ergen

• (Bâliğ) Çocukluk çağından gençlik çağına geçmiş olan, aklı ermeğe başlamış, bâliğ.Erginlik çağına gelen müslüman genç, namaz kılmak, oruç tutmak, zekat vermek gibi Allah'ın farz kıldığı emirlerini yerine getirmeğe mükellef (yükümlü) olur. Küçük yaştan itibaren derece derece gerekli dini bilgiyi öğre

erham / erhâm

• Kadınlardaki çocuk yatağı, rahimler.
• Akrabalar.

ervah-ı afilin / ervâh-ı âfilîn

• Göçüp giden ruhlar.

esbat

• (Tekili: Sıbt) Torunlar. Çocuğunun çocukları. Oğlunun oğulları.
• Beni İsrâil kabileleri.

esfel-i safilin / esfel-i sâfilîn

• En aşağı yer. Zaiflik, yaşlılık, boy bos, akıl ve anlayışın gidip çocuk gibi olmak, amel ve iş yapmaktan kesilip, sevâb kazanacak bir şey yapamaz hâle gelmek, erzel-i ömür. Cehennem'in aşağısı.

esterven

• Çocuk doğurmayan, kısır kadın. (Farsça)

etfal / etfâl / اطفال

• (Tekili: Tıfl) Çocuklar, tıfıllar.

• Çocuklar, yavrular.

• Çocuklar.

• Tıfıllar, çocuklar.

• Çocuklar. (Arapça)

etfal-i mekatib / etfal-i mekâtib

• Mekteb çocukları, okul talebeleri.

etfaliyet

• Çocukluklar. Çocukluk halleri.

evlad / evlâd / اولاد

• Çocuk.

• (Tekili: Veled) Veledler. Çocuklar.

• Veledler, çocuklar.

• Çocuklar. (Arapça)
• Soy. (Arapça)

evlad ü ıyal

• Çoluk çocuk. Evlâdlar ve karısı.

evlad ü iyal / evlâd ü iyâl

• Çoluk çocuk.

evlad-ı vatan / evlâd-ı vatan

• Vatan çocukları.

evlad-ı zükur / evlâd-ı zükur / evlâd-ı zükûr

• Erkek çocuklar.

• Erkek çocuklar.

evlat / evlât

• Çocuklar.

evrek

• Çocukların ağaca ip takmak suretiyle yaptıkları salıncak. (Farsça)

eytam

• (Tekili: Yetim) Yetimler. Babaları ölmüş çocuklar.

• Yetimler, babaları ölmüş çocuklar.

fasl

• (Fasıl) İki şey arasındaki ek yeri. Mafsal.
• Hak söz. Hak ile bâtılın arasını fark ve temyiz ile olan hüküm ve kaza. (Buna "Faysal" da denir) Halletmek. Ayrılma. Çözme.
• Bölüm.
• Mevsim.
• Aynı makamda çalınan şarkı.
• Çocuğu memeden kesmek.
• Birini zem

fatim

• Sütten kesilmiş çocuk.

fazu'

• Çocukları korkutmak için yapılan çok korkunç suret.

fegane

• Düşük (çocuk). (Farsça)

ferruh-zad / ferruh-zâd

• Mübarek evlât, uğurlu çocuk. (Farsça)
• Hayırlı, kutlu, mübarek. (Farsça)

ferzend

• (Çoğulu: Ferzendân) Yavru. Çocuk. Veled. (Farsça)

fesaki / fesakî

• (Tekili: Fıskıyye) Fıskiyeler.
• Çocukların oynadıkları su püskürten oyuncaklar.

fevhed

• Semiz oğlan, şişman çocuk.

fial

• Çocuk oyunudur. (Bir şeyi toprak içinde gizleyip sonra taksim edip "hangimizin hissesinde çıkar" diye ararlar.)

firaş-ı sahih

• Fık: Nikâh ve mülk-i yemine müstenid bulunan istifraş. Mülk-i yemin, bir kimsenin temellükünde bulunan cariye demektir. Binaenaleyh bu iki şarta dayanan istifraştan, meydana gelecek çocuk, varis addolunur. Ancak, cariyeyi istifraşta husule gelen çocuğun kendisinden olduğunu müstefrişin söylemesi lâz

fıtam

• Çocuğu veya yavruyu sütten kesme.

fitam

• Çocuğu sütten kesmek.

füru / fürû

• Dallar, kollar, çocuklar, torunlar.

füru' / fürû'

• (Tekili: Feri') Bir kökten ayrılmış kısımlar. Dallar. Budaklar.
• Bir sülâleden gelmiş torunlar. Çocuklar.
• Fık: Cüz'î hüküm ve kaideler. Ahkâm-ı cüz'iyye.

• Dal, asıldan türeyen. Fer'in çokluk şeklidir.
• Fıkıh ilminde (İslâm hukûkunda) çocuklar, torunlar ve onların çocukları.
• Ahkâm-ı şer'iyye yâni İslâm dîninde ibâdet, münâkehât (nikâh, boşanma, nafaka), muâmelât (alış-veriş, ticâret, kirâlama v.b) ve ukûbâtla (cezâlarla) ilgili hükümler.

gaydak

• Geniş.
• Yumuşak.
• Kerim kişi. İyi huylu kimse.
• Keler yavrusu.
• Büluğ çağına varmamış çocuk.

gayl

• Irmak, nehir.
• Ağaç, şecer.
• Cima etmek.
• Kadının hâmile iken çocuğuna süt emzirmesi.

gayr-ı mümeyyiz

• İyiyi ve kötüyü, doğruyu ve yanlışı birbirinden ayıramayan kimse; bunak veya küçük çocuk gibi.

gaze

• Çocuk salıncağı. (Farsça)

gehvare-nişin

• Beşikteki çocuk. (Farsça)

gerdena

• Kuş veya kuzu çevirmesi. (Farsça)
• Yürümeye yeni başlayan çocukları, yürümeye alıştırmak için yapılmış bir cins araba. (Farsça)
• Kebap şişi. (Farsça)
• Fırıldak, topaç. (Farsça)

gırs

• (Çoğulu: Egrâs) Dikilmiş ağaç.
• Çocukla birlikte anadan çıkan ince deri.

gudde

• Tıb: Bez. Vücudun muhtelif yerlerinde, hususan boyunda bir nevi vücuda lazım su çıkaran depocuk. Şiş.

gudek

• Çocuk, tıfl. (Farsça)

gudekane / gudekâne

• Çocukçasına.

gulam / gulâm

• Çocuk.

• Genç, esir, çocuk.

gulgule-i etfal

• Çocukların gürültüsü, çocukların bağrışıp çağrışmaları.

gurre

• Düşürülen bir cenine (ana rahmindeki çocuğa) karşılık verilmesi gereken mâlî tazmînât.

habbül büluğ

• (Habb-ül büluğ) Erginlik çağındaki erkek ve kız çocukların yüzlerinde ve alınlarında çıkan sivilceler.

habel

• Ana rahmindeki çocuk, cenin.
• Gebelik, gebe olma zamanı.
• Fls: Musallat fikir.

habi

• Sürünüp emekleyen ufak çocuk.

habnadide

• (Hâb-nâdide) Büluğa ermemiş çocuk. Erginlik çağına gelmemiş erkek veya kız. (Farsça)

hadane

• Çocuk beslemek.

hadic

• Vaktinden evvel doğan erkek veya kız çocuğu.

hafif-ül-haz / hafîf-ül-hâz

• Zevcesi (hanımı) ve çocuğu olmayan.

haher-zade

• Hemşirezade, kızkardeş çocuğu. Yeğen. (Farsça)

haherzade / hâherzâde / خواهرزاده

• Yeğen, kızkardeşin çocuğu. (Farsça)

hal-i sabavet

• Çocukluk hâli.

halk-ı cedid

• Ba'sü bade-l mevt, yeniden yaratılış. Yeniden yeniye tekrâren yaratılma. Ana karnındaki çocuğun, insan suretine inkılâb ettiği devre.

hame

• Yük.
• Ana karnındaki çocuk.

haml

• Yük.
• Sırtına yük alıp getirmek.
• Kadının karnındaki çocuk.
• İsnad. Yüklenme.

hane-zad

• Efendisinin evinde dünyaya gelmiş olan köle veya cariye çocuğu. (Farsça)

haniye

• Şarap.
• Erkeği öldükten sonra evlenmeyip, çocuğuna bakan kadın.

haram-zade

• Gayr-ı meşru münasebetten doğmuş çocuk. Piç.

harez

• (Çoğulu: Ehrâz) Çocukların oynadıkları ceviz.

hatice / hatîce

• (Hadîce) Vakitsiz ve erken doğan kız çocuğu.
• Fetva metinlerinde kadını temsil eden umumi isimlerden birisi. (Ötekiler: Hind, Fâtıma ve Zeyneb'dir.)

havale

• Bir işi veya bir şeyi başka birine bırakma. Ismarlama.
• Görmeyi önleyen duvar gibi perde.
• Tıb: Küçük çocuklarda veya gebe kadınlarda bazan meydana gelen, baygınlık veren bir hastalık.
• Postadan gelen emanet kâğıdı.

haviye

• Şenliksiz olan yer. Harabe. Issız, boş yer.
• Sâkıt. Göçük, çökük.

haviyye

• Çocuk doğuran kadına loğusa yemeği yedirmek.
• Namaz kılan kimsenin, secde halinde iken, karnını uyluğundan yukarı tutması.

hayat-ı takdiriyye

• Huk: Ana rahminde bulunan çocuğun hayatı.

hayz

• (Çoğulu: Hiyaz) Kadınlara mahsus aybaşı. Kadının âdet hâli. Böyle bir kadına hayize denir. (Kadını döl yatağı denen rahminden, bir hastalık veya çocuk doğurma sebebi olmaksızın, muayyen müddetlerde kan gelmesine o kadının "aybaşısı" denir. Buna ve kan geldiği müddete de hayız müddeti denir. İslâmiye

hedd

• Binayı gürültüyle yıkıp göçürmek. Çok ihtiyarlayıp düşkün hâle gelmek.
• Zayıf ve korkak.

hedhed

• Suâl etmek, sormak.
• Ötmek.
• Çocuk sallamak.

helal-zade

• Helâl doğmuş, meşru ve nikâhlı ana-babadan dünyaya gelmiş çocuk.
• İyi adam, fenalık yapmaktan çekinen. Sâlih, afif, nâmuskâr.

helalzade / helalzâde / حلال زاده

• Helal süt emmiş. (Arapça - Farsça)
• Evli anne babanın çocuğu. (Arapça - Farsça)

helesaya çıkmak

• Eskiden ramazanlarda iftardan sonra para toplamak için çocuklar tarafından teşkil edilen çalgılı heyetlere katılanlar tarafından nakarat makamında söylenen bir tabirdir. Dilenciliğin kibarcalarından sayılır.

hem-şikem

• İkiz çocuk. (Farsça)

hemşire-zade / hemşire-zâde

• Kızkardeş çocuğu. (Farsça)

hengam-ı sabavet / hengâm-ı sabavet

• Çocukluk zamanı.

hetr

• Bunama, alıklaşma. Ateh getirme, ihtiyarlıktan çocuk gibi olma.
• Sersemleşme, aptallaşma.
• Birisini kötüleme.
• Acib emir.
• Zahmet, meşakkat.
• Enine yarmak.

heveş

• (Karın) Göçük olmak.

heyamola

• Eskiden ramazanlarda para toplamak gayesiyle mahalle çocukları tarafından teşkil edilen bir nevi dilenci alaylarında söylenen bir tâbirdir.
• Eskiden gemiciler gemi demirini çekerken veyahut bir amele inşaatta ağır bir şey kaldırırken yahut da şahmerdanı yukarı çekerken kuvvetbirliğini

hicr

• Men etmek; akıl ve bâliğ olmamış çocuk, deli, bunak, sefih yâni malını kötü yere harcayan ve borçlu gibi kimseleri, tasarruf-i kavlîsinden yâni alış-veriş, kirâlama, havâle, kefillik, emânet ve rehin alıp-verme, hibe gibi işlerin tasarruflarından men' etme.
• Dostluğu bırakmak, dargın

hicret

• Göç, Peygamber Efendimizin (a.s.m.) Mekke'den Medine'ye hicreti, göçü.

• Göç, Peygamberimizin Medineye göçü.

hicret-i seniyye-hicret-i nebeviyye

• Peygamberimizin Mekke'den Medine'ye göçü.

hıdane / hıdâne

• Çocuğu kucağa almak, besleyip büyütmek üzere yanında bulundurmak. İslâm nikâhının bozulmasından sonra (ayrılıkta), çocuğu, selâhiyetli (yetkili) olan kimsenin yâni başkası ile evli olmayan annenin belirli bir yaşa gelinceye (oğlan çocuğu yedi, kız ye tişkin oluncaya) kadar yanında alıkoyması ve terb

hılas

• Kara ile ak arasında olan çocuk.

himaye-i etfal cemiyeti

• Çocuk Esirgeme Kurumu.

hin-i sabavet / hîn-i sabâvet

• Çocukluk dönemi.

hış'a

• Doğum anında ölen annenin karnı yarılarak çıkarılan çocuk.

hitan

• Erkek çocuğun sünnet edilmesi.
• Tenasül uzvunun sünnet yeri.

hizam

• Kolan ve bağırdak denilen nesne. (Beşikte çocuklara bağlarlar.)

hızane

• Bir şeyi bir şeye ilâve etmek.
• Fık: Hak ve salâhiyeti haiz olan kimsenin belirli müddet zarfında çocuğunu besleyip büyütmek ve terbiye etmek üzere yanında bulundurması.
• Bir şeyi kucağına almak.

hoppa

• Herşeye girişen hafif mizaçlı çocuk tabiatında olan kimse. Yersiz davranışlarda bulunan, dilediğince davranan kişi. Delişmen, şımarık.

hubu'

• Çocuğun ağlamaktan dolayı sesinin kesilmesi.

hüdüd

• Çok yaşlı ihtiyar. İhtiyar ve zayıf olmak.
• Bir binayı gürültüyle yıkıp göçürmek.

hurs

• Çocuk doğuşunda yapılan yemek.

huvela'

• Çocuk anasından doğduğunda beraber çıkan ince nâzik deri. (Onda yeşil ve kızıl hatlar olur.)

huzane

• Kendileri sebebinden gam ve tasa çekilen çoluk çocuk.

i'tilan

• Aşikâr ve meydanda olma. İlân olunma, meydana çıkma.
• Doğum esnâsında çocuğun görünmesi.

iale

• Çoluk çocuğun nafakasını te'min etme. Evlâd u iyâlin maişetini tedarik etme.
• İyali çoğalmak, çoluk çocuğu artmak.

ibale

• Kuyu bileziği.
• Hayvanları muhafaza etme.
• Küçük çocuklara def-i hacet ettirme.
• Devenin hallerini ve huylarını iyi bilmek.

ibavet

• Yabancı bir adamın bir çocuğa baba gibi olması, babalık yapması.

ibn-üz zaman

• Zamanın çocuğu. Devrin adamı.

ibn-üz zina / ibn-üz zinâ

• Zinâ sonucu meydana gelen çocuk. Piç.

ibne

• Kız çocuğu. Veya teennüs eden oğlan.

iddet-i haml

• Fık: Çocuk doğurmakla biten iddet. Kocası ölen veya boşanan gebe kadının, çocuğun doğmasını beklemesi demektir.

ifa'

• Çocuğun büyümesi.

ıhdac

• Doğan çocuğun bir yerinin eksik olması.

ihtilam / ihtilâm

• Uykuda cünüb olma. Çocuğun bülûğa, ergenlik çağına ulaştığının alâmeti, işâreti.

ihtizan

• Birisini işinden alıkoyma.
• Çocuğu besleme.

ıkka

• Çocukların doğduklarında mevcut olan saçı.

ıky

• Yemek yemezden evvel çocuğun karnından çıkan necisi.

iname-i etfal

• Çocukların uyutulması.

irtibab

• Kokulu şeyler yapma.
• Bir çocuğu büluğ çağına varıncaya kadar besleme.

irtikaz

• Çocuğun, ana karnında kımıldaması.
• Çalkanıp durma.
• Acı çekme, ıztırâb duyma.

irtiza-i sabi

• Çocuğun süt emmesi.

ırza-i etfal / ırzâ-i etfal

• Çocukların emzirilmesi.

ırza-i gayr-i maderi / ırzâ-i gayr-i mâderî

• Çocuğu hayvan sütüyle besleme.

ırza-i maderi / ırzâ-i mâderî

• Çocuğu ana sütüyle besleme.

is'ar

• Çocuğun diş çıkarması.

ıskat-ı cenin

• Kadının çocuk düşürmesi.

iskat-ı cenin

• Çocuk düşürme.

ismailiyye / ismâiliyye

• Sapık fırkalardan biri. Bâtıniyye de denir. Peygamber efendimizin torunlarından büyük âlim İmâm-ı Câfer-i Sâdık'ın vefâtından sonra, büyük oğlu İsmâil müslümanların imâmıdır ve ondan sonra çocuklarıdır dedikleri için İsmâiliyye denilmiştir.

iştek

• Çocuk kundağı. (Farsça)

istihlal

• Yeni ay'ı gözleyip görmek. Hilâlin görünmesi.
• Kılıcın kınından sıyrılıp görünmesi.
• Edb: Bir ifadede birbirine benzer, seci'li ve kâfiyeli sözlerin söylenmesi.
• Çocuğun doğar doğmaz hemen ağlamağa başlaması.
• İyi ve hayırlı bir başlangıca delâlet etmek.

istilad

• Doğurtma. Çocuk isteme.

istirda'

• Çocuk emzirtme.

itnan

• (Çocuk) hastalıkdan dolayı gelişememe.

ıyal / ıyâl

• Bir kimsenin bakmak (geçindirmek) zorunda olduğu kimseler: Zevce (hanım), çocuklar (erkek ve kız), ana-baba, hizmetçi.

kaba necaset / kaba necâset

• İnsandan çıkınca abdesti veya guslü gerektiren her şey, eti yenmeyen hayvanların, (yarasa hâriç) ve yavrularının yüzülmüş, dabağlanmamış derisi, eti, pisliği ve bevli ile süt çocuğunun pisliği, bevli ve ağız dolusu kusmuğu, insanın ve bütün hayvanlar ın kanı ile şarab, leş, domuz eti ve kümes ve yük

kaide

• Esas. Temel. Düstur. Nizam. Yol. Ayaklık.
• Dip taraf.
• Bir şeyin meydana gelmesine şart ve düstur olan husus.
• Bir ilim ve fennin düsturlarından her biri.
• Fık: Hayızdan ve çocuktan kesilmiş kadın.

kamt

• Kuş, dişisine cima etmek.
• Doğan çocuğu beze sarmak.

kaza'

• Çocukların başını traş edip, bazı yerlerinde kısım kısım saç bırakmak.

kelul

• Kütelip kesmez olmak.
• Göz nuru zayıf olmak.
• Çocuğu ve anası olmayan şahıs.

ker'a

• Çocuk seven kadın.

kerime / kerîme / كریمه

• Kız çocuk. (Arapça)

kerremallahu-vechehu

• Allah vechini mükerrem kılsın, meâlinde dua olup Hz. Ali (R.A.) hiç putlara secde ve ibadet etmediği ve çocukluktan beri Allah'a secde ettiğinden, onun ismi anıldığında hürmeten söylenir.

kerş

• Karın.
• İşkembe.
• Topluluk, cemaat.
• Kişinin çoluk çocuğu veya küçük evlâdı.

kesir-ül evlad / kesir-ül evlâd

• Çocukları çok olan. Evlâdı kesir olan.

kırba

• (Çoğulu: Kıreb-Kırebat) Saka tulumu. Deriden su kabı.
• Tıb: Çocuklarda karın şişmesi.
• Süt tulumuna da kırba denir.
• 13 bin dirhemlik veya 32 okıyyelik bir kab.

kısır

• Çocuğu olmaz, doğurmaz.
• Münbit olmayan ve mahsul alınamayan verimsiz toprak.

kızan

• Oğlan, erkek çocuk.
• Delikanlı, cesur ve silâhlı köylü genç.

kopil

• Küçük Rum çocuğu.
• Çapkın, külhani.

kudegi / kudegî

• Çocukluk. (Farsça)

kudek / kûdek / كودک

• (Çoğulu: Kudegân) Çocuk, sabi. (Farsça)

• Çocuk. (Farsça)

kudek-meniş

• Çocuk tabiatlı. Çocuk mizaclı. (Farsça)

kule

• (Çoğulu: Kulul-Kılâl) Çocukların oynadıkları bir oyun.

kundak

• Küçük çocukları sıkı bağlamaya yarıyan bezler takımı.
• Yangın çıkarmak için bir yere sokulan, tutuşturulmuş yağlı bez çıkısı.

kureyş

• Peygamber efendimizin mensub olduğu kabîlenin adı. Peygamber efendimizin on birinci babası olan Kureyş'in (Fihr ibni Mâlik'in) çocukları ve torunları.

kut'ül amare / kut-ül amare / كوتول امار

• Kut'ül Amare ne demektir?

  Yeni kurulan Osmanlı 6. Ordusu'nun Komutanlığı'na atanarak 5 Aralık'ta Bağdat'a varan Mareşal Colmar Freiherr von der Goltz Paşa'nın emriyle Irak ve Havalisi Komutanı Miralay (Albay) 'Sakallı' Nurettin Bey'in birlikleri 27 Aralık'ta Kut'u kuşattı. İngilizler Kut'u kurtarmak için General Aylmer komutasındaki kolorduyla hücuma geçti ancak, 6 Ocak 1916 tarihli Şeyh Saad Muharebesi'nde 4.000 askerini kaybederek geri çekildi. Bu muharebede 9. Kolordu Komutanı Miralay 'Sakallı' Nurettin Bey görevinden alındı ve yerine Enver Paşa'nın kendisinden bir yaş küçük olan amcası Mirliva Halil Paşa (Kut) getirildi.
  İngiliz Ordusu, 13 Ocak 1916 tarihli Vadi Muharebesi'nde 1.600, 21 Ocak Hannah Muharebesi'nde 2.700 askeri kaybederek geri püskürtüldü. İngilizler mart başında tekrar taarruza geçti. 8 Mart 1916'da Sabis mevkiinde Miralay Ali İhsan Bey komutasındaki 13. Kolordu'ya hücum ettilerse de 3.500 asker kaybederek geri çekildiler. Bu yenilgiden dolayı General Aylmer azledilerek yerine General Gorringe getirildi.

  Kut'ül Amare zaferinin önemi

  Kût (kef ile) veya 1939’dan evvelki ismiyle Kûtülamâre, Irak’ta Dicle kenarında 375 bin nüfuslu bir şehir. Herkes onu, I. Cihan Harbinde İngilizlerle Türkler arasında cereyan eden muharebelerden tanır. Irak cephesindeki bu muharebeler, Çanakkale ile beraber Cihan Harbi’nde Türk tarafının yüz akı sayılır. Her ikisinde de güçlü düşmana karşı emsalsiz bir muvaffakiyet elde edilmiştir.
  28 Nisan 1916’da General Townshend (1861-1924) kumandasındaki 13 bin kişilik İngiliz ve Hind askerlerinden müteşekkil tümenin bakiyesi, 143 günlük bir muhasaradan sonra Türklere teslim oldu. 7 ay evvel parlak bir şekilde başlayan Irak seferi, Basra’nın fethiyle ümit vermişti. Gereken destek verilmeden, tecrübeli asker Townshend’den Bağdad’a hücum etmesi istendi.
  Bağdad Fatihi olmayı umarken, 888 km. yürüdükten sonra 25 Kasım 1915’de Bağdad’a 2 gün mesafede Selmanpak’da miralay Nureddin Bey kumandasındaki Türk ordusuna yenilip müstahkem kalesi bulunan Kût’a geri çekildi. 2-3 hafta sonra takviye geleceğini umuyordu. Büyük bir hata yaparak, şehirdeki 6000 Arabı dışarı çıkarmadı. Hem bunları beslemek zorunda kaldı; hem de bunlar Türklere casusluk yaptı.

  Kût'a tramvayla asker sevkiyatı

  İş uzayınca, 6. ordu kumandanı Mareşal Goltz, Nureddin Bey’in yerine Enver Paşa’nın 2 yaş küçük amcası Halil Paşa’yı tayin etti. Kût’u kurtarmak için Aligarbi’de tahkimat yapan General Aylmer üzerine yürüdü. Aylmer önce nisbî üstünlük kazandıysa da, taarruzu 9 Mart’ta Kût’un 10 km yakınında Ali İhsan Bey tarafından püskürtüldü.
  Zamanla Kût’ta kıtlık baş gösterdi. Hergün vasati 8 İngiliz ve 28 Hindli ölüyordu. Hindliler, at eti yemeği reddediyordu. Hindistan’daki din adamlarından bunun için cevaz alındı. İngilizler şehri kurtarmak için büyük bir taarruza daha geçtiler. 22 Nisan’da bu da püskürtüldü. Kurtarma ümidi kırıldı. Goltz Paşa tifüsten öldü, Halil Paşa yerine geçti. Townshend, serbestçe Hindistan’a gitmesine izin verilmesi mukabilinde 1 milyon sterlin teklif etti. Reddedilince, cephaneliği yok ederek 281 subay ve 13 bin askerle teslim oldu. Kendisine hürmetkâr davranıldı. Adı ‘Lüks Esir’e çıktı. İstanbul’a gönderildi. Sonradan kendisine sahip çıkmayan memleketine küskün olarak ömrünü tamamladı.
  Böylece Kûtülamâre’de 3 muharebe olmuştur. İngilizlerin kaybı, esirlerle beraber 40 bin; Türklerinki 24 bindir. Amerikan istiklâl harbinde bile 7000 esir veren İngiltere, bu hezimete çok içerledi. Az zaman sonra Bağdad’ı, ardından da Musul’u ele geçirip, kayıpları telafi ettiler. Kût zaferi, bunu bir sene geciktirmekten öte işe yaramadı.
  Bu harbin kahramanlarından biri Halil Paşa, Enver Paşa’nın amcası olduğu için; diğer ikisi Nureddin ve Ali İhsan Paşalar ise cumhuriyet devrinde iktidar ile ters düştüğü için yakın tarih hafızasından ustaca silindi. 12 Eylül darbesinden sonra Ankara’da yaptırılan devlet mezarlığına da gömülmeyen yalnız bunlardır.
  Binlerce insanın kaybedildiği savaş iyi bir şey değil. Bir savaşın yıldönümünün kutlanması ne kadar doğru, bu bir yana, Türk-İslâm tarihinde dönüm noktası olan çığır açmış nice hâdise ve zafer varken, önce Çanakkale, ardından da bir Kûtülamâre efsanesi inşa edilmesi dikkate değer. Kahramanları, yeni rejime muhalif olduğu için, Kûtülamâre yıllarca pek hatırlanmadı. Gerçi her ikisi de sonu ağır mağlubiyetle biten bir maçın, başındaki iki güzel gol gibidir; skora tesiri yoktur. Hüküm neticeye göre verilir sözü meşhurdur. Buna şaşılmaz, biz bir lokal harbden onlarca bayram, yüzlerce kurtuluş günü çıkarmış bir milletiz.
  Neden böyle? Çünki bu ikisi, İttihatçıların yegâne zaferidir. Modernizmin tasavvur inşası böyle oluyor. Dini, hatta mezhebi kendi inşa edip, insanlara doğrusu budur dediği gibi; tarihi de kendisi tayin eder. Zihinlerde inşa edilen Yeni Osmanlı da, 1908 sonrasına aittir. İttihatçıların felâket yıllarını, gençlere ‘Osmanlı’ olarak sunar. Bu devrin okumuş yazmış takımı, itikadına bakılmadan, münevver, din âlimi olarak lanse eder. Böylece öncesi kolayca unutulur, unutturulur.
  Müşir İbrahim Edhem Paşa’nın oğlu Sakallı Nureddin Paşa (1873-1932), sert bir askerdi. Irak’ta paşa oldu. Temmuz 1920’de Ankara’ya katıldı. Fakat karakterini bilen M. Kemal Paşa, kendisine aktif vazife vermek istemedi. Merkez kumandanı iken Samsun’daki Rumları iç mıntıkalara sürgün ettiği esnada çocuk, ihtiyar, kadın demeden katliâma uğramasına göz yumdu. Bu, milletlerarası mesele oldu. Yunanlılar, bu sebeple Samsun’u bombaladı. Nureddin Paşa azledildi; M. Kemal sayesinde muhakemeden kurtuldu. Sonradan Kürtlerin de iç kısımlara göçürülmesini müdafaa edecektir. Batı cephesinde, kendisinden kıdemsiz İsmet Bey’in maiyetinde vazife kabul etti. İzmir’e girdi. Bazı kaynaklarda İzmir’i ateşe verdiği yazar. I. ordu kumandanı olarak bulunduğu İzmit’te, Sultan Vahîdeddin’in maarif ve dahiliye vekili gazeteci Ali Kemal Bey’i, sivil giydirdiği askerlere linç ettirdi; padişaha da aynısını yapacağını söyledi. Ayağına ip takılarak yerlerde sürüklenen cesed, Lozan’a giden İsmet Paşa’nın göreceği şekilde yol kenarına kurulan bir darağacına asılarak teşhir edildi. Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’da bir fedainin vursa kahraman olacağı bir insanı, vuruşma veya mahkeme kararı olmaksızın öldürmeyi cinayet olarak vasıflandırıp kınadı. M. Kemal’e gazi ve müşirlik unvanı verilmesine içerleyen Nureddin Paşa iyice muhalefet kanadına geçti. 1924’de Bursa’dan müstakil milletvekili seçildi. Asker olduğu gerekçesiyle seçim iptal edildi. İstifa edip, tekrar seçildi. Anayasa ve insan haklarına aykırılık cihetinden şapka kanununa muhalefet etti. Bu sebeple antikemalist kesimler tarafından kahraman olarak alkışlanır. Nutuk’ta da kendisine sayfalarca ağır ithamlarda bulunulur, ‘zaferin şerefine en az iştirake hakkı olanlardan biri’ diye anılır.
  Halil Kut (1882-1957), Enver Paşa’yı İttihatçıların arasına sokan adamdır. Sultan Hamid’i tevkife memur idi. Askerî tecrübesi çete takibinden ibaretken Libya’da bulundu. Yeğeni harbiye nazırı olunca, İran içine harekâta memur edildi. Irak’taki muvaffakiyeti üzerine paşa oldu. Bakü’yü işgal etti. İttihatçı olduğu için tutuklanacakken, kaçıp Ankara hareketine katıldı. Rusya ile Ankara arasında aracılık yaptı. Sonra kendisinden şüphelenilince, Almanya’ya kaçtı. Zaferden sonra memlekete dönüp köşesine çekildi. Politikaya karışmadı.
  Ali İhsan Sâbis (1882-1957), Sultan Hamid’i tahttan indiren Hareket Ordusu zâbitlerindendi. Çanakkale, Kafkasya’da bulundu. Irak’ta paşalığa terfi etti. İttihatçı olduğu için Malta’ya sürüldü. Kaçıp Ankara hareketine katıldı. I. batı cephesi kumandanı oldu. Cephe kumandanı İsmet Bey ile anlaşmadı; azledilip tekaüde sevkolundu. M. Kemal’e muhalif oldu. Nazileri öven yazılar yazdı. 1947’de devlet adamlarına yazdığı imzasız mektuplar sebebiyle 15 seneye mahkûm oldu. 1954’te DP’den milletvekili seçildi. Hatıraları, Nutuk’un antitezi gibidir.

lakit / lakît

• Yerden kaldırıp alınmış ve sahipsiz kalmış bir şey. Sokakta bulunan mal, para.
• Sokağa atılmış yeni doğmuş çocuk.
• Üzerine ansızın gelinen kuyu.

• Geçim sıkıntısı veya nâmus korkusu (zinâ ithamlarından kaçınmak) için terkedilmiş, bir yere bırakılmış çocuk.

lala

• Osmanlı İmparatorluğu zamanında sadrazamlar hakkında "Atabek" karşılığı olarak kullanılan bir tâbir olduğu gibi, şehzâdelerin mürebbilerine de bu ad verilirdi. (Farsça)
• Saraya alınan acemilerin terbiyesine memur edilenler. (Farsça)
• Eskiden büyük memurlarla zenginler de çocuklarının terbiyesine (Farsça)

lefüt

• Evvelki kocasından çocuğu olan ve daima çocuğuna iltifat eden evli kadın.

lesa'

• Kolayca çocuk doğurmak.

lian / liân

• Lânetleşmek, erkeğin zevcesini (hanımını) zinâ etmekle suçlaması veya bu çocuk benden değildir demesi hâlinde dört şâhid getiremezse, zevcenin isteği üzerine eşlerin hâkim huzûruna çağrılarak usûlüne uygun (âyet-i kerîmedeki bildirildiği şekilde) kar şılıklı yemîn etmeleri ve lânetleşmeleri. Buna mu

lüka'

• Hor ve hakir kimse.
• Ufak çocuk.
• At.

maakka

• Çocuğun, anababaya isyan etmesi. Veledin valideyne itaatsizliği.

mader / mâder

• Ana. Çocuğu doğuran. Ümm. (Farsça)

mahasal-ı ömr / mâhasal-ı ömr

• Evlât. Çocuk.
• Hayat boyunca çalışılarak vücuda getirilen eser veya elde edilen şey.

mahcur / mahcûr

• Çocukluk, sefîhlik, delilik, kölelik, bunaklık vs. gibi çeşitli sebebler yüzünden malını tasarruf hakkından, kullanmaktan men edilen kimse.

mail / maîl

• Ehil, iyal, çoluk çocuk.

manevi evlat / mânevî evlât

• Mânevi çocuk.

masum / معصوم

• Suçsuz, günahsız. (Arapça)
• Küçük çocuk. (Arapça)

masume / mâsume / معصومه

• Suçsuz, gühahsız kız çocuk.

• Suçsuz, günahsız. (Arapça)
• Küçük kız çocuğu. (Arapça)

masumlar / mâsumlar

• Günahsız çocuklar.

mechul-ün neseb

• Kimin çocuğu olduğu bilinmeyen kişi.

mechulünneseb / mechûlünneseb / مجهول النسب

• Onun bunun çocuğu. (Arapça)

meftum

• Sütten ve memeden kesilmiş çocuk.

mel'abe-i sıbyan / mel'abe-i sıbyân

• Çocuk oyuncağı.

melfuha

• (Çoğulu: Melâfih) Ana karnındaki erkek çocuk.

melh

• Yemeğe tuz koymak.
• Çocuk emzirmek.

melkuha

• (Çoğulu: Melakih) Anasının karnında olan çocuk.

melkut

• Yerden kaldırılıp alınan şey.
• Sokağa, virâneliğe, câmi veya kilise kapısına bırakılmış çocuk.

menbuz

• Piç. Veled-i zinâ.
• Hemen doğmasını müteakib bir yere atılmış çocuk.

menfus

• Yeni doğmuş çocuk.

meşşaiyyun

• Yürüyenler; Aristo'nun derslerini yürüyerek vermesine atfen İslâm dünyasında Aristocu felsefeye verilen isim.

mevalid-i selase / mevâlid-i selâse

• Üç çocuk; dört unsurun (su, hava, toprak, güneş) birleşiminden meydana gelen madenler, bitkiler ve hayvanlar.

mevlud

• Çocuk. Yeni doğmuş çocuk.
• Birisinin doğması.
• Mevâlid-i selâseden herbiri.

mevludün leh

• Çocuk kendisinin olduğu tebeyyün eden, bilinen baba.

meyve-i dil

• "Gönül meyvesi": Evlât, çocuk.

mi'vez

• (Çoğulu: Meâviz) Çocuk sardıkları bez, kundak.
• Eski kaftan.

mirza

• Reis. Bey.
• Büyük kimselerin çocuğu. Beyzâde.
• Bazı İslâm topluluğunda iyi sülâleden olanlara, şehzâdelere, seyyidlere verilen ünvân olmakla beraber, bugün bir isim olarak çokca kullanılmaktadır.

mug-beçegan / mug-beçegân

• (Tekili: Mugbeçe) Mecusi çocukları. (Farsça)
• Meyhâne çırakları. (Farsça)

mugayyebat-ı hamse / mugayyebât-ı hamse

• Beş bilinmeyen. Bizce gaib olan beş şey:1- Kıyamet vakti, 2- Yağmurun ne zaman yağacağı, 3- Ana rahmindeki çocuğun mahiyeti ve ceninin isti'dadı ve mânevi simasının ne olduğu, 4- Yarın insan hayr ve şer olarak ne kazanacağını, 5- İnsanın nerede öleceğini Allah bildirmedikçe kimse bilemez. Bunlara me

mugbeçe

• (Çoğulu: Mugbeçegân) Meyhaneci çırağı. (Farsça)
• Mecusi çocuğu. (Farsça)

muhassil

• Sütü çok emdiğinden hasta olan çocuk.

muhazane

• Çocuklara şaşırtıp sevindirecek şeyler söylemek.

muil / muîl

• Evlâd ü iyâli, yâni çoluk çocuğu çok olan kimse.

mülahat

• Yakınlaşmak. Çekiştirmek.
• Çocuğun, sütten kesilme vaktine yakınlaşması.
• Niza ve husumet etmek.

multekit

• Bir çocuğu atılmış olduğu yerden alıp kaldıran.

münagat

• Çocukları sevindirecek ve güldürecek söz söylemek.

murahhil

• (Rıhlet. den) Bir yerden diğer bir yere göçüren. Terhil eden.

mürahık / mürâhık

• Âkıl ve bâlig yâni ergenlik çağına ulaşmadığı hâlde ulaşmış gibi gösteren erkek çocuk.

mürahik

• Büluğ yaşına yaklaşmış erkek çocuk. Büluğ yaşına, yani oniki yaşına girip de baliğ olmayan erkek çocuğa denir. On beş yaşına kadar baliğ olmasa yine bu isim verilir. Kız çocuğuna ise: Mürâhika denir.

mürahıka / mürâhıka

• Dokuz yaşına girdiği hâlde henüz bâliğa olmamış yâni ergenlik çağına gelmemiş kız çocuğu.

murdia / مُرْضِعَه

• Çocuk emziren.

mürebbi

• Terbiye eden, Pedegog, çocuk terbiye eden.
• Besleyen.

mürebbib

• Çocuğu büluğa erene kadar besleyen.

mürebbiye

• Çocuk terbiyesiyle meşgul olan kadın.

murzı'

• (Rızâ. dan) Çocuk emziren.

murzia

• (Rızâ. dan) Çocuğa süt emziren. Meme veren. Sütnine. Bebeğe süt vermek üzere para ile tutulmuş kadın.

musbiyye

• Çocuklu kadın.

müsgar

• Dişi çıkmış çocuk.

mütemevvin

• İyâline çok nafaka veren. Ailesine, çoluk çocuğuna iyi bakan.

mütesabbi

• Çocuklaşan, çocuk tavırları takınan.

mütesabbiyane / mütesabbiyâne

• Çocuklaşarak. Çocuk tavırları takınarak. (Farsça)

müteşeffi

• (Şifa. dan) Şifa bulan, iyileşen.
• Öcünü, intikamını alarak rahatlaşan.

nabite

• Bir kabilede yeni çıkan küçük çocuk.

nafaka

• Yiyecek parası. Geçim için lüzumlu olan şey.
• Geçindirmeğe mecbur olduğu kimselere veya çocuklarına mahkeme karariyle verilen iaşe parası.

nebiz

• (Çoğulu: Enbize) Hurma şarabı.
• Yola bırakılıp atılan çocuk.

necl

• (Çoğulu: Encâl) Oğul, evlât, çocuk.
• Kuşak, nesil, sülâle.
• Atmak.
• Ayak ucuyla vurmak.
• İstihrac etmek, meydana çıkarmak.
• Yerden çıkan su.

necl-i necib

• Soyu temiz çocuk.

nefuz

• Çocuk düşüren kadın.

nehme

• Hastaların ve çocukların yiyeceğe karşı olan hırsı, oburluğu.

nekad

• (Çoğulu: Nukyud-Nikâd) Ayakları kısa, yüzü çirkin koyun.
• Büyümesi geç olan çocuk.
• Ağızda dişler çürüyüp ufanmak.
• Davarın tırnağı soyulup yüzülmek.

nemga

• Çocukların beyni deprendiği yer.
• Dağ üstü.

neseb

• Soy, şecere. Çocuğu ana ve babaya bağlayan kan bağı. Ekseriya baba yönünden olan yakınlık için kullanılır. Babalar ve yukarıya doğru büyük babalar ile oğullar ve aşağıya doğru oğullar arasındaki alâkaya amûdî yakınlık; erkek kardeşler ile bunların oğ ulları ve amca oğulları arasındaki alâkaya ufkî y

nesl

• Soy, sop. Zürriyet, döl, kuşak.
• Halk.
• Çocuk hâsıl etmek.
• Kıl yolmak.
• Mumsuz, süzme bal.

nevzad

• Yeni doğmuş. (Farsça)
• Yeni doğmuş çocuk. (Farsça)

nevzad-ı mübareke

• Yeni doğmuş, yeni dünyaya gelmiş mübarek kız çocuğu.

nifaz

• Çocuğa sarılan bez. Çocuk bezi.

niks

• Ters doğan çocuk.
• Zayıf ve cılız adam.

nuht

• Çocukla birlikte karından çıkan su.

nüsur

• (Tekili: Nesr) Nesirler, manzum olmayan yazılar. Dağıtmalar.
• Çok çocuk doğuran kadın.

peçe

• (Çoğulu: Peçegân) İnsan veya hayvan yavrusu.
• Oğlan, çocuk.
• Sarmaşık bitkisi.

pedagog

• Yun. Çocuk terbiyecisi, mürebbi.

piç

• Büklüm, kıvrım, dolaşık. (Farsça)
• Nesebi gayr-ı sahih olan, gayr-ı meşru münâsebetten doğan çocuk. (Farsça)
• Aslına benzemiyen. (Farsça)
• Ağacın kökünden biten sürgün. Aşılanmamış ağaç. (Farsça)
• Sarmaşık. (Farsça)
• Vida. (Farsça)

püser

• (Çoğulu: Püserân) Erkek çocuk, oğul. (Farsça)

ra'raa

• Suyun şiddetle akması.
• Depretmek. (Çocuk) büyümek.
• Bitirmek.

radh

• Az bir şey verme. Az verilen şey.
• Fık: Cihada iştirak eden kadınlara, kölelere, çocuklara ve zimmilere ganimet malından verilen mal.

radı'

• (Rıda'. dan) Süt kardeş.
• Süt emen çocuk.
• Levmedilen kimse.

radi' / radî'

• (Çoğulu: Ruzâa-Ruzâ) Süt emen çocuk.

• Süt emen iki buçuk yaşından küçük çocuk.

rahim

• (Rehm) Döl yatağı. Çocuğun, içinde yetiştiği ve dişi canlılara mahsus organ.
• Karabet, akrabalık.

rahm-ı mader / rahm-ı mâder

• Anne karnındaki çocuğun bulunduğu yer.

razıa

• Emzikli, çocuklu kadın.

rebt

• Şişmek.
• Terbiye etmek.
• Uyusun diye çocuğun yan taraflarına yab yab vurmak.

remmaa

• Oturak yeri.
• Çocukların başındaki oynak yer.

rıda' / rıdâ'

• Süt emme çağında yâni iki buçuk yaşından küçük bir çocuğun bir kadının memesinden süt emmesi veya bir kadının sütü bir vâsıta ile çocuğun mîdesine gitmesi.

rıhlet / رحلت

• Göçüş. (Arapça)
• Ölme. (Arapça)

rudaa'

• (Tekili: Radi) Süt emen çocuklar.
• Süt kardeşler.

ruhlet

• Göçüp giden kimseler.

ruzaa'

• (Tekili: Razi) Süt emen çocuklar.
• Süt kardeşler.

sa'fe

• Çocuğun başında çıkan çıban.
• Kel.

sabavet / sabâvet / صباوت

• Çocukluk, sabilik.

• Çocukluk.

• Çocukluk.

• Çocukluk. (Arapça)

sabaya

• (Tekili: Sabiyye) Büluğ çağına varmamış küçük kızlar. Kız çocukları.

sabi / sabî / صبى

• Henüz süt emen çocuk.
• Büluğ çağına gelmemiş olan çocuk.
• Üç yaşını tamamlamayan erkek çocuk.

• Henüz süt emen çocuk.
• Büluğ çağına gelmemiş olan çocuk.
• Üç yaşını doldurmayan erkek çocuk.

• Ergenlik çağına gelmemiş çocuk.

• Bülûğ (ergenlik) çağına gelmemiş oğlan çocuğu. Kıza sabiyye denir.

• Bebek, küçük çocuk.

• Bebek. (Arapça)
• Küçük çocuk. (Arapça)

sabiyy

• Sabi, bebek, küçük çocuk.

sabiyy-i müteşeyyih

• Şeyhlik taslayan çocuk.

sabiyye

• Büluğa ermemiş veya memeden kesilmemiş kız çocuk.

sabye

• (Tekili: Sabi) Küçük erkek çocukları. Oğlancıklar.

sadaka-i fıtr

• Ramazan bayramından evvel fıtra olarak verilen sadaka. Zengin (nisaba mâlik) her müslümanın (ihtiyar, genç, çocuk ve hattâ bunak da olsa) fakirlere vermeye mükellef olduğu sadakadır, vâcibdir. Nisaba mâlik olan bir müslüman, hem kendi nefsi için, hem de çocukları, hizmetçisi için sadaka-i fıtır veri

sagir / sagîr / صغير

• Küçük, ufak. Büluğa ermemiş çocuk.

• Küçük. (Arapça)
• Küçük çocuk. (Arapça)

şahid

• (Çoğulu: Şevâhid-Şühud) Veled yatağı denilen ve çocuk ile birlikte çıkan deri.

sakıt

• Düşen, düşük. Kıymetsiz, sukut eden. Ölü olarak düşmüş çocuk.

şefa'at / şefâ'at

• Kıyâmet günü, Allahü teâlânın izni ile, başta Peygamber efendimiz sallallahü aleyhi ve sellem olmak üzere, diğer peygamberler, âlimler, şehîdler, sâlihler (iyi kimseler) ve küçük yaşta ölen müslüman çocuklar ve Allahü teâlânın izin verdiklerinin; gün ahkâr olan mü'minlerin günahlarının affedilip Ceh

şehzade / şehzâde / شهزاده

• Şah çocuğu, şehzade. (Farsça)

sekel

• Musibet, belâ.
• Çocuğun ölümü.

sekla

• Çocuğunu kaybeden kadın.

sela

• (Çoğulu: Eslâ) Çocuğun ana karnında iken içinde bulunduğu ince deri.

selil

• Netice, semere.
• Yeni doğmuş erkek çocuk.
• Büyük, geniş dere.

selil-i meyyit

• Ölü olarak doğmuş çocuk.

selile

• Yeni doğmuş kız çocuğu.

selul

• Ölü olarak doğmuş çocuk.

semere-i fuad / semere-i fuâd

• Gönül meyvası.
• Mc: Evlâd, çocuk.

serer

• (Çoğulu: Esirre) Ayın son gecesi.
• Ebenin doğan çocuğun göbeğinden kestiği parça.
• Mantar üstünde olan kabuk, balçık, toprak (Bu mânâya Çoğulu: Esrâr ve C: Esârir).

şerh-i sadr

• Peygamber efendimizin çocukluğunda ve peygamberliği sırasında (mîrâc gecesinde) mübârek göğsünün açılarak kalbinin çıkarılması ve yıkanıp ilim, hikmet ve mârifet ile doldurulduktan sonra yerine konması hâdisesi.
• Göğsün yâni kalbin ilâhî nûr, ilim, hikmet ve mârifet ve sekîne (ferahlı

serr

• Çocuğun göbeğini kesmek.
• Göbekte ağrı olmak.
• Şâdlık, neşeli ve sevinçli olma.

sıbyan / sıbyân / صبيان

• (Tekili: Sabi) Çocuklar, sabiler.

• Çocuklar.

• Çocuklar, sabiler.

• Çocuklar. (Arapça)

sıgar

• Çocukluk hali. Küçüklük. Zelli oluş.

sıkt

• Ana karnından ölü olarak düşen çocuk.
• Çakmaktan düşen ateş.

sıla-i rahm

• Akrabâyı, yâni ana, baba, dede, çocuklar ve torunları; süt ve evlilik yoluyla olan yakınları ziyâret etmek, gözetmek ve onlara yardım etmek.

sinn-i iyas

• (Sinn-i ye's) Kadınların "âdet görmekten" kesildiği yaş. En çok 55 yaşına kadar veya daha evvel âdet görmekten kesilmesi zamanı ki; bundan sonra çocukları olmaz. Böyle bir kadına âyis denir.

sinn-i sabavet

• Çocukluk yaşı.

şirhar / şîrhar / شيرخوار

• Tar: Acemiliğe alınmayan veya sayısı beşten az olan esirlerden bir kısmı. Pencik kanuni hükümlerine göre esirler: Şirhâr, beççe, gulamçe, gulâm, sakallı ve pir olmak üzere sınıflara ayrılır ve bu tertibe göre vergiye tâbi tutulurdu. Üç yaşına kadar olan çocuklara, süt emen mânâsına gelen şirhâr; üç (Farsça)

• Süt çocuğu. (Farsça)

sühal

• Çocuk doğunca beraber çıkan su.
• Zayıf adamlar.

suhd

• (Çoğulu: Eshâd) Çocukla birlikte çıkan sarı su.

sükl

• Kadının çocuğunu kaybetmesi.

sükte

• Çocukları avutup susturmada kullanılan şey.

sukut

• Düşme. Yukardan aşağıya birden iniverme.
• Değerini kaybetme. Bozulma.
• Devrilme.
• Mahvolma.
• Ahlâk bakımından alçalma.
• Büyük bir vazifeden ayrılma.
• Sarkma.
• Çocuğun eksik veya ölü olarak doğması.

sultan / sultân / سلطان

• Hükümdar. (Arapça)
• Hükümdar eşi ve kız çocuğu. (Arapça)
• Sevgili. (Arapça)

sünnet olmak

• Çocuğun sünnet derisinin çepeçevre kesilmesi. Hitân.

sürr

• Yeni doğmuş çocuğun kesilmiş göbeği.

sürü

• Tar: Devşirme suretiyle alınan Hristiyan çocuklarının yüzer, yüzellişer, ikiyüzer veya daha fazla kişilik kafileler halinde sevkedilmeleri. Sürü adı verilen bu kafileler, sürücülerle muhafızların nezareti altında hükümet merkezine sevkedilirlerdi.

süt anne

• İki buçuk yaşından küçük olan çocuğu emziren kadın.

süt kardeş

• Aynı kadından süt emmiş çocuk.

ta'zir-i te'dib

• Âkıl bâliğ olduğu halde henüz mükellefiyet çağında bulunmayan bir çocuğun yaptığı bir suçtan dolayı hakkında te'dib ve ta'zib maksadıyla yapılan ta'zirdir.

taklid-i tufeylane / taklid-i tufeylâne

• Küçük çocuklara yakışır şekildeki taklid.

tarid

• Kovulmuş, uzaklaştırılmış, sürülmüş, çıkarılmış.
• Bir kimsenin birinci çocuğundan sonra doğan ikinci çocuğu.

taride

• Arap çocuklarına mahsus bir oyun.
• Okları cilâ edip parlattıkları ağaç.

tasabbi

• (Saby. dan) Çocuk tavrı takınma. Çocuklaşma.

tecdi'

• Bir kimseye iyileşmesin diye beddua etme.
• Vücudun bir tarafını kesme.
• Çocuğu zararlı şeylerle besleyip gelişmesini önleme.

tedbir-i menzil / tedbîr-i menzil

• İnsanın çoluk-çocuğuna karşı hareketlerinin nasıl olacağı ve ev idâresi ile ilgili husûslardan bahseden ilim.

tehdin

• Çocuğu güzel sözlerle susturup avutma. Yalandan yüze gülüp medhetme.
• Teskin etmek.

temyiz / temyîz

• İyiyi kötüden ayırt etme. Bir kimsenin (meselâ çocuğun), satın alınan malın mülk olacağını ve satınca mülkten çıkacağını anlaması. İyiyi kötüden ayırt edebilene mümeyyiz denir.

tenaşir

• Acemi yazısı, çocuk yazısı.

tenasüh / tenâsüh / تناسخ

• Ruhun bedenler arası göçü. (Arapça)

tera'ru'

• Deprenmek.
• Büyümek.
• Çocuğun hareket etmesi.

tersabeçe

• (Çoğulu: Tersabecegân) Hristiyan çocuğu. (Farsça)

teşeffi-i gayz / teşeffî-i gayz

• Öfkesinin öcünü alarak rahatlamak. İntikam alarak yüreğini soğutmak.

• Öfkesinin öcünü alarak rahatlamak, intikam alarak yüreğini soğutmak.

tev'em

• İkiz. Çift doğan çocuklar.
• Mc: Benzer, eş, mümasil.

tevellüh

• (Çoğulu: Tevellühât) (Veleh. den) Şaşakalma. Şaşırıp sersemleşme.
• Hayran etme.
• Kadını çocuğunden ayırma.

tevlid

• Çocuğu doğarken almak. Doğurmak. Doğurtmak.
• Mc: Sebep olmak, vücuda getirmek.
• Beslemek. Terbiye etmek.

tıfıl / طِفِلْ

• Küçük çocuk, bebek.

• Çocuk.

tıfl / طفل

• Çocuk.

• Küçük çocuk.
• Her şeyin cüz ve parçası.
• Batmaya yakın güneş.
• Kıvılcım.

• Tıfıl, çocuk.

• Küçük çocuk. Her şeyin cüz ve parçası. Batmaya yakın güneş..

• Küçük çocuk. (Arapça)

tıfl-ı nev-reside

• Yeni yetişmiş çocuk. (Farsça)

tıfl-ı nev-zad / tıfl-ı nev-zâd

• Yeni doğmuş çocuk.

tıfl-ı nevreside / tıfl-ı nevresîde

• Yeni yetişmiş çocuk.

tıflane / tıflâne / طفلانه

• Çocukçasına, çocuk gibi. Çocuğa yakışır surette. (Farsça)

• Çocukça, çocuksu. (Arapça - Farsça)

tıfliyyet

• Çocukluk. Çocuk hâli.

tışe

• Ufak çocuk.

tuful

• Güneşin batmağa yaklaşması.
• (Tekili: Tıfl) Çocuklar.

tufulane / tufulâne

• Çocukçasına. (Farsça)

tufuliyet / tufûliyet

• Tıfıllık, çocukluk.

• Çocukluk, küçüklük.

tufuliyyet / tufûliyyet / طفوليت

• (Tufulet) Çocukluk. Küçüklük. Yavru oluş.
• Ter u tazelik.

• Çocukluk.

• Çocukluk. (Arapça)

üfhud

• Yetişmiş çocuk.

ugeylime

• Küçük oğlan çocukları.

ülhiyye

• Çocuk oyuncağı, oyuncak.

ülhüvve

• Oyuncak, çocuk oyuncağı.

ulka

• Kahvaltı.
• Az nesne.
• Küçük çocuklara yapılan elbise.

ümm-i veled

• Efendisinden (sâhibinden) çocuğu olan câriye, köle kadın.

ümm-ül veled

• Huk: Çocuğunun kendi efendisinden olduğunu söyleyen çocuk doğurmuş cariye.

ünbuse

• Çocukların oyunu.

uram

• Eti soyulmuş kemik.
• Çokluk.
• Kötü ahlâk.
• Şiddetli muhâlefet.
• Çocuğun edepsizlik yapması.

usul ve füru' / usûl ve fürû'

• Fıkıh ilminde usûl; baba ve dedeler, ana ve nineler; fürû', çocuklar ve torunlar.
• Usûl, îmân bilgileri; fürû; fıkıh bilgileri.

vaftiz

• (Vaftis) (Rumcadan) Hristiyanlarca çocuğun ve hristiyanlığa yeni girenin dine girme şartı sayılan, suya sokma merasimi.

• Hıristiyanlığa yeni girenin ve çocuğunun dine girmesi için gerekli sayılan, suya sokma töreni.

vasi / vasî

• Çocuk, yetim, hasta, deli gibi zayıf kimselerin mal ve işlerini idare eden görevli.

• Bir kimsenin, mallarında veya çocuklarının işlerinde tasarruf etmek üzere tâyin ettiği kimse.

ve'd-i benat

• İslâmiyetten önce Arapların kız çocuklarını diri diri toprağa gömme adeti.

veled / وَلَدْ

• Erkek çocuk. Oğul. Çocuk.
• Döl, yavru.

• Çocuk, evlad.

• Erkek çocuk, oğul, çocuk.

• Oğul, yavru, çocuk.

• Çocuk.

veled-i nameşru / veled-i nâmeşru

• Evlilik dışı ilişki sebebiyle doğan çocuk.

veled-i sulbi / veled-i sulbî

• Öz oğul, evlenmekle hâsıl olan kendi soyundan gelen çocuk.

veled-i yafes

• Yafes'in çocuğu (Yâfes.

veled-i zina / veled-i zinâ

• Nikâhsız evlenmeden meydana gelen çocuk.

• Meşru olmayan birleşmeden doğan çocuk, nikah dışı birleşmeden doğan çocuk.

velediyet

• Birisinin evlâdı olma hâli. Çocuk oluş.

• Birinin çocuğu oluş, Hıristiyanların isa aleyhisselâma hata ile "Allahın oğlu" demeleri.

veledperverlik

• Çocuk sevme ve yetiştirme.

veli / velî / ولى

• Sahib, mâlik.
• Evliya.
• Muin. Muhafaza eden.
• Küçük çocukların hâlinden mes'ul kimse.
• Sıddık.
• Baba. Babanın babası, cedde de denir.
• Fık: Hayatını mücadelelerle ve azimet ve fevkalâde bir zühd ve takva ile ibadet ve taata sarfederek kendisinden All

• Sahip, malik, evliya, koruyucu, muhafaza eden, küçük çocukların durumundan sorumlu kişi, baba, ata.
• Velâkin, fakat, amma.

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Mü'minleri seven, onlara yardım eden, işlerini bitiren, sevdiklerini sevmediklerine gâlib, üstün kılan, kâfirleri sevmeyen.
• Bir çocuğun veya kadının babası yoksa baba tarafından dedesi, yoksa kâdı veya bunların vasî tâyin ettik

• Ermiş, velî. (Arapça)
• Çocuktan sorumlu olan. (Arapça)

velid

• Yeni doğmuş çocuk.
• Köle, kul.

vildan

• (Tekili: Velid) Çocuklar.
• Kullar. Köleler.

vilde

• (Tekili: Veled) Erkek evlâdlar, çocuklar, oğullar.

vüleyd

• (Veled. den) Küçük çocuk.

ya gulam! / yâ gulâm!

• 'Ey çocuk!' mânâsında bir hitap cümlesi.

yafuh

• Bıngıldak. Yeni doğan çocukların baş kemiklerinin arasındaki yumuşaklık.

yetama

• (Tekili: Yetim) Yetimler. Babaları ölmüş çocuklar.

yetim / yetîm

• Babası ölmüş olan çocuk.
• Tek, eşsiz, yalnız. (Çocuk baliğ olduktan sonra yetimlik ondan kalkar. Anası ölene ise daha çok öksüz denir.)

• Babası ölmüş olan çocuk; tek, yalnız.

• Ergenliğe ulaşmadan babası ölmüş çocuk.

• Babası ölmüş çocuk.

yetim-hane / yetim-hâne

• Yetim çocukların bakılıp beslendiği yer. (Farsça)

yetim-üt tarafeyn

• Anası ve babası ölmüş çocuk. Anadan babadan yetim kalmış çocuk.

yetime / yetîme / یتيمه

• Yetim kız çocuğu. (Arapça)

yetn

• Doğum ânında çocuğun ayaklarının evvel çıkması.

yütm

• (Bu kelime esasen infirad mânasına gelir) Bir çocuğun pederi vefat etmekle pedersiz kalması ki: Bu, yalnız insanlara mahsustur. Hayvanatta ise vâlidesiz kalmaya denir. Yetim de denir.

za'bel

• (Çoğulu: Zeâbil) Karnı büyük, boynu ince olan çocuk.

zade / zâde

• Evlâd, oğul. (Farsça)
• İyi insan. (Farsça)
• Nikâh neticesi olmuş çocuk. (Farsça)
• Kelime sonuna getirilerek birleşik kelimeler de yapılır. Meselâ: Şah-zade (Şehzade) : Padişah evlâdı. (Farsça)

• Oğul, çocuk.

zahf

• (Çoğulu: Zuhuf) Ayaklarını sürüyerek yürüme. Sürünerek yürüme.
• (Çocuk) emekleme.
• Askerin, düşmana karşı emekliyerek ilerlemesi.

zakzaka

• Çocukların oynayıp sıçramaları.

zelik

• Düşük oğlan, sakat çocuk.