiyatı

  İş uzayınca, 6. ordu kumandanı Mareşal Goltz, Nureddin Bey’in yerine Enver Paşa’nın 2 yaş küçük amcası Halil Paşa’yı tayin etti. Kût’u kurtarmak için Aligarbi’de tahkimat yapan General Aylmer üzerine yürüdü. Aylmer önce nisbî üstünlük kazandıysa da, taarruzu 9 Mart’ta Kût’un 10 km yakınında Ali İhsan Bey tarafından püskürtüldü.
  Zamanla Kût’ta kıtlık baş gösterdi. Hergün vasati 8 İngiliz ve 28 Hindli ölüyordu. Hindliler, at eti yemeği reddediyordu. Hindistan’daki din adamlarından bunun için cevaz alındı. İngilizler şehri kurtarmak için büyük bir taarruza daha geçtiler. 22 Nisan’da bu da püskürtüldü. Kurtarma ümidi kırıldı. Goltz Paşa tifüsten öldü, Halil Paşa yerine geçti. Townshend, serbestçe Hindistan’a gitmesine izin verilmesi mukabilinde 1 milyon sterlin teklif etti. Reddedilince, cephaneliği yok ederek 281 subay ve 13 bin askerle teslim oldu. Kendisine hürmetkâr davranıldı. Adı ‘Lüks Esir’e çıktı. İstanbul’a gönderildi. Sonradan kendisine sahip çıkmayan memleketine küskün olarak ömrünü tamamladı.
  Böylece Kûtülamâre’de 3 muharebe olmuştur. İngilizlerin kaybı, esirlerle beraber 40 bin; Türklerinki 24 bindir. Amerikan istiklâl harbinde bile 7000 esir veren İngiltere, bu hezimete çok içerledi. Az zaman sonra Bağdad’ı, ardından da Musul’u ele geçirip, kayıpları telafi ettiler. Kût zaferi, bunu bir sene geciktirmekten öte işe yaramadı.
  Bu harbin kahramanlarından biri Halil Paşa, Enver Paşa’nın amcası olduğu için; diğer ikisi Nureddin ve Ali İhsan Paşalar ise cumhuriyet devrinde iktidar ile ters düştüğü için yakın tarih hafızasından ustaca silindi. 12 Eylül darbesinden sonra Ankara’da yaptırılan devlet mezarlığına da gömülmeyen yalnız bunlardır.
  Binlerce insanın kaybedildiği savaş iyi bir şey değil. Bir savaşın yıldönümünün kutlanması ne kadar doğru, bu bir yana, Türk-İslâm tarihinde dönüm noktası olan çığır açmış nice hâdise ve zafer varken, önce Çanakkale, ardından da bir Kûtülamâre efsanesi inşa edilmesi dikkate değer. Kahramanları, yeni rejime muhalif olduğu için, Kûtülamâre yıllarca pek hatırlanmadı. Gerçi her ikisi de sonu ağır mağlubiyetle biten bir maçın, başındaki iki güzel gol gibidir; skora tesiri yoktur. Hüküm neticeye göre verilir sözü meşhurdur. Buna şaşılmaz, biz bir lokal harbden onlarca bayram, yüzlerce kurtuluş günü çıkarmış bir milletiz.
  Neden böyle? Çünki bu ikisi, İttihatçıların yegâne zaferidir. Modernizmin tasavvur inşası böyle oluyor. Dini, hatta mezhebi kendi inşa edip, insanlara doğrusu budur dediği gibi; tarihi de kendisi tayin eder. Zihinlerde inşa edilen Yeni Osmanlı da, 1908 sonrasına aittir. İttihatçıların felâket yıllarını, gençlere ‘Osmanlı’ olarak sunar. Bu devrin okumuş yazmış takımı, itikadına bakılmadan, münevver, din âlimi olarak lanse eder. Böylece öncesi kolayca unutulur, unutturulur.
  Müşir İbrahim Edhem Paşa’nın oğlu Sakallı Nureddin Paşa (1873-1932), sert bir askerdi. Irak’ta paşa oldu. Temmuz 1920’de Ankara’ya katıldı. Fakat karakterini bilen M. Kemal Paşa, kendisine aktif vazife vermek istemedi. Merkez kumandanı iken Samsun’daki Rumları iç mıntıkalara sürgün ettiği esnada çocuk, ihtiyar, kadın demeden katliâma uğramasına göz yumdu. Bu, milletlerarası mesele oldu. Yunanlılar, bu sebeple Samsun’u bombaladı. Nureddin Paşa azledildi; M. Kemal sayesinde muhakemeden kurtuldu. Sonradan Kürtlerin de iç kısımlara göçürülmesini müdafaa edecektir. Batı cephesinde, kendisinden kıdemsiz İsmet Bey’in maiyetinde vazife kabul etti. İzmir’e girdi. Bazı kaynaklarda İzmir’i ateşe verdiği yazar. I. ordu kumandanı olarak bulunduğu İzmit’te, Sultan Vahîdeddin’in maarif ve dahiliye vekili gazeteci Ali Kemal Bey’i, sivil giydirdiği askerlere linç ettirdi; padişaha da aynısını yapacağını söyledi. Ayağına ip takılarak yerlerde sürüklenen cesed, Lozan’a giden İsmet Paşa’nın göreceği şekilde yol kenarına kurulan bir darağacına asılarak teşhir edildi. Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’da bir fedainin vursa kahraman olacağı bir insanı, vuruşma veya mahkeme kararı olmaksızın öldürmeyi cinayet olarak vasıflandırıp kınadı. M. Kemal’e gazi ve müşirlik unvanı verilmesine içerleyen Nureddin Paşa iyice muhalefet kanadına geçti. 1924’de Bursa’dan müstakil milletvekili seçildi. Asker olduğu gerekçesiyle seçim iptal edildi. İstifa edip, tekrar seçildi. Anayasa ve insan haklarına aykırılık cihetinden şapka kanununa muhalefet etti. Bu sebeple antikemalist kesimler tarafından kahraman olarak alkışlanır. Nutuk’ta da kendisine sayfalarca ağır ithamlarda bulunulur, ‘zaferin şerefine en az iştirake hakkı olanlardan biri’ diye anılır.
  Halil Kut (1882-1957), Enver Paşa’yı İttihatçıların arasına sokan adamdır. Sultan Hamid’i tevkife memur idi. Askerî tecrübesi çete takibinden ibaretken Libya’da bulundu. Yeğeni harbiye nazırı olunca, İran içine harekâta memur edildi. Irak’taki muvaffakiyeti üzerine paşa oldu. Bakü’yü işgal etti. İttihatçı olduğu için tutuklanacakken, kaçıp Ankara hareketine katıldı. Rusya ile Ankara arasında aracılık yaptı. Sonra kendisinden şüphelenilince, Almanya’ya kaçtı. Zaferden sonra memlekete dönüp köşesine çekildi. Politikaya karışmadı.
  Ali İhsan Sâbis (1882-1957), Sultan Hamid’i tahttan indiren Hareket Ordusu zâbitlerindendi. Çanakkale, Kafkasya’da bulundu. Irak’ta paşalığa terfi etti. İttihatçı olduğu için Malta’ya sürüldü. Kaçıp Ankara hareketine katıldı. I. batı cephesi kumandanı oldu. Cephe kumandanı İsmet Bey ile anlaşmadı; azledilip tekaüde sevkolundu. M. Kemal’e muhalif oldu. Nazileri öven yazılar yazdı. 1947’de devlet adamlarına yazdığı imzasız mektuplar sebebiyle 15 seneye mahkûm oldu. 1954’te DP’den milletvekili seçildi. Hatıraları, Nutuk’un antitezi gibidir.

kuvve-i amile / kuvve-i âmile

• İş yapan kuvvet. İnsan rûhuna âit iki kuvvetten birisi olan, fâideli ve başarılı işlerin yapılmasını sağlayan bilici kuvvetlerle edinilen bilgilere göre iş yapan kuvvet.

la mutasarrife fi'l-hakikati illa hu / lâ mutasarrife fi'l-hakikati illâ hû

• Mülkünde istediği gibi tasarruf eden O'ndan başka ilâh yoktur.

la rabbe illa hu / lâ rabbe illâ hû

• Her bir varlığı terbiye edip idaresi ve tasarrufu altında bulunduran Allah'tan başka ilâh yoktur.

layıha / lâyıha

• Düşünülen veya tasavvur edilen bir şeyin yazılması. Tasarı.

• Tasarı.

layiha / lâyiha / لایحه

• Tasarı. (Arapça)

layıha-i kanuniye / lâyıha-i kanuniye

• Huk: Henüz tasdik edilmemiş kanun tasarısı.

lemh-i basar

• (Lemhat-ül basar) Göz atma. Bakma. Çabuk bir bakış.
• Çok az bir zaman.

levayih / levâyih / لوایح

• Tasarılar. (Arapça)

madalya

• Başarılı kimselere takılan madeni nişan.

mahcur / mahcûr

• Malını kullanmaktan men edilmiş, mal üzerindeki tasarruf yetkisi elinden alınmış kimse.

• Çocukluk, sefîhlik, delilik, kölelik, bunaklık vs. gibi çeşitli sebebler yüzünden malını tasarruf hakkından, kullanmaktan men edilen kimse.

mahlul-u sırf

• Fık: Hakk-ı intikal ve hakk-ı tapu sahibi bırakmaksızın mutasarrıfının vefatiyle mahlul kalan arazi.

mahsur

• Etrafı çevrilmiş. Muhasara altına alınmış. Hasrolunmuş. Hududlanmış. Kuşatılmış.

mal

• Fık: Bir kimsenin tasarrufunda bulunan kıymetli, lüzumlu şey. (Varlık, servet, para, ticaret eşyası gibi.)

mansuriyyet

• Allah'ın (C.C.) yardımıyla muvaffak ve muzaffer olma, başarma.

manzara-i hayal

• Hayal manzarası, insanın kafasında tasarlayıp canlandırdığı manzara.

masarif

• (Tekili: Masraf) Sarfiyatlar, masraflar. (Masârifât da denir.)

masarifat

• (Tekili: Masârif) Masraflar, giderler. Harcanan paralar.

maunet

• Yardım. İmdat.
• Azık. Yol yiyeceği.
• Cenab-ı Hakk'ın salih kullarına olan imdadı, inayeti.
• Huk: Masarif.

medeni / medenî

• Topluluk hâlinde yardımlaşarak yaşayan, kibâr, nâzik, terbiyeli, görgülü kimse.
• Medîne'de nâzil olan âyet-i kerîmeler ve sûreler.

mefrugün leh

• Kendisine bir şeyin mülkiyeti ve tasarruf hakkı bırakılmış olan kimse.

meftunane

• Meftuncasına, kendinden geçmiş olarak, tutkuncasına. Şaşarak, hayrancasına.

mekteb-i sultani / mekteb-i sultanî / mekteb-i sultânî / مكتب سلطانى

• İstanbul'da Galatasaray Lisesi.

• Galatasaray Lisesi.

melik

• Mülk ve melekut sâhibi. Padişah. Mutasarrıf.
• Bir kavmin başı. Mâlik. (İsimdir)

meram

• Maksad. Niyet. Arzu. İstek. İçten tasarlanan.

merkez-i tasarruf

• İdare, terbiye ve tasarruf merkezi.

mertebe-i muvaffakiyet

• Başarı derecesi.

miftahu'n-nusret / miftâhu'n-nusret

• Başarı ve zaferin anahtarı.

milk

• Mal cinsinden olan yer. Birisinin tasarrufu altında bulunan yer. Mülk.

• Birinin tasarrufunda bulunan şey veya yer.

mimar / mîmar

• Bina tasarımcısı.

minallahi't-tevfik / minallahi't-tevfîk

• Tevfik, başarı sadece Allah'tandır.

muasara

• (Muâsarat) (Asr. dan) Muâsır olma. Aynı asır ve zamanda yaşama.

muaşşir

• (Aşr. dan) Ondalıkçı. Öşürcü. Aşar memuru.

muavaza / muâvaza

• İki tarafın da ivaz vererek, anlaşarak yaptığı akit. Sayışma. Bir şeyi diğer bir şeye bedel, ivaz olarak vermek. Aslı olmadığı halde menfaat celbi için hususi bir surette müzakere ile yapılan hileli iş. Yapmacık.

muaveneten

• Yardımlaşarak, dayanışma içinde olarak.

muavenetkarane / muavenetkârâne

• Yardımlaşarak.

muavenettarane / muavenettârâne

• Yardımlaşarak.

mübalağacuyane / mübalağacuyâne

• Haddini aşar dercede izah edercesine. Mübâlağa yaparcasına. (Farsça)
• Mübâlağa arayan. (Farsça)

mübarat

• Bir kimsenin iş ortağından veya karısından, anlaşarak ayrılması.

mucez

• (İcaz. dan) İcaz yoluyla. Muhtasar ve mücmel bir tarzda. Kısaca.

muciz

• Kısa. Muhtasar. Özlü. Az sözün çok mânâ ifâde edeni.

mücmel

• Kısa. Öz. Muhtasar. Sözü az, mânası çok olan. Hülâsa edilmiş. Müfesser olmayan söz.

mücmelen

• Mücmel bir tarzda. Kısa olarak, muhtasaran, hülâsa olarak.

muhasara / محاصره

• Sarma, kuşatma. (Arapça)
• Muhasara etmek: Sarmak, kuşatmak. (Arapça)

muhasır

• (Çoğulu: Muhasırîn- Muhasırûn) (Hasr. dan) Etrafının kuşatıp saran. Muhasara eden.

muhasırin / muhasırîn

• (Tekili: Muhâsır) Muhasara edenler, etrafını kuşatanlar.

muhasırun / muhasırûn

• (Muhasırîn) Düşmanı etraftan kuşatanlar. Muhasara edenler.

muhassir

• (Çoğulu: Muhassirîn) (Hasar. dan) Zarara uğratan. Hasar ve ziyan verdiren.

muhassirin / muhassirîn

• (Tekili: Muhassir) Zarar ve ziyan verdirenler. Hasara uğratanlar.

muhatarat

• (Tekili: Muhatara) Zararlar, ziyanlar, hasarlar.
• Korkular. Tehlikeler.

muhayyel

• Tahayyül edilmiş. Hayâl olarak düşünülmüş. Zihinde tasarlanmış.

muhtasaran

• Kısa olarak. Muhtasar olarak. Kısaltılmış tarzda.

mülk

• Mal. Yer. Bina.
• Hüküm ile bir şeyin zabt ve tasarrufu.
• İzzet, azamet, şevket.
• Bir şeyin dış yüzü.
• İnsanın sahip ve malik olduğu şey.
• Akıl sahiplerini tasarruf etmek.
• Mâlik olmak.

• Sâhib olunan; insanın başkasının rızâsını ve iznini almadan kullanmağa hakkı olan şey.
• Tasarruf, saltanat, kudret.

mültezim

• Bir şeyi kendi üzerine lâzım eden; iltizam eden, üzerine alan, deruhte eden. Devlet hazinesine maktu, muayyen vergi verip bir kısım memleketlerin aşar gibi varidatının tahsilini üzerine alan.

münzeviyane

• Bir köşeye çekilip ibadetle uğraşarak, vaktini ibadetle geçirerek.

müsellim

• (Selm. den) Teslim eden, veren.
• Tar: Eyalet valileriyle sancak mutasarrıflarının uhdelerinde bulunan yerlerin idaresine memuR edilen kimseler. Vali ve mutasarrıflardan uhdesine tevcih olunan iki yerden mühim olanında kendisi oturur, diğerini gönderdiği adam idare ederdi. Yine bunlar

muslihane / muslihâne

• Sulh yolu ile, iyilikle anlaşarak. Arabuluculukla. (Farsça)

mutasarrıf

• Tasarruf hakkı ve salâhiyyeti olan. Tasarruf eden. Bir işi kendi isteğine göre idâre eden. Bir malın sahibi.
• Eskiden, vilâyetten küçük olan Sancağın en büyük idâre âmiri.

• Tasarruf eden.

mutasarrıf-ı fa'al / mutasarrıf-ı fa'âl

• Her zaman Zâtına has ve lâyık iş yapan, daima faaliyette bulunan, idâre eden ve tasarrufta bulunan Cenâb-ı Hak.

mutasarrıf-ı hakiki / mutasarrıf-ı hakikî

• Gerçek tasarruf sahibi olan, her işi kendi istek ve kurallarına göre idare eden Allah.

mutasarrıf-ı hakim / mutasarrıf-ı hakîm

• Herşeyi hikmetle yapan ve dilediği gibi kullanan sonsuz tasarruf ve yetki sahibi Allah.

mutasarrıf-ı kadir / mutasarrıf-ı kadîr

• Herşeyde istediği gibi tasarruf eden ve herşeye gücü yeten Allah.

mutasarrıf-ı rahim / mutasarrıf-ı rahîm

• Varlıklar üzerinde merhamet ve rahmetinin çok özel tecellîleri bulunan sonsuz tasarruf ve yetki sahibi Allah.

mutasarrıf-ı zişan / mutasarrıf-ı zîşân

• Şan ve şeref sahibi ve herşeyde istediği gibi tasarruf eden Allah.

mutasarrıfiyet

• Tasarruf etme hakkı. Mutasarrıflık.
• Mutasarrıfın vazifesi.

mutasarrım

• (Çoğulu: Mutasarrımin) Kahramanlık ve yiğitlik gösteren.

mutasavver / مُتَصَوَّرْ

• Tasarlanmış, düşünülmüş.

• Tasarlanmış.

müteammid

• Kasteden, kasden yapan. Tasarlıyarak yapan.

müteammidane / müteammidâne

• (Amd. den) Tasarlıyarak, bilerek, kasden. (Farsça)

müteammidin / müteammidîn

• (Tekili: Müteammid) (Amd. den) Bilerek ve tasarlıyarak yapanlar.

mütebassır

• (Basar. dan) Dikkatle bakan, ilerisini gören, iyice düşünen. Basiretli.

mütecavizane / mütecâvizâne

• Haddi aşarak, saldırgan bir şekilde.

mütefevviz

• Tefevvüz eden, uhdesine alan.
• Gayr-i menkul malların tasarruf hakkını üzerine alan.

mütekemmilane / mütekemmilâne

• Olgunlaşarak, tekemmül ederek. Eksiği kalmayarak. (Farsça)

mütekerrihane / mütekerrihâne

• Tiksinircesine. Surat asarcasına. (Farsça)

mütelahiyane

• Oyunla uğraşarak, oynayarak. (Farsça)

mütenemmirane / mütenemmirâne

• Kaplanlaşarak. (Farsça)
• Sert bir dille korkutarak. (Farsça)

mütesabbiyane / mütesabbiyâne

• Çocuklaşarak. Çocuk tavırları takınarak. (Farsça)

mütesallitane / mütesallitâne

• Musallat olarak, sırnaşarak, tasallut edercesine. (Farsça)

mütesellim

• (Selm. den) Teslim edilen şeyi alıp kabul eden.
• Tanzimattan evvel vali ve mutasarrıfların uhdelerinde bulunan sancak ve kazâların idaresine memur edilen kimseler. Bunlara "voyvoda" denirdi.
• Vergi tahsildarı.

mütevacihen

• Karşılaşarak, karşı karşıya olarak. Yüz yüze gelerek, yüzleşerek.

müteveffık

• Muvaffak olan, başaran.

müttefikan

• Beraber olarak, anlaşarak, birlikte.

muvaffak / موفق / مُوَفَّقْ

• Başarmış. Gâyesine erişmiş. Ulaşmış. Başarılı.

• Başarılı.

• Başarılı.

• Başarılı.

• Başarılı. (Arapça)
• Muvaffak olmak: Başarmak, başarılı olmak. (Arapça)

• Başarılı, yardıma mazhar.

muvaffak etmek

• Başarılı etmek.

muvaffak eyleme

• Başarılı kılma, nâil olma.

muvaffak olan

• Başaran.

muvaffak olma

• Başarılı olma, erişme.

muvaffak olmak

• Başarmak.

muvaffak-un-bilhayr

• Hayırlı işlerde, hayırlı hizmetlerde bulunmuş ve başarılı olmuş kimse.

muvaffakiyat / muvaffakiyât

• Başarılar.

• Başarılar.

muvaffakıyet

• Başarı.

muvaffakiyet / موفقيت / مُوَفَّقِيَتْ

• Başarı.

• (Çoğulu: Muvaffakiyât) (Vefk. den) Allah'ın yardımıyla başarı gösterme.
• Ele geçirme, başarma.

• Başarı.

• Başarı. (Arapça)
• Muvaffakiyet ihraz etmek: Başarı göstermek. (Arapça)

• Başarma, yardıma mazhar olma.

muvaffakiyet-i fevkalade / muvaffakiyet-i fevkalâde

• Fevkalâde, olağanüstü bir başarı.

muvaffakiyet-i siyasiye

• Siyasî başarı.

muvaffakiyetkarane / muvaffakiyetkârâne

• Başarılı olarak.

• Başarılı biçimde.

muvaffakiyetli

• Başarılı.

muvaffakiyetsizlik

• Başarısızlık.

muvaffakkıyetli

• Başarılı.

muvaffaku'n-bilhayr

• Hayırlı işlerde, hayırlı hizmetlerde başarılı olmuş kimse.

muvaffakun bilhayr

• Hayırlı işlerde, hayırlı hizmetlerde başarılı olan.

muvaffık

• Muvaffak eden, başarı ihsan eden.

• Muvaffak eden. Başarıya ulaştıran.

muzaffer

• Kahraman. Gâlip gelmiş. Başarmış. Muvaffak olmuş. Zafer kazanmış, zafer kazanan.

nasara

• Hristiyanlar. Nasraniler. Hz. İsa'ya (A.S.) ilk önceleri Nâsıra Karyesindeki ahali yardım ettiklerinden, onlara "Nasara" ismi verilmiştir.

nasrani / nasrânî

• Îsâ aleyhisselâma inanan. Çoğulu, nasârâdır. Hazret-i Îsâ'nın bildirdiği dîne nasrâniyyet (nasrânîlik) adı verilir.

nazır / nâzır

• (Çoğulu: Nüzzâr) Nazar eden, bakan.
• Bir idarenin veya dairenin umur ve işlerine bakan en büyük memur. Bir işin idaresine memur reis.
• Kabine azalarından herbiri. Nâzır. Vekil. Bakan.
• Vâsinin yapacağı tasarruflara nezarette bulunmak üzere musi veya hâkim tarafından tayi

• Gören, görücü.
• Vakfın işlerini, dînin emirlerine uygun olarak idâre etmek üzere vâkıf (vakıf yapan) veya hâkim tarafından tâyin edilen mütevellînin vakıf işlerindeki tasarruflarını murâkabe (kontrol) etmesi ve gerektiğinde ona re'yleri (görüşleri) ile yardımcı o lması için vazîfelend

nevad

• Zarar, ziyan, hasar. (Farsça)
• Mahzen. (Farsça)
• Dil. (Farsça)

nühur

• Göz, basar, ayn. (Farsça)

nusret

• (Nusrat) Yardım. Cenab-ı Hakkın yardımı, hususen ruhani muavenet. Zafer, galebe, fetih, üstünlük, başarı, düşmana gâlib olmak.

para

• Alış-veriş aracı olarak kullanılan, biriktirme ve tasarruf etmeye yarayan, çeşitli mâdenlerden veya kağıttan îmâl edilmiş değer ölçüsü. Belli ağırlıkta basılmış olan altın ve gümüş paralara sikke veya meskûkât, altın paralara dînâr, gümüş paralara dirhem denir.

plan / plân

• Tasarı.

program

• Yapılacak işler için önceden hazırlanmış tasarı. Plân. (Fransızca)

proje

• Tasarı, layıha.

• Tasarlanan ilk şekil. Tasarı. Mütehayyel. (Fransızca)

rabb-ı kerim / rabb-ı kerîm

• Her bir varlığı terbiye edip idaresi ve tasarrufu altında bulunduran, sonsuz cömertlik ve ikram sahibi olan Allah.

rahimiyet-i rabbaniye / rahîmiyet-i rabbâniye

• Bütün varlıkları terbiye eden ve idaresi ve tasarrufu altında bulunduran Allah'ın herbir varlığa şefkat ve merhameti.

reşid / reşîd

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Mahlûkâta (yarattıklarına) doğru yolu gösterip, dilediğini bu yolda bulunduran.
• Rüşd sâhibi yâni, dînî vazîfelerini yerine getiren ve malını tasarruf edebilen, âkıl bâliğ olan, aklını ve malını yerinde kullanan.

riyazetçi

• Fâni şeylerden uzaklaşarak, bir köşeye çekilip kendi halinde az gıda ile yaşayan kişi.

safka

• Bir satış anında müşteri ile satıcının tokalaşarak, "hayrını gör" demeleri.
• Yapılan satış.

salavat

• (Tekili: Salât) Namazlar.
• Bütün dualar. İhtiyaçtan gelen ricalar.
• Nimetten çıkan şükürler. İbadetler.
• Hazret-i Muhammed'e (A.S.M.) memnuniyet ve bağlılık için yapılan dualar.
• Nasârâ kilisesi.

salben

• Asarak, asmakla öldürmek suretiyle.

salbetmek

• Asarak öldürmek.

samut

• (Samt. dan) Az konuşan.
• Susmuş. Surat asarak susan.

sancak beyi

• Eyalet teşkilâtıyla timar usulünün cari olduğu zamanlarda beş on kazalık yerin mutasarrıfı ile sipahisinin kumandanına verilen addır. Osmanlıların ilk zamanlarında beylere yahut hükümdar evlâtlarına has olarak verilen mıntıkalara "Sancak" denilir, bu sancaklara tasarruf edenlere de "Sancak Beyi" adı

sebbabegeza / sebbabegezâ

• Şaşarak parmağını ısıran. (Farsça)

sebh

• Atın seğirtmesi.
• Sür'atle gitmek.
• Maaşında tasarruf etmek.
• Suda yüzme.

şehid

• Din uğrunda savaşarak ölen müslüman.

serdengeçti

• Tar: Akıncılardan düşman ordusu içine dalmak veya muhasara altına alınan bir kaleye girmek için fedai yazılan kimseler. Bunlara ellerinde kınlarından sıyrılmış kılıçlarla bu tehlikeli işlere atıldıkları için "dalkılıç" da denilirdi. Düşman ordusuna dalacak veya kaleye girecek olanların dönmelerinden

sıfat-ı sübutiye / sıfât-ı sübutiye

• Cenab-ı Hakk'ın sıfatları: Hayat, İlim, Sem', Basar, İrade, Kudret, Kelâm, Tekvin sıfatları. Bunlara "Sıfât-ı semaniye" de denir.

su-i kasd / sû-i kasd

• Kötü kasd, cinayet işlemek, adam öldürmeyi tasarlamak.

şümul-ü tasarruf

• Tasarrufun kapsamı.

şümul-ü tasarrufat

• Tasarrufların her şeyi kaplaması.

tabassur

• (Basar. dan) Dikkatle bakıp, esasını kavrama. Dikkatle gözetiş.

tahsir

• (Hasar. dan) Zarara sokma, ziyana uğratma.

taht-ı emrinde ve tasarrufunda

• Emri ve tasarrufu altında.

taht-ı tasarruf

• Tasarrufu altında.

taht-ı tasarruf ve temellük

• Kendi tasarruf ve mülkü altında bulunma.

taif

• Etrafını dolaşarak ziyaret eden. Tavaf eden. Dolaşan.
• Hicaz'da Mekke-i Mükerreme'nin yüz kilometre güneydoğusunda, Gazva Dağı'nın güney eteklerinde ve bir takım tepelerin batı eteklerinde olarak 1882 metrelik yükseklikte bir şehirdir. Peygamber (A.S.M.) hicretin sekizinci yılında Hun

takdirname / takdîrname / تقدیرنامه

• Başarı belgesi. (Arapça - Farsça)

talimat-ı rabbaniye / talimat-ı rabbâniye

• Bütün varlıkları terbiye eden, idaresi ve tasarrufu altında bulunduran Allah'ın emirleri.

tarf

• Göz, bakış, nazar. Göz ucu.
• Soyu temiz kimse.
• Her şeyin nihayeti, sonu.
• Göz kapaklarını yummak veya oynatmak.
• Göze bir şey dokundurmakla yaşartmak.
• Koz: Menazil-i Kamer'den bir menzil adı. (Kamer menzillerinden birisinde aslanın alnını teşkil eden dört

tasalluten

• Musallat olarak, tasallut ederek, sataşarak.

tasarruf-u amm / tasarruf-u âmm

• Genel tasarruf; bütün kâinatta görülen faaliyet ve icraat.

tasarruf-u azim / tasarruf-u azîm

• Büyük tasarruf; herşeyi kendi emri altında tutarak dilediğini dilediği şekilde yapmak.

tasarruf-u hikmet

• Hikmetle yapılan tasarruf, icraat.

tasarruf-u ilahi / tasarruf-u ilâhî

• Allah'ın maddî âlemde dilediği gibi tasarrufta bulunması, dilediğini yapması.

tasarruf-u kudret

• Allah'ın sonsuz kudretinin tasarrufu.

tasarruf-u kudsi / tasarruf-u kudsî

• Kudsî tasarruf; mânevî tesir, icraat.

tasarruf-u mutlak

• Kayıtsız, sınırsız tasarruf, dilediği şeyi dilediği gibi yapma.

tasarruf-u rububiyet

• Rububiyetin tasarruf ve idaresi.

tasarrufan

• Tasarruf ve tutum gayesiyle. İktisad maksadıyla.

tasarrufat / tasarrufât

• (Tekili: Tasarruf) Tasarruflar.

• Tasarruflar.

tasarrufat-ı acibe / tasarrufât-ı acîbe

• Hayret verici tasarruflar, işler.

tasarrufat-ı azime / tasarrufât-ı azîme

• Büyük tasarruflar, kullanımlar.

tasarrufat-ı azime-i bahariye / tasarrufât-ı azîme-i bahariye

• Bahar mevsimindeki büyük tasarruflar, faaliyetler.

tasarrufat-ı azime-i yevmiye / tasarrufât-ı azîme-i yevmiye

• Hergün meydana gelen büyük tasarruflar, faaliyetler.

tasarrufat-ı gaybiye

• Görünmeyen âlemlerden gelen tasarruflar.

tasarrufat-ı hakimane / tasarrufât-ı hakîmâne

• Hikmetli bir şekilde yapılan tasarruflar, icraatlar.

tasarrufat-ı ilahiye / tasarrufât-ı ilâhiye

• Cenâb-ı Allah'ın tasarrufları, icraatları.

tasarrufat-ı muntazama-i acibe / tasarrufât-ı muntazama-i acibe

• Hayret verici ve düzenli işler, tasarruflar.

tasarrufat-ı rabbaniye / tasarrufât-ı rabbâniye

• Herşeyi terbiye ve idare eden Allah'ın fiil ve tasarrufları.

tasavvur

• Bir şeyi zihinde şekillendirmek. Tasarlamak.
• Düşünce, tasarı. Arzu.

• Tasarlama.

tasavvurat / tasavvurât

• Tasarlamalar.

tasavvurat-ı şeytaniye

• Şeytanî tasavvurlar; şeytandan gelen tasarılar, kurgular.

tasavvuren

• Tasarlayarak.

tasrif

• İstediği şekilde idare etmek. Maslahatta tasarrufa izin vererek mutasarrıf kılmak.
• Bir şeyi bozup değiştirerek türlü şekillere koymak, evirip çevirmek.
• Gr: Bir kelimenin veya fiilin çeşitli zamanlara göre sıra ile söylenişi. Sarf kaidesi üzere kelimenin şeklini başka kelimele

tasviri / tasvîri

• Tasarlanması, göz önünde canlandırılması, betimlenmesi.

tearuzan / teâruzan

• Zıtlaşarak.

tebab

• Ziyan, zarar, kayıp, hasar.

tebb

• Zarar, ziyan, hasar, kayıp.

tebelbül-ü akvam / tebelbül-ü akvâm / تَبَلْبُلُ اَقْوَامْ

• Dillerin birden farklılaşarak kavimlerin ortaya çıkması.

tedemmu'

• (Dem.' den) Gözün yaşarması.

terasuf

• (Kaldırım taşları biçiminde) birbirine yanaşarak sıkışma, istif olma.

tevaffuk

• (Vefk. den) Muvaffak olma, başarma.

tevfik / توفيق

• Uygun kılma, başarılı kılma.

tevfikat-ı samedaniye

• Hiçbir şeye muhtaç olmayan ve her şey Kendisine muhtaç olan Allah'ın başarılı kılması.

tevfikat-ı sübhaniye / tevfikat-ı sübhâniye

• Bütün kusur ve eksikliklerden münezzeh ve uzak olan Allah'ın verdiği yardım ve başarılar.

tevfiksizlik

• Başarısızlık.

teyessür

• Kolaylıkla husule gelme.
• Muvaffakiyet ve başarı ile bitme.

uluhiyet

• İlâhlık.
• Allah'ın kâinattaki tasarruf ve hâkimiyeti ile herşeyi kendisine ibadet ve itaat ettirmesi.

üslub-u hakim / üslub-u hakîm

• Edebî san'atlardan biridir. Sorulan bir suale, soranın halini nazara alarak başka bir sual gibi telâkki edip, ona göre cevab vermek demektir. Meselâ : Bazı Ashab Resulüllah'a (A.S.M.) hilâlin ince başlayıp, kalınlaşarak bedr şekline gelip, sonra yine başladığı şekle dönmesinin sebebini sordular. Bun

vali / vâlî

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Her şeyin mâliki (sâhibi), yaratıcısı, bütün işler tasarrufunda olan, her şey O'nun irâdesi, hükmü ile olan.

varis / vâris

• Cenab-ı Hakk'ın bir ismi.
• Mirasçı. Kendisine miras düşen. Mirasa konan. Vefat eden birisinin maddî veya manevî mal ve mülkünde kullanmaya, tasarrufa salâhiyetli olan.

vasi / vasî

• Bir kimsenin, mallarında veya çocuklarının işlerinde tasarruf etmek üzere tâyin ettiği kimse.

vaz'-ı yed

• El koymak, sahib çıkmak, tasarruf etmek.

ve minellahi't-tevfik / ve minellahi't-tevfîk

• Başarmak sadece Allah'tandır.

veciz

• Kısa, öz, derli toplu. Muhtasar olup mufassal olmayan.
• Az sözle çok mâna ifâdesi.

veffakakellah

• Allah seni muvaffak etsin, başarılı kılsın.

veffakakümüllah

• Allah başarılı kılsın.

velayet

• Veli olan kimsenin hali. Velilik, dervişlik.
• Dostluk.
• Sadakat.
• Başkasına sözünü geçirmek. Bir şeye kudret cihetiyle bizzat mutasarrıf olmak.

velayet-i kamile / velâyet-i kâmile

• Mükemmel velilik; kulluk noktasında mânevî mertebeleri aşarak Allah'ın yakınlığını ve dostluğunu elde etme mükemmelliği.

voyvoda

• Reis, subaşı, ağa gibi çeşitli mânalara gelen bir tabirdir.Voyvodalık Osmanlılarda Milâdi onyedinci asırda başlamıştır. Eyalet valileri ve sancak mutasarrıfları uhdelerine tevcih olunan eyalet ve sancakların mülhak kazalarına halkın isteğiyle yerlilerin ileri gelenlerinden birini voyvoda tayin ederl

yed-i kudret

• Allah'ın kudreti ve kudretinin tasarrufu.

yed-i tasarruf

• Tasarruf eli; yönetimi ve hakimiyeti altında tutma.

zafer

• Muvaffak olma, maksada erme. Bir çok uğraşmadan sonra maksada erişme.
• Düşmanı yenme, üstün gelme. Başarma.

• Başarma, üstün gelme.

zıllullah

• Cenab-ı Hakk'ın namına yeryüzünde tasarrufta bulunan insan, halife. İlâhî kanunu tatbike çalışan halife ve pâdişahın nâmı.