abd-i mükerrem / عَبْدِ مُكَرَّمْ

• İkram edilen, saygı gösterilen kul.

• İkrâm olunmuş, değer verilmiş kul.

adem-i zikr

• Zikredilmeme, söz edilmeme.

adese

• Mercimek.
• Mercek. Uzağı yakın veya yakını uzakta görmeğe yarayan dürbün veya mikroskop camı.

afazi / afazî

• Tıb: Organlarda bir işleme bozukluğu olmadığı halde, fikri kelime ile anlatamamak hâli. (Fransızca)

alak suresi

• Kur'an-ı Kerim'in doksanaltıncı suresinin adıdır. İkra' Suresi de denilir. Mekke-i Mükerreme'de nâzil olmuştur.

alet-i mükebbir / âlet-i mükebbir

• Büyütme âleti, büyüteç, mikroskop.

alet-i musavvit / âlet-i musavvit

• Sesi nakletmeye yarıyan alet. Mikrofon.

alim / alîm

• Bilen. İlmi, ebedi ve ezeli olan Cenab-ı Hak. (Kur'an-ı Kerim'de bu isim 126 kerre zikredilir.)

alim-i kerim / alîm-i kerîm

• Sonsuz cömertlik ve ikram sahibi ve her şeyi hakkıyla bilen, ilmi herşeyi kuşatan Allah.

allah-ı kerim / allah-ı kerîm

• Sınırsız ikram, lütuf, ihsan ve cömertlik sahibi Allah.

allahü zü'l-kerem teala ve tekaddes hazretleri / allahü zü'l-kerem tealâ ve tekaddes hazretleri

• Namı ve şerefi yüksek olan, her türlü kusur ve eksikliklerden münezzeh olan, cömertlik ve ikram sahibi Allah.

amik / amîk

• Derin.
• Bahr-i amîk: Derin deniz.
• Fikr-i amîk: Derin düşünce.

amme nevaluhu / amme nevâluhu

• "Allah'ın bağış ve ikramı bütün varlığı kaplamıştır".

ankebut suresi

• Kur'an-ı Kerimin yirmidokuzuncu suresidir. Mekkidir. (Allahtan başkasına güvenenlerin, dünyayı avlamak için kurdukları teşkilâtını bir örümcek ağına benzeten, örümcek meseli zikrolunan bir suredir.)

anofel

• yun. Sıtma mikrobunu taşıyan ve aşılayan sivrisinek.

antikor

• Vücuda giren hastalık mikroplarını zararsız kılmak için organizmanın bir kanun-u İlahî ile çıkardığı madde. (Fransızca)

arda

• Çıkrıkçı kalemi.

ashab-ı yemin / ashâb-ı yemin

• Ahid ve yeminlerinde sebât edenler. Kendi kazançlarından ziyâde Cenab-ı Hakk'ın lütuf ve ikrâmına kavuşacakları ümid edilenler. Allah'a itâatleri ve amelleri iyi olup ahirette amel defterleri sağ taraftan verilecek olanlar. Sağcılar. Mukaddesatçılar. Kur'an ve İmân yolunda Allah (C.C.) için çalışanl

ataraksiya

• yun. Tesirlere (etkilere) karşılık göstermeme, durgunluk hâli.
• (Fels.) Ruhun sükunete ulaşması, arzu ve ihtiraslardan uzak kalma. Eski çağ felsefesi, hayatın gayesi, saadet olarak duygusuzluk halini gösteriyordu. İnsan arzuları sonsuz, düşmanları sonsuzdur, (mikroptan kuyruklu yıldız

atb

• Hışım etmek.
• Fesad.
• İkrah olunan, kerih görülen.

ati-l-beyan

• Aşağıda sözü geçen, aşağıda zikredilen.

atiyüzzikr / âtiyüzzikr / آتى الذكر

• Aşağıda zikredilecek olan. (Arapça)

avarız-ı müktesebe

• Cehil, sarhoşluk, hezel, sefeh, hata, ikrah gibi insanın ibtidâen dahli bulunan şeyler.

avaz

• Nefret. İkrah. Bir şeyi kerahetle yapma. Kerahet.

avn ü inayet

• Yardım ve ikram.

ayn-ı marifetullah ve zikrullah / ayn-ı mârifetullah ve zikrullah

• Allah'ı bilmenin ve zikretmenin tâ kendisi.

bağıstan-ı kerem

• Cömertlik ve ikram bahçesi.

bakteriyoloji

• yun. Bakterilerin ve umumiyetle mikropların biçimlerini, hususiyetlerini inceleyen bilim.

bekre

• Kuyu ve benzerlerinde kullanılan makara, çıkrık, çark.
• Mafsallarda bulunan makara şeklindeki kemik.

bend / بند

• Bağlanan. Bağlanmış. (Farsça)
• Bağ. Boğum. Mafsal. (Farsça)
• Su bendi. Baraj. (Farsça)
• Gam. Gussa. (Farsça)
• Mekir. (Farsça)
• Hile. (Farsça)
• Mülâhaza. Fıkra. Madde. (Farsça)
• Aldatmak. (Farsça)
• Birisini emri altına almak, bendetmek. (Farsça)
• Edb: Baştan sona kadar aynı vezinli bir çok parçalardan meydana (Farsça)

• Bağ. (Farsça)
• Zincir. (Farsça)
• Boğum. (Farsça)
• Bend, fıkra. (Farsça)
• Baraj, su bendi. (Farsça)
• Bend olmak: Bağlanmak. (Farsça)

bev

• Geri çekmek.
• Lâyık olmak.
• İkrar etmek.

beve'

• Geri çekmek.
• İkrar etmek.
• Lâyık olmak.

biat-ı rıdvan

• Kur'an-ı Kerim'in 48. Sûresi olan Fetih Sûresinde zikri geçen, Hz. Peygamber'e (A.S.M.) bağlılıklarını bildiren sahabelerin biatlarıdır. 1400 veya daha fazla olduğu bildirilir. Bu cemaata Ashab-ı Rıdvan da denir. (R.A.)

çağrışım

• Psk: Bir idrakla kazanılan bir fikrin başka bir idrak (algı) ile kazanılan fikir arasında bağıntı kurulması, birinin diğerini hatıra getirmesidir. Bu bağıntı zaman ve mekânda yakınlık, benzerlik ve zıdlık sebebiyle kurulur. Sevap deyince günahın; abdest deyince namazın; Cennet deyince Cehennem'in de

çarh / چرخ

• Tekerlek. (Farsça)
• Çarkıfelek. (Farsça)
• Felek. (Farsça)
• Tef. (Farsça)
• Çıkrık. (Farsça)

çarha

• Ordunun ilerisinde bulunan askerlerin yaptıkları tâlim. (Farsça)
• Çıkrık gibi dönen yuvarlakça bir cins dolap. (Farsça)

cehemiyye

• Cebriye'den Cehm bin Safvan mezhebi üzere "Cennet ve Cehennem fânidir, iman mârifettir ve ikrar değildir" diyen bir tâife.

cem'iyyet-i hatır

• Zihin ve fikrin dağınık olmayıp toplu bulunması. Hasr-ı fikir etmek.

cenab-ı kerim-i mutlak / cenâb-ı kerîm-i mutlak

• Sınırsız ikram ve cömertlik sahibi yüce Allah.

cereyan / cereyân

• Akma, akış, gidiş. Hareket. Akıntı. Gezme. Mürûr. Vuku, vâki olma.
• Mc: Aynı fikir ve gaye etrafında toplananların meydana getirdikleri faaliyet ve hareket. Bu hareket; dinî, fikrî veya siyasî hareketler gibi birbirlerinden farklı sahalarda olabilir.

cerh / جَرْحْ

• Yara.
• Baş ve yüzden başka uzuvlardan birisini yaralamak.
• Bir kimseye söğmek. Taan etmek. Sözle gönül incitmek.
• Birisinin fikrini çürütüp kabul etmemek.
• Şahid, yalancı ve fâsık olduğundan dolayı mahkemede hâkimin şâhidin şehâdetini reddetmesi.
• Kesb u kâ

• Yaralama, bir fikri çürütme.

çerh / چرخ

• Çark. (Farsça)
• Felek. (Farsça)
• Tekerlek. (Farsça)
• Çıkrık. (Farsça)
• Çarkıfelek. (Farsça)
• Tef. (Farsça)

cerhetmek

• Yaralamak. Herhangi bir meseleyi hak ve hakikatle çürütmek. Yanlış veya yalanını bulup hurafe ve bâtıl olduğunu isbât edip herhangi bir kimsenin veya cereyanın fikrini kabul etmemek.

cevad-ı kerim / cevâd-ı kerîm

• Çok cömert, ihsanı ve ikramı bol olan Allah.

cevad-ı mutlak / cevâd-ı mutlak

• Sınırsız cömertlik ve ikram sahibi Allah.

cevami-ül kelim / cevâmi-ül kelim

• Lâfızları az, mânâsı çok kelâmlar, sözler, ibâreler, fıkralar.

cömert

• Eli açık, ikramcı, kerem sahibi.

cud ve sehavet-i mutlaka / cûd ve sehavet-i mutlaka

• Sınırsız cömertlik ve ikramseverlik.

cumhur-u ulema / cumhur-u ulemâ

• Âlimler cemaatı. Âlimler sınıfı. (Bir fikre dâvet cumhur-u ulemânın kabulüne vâbestedir, yoksa dâvet bid'attır, reddedilir. Mek.)

cüzam

• (Cüzzam) Hansel basilinin (mikrobunun) sebep olduğu bulaşıcı bir deri hastalığı.

da'da

• Aklı ve fikri olmayan kişi.
• Her nesnenin zayıfı.

da'vet

• Çağırma. Ziyafet. Duâ.
• Bir fikri kabul ettirmek için deliller söylemek.

• Hak dîne çağırmak.
• İkrâm etmek için çağırma çağırılma.

dain

• (Dâyin) Ödünç veren, borca veren.
• Alacaklı. İkraz eden.

delalet-i nass / delâlet-i nass

• Nassın delâleti. Nass'da (Kur'ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîfte) zikredilen şeyin hükmünün, müşterek (ortak) illet sebebiyle zikredilmeyen şey hakkında da sâbit olduğuna delâlet etmesi. Bâzı âlimler delâlet-i nass'a, kıyâs-ı celî(açık kıyâs) demişlerdir.

dolap

• (Çoğulu: Devâlib) Kuyudan su çıkarıp bahçeleri sulamaya mahsus döner makine.
• Her çeşit döner çark, çıkrık.
• İçine eşya vesaire konulan raflı veya rafsız göz.
• Eskiden selâmlık ile harem arasında eşya alıp vermeye mahsus döner dolap ki, veren ile alan birbirlerini görmez

düstur-u kerem

• Cömertlik ve ikram prensibi.

ebkar / ebkâr

• (Tekili: Bikr) Bekârlar.
• Mc: Evvelce kimsenin söylemediği sözler.

ebuü / ebûü

• "İkrar ederim, sığınırım, itiraf ederim, tövbe ederim" mânasına fiildir.

edebiyat

• Düşünce, duygu veya herhangi bir hakikatı veya herhangi bir fikri yazı veya sözle, manzum veya nesir halinde güzel şekilde ifâde san'atı. Bu san'atla uğraşan ilim kolu.
• Edebiyata âit yazıları toplayan kitap.Edebiyatın sözlük anlamından biri de edebe, yani terbiyeye uygun söz söylemek

efdal

• (Tekili: Fazl) Ziyadeler, fazlalar, çoklar.
• İhsanlar, ikramlar, iyilikler, meziyetler, hünerler.

ehadis-i şerife / ehâdîs-i şerife

• Hz. Muhammed (s.a.v.)'in söz, hareket ve ikrarlarından meydana gelen hadis-i şerifler.

ehl-i keramet

• Allah'ın bir ikramı olarak, olağanüstü hâl ve hareketler gösteren kimseler.

ehl-i keşif ve keramet

• Allah'ın bir ikramı olarak, olağanüstü hal ve hareketlerin kendilerinde görüldüğü velî zâtlar ve mâneviyat âlemlerinde iman hakikatlerini gözleme yeteneğine sahip insanlar, veliler.

ehl-i sehavet ve ihsan / ehl-i sehâvet ve ihsan

• Bağış, ikram sahibi ve cömert olanlar.

ehl-i zikir

• Allah'ı sürekli olarak zikredenler, ananlar.

ehl-i zikir ve münacat / ehl-i zikir ve münâcât

• Sürekli olarak Allah'ı zikredip ananlar ve Allah'a yalvarıp zikredenler.

eltaf / eltâf

• Lütuflar, ikramlar.

eltaf-ı ilahiye / eltâf-ı ilâhiye

• Allah'ın lütufları, ikramları.

eltaf-ı rabbaniye / eltâf-ı rabbaniye

• Allah'ın lütufları, ikramları.

eltaf-ı sübhaniye / eltâf-ı sübhâniye

• Her türlü eksiklikten sonsuz derecede yüce olan Allah'ın lütufları, şirin ikramları.

eme

• Unutmak, nisyân.
• İkrar etmek.

emperyalizm

• Bir devletin, sınırlarını genişletme politikası. Sınırları genişletmekteki gaye, başka memleketlerin zenginlik kaynaklarını ele geçirme ve insanlarını kendi hesaplarına çalıştırmaktır. Bu maksat için çok defa silâhlı harp, hem masraflı, hem de hürriyet fikriyle bağdaşmadığından zamanımızda daha sins (Fransızca)

emraz-ı intaniyye

• Mikroplu ve ateşli hastalıklar.

esca'

• (Tekili: Sec') Edb: Nesirde fıkra sonlarının kafiye tarzında olan uygunlukları, vezinli nesirler.

eser-i ikram / eser-i ikrâm / اَثَرِ اِكْرَامْ

• İkram eseri.

• İkrâm, ihsan eseri.

eser-i ikram-ı ilahi / eser-i ikram-ı ilâhî

• Allah'ın ikramının eseri, sonucu.

estağfirullah

• Cenâb-ı Hak'tan kusurumun örtülmesini dilerim. Allah (C.C.) kusurumu efvetsin (mealinde, kusurunu anlayan bir müslümanın duâsı. Hürmet veya ikramlara karşı tevâzu maksadı ile de söylenmektedir.)

evsāf-ı mükerreme / اَوْصَافِ مُكَرَّمَه

• İkram olunmuş, değer verilmiş vasıflar.

ezkar

• (Tekili: Zikr) Zikirler.

fatır-ı kerim / fâtır-ı kerîm

• Sonsuz cömertlik ve ikram sahibi olan ve herşeyi hârika, eşsiz sanatıyla yaratan Allah.

fazl-ı rahmani / fazl-ı rahmânî

• Sonsuz merhamet sahibi Allah'ın ikramı, ihsanı.

felsefe

• Yunanca (Philosophos)dan Arapçalaşmış. Feylesofların mesleği.
• İlm-i hikmet.
• Maddeyi, hayatı ve bunların çeşitli tezâhürlerini, sebeblerini, ilk unsurları ve gaye cihetinden inceleyen fikri çalışma ve bu çalışmaların neticelerini toplayan ilim.
• Herkesin hususi fikri. M

fenafilihvan

• (Fenâ fi-l-ihvân) Tefâni. Yani; kardeşlerin birbirinde fâni olması; kendi hissiyat-ı nefsaniyesini unutup, kardeşlerinin meziyyât ve hissiyâtı ile fikren yaşaması. Samimi ihlâs üzerine müesses en yakın dostluk, en fedakâr ve en civanmert kardeşlik.

fet'e

• Zikretmek.

fevza-yı ara / fevzâ-yı ârâ

• Fikirlerin karmakarışık olması. Fikre ait anarşi. Fikrî anarşi.

fıkarat / fıkarât / فقرات

• (Tekili: Fıkra) Kıssalar, fıkralar, küçük hikâyeler.
• Fasıllar, bölümler, kısımlar.
• Cümleler, parağraflar.
• Omurga kemiklerindeki boğumlar.

• Fıkralar. (Arapça)
• Bölümler. (Arapça)
• Omurlar. (Arapça)

fikr-i beşer

• İnsan fikri.

fikr-i hakikat

• Hakikat fikri.

fikr-i hürriyet

• Hürriyet, özgürlük fikri.

fikr-i infiradi / fikr-i infiradî

• Tek başına olma fikri, bireysel düşünce, sadece kendini düşünme.

• Tek başına olmak fikri, istişâresiz iş yapmak. Bir şeyi sâde kendine mal etmek fikri, hodgâmlık.

fikr-i insani / fikr-i insanî / فِكْرِ اِنْسَانِي

• İnsan fikri.

• İnsanın fikri.

fikr-i marifet / fikr-i mârifet

• İlim fikri, bilgiye dayalı düşünce.

fikr-i mefsedet

• Bozgunculuk fikri.

fikr-i siyaset

• Siyaset fikri, düşüncesi.

fikr-i tabiat

• Tabiat fikri.

fikr-i ümmet

• Ümmet fikri, ümmetin ortak fikri.

fikr-i unsuriyet

• Irkçılık fikri.

fikr-i vatan

• Vatan düşüncesi, vatan fikri.

fıkra / فقره

• Fıkra. (Arapça)
• Bölüm. (Arapça)
• Omur. (Arapça)

fıkra-han / fıkra-hân

• Hikâye söyliyen, fıkra anlatan. (Farsça)

fikri / fikrî

• (Fikriye) Fikir cinsinden, fikirle alâkalı. Fikre âit ve müteallik.

firuz abadi / firuz abadî

• (Mecdüddin Muhammed) (Hi: 729 - 817) İran'ın Şiraz Eyâletinde Firuzâbad isimli beldenin Kâzrun kasabasında doğmuştur. Büyük âlimlerdendir. Yedi yaşında Kur'anı hıfzetmişlerdi. Çok seyahat etmiştir. Bursa'ya geldiğinde Yıldırım Bayezid Han tarafından kendisine fevkalâde ikrâm olundu. En meşhur eseri

gayk

• (Gayuk) Fikri karışık olmak.

gayr-ı mezkur / gayr-ı mezkûr

• Zikredilmeyen, sözü edilmeyen.

girifte-ser

• Aklı fikri dağılmış kimse. Dalgın kişi. (Farsça)

haber

• Hâriçten insanın fikrine intikal eden ilim.
• Yeni havadis. Ağızdan ağıza nakledilen söz.
• Peyam. Peygam. Nebe'. İlim ve malumat. Bilgi.
• Hadis, Resul-i Ekrem Aleyhissalatü Vesselâm'ın sözü.
• Edb: Hâdiseyi bildiren fiil veya cümle.
• Gr: Müsned. Mübtedanın mu

hace-i evvel / hâce-i evvel

• Milletin ilmen ve fikren terakki etmesi için, çeşitli bilgileri, halkın rahatlıkla anlayabileceği bir lisan ile yayan kimse.

hades

• (Hads) Sür'atle idrak etmek. Zan ve tahmin eylemek. Fikrini, re'yini bildirmek. Bir sözün mâna ve mefhumunda, bir hususun vaz' ve üslubunda başka tarz tasavvur eylemek.

hadis-i muallak / hadîs-i muallak

• Senedinin yalnız ibtidasından bir veya birkaç ravisi hazf edilmiş olan hadistir. Meselâ: Bir zat kendi şeyhini ve şeyhinin şeyhini zikr etmeksizin onların fevkindeki râvilerden itibaren senedi zikr etse ta'likte bulunmuş olur. (Ist. Fık.K.)

hafave

• Bir kimseyi mübâlâga ile sormak.
• Şefaat etmek.
• İkramda ve iltifatta mübâlağa etmek.

hafi

• Yalın ayak yürüyen veya koşan.
• Çok ikram eden insan. İnsanı güler yüzle karşılayan.

hafiyen

• İkram ederek.
• Yalınayak olarak.

hafiz-i zülcelal-i ve'l-ikram / hafîz-i zülcelâl-i ve'l-ikram

• Sonsuz haşmet, yücelik ve ikram sahibi olan, herşeyi koruyup gözeten ve muhafaza eden Allah.

hakikat-i kerimane / hakikat-i kerîmâne

• İkram sahibi olana yakışırcasına olan gerçek ve doğru.

hakim-i kerim / hakîm-i kerîm

• Herşeyi hikmetle belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratan ve sonsuz cömertlik ve ikram sahibi Allah.

halık-ı kadim-i kadir / hâlık-ı kadîm-i kadîr

• Sonsuz cömertlik ve ikram sahibi olan, varlığının başlangıcı olmayan, her şeyi yaratan Allah.

halık-ı kerim / hâlık-ı kerîm

• İkramı bol ve her şeyi yaratan Allah.

halık-ı zülcelali ve'l-ikram / hâlık-ı zülcelâli ve'l-ikram

• Haşmeti sonsuz, lütuf ve ikramları sınırsız yaratıcı, Allah.

halk-ı kur'an / halk-ı kur'ân / خَلْقِ قُرْاٰنْ

• Batıl Mu'tezile mezhebinin ortaya attığı Kurânın yaratılmış olduğu fikri.

hallak-ı kerim / hallâk-ı kerîm

• Sonsuz cömertlik ve ikram sahibi olan; çokça ve sürekli olarak yaratan Allah.

harrat

• Doğramacı, çıkrıkçı. Tornacı.

hasr-ı fikir

• Bir şeye bütün fikrini vermek ve başka şeyle meşgul olmamak tarzı ve düsturu ile o şeyde veya meslekte mütehassıs ve muvaffak olmaya çalışmak. Bütün fikri çalışmayı bir şey üzerinde toplamak.

hatm-ı hacegan / hatm-ı hâcegân

• Nakşibendiyye yolunda fâidesi, feyz ve bereketi çok olan bir vazîfe. Bu yolun veya ona bağlı kolun büyüğünün koyduğu evrâdın (Belli zikr ve duâların okunmasının) toplu veya yalnız olarak yerine getirilmesi.

hatme-i hacegan / hatme-i hâcegân

• Nakşi tarikatı mensublarının fikri ve nazarı mâsivadan tecerrüd ederek, topluca muayyen dua ve zikirlerini sonuna kadar okumaları. (Farsça)

hazf

• (Ar. gr.) Bir maksat gözeterek bir mânâyı ifade eden kelimeyi zikretmeyip işaret yoluyla göstermek.

hecr-i cemil

• Kalben ve fikren onlardan uzak durup fiillerinde onlara uymamakla beraber, kötülüklerine karşılık vermeğe kalkışmayıp müsamaha, idare ve güzel ahlâk ile hüsn-i muhalefet etmek.

hediye

• Fakir veya zengin bir kimseye ikrâm için hîbe (bağış) olarak verilen veya gönderilen mal.

hemfikir

• Bk. hemfikr.

hemfikr / همفكر

• Aynı düşüncede, hemfikir. (Farsça - Arapça)
• Hemfikr olmak: Aynı fikri paylaşmak. (Farsça - Arapça)

hezeyan-ı fikri / hezeyan-ı fikrî / hezeyân-ı fikrî / هَذَيَانِ فِكْر۪ي

• Fikrî saçmalık.

• Fikre âit saçmalama.

hiss-i sadis / hiss-i sâdis

• Altıncı hiss, altıncı duygu. (Kalb ile vicdan, mahall-i iman. Hads ile ilham, delil-i iman. Bir hiss-i sâdis, tarik-ı iman. Fikr ile dimağ, bekçi-i iman) (Lemaat. dan)

hizbullah

• Allah için din uğrunda ciddi gayret sâhibi olan ve din düşmanlarıyla aslâ hakiki dost olmayan mücahid cemaat. "Hizb-ül Kur'an" tabiri de aynı mânada kullanılır. (Kur'an-ı Kerim'de 5:56 ve 58:22 âyetlerinde zikredilir.)

hızır

• İkinci tabaka-i hayat mertebesine mazhar olan ve Kur'an-ı Kerim tefsirlerinde ismi zikredilen bir zât-ı kerim.

hodfikir

• Kendi fikrini beğenen.

hodrey

• Kendi bildiğine giden. Kendi rey ve fikriyle iş gören. (Farsça)

huceste-re'y

• Reyi, fikri ve düşüncesi isabetli ve uğurlu.

hükm-i zımni / hükm-i zımnî

• Fık: Zımnen vaki olan hüküm. (Bir kimse diğer bir kimse aleyhine; "Benim filân şahıs zimmetinde sâbit olacak şu kadar lira alacağıma onun emriyle kefil olmuş idin" diye dâva ve o kimse kefâleti ikrar ve borcu inkâr etmekle müddei, borcu isbat ederek hâkim dahi hükmetse bu hüküm kefil aleyhine sarâhe

hurde-bini / hurde-bînî

• Gözle görülmeyecek derecede küçük. Mikroskopik.

hurdebin / hurdebîn / خرده بين

• Mikroskop.

• Mikroskop.

• (Hurde-bîn) Mikroskop. Çok küçük, ufak şeyleri, mikropları gösteren âlet.

• Büyüteç. (Farsça)
• Mikroskop. (Farsça)

hurdebin-i akıl / hurdebîn-i akıl

• Akıl mikroskobu; küçücük şeyleri görebilen akıl.

hurdebini / hurdebînî

• Mikroskopik, mikroskopla görülebilen.

• Mikroskobik.

hürmeten

• Hürmet olsun diye; hürmet, saygı ve ikram maksadıyla.

hüsn-ü kerem

• İkram etmedeki güzellik.

huveynat / huveynât

• Çok küçük hayvancıklar. Mikroplar.

• Mikroplar; mikroskopik hayvanlar.

• Hayvancıklar, mikroplar.

huveyne

• Hayvancık, mikrop.

i'zaz

• Hürmet etmek. Ağırlamak. İkram etmek. Aziz kılmak. Galip gelmek.

i'zazen

• İkram ederek, ağırlayarak.

ibadet-i fikriye / عِبَادَتِ فِكْرِيَه

• Fikre ait ibadet, tefekkür.

ibare

• Bir fikri anlatan bir veya birkaç cümlelik yazı. Parağraf.
• İbretli ders veren söz.

ibra-i istifa / ibrâ-i istifa

• Bir kimsenin, başka birisindeki hakkını aldığına dair ikrar etmesi.

iclal

• Ağırlama. İkram. Tekrim eylemek. Büyüklüğünü kabul edip hürmet etmek. Büyüklük. Azamet.

idane

• (Deyn. den) Borç, ödünç verme, ikrâz.

ideal

• Fikre ve düşünceye ait. Tasavvuri, hayali. (Fransızca)
• Mefkûre. Emel. Gaye. Hayalde tasavvur edilen kemal. Fevkalâde, mükemmel kimse veya şey. (Fransızca)

idealizm

• Bilgide temel olarak düşünceyi alan ve eşyanın müstakil mevcudiyetlerini inkâr edip fikren mevcudiyetlerini kabul eden yanlış bir felsefe doktrini. (Fransızca)

idris

• Hz. Adem'in (A.S.) evlâdlarından ve Kur'anda ismi zikredilen, ilk yazı yazan, terzilik yapan peygamber (A.S.)

ihsan / ihsân

• Bağış, ikram, lütuf.

ihsan-ı azim / ihsân-ı azim

• Büyük ikram, lütuf.

ihsan-ı halık / ihsan-ı hâlık

• Herşeyin yaratıcısı olan Allah'ın lütuf, ihsan ve ikramı.

ihsan-ı ilahi / ihsan-ı ilâhî

• Allah'ın ihsanı, ikramı, bağışı.

ihsan-ı ilahiye / ihsan-ı ilâhiye

• Allah'ın ihsanı, ikramı, bağışı.

ihsan-ı rabbani / ihsan-ı rabbânî

• Herşeyi terbiye ve idare eden Allah'ın ihsanı, ikramı, bağışı.

ihsan-ı rahmani / ihsan-ı rahmânî

• Bütün yarattıklarına karşı çok merhametli olan Allah'ın ikramı, bağışı.

ihsanat-ı azime / ihsânât-ı azîme

• Çok büyük ihsanlar, ikramlar.

ihsanat-ı hususiye / ihsânât-ı hususiye

• Özel hediye ve ikramlar.

ikra / oku / اقرأ

• Arapça'da "oku" anlamına gelir. Alak suresinin ilk ayeti "ikra bismirabbikellezi alak" (oku, yaradan Rabbinin adıyla oku)

ikrah / ikrâh / اكراه

• Tiksinme, iğrenme. (Arapça)
• İkrâh etmek: Tiksinmek, iğrenmek. (Arapça)

ikrah-ı gayr-i mülci / ikrah-ı gayr-i mülcî / ikrâh-ı gayr-i mülcî

• Huk: Eskiden döğme ve hapis gibi yalnız keder ve elemi icab ettiren şeylerle vuku bulan ikrah.

• Mülcî olmayan ikrâh. Bir kimseyi istemediği bir sözü veya işi yapmaya zorlarken tam şiddet kullanmama.

ikrah-ı mülci / ikrah-ı mülcî / ikrâh-ı mülcî

• Huk: Ölüm veya bir uzvun kesilmesi veya bunlara sebep olacak şiddetli döğme ile olan ikrah.

• Mülcî ikrâh. Bir kimseyi ölümle veya bir uzvunu (organını) yok etmekle, şiddetli dövmekle veya bütün malını telef etmekle (zarar vermekle) korkutarak rızâsı dışında bir işi zorla yaptırmak.

ikram

• Ağırlamak. Hürmet etmek. Saygı göstermek.
• İltifat olarak bir şeyler vermek.
• Bağış.
• Hesap dışı verilen şey veya yapılan indirme, tenzilât.
• Allah'ın lütfu ve ihsanı. (İkramın izharı, yani Allah'ın lütfu ve ihsanı olan ikramın izharı tahdis-i nimettir. İnsanın ne

ikram-ı ilahi / ikrâm-ı ilâhî / اِكْرَامِ اِلَهِي

• Allah'ın lütfu, ikramı ve ihsanı.

• Allah'ın ikrâmı.

ikram-ı rabbani / ikrâm-ı rabbânî / اِكْرَامِ رَبَّان۪ي

• Allahın ikrâmı.

ikram-ı rahmani / ikram-ı rahmânî

• Sonsuz şefkat ve merhamet sahibi Allah'ın ikramı.

ikramat / ikrâmât

• (Tekili: İkram) İkramlar, hürmetler, bağışlar.

• Bağışlar, ikramlar, ihsanlar.

• İkramlar.

ikramat-ı ilahiye / ikrâmât-ı ilâhiye

• Allah tarafından gelen ikramlar, ihsan ve lütuflar.

ikramat-ı rahmaniye / ikrâmât-ı rahmâniye

• Rahmeti sonsuz olan Allah tarafından gönderilen ikramlar.

ikramen

• İkram olarak. Ağırlama suretiyle. Hürmet, tazim ve saygı için.

ikramiyye / ikrâmiyye / اكراميه

• Bahşiş. (Arapça)
• İkrâm olarak verilen para veya eşya. (Arapça)

ikrar / ikrâr / اقرار

• İtiraf. (Arapça)
• Dile getirme. (Arapça)
• Kabullenme. (Arapça)
• İkrâr etmek: (Arapça)
• İtiraf etmek. (Arapça)
• Dile getirmek. (Arapça)
• Kabullenmek. (Arapça)

ikrar bi-l kitabe

• Bir kimsenin diğer bir kimseye olan borcunu kitabetle yani yazı ile tasdik etmesi. Tabirin mânası yazı ile ikrar'dır.

ikrar-ı mariz

• Ölüm ânında iken edilen ikrar. Vasiyetname.

iktirani kıyas / iktiranî kıyas

• Man: Neticenin aynı veya nakizı, mukaddemelerinin birisinde bilfiil zikredilmeyen kıyastır. Meselâ: "Her cisim muhdestir". Ve nakizı olan: "Bazı cisimler muhdes değildir" kaziyeleri, ne birinci ve ne de ikinci mukaddemede hey'et-i mecmuası ile zikredilmiş olmadığından iktirânidir.

iltizam-ı muhalif

• Karşı tarafın fikrine taraftar olma.

im'an

• Fazla dikkat ve ihtimam. Bir şeyde çok ileri gitmek.
• Bir adamın hakkını ikrar eylemek.
• Pek uzağa koşmak ve bir hususta hakkı mütecaviz olmak üzere, mübalâğa ve içtihad etmek.

inayat-ı gàliye / inâyât-ı gàliye

• Büyük yardımlar, ikramlar.

inayet-i şahsiye / inâyet-i şahsiye

• Şahsa ve kişiye yapılan yardım, ikram, lütuf.

inkar-ı haşir mefkuresi / inkâr-ı haşir mefkûresi

• Öldükten sonra âhirette tekrar dirilmenin inkâr edilmesi fikri.

inkar-ı uluhiyet / inkâr-ı ulûhiyet

• Cenâb-ı Allah'ı inkâr fikri.

inkar-ı uluhiyet mefkuresi / inkâr-ı ulûhiyet mefkûresi

• Cenâb-ı Allah'ı inkâr fikri.

inkılab-ı fikri / inkılâb-ı fikrî

• Fikrî değişim.

inkişaf-ı fikr

• Fikrin, düşüncenin gelişmesi, ilerlemesi.

insan

• (Bu kelimenin aslı, lugat âlimlerince "ins" den geldiği söylenir. Kamusta da kûfiun'a göre "Nisyan" kelimesinden geldiği zikredilmektedir.)Akıl, şuur ve imân ile diğer canlılardan ayrı, Cenab-ı Hakk'ın en mükerrem yarattığı mahluku olup, Rabbanî ni'metleri unutkanlığı dolayısıyla insan denil

insan-ı mükerrem

• Şeref ve değeri çok yüksek olan, kendisine paha biçilmez ikram ve ihsanlarda bulunulan insan.

intan

• Pis kokma. Fenâ kokma.
• Mikrobun sebebiyet verdiği şey, hastalık.

intani / intanî / intânî / انتانى

• Mikroplu, mikroptan meydana gelen.

• Mikroplu. (Arapça)

intaniye / intâniye

• Fena koku ve mikropluluğa dâir, mikroplu hastalıkla alâkalı.

• Mikrobik.

inzimam-ı re'y / inzimâm-ı re'y / اِنْضِمَامِ رَأْيْ

• Fikren katılma.

irad-ı mesel

• Edb: Bir fikri isbat için misal getirme. Buna İrsal-i mesel de denir.

irfan

• Bilmek, anlayış, tecrübe ve zekâdan ileri gelen zihnî kemal.
• İkrar.
• Mücazat.
• Fık: Esrar-ı İlâhiyeye, iman ve Kur'an hakikatlarına vukufiyet. (İlim ile irfan ve ma'rifet arasında fark vardır: İlim, vech-i küllî ile, yani her vechesiyle bilmektir. İrfan ve marifet ise;

isabet-i fikr

• Fikrin isâbeti, doğruluğu.

isar

• Kendisi muhtaç olduğu halde başkasına nimet vermek, cömertlik, ikrâm.
• İhtiyar etmek.
• Yumuşatmak.
• Dökmek, serpmek. Saçmak.

isbat / isbât

• Doğruyu delil göstererek meydana koymak. Delil ve şâhitle bir fikrin sıhhatını göstermek. İtiraf, ikrar ve tasdik etmek.
• Sabit ve muhkem kılmak.
• Bâki ve pâyidar eylemek.
• Delil. Bürhan. Şâhit.

• Sağlamlaştırma, dayanıklı hâle getirme. Delil ve şâhit göstererek bir sözün ve fikrin doğruluğunu ortaya koyma.
• Tasavvuf yolunda ilerlerken Lâ ilâhe dedikten sonra illallah demek.

ism-i a'zam

• Allah'ın (C.C.) Kur'ân ve Hadis-i Şeriflerde zikredilen yüz isminin mânâca en câmi' olanıdır. İsm-i A'zam, diğer isimlerin de mânâlarını içinde toplar. Her ism-i İlâhiyenin de, her mahlukun da bir a'zamlık mertebesi vardır.

ispirtizma

• Cinlerle konuşup da ruhlarla konuştuklarını sananların fikri.

istiklal / istiklâl

• (Kıllet. den) Kendi başına olmak, kimseye bağlı olmayış, müstakil oluş.
• Az bulma, kâfi görmeme.
• Rey sahibi olup keyfi iş görme ve başkasının emrine ve fikrine tâbi olmaktan uzak kalma.

istikra / istikrâ

• Birey veya olayları tek tek inceleyerek onlardaki ortak vasıfları tesbit etmek sûretiyle çıkartılan genel sonuç; tümevarım, endüksiyon; yani peygamberleri tek tek araştırıp "peygamberliğin sebebi olan küllî esaslar"ı tespit etmek bir istikra işlemidir. İşte bu esaslar Peygamber Efendimizde en mükemm

istikraen / istikrâen

• İstikra bakımından.

istikrah / istikrâh / استكراه

• Bir şeyi kötü ve kerih görmek. Beğenmemek, nefret etmek. Bir şeyi cebir ve ikrah ile işlemek.

• İğrenme, tiksinme. (Arapça)
• İstikrâh etmek: İğrenmek, tiksinmek. (Arapça)

istikrai / istikraî

• Man: İstikraya ait ve müteallik. İstikra' yolu ile.

istikrar-ı manzume

• Sistemin istikrarı, kararlılığı.

istikrazat

• (Tekili: İstikraz) Ödünç para almalar, borçlanmalar.

istimzac

• Uyuşmak. Beraber karışmak.
• Birisinin mizacını, huyunu öğrenmeğe çalışmak.
• Yoklamak. Fikrini, re'yini sormak.

istişare

• Danışma, fikir sorma; meşveret etme, bir heyetin fikrine müracaat etme.

istitrad

• Edb: Bir söz söylerken o fıkra içinde başka bir bahis nakletmek.

istizkar / istizkâr

• (Zikr. den) Hatıra getirme, hatırlama. Tahattur etme.
• Ezberleme, ezber etme.

istizmar

• (Zamir. den) Düşüncelerini öğrenme, fikrini yoklama. Maksad ve niyetini anlamağa çalışma.

ittihad-ı islam / ittihad-ı islâm

• İslâm birliği. İttihad-ı İslâmın varlığı ve devamı için: 1-İslâm milliyetini esas alıp, menfi unsuriyet fikrini bırakmak. 2-İslâm dünyasındaki dini cemaatler, gayede ve dinî esaslarda ittifak edip teferruat meseleleri medar-ı niza etmemek. 3-İslâm devletleri arasında meşveret-i şer'iyeyi yapmak.Bunl

izkar / izkâr / اذكار

• Zikretme, dile getirme, hatırlatma. (Arapça)

ızmar-ı kabl-ez zikr

• Edb: Bir kelimenin zikrinden önce ona âit zamiri kullanmak.

kabul-ü umumi / kabul-ü umumî

• Bir fikrin genel kabul görmesi.

kalb-i kerim

• Allah'ın lütuf ve ikramına ayna olan mübarek kalp sahibi.

kanaat-ı acizane / kanaat-ı âcizane

• Âcizin kanaati; benim fikrim anlamında tevazu ifadesi olarak kullanılan söz.

kanun-u kerem

• Cömertlik, bağış ve ikram kanunu.

kānun-u kerem / kānûn-u kerem / قَانُونُ كَرَمْ

• Cömertlik, ikram edicilik kanunu.

karar

• Değişmeyen istikrarlı durum, istikrar.

karardade / karardâde

• Durgun hâle gelmiş. (Farsça)
• İstikrar bulmuş. Kararlaşmış. Karar verilmiş. (Farsça)

karlayl

• (Thomas Carlyle) (Hi: 1210-1298) İskoçya'da doğmuş, Londra'da ölmüştür. İskoç tarihçisi ve filozofudur. Babası dindar bir duvarcı ustası idi, oğlunu papaz yapmak istiyordu. Onun dinî şüpheleri papaz olmasına mâni oldu. Yedi sene manevî mücahededen sonra imanî mes'elelerde istikrar elde edebilmiştir.

kasd

• Teşebbüs, niyet; bilerek, isteyerek, kalbe gelen bir fikri, düşünceyi yapmak için karar verme.

kattat

• Hokkalar yapan, çıkrıkçı.

kemal-i rahmet ve kerem / kemâl-i rahmet ve kerem

• Mükemmel bir ikram, şefkat ve merhamet.

keramat / kerâmât

• Kerametler; Allah'ın bir ikramı olarak, Onun sevgili kullarında görünen olağanüstü hâl ve fiiller.

keramat-ı evliya / kerâmât-ı evliya

• Allah'ın bir ikramı olarak, Onun sevgili kullarına sunduğu olağanüstü haller.

keramat-ı gaybiye / kerâmât-ı gaybiye

• Allah'ın bir ikramı olarak gaybla ilgili verilen haberlerin doğru çıkması şeklinde gerçekleşen kerametler.

keramat-ı harika / kerâmât-ı harika

• Allah'ın ikramı olan olağan üstü şeyler.

keramat-ı kur'aniye / kerâmât-ı kur'âniye

• Kur'ân'ın kerametleri; ikramları, bağışları.

keramet / kerâmet

• Allah (C.C.) indinde makbul bir veli abdin (yâni, âdi beşeriyyetten bir derece tecerrüd edebilen zatların) lütf-u İlâhî ile gösterdiği büyük mârifet. Velâyet mertebelerinde yükselen bir abdin hilaf-ı âdet hâli.
• Bağış, kerem.
• İkram, ağırlama.

• Allah'ın bir ikramı olarak görünen olağanüstü hâl ve fiil.

• İkrâm, üstünlük.Hangi peygamberin ümmetinden olursa olsun, velîlerden âdet dışı, yâni fizik, kimyâ ve fizyoloji kânunları dışında meydana gelen şeyler, hâdiseler.

keramet-i acibe-i gaybiye

• Gayba ait acayip keramet; Allah'ın bir ikramı olarak gelecekle ilgili verdiği acayip haber.

keramet-i ahmediye

• Peygamber Efendimizin (a.s.m.) Allah'ın bir ikramı olarak, kendinde görülen olağanüstü hal ve hareketler.

keramet-i evliya

• Evliyanın kerameti; Allah tarafından evliyaya ikram edilen olağanüstü hal.

keramet-i inayet-i rabbaniye / keramet-i inâyet-i rabbaniye

• Allah'ın inayetinin kerameti, ikramı.

kerametli

• Keramet sahibi; Allah'ın bir ikramı olarak verilen olağanüstü hal ve durumu gösteren kimse.

kerem

• İyilik, lütuf, ikram, değer.

• İkram, iyilik.

kerem-i ilahi / kerem-i ilâhî / كَرَمِ اِلٰه۪ي

• İlâhi lütuf ve ikram.

• Allahın ikrâmı.

kerem-i sübhaniye

• Bütün noksanlıklardan uzak olan Allah'ın cömertliği, ikramı.

keremkar / keremkâr

• Kerem eden, ikram eden. Cömert, eli açık olan, bağışlayan. (Farsça)

keremkarane / keremkârâne

• Cömertlik ve ikramda bulunarak.

keremnamdar

• İkramıyla nam salan.

kerim / kerîm / كَر۪يمْ

• Sonsuz cömertlik ve ikram sahibi Allah.

• Çokça ikrâm edici (Allâh).

kerim-i müteal / kerîm-i müteâl

• Sonsuz cömertlik ve ikram sahibi olan yüce Allah.

kerim-i mutlak / kerîm-i mutlak / كَر۪يمِ مُطْلَقْ

• Nihayetsiz ikrâm edici (Allah).

kerim-i pürneval / kerîm-i pürneval

• Her türlü nimeti bolca ikram eden, sonsuz kerem sahibi olan Allah.

kerim-i rahim / kerîm-i rahîm / كَرِيمِ رَحِيمْ

• Sonsuz ikram ve ihsan sahibi, pek merhametli olan Allah.

• Çokça ikrâm edici ve merhamet edici (Allah).

kerim-i zülcemal / kerîm-i zülcemâl

• Sonsuz güzellik, ikram ve cömertlik sahibi olan Allah.

kerime

• Kız evlâd.
• Kendine ikram edilmiş kimse. Şerefli.
• Güzide, seçkin, kıymetli şey.
• Vücudun kıymettar yerlerinden her biri.

kerimiyet-i rabbaniye / kerîmiyet-i rabbâniye

• Her şeyi idare ve terbiye eden Allah'ın sonsuz ikram ve cömertliği.

keşf ü keramat / keşf ü kerâmât

• Allah'ın bir ikramı olarak mânevî âlemlerde bazı hakikatleri görme ve olağanüstü hâllere mazhar olma.

kısas

• Kıssalar. Fıkralar. Hikâyeler.

kıssa / قصه

• Fıkra. Hikâye. İbret verici hikâye. Vak'a. Mâcerâ. Rivâyet.

• Öykü, fıkra. (Arapça)
• Olay. (Arapça)

kıyas-ı istisnai / kıyas-ı istisnaî

• Bir hükmün neticesinin aynı veya nakzı, mukaddemelerinden birinde bilfiil zikredilirse, ona kıyâs-ı istisnâi denilir. Başka bir tâbirle: Neticesi veya zıddı bizzat kendisinde zikredilen kıyas. "Eğer bu cisim ise, mutlaka bir yer tutar" gibi. Veya "Güneş doğmuş ise, gündüz olmuştur" gibi.

kudüs

• Filistin'de, Süleymân aleyhisselâm tarafından inşâ ettirilen Mescid-i Aksâ'nın bulunduğu şehir. Bu şehir târih kitaplarında İlyâ adıyla da zikredilir.

küfr-i cuhudi / küfr-i cuhudî

• Kalb ve dil ile ikrar etmemektir. (şeytan gibi)

küfr-i inkari / küfr-i inkârî

• Aslâ Cenab-ı Hakk'ı tanımayıp, İslâmiyet hakikatlarını ikrar ve tasdik etmemektir.

küfr-i nifaki / küfr-i nifakî

• Dil ile imanı ikrar edip kalb ile itikad etmemektir.

kültür

• Her türlü fikir, san'at ve âdet varlıklarının hepsi. (Fransızca)
• Bir kimsenin umumi bilgi seviyesi. (Fransızca)
• Terbiye. (Fransızca)
• Ziraat. (Fransızca)
• Tıb: Tecrübe veya ilâç yapmak için mikrop besleme ve çoğaltma. (Fransızca)

lafzullah

• Allah lâfzı. (Bu kelime Kur'ân-ı Kerimde 2806 defa zikredilmiştir. Bu lâfız bütün "sıfat-ı kemâliyeyi" tazammun eden bir sadeftir.)

legub

• Fikri, re'yi zayıf olan. Ahmak.

letaif / letâif / لطائف

• Şakalar, fıkralar, latifeler. (Arapça)

liberal

• Ferdî hürriyet lehinde, hürriyete elverişli. Ferdî teşebbüs ve hürriyet haklarını korumak için en iyi vasıta, devletin salâhiyyetlerini mümkün olduğu kadar tahdid etmek fikri. Rusya'daki dinsiz sosyalistliğin zıddı. (Fransızca)

lisan-ı zakir / lisan-ı zâkir

• Zikreden dil.

lisan-ı zakir-i tevhid / lisân-ı zâkir-i tevhid

• Allah'ın birliğini zikreden, anan dil.

lokman hakim / lokman hakîm

• Allahü teâlâ tarafından kendisine ilim ve hikmet; akıl, anlayış, idrâk verilen peygamber veya velî. Kur'ân-ı kerîmde ismi zikr edildi. Dâvûd aleyhisselâm zamânında Arabistan Yarımadası'nın Umman taraflarında yaşadı. Uzun bir ömür yaşadıktan sonra ibâ det hâlindeyken Kudüs ile Remle arasında vefât et

lütf u fazl-ı ilahi / lütf u fazl-ı ilâhî

• Allah'ın ikramı, ihsanı, yardımı.

lütf-u hak

• Allah'ın lütfu, ikramı.

lütf-u ihsan

• Bağışın, ikramın güzelliği.

lutf-u ilahi / lutf-u ilâhî / lûtf-u ilâhî

• Allah'ın lütuf ve ikramı.

• Allah'ın lütuf ve ikramı.

lutf-u merhamet / lûtf-u merhamet

• Merhametin lütfu, ikram ve ihsanı.

lütuf ve kerem-i binihaye / lütuf ve kerem-i bînihaye

• Sonsuz cömertlik, ikram ve bağış.

ma-ba'dettabia

• (Mâba'de-t tabia) Metafizik. Beş duygu ile bilinmeyen varlıklar hakkında fikrî araştırma yapan felsefe kolu. Bu felsefe ile alâkalı olan.

madde

• Zahir duygularla hissedilen, ruhâni olmayıp, ağırlığı olan, cismâni bulunan.
• Asıl, esas, cevher, mâye.
• Bend, fıkra, kısım.
• İlm-i Kelâmda: His âzâmız üzerine bir takım muayyen ihtisâsât husule getiren veya getirebilen, her şey.
• Tıb: Çıbanın içinde hasıl olan ya

mahluce

• Rey ve fikri doğru olmak.

mahşer-i huveynat

• Mikroskobik canlıların toplanma yeri.

mahudiyet-i zikriye / mâhudiyet-i zikriye

• Zikredilen belirlilik; sözle ifade edilmiş olan bilinip tanınma niteliği.

mahz-ı fazl ve kerem / مَحْضِ فَضْلْ وَ كَرَمْ

• Cömertlik ve ikramın ta kendisi.

• Tam bir iyilik ve ikram.

mahz-ı lütuf

• İkram ve iyiliğin tâ kendisi.

makariz

• (Tekili: Mikrâz) Makaslar, kesecek âletler.

makreme

• (Bak: Mikrame)

makruz

• (Karz. dan) Ödünç verilmiş. İkraz edilmiş. Borç olarak verilmiş.

malik-i kerim / mâlik-i kerîm

• Bol ihsan ve ikram sahibi olan, herşeyin sahibi olan Allah.

malik-i rahim-i kerim / mâlik-i rahîm-i kerîm

• Bol ihsan ve ikram sahibi; sonsuz şefkat ve merhamet sahibi olan herşeyin sahibi Allah.

malikü'l-mülk-i zü'l-celali ve'l-cemali ve'l-ikram / mâlikü'l-mülk-i zü'l-celâli ve'l-cemâli ve'l-ikram

• Bütün mülkün sahibi, sonsuz haşmet, güzellik ve ikram sahibi Allah.

malikü'l-mülki zü'l-celali ve'l-ikram / mâlikü'l-mülki zü'l-celâli ve'l-ikram

• Bütün mülkün sahibi, sonsuz haşmet ve ikram sahibi Allah.

marr-üz zikr / mârr-üz zikr

• Yukarıda zikri geçmiş olan, yukarda bahsedilmiş olan.

mazz

• Gönlün gamdan ve tasadan yanması.
• İkrar etmek, kabul etmek, açıktan söylemek.

mefafun

• Aklı ve fikri zayıf olan.

mefhum-ı muhalif / mefhûm-ı muhâlif

• Lafızda zikredilmeyen mânânın, bizzat zikredilen mânâya, hükümde zıt olan mânâ. Mefhûm-ı muhâlif; Şâfiîlere göre, hüküm için sahîh, mûteber bir delîl olduğu hâlde, Hanefîlere göre böyle değildir.

mefhum-ı muvafık / mefhûm-ı muvâfık

• Lafızda (sözde) zikredilmeyen mânânın bizzat zikredilen mânâya hükümde uygunluğu.

mekarib / mekârib

• (Tekili: Mikreb) Çift sürülen sabanlar.

mekaris / mekarîs

• (Tekili: Mıkrâs) Makaslar, kesecek aletler.

mekreme

• İzzet, ikram yeri. Seha, cud, şeref. Cömertlik.

• İkram yeri.

mekreme-i uzma / mekreme-i uzmâ

• Büyük ikrâm, izzet yeri.

• Çok büyük ikramların yapıldığı yer.

menfi fikr-i milliyet

• Irkçılık fikri.

meşayih-ı kiram / meşâyih-ı kiram

• İzzet ve ikram sahibi şeyhler.

mesbuk-üz zikr

• Adı ve zikri geçmiş, bahsedilmiş.

mesleksizlik

• Belli bir fikri, tarzı olmama.

meşveret

• Aklı, fikri kuvvetli, ileriyi gören kimse ile bir konu üzerinde fikir alış-verişinde bulunma; danışma.

metanet

• Sağlamlık. Kavilik. Sözünden ve kararından dönmemeklik. İnsanın, fikrinde sabır, azminde kavi ve akidesinde rüsuh sahibi olması. (Mukabili zaaf'dır) (Hak, iman ve İslâmiyet uğrunda metanet göstermek, çok kıymetli bir seciyyedir.)

mevhibe-i mutlaka

• Mutlak Allah vergisi; Allah'ın sınırsız ihsan ve ikramı.

mevla-yı kerim / mevlâ-yı kerim / mevlâ-yı kerîm

• İkram sahibi olan Cenab-ı Hak (C.C.)

• İkramı bol olan dostumuz ve gözeticimiz Allah.

mevlevivari / mevlevîvâri / mevlevîvârî

• Mevlânâ'nın dönerek zikreden müridleri gibi; Mevlevîler gibi dönerek.

• Dönerek zikreden mevleviler gibi.

meyl-i tahaddi / meyl-i tahaddî

• Meydan okuma meyli. Üstünlüğünü göstermek fikri.

mezkur / mezkûr / مذكور

• Zikredilen, sözü geçen, anılan.

• Adı geçen, zikredilen.

• Zikri geçen. Zikredilmiş. Evvelce bahsi geçmiş olan.

• Zikredilen, belirtilen, adı geçen. (Arapça)

mihmandar-ı kerim / mihmandar-ı kerîm / mihmândâr-ı kerîm / مِهْمَانْدَارِ كَرِيمْ

• İkramı bol ve çok cömert olan misafir sahibi, Allah.

• Çok ikram edici misafir ağırlayan.

mihmannevaz

• Misafire iyi muamele ederek ikram eden. Misafir ağırlayan. (Farsça)

mihmanperver

• Misafir ağırlayan, misafire ikram eden, misafir seven. (Farsça)

mıkass

• (Çoğulu: Makâs) Kesecek âlet, mikrâz.

mikram

• Çok ikram ve kerem eden. Bağışlayan, ihsan eden.

mikrame

• (Bak: MİKRAM)

minnet-i rububiyet

• Allah'ın terbiye ediciliğinin ikram ve ihsanı.

mizman

• Misâfiri ağırlıyan, misâfire ikram eden ev sâhibi. (Farsça)

muazzezen

• İzzet ve ikram ile, ikram olunarak, ağırlanarak.

mücahedat-ı fikriye / mücâhedât-ı fikriye

• Fikir yoluyla yapılan mücadeleler, fikrî savaşlar.

müfredat

• Bir bütünü meydana getiren şeylerin her biri.
• Bir şeyin içindekiler.
• Basit ve gayr-i mürekkeb şeyler.
• Toptan mâlum olan şeylerin tafsilâtı, birer birer zikrolunmuşları.
• Edb: Tek tek ve ayrı ayrı beyitler.
• Gr: Bir ibareyi meydana getiren kelimelerin her

muhatab-ı zihniye

• Zihnin muhatabı, fikren muhatap alınan kimse.

muhazara

• (Çoğulu: Muhazarât) (Huzur. dan) Hatırda tutulan şeyler.
• Tarihi ve edebi fıkra ve hikâyeler anlatma.
• Konferans verme.

muhrice

• Çıkrıkçı.

muhsin-i kerim / muhsin-i kerîm

• Yarattıklarına sonsuz bağış ve ikramda bulunan Allah.

muizz

• İzzet ve ikram eden. Ağırlayan. Aziz ve şerif eyleyen.

mukadder

• Tâyin olunmuş.
• Kısmet. Kader. Miktarı tâyin ve takdir olunmuş olan.
• Kazâ.
• Kıymeti biçilmiş.
• Beğenilmiş.
• Yazılmış olan.
• Edb: Yazılı olmayıp da sözün gelişinden anlaşılan. Lafzan zikredilmeyip, mânen murad edildiği anlaşılan. Meselâ: Kur'an-ı Ker

• Gr. lâfız olarak zikredilmediği halde gizli olarak kastedilen mânâ.

mukarr

• (Karâr. dan) İkrâr olunmuş. "Vardır, öyledir evet." denilmiş.

mukarrün-bih

• Başka birisine âit olduğu, birisi tarafından haber verilen hak. İkrâr olunan hak.

mukattaat-ı huruf / mukattaât-ı hurûf

• Kur'ân'da sûrelerin başında zikredilen tek harfler (Elif, lam, mim gibi).

mükerrem / مُكَرَّمْ

• Hürmet ve tâzim edilen. İkram olunmuş. Muhterem. Kerim olan. (İnsan fıtraten mükerrem olduğundan, hakkı arıyor. Bazan batıl eline gelir, Hak zannederek koynunda saklar. Hakikatı kazarken, ihtiyarsız, dalâlet başına düşer; hakikat zannederek kafasına giydiriyor. Mek.)

• İkram edilen, saygı gösterilen.

• İkram olunmuş, değer verilmiş.

mükerremen

• Saygı ve hürmet ile. İkram ile.

mukraz

• (Karz. dan) Ödünç verilmiş, borç verilmiş. İkrâz olunmuş.

mükrem

• İkram olunmuş. Ağırlanmış. Lutfedilmiş.

mükrih

• (Kerh. den) Zorlayan, ikrah eden.

mükrim / مُكْرِمْ

• İkram eden, cömertlikte bulunan.

• İkram eden. Ağırlayan. Lütf eden. Misafirsever.

• İkram eden.

• İkrâm eden.

mükrimane

• İkram edercesine.

• Lütfederek, ağırlayarak, ikram ederek. (Farsça)

mümaşaat / mümâşaat

• Hoş geçinme, başkalarının fikrine katılıyormuş gibi görünme, uyuşma.

mümaşat etme / mümâşât etme

• Bir kimsenin fikrine katılıyormuş gibi görünme.

murassa'

• Süslü. Kıymetli taşlarla süslenmiş. Sırmalı.
• Birbirine yanaştırılmış. Oturtulmuş.
• Edb: İki mısra veya iki fıkrası birbiri ile aynı vezin ve kafiyede olan söz veya beyit.
• Bir nevi yazı.

mürevva'

• Aklı, fikri, görünüşü ve düşünüşü sağlam olan kimse.

müşavere / müşâvere

• Aklı, fikri kuvvetli, ileriyi gören kimseler ile bir konu üzerinde konuşma, görüşme, danışma, meşveret etme, görüşüne baş vurma.

müsebbih

• Allah'ı tesbih edip anan, Allah'ı noksan sıfatlarından tenzih eden ve zikreden, Sübhanallah diye Allah'ı tesbih eden.

müsebbihan

• Tesbih edenler. Bütün noksan sıfatlardan, her çeşit kusurdan Cenab-ı Hakkın uzak, temiz ve pâk olduğunu ikrar edenler, söyleyenler. (Farsça)

müstakırr

• (Karâr. dan) İstikrar bulmuş, yerleşmiş, sâbit.

müstakraz

• (Çoğulu: Müstakrazât) (Karz. dan) Borç alınmış, istikraz olunmuş.

müstakrizin / müstakrizîn

• (Tekili: Müstakriz) (Karz. dan) Borç alanlar, istikraz edenler.

mustani'

• Birini yetiştirip adam eden kimse.
• Yedirip içiren, ikram eden, ziyâfet veren.

müstekar

• Yerleşmiş, sabit, istikrarlı; değişmez.

müstekreh

• İğrenç, kerahetli, istikrah edilmiş, tiksinilen.

müstekrehat

• (Tekili: Müstekreh) (Kerahet. den) Tiksinilen, istikrâh edilen ve iğrenç şeyler.

müstekrih

• (Kerâhet. den) İğrenen, tiksinen, istikrah eden, kerih gören, nefret eden.

müstezkir

• (Zikr. den) Hatırlayan, istizkâr eden.

mutayebat

• (Tekili: Mutâyebe) Eğlenceli hikâyeler. Fıkralar.
• Şakalaşmalar, lâtife yapmalar.

mutayebe / مطایبه

• Şakalaşma, birbirine fıkra anlatma. (Arapça)

mütecahid

• İkrar etmeyen, inkâr eden.

mütefelsif

• Filozoflaşmış, felsefe ile fikri bulanmış.

mütekerrih

• (İkrah. dan) Kerih gören, tekerrüh eden, ikrah eden. Tiksinen.
• Surat asan.

mütesavvıf

• Gafletten uzak yâni her an Hakk'ı zikreden, kalbini mânevî kirlerden temizleyen ve Allahü teâlâdan başka her şeyi gönlünden çıkaran, rûhunu cenâb-ı Hakk'ın zikri ile (anmakla) süsleyen tasavvuf ehli, velî, mürşid, ahlâk-ı hasene sâhibi. Çoğulu mütesa vvifûn, mütesavvifîn ve mütesavvife'dir.

mutmainne

• İtmînân bulan, rahatlayan, huzur ve sükûna kavuşan.
• İslâmiyet'in emirlerini yapıp, yasaklarından kaçınarak ve Allahü teâlâyı zikrederek itminana huzur ve sükûna kavuşan, şüphe ve tereddütlerden kurtulan nefis.

müzekkir

• Andıran, hatıra getiren, yâd ettiren, zikrettiren, hatırda tutturan.
• Zikreden, ibâdet eden.
• Resul-i Ekrem (A.S.M.) mü'minleri ve bütün beşeriyeti tehlikeli şeylerden halâs edip iki cihan saadetine nâil olma yolunu tâlim ettiğinden, Kur'an-ı Kerim'de müzekkir diye isimlendiril

nadire-senc

• Nükteli konuşan, güzel fıkralar anlatan, zarif kimse. (Farsça)

nakş-bendi / nakş-bendî

• Kalbde zikir yoluyla, tefekkür ile İlâhî sevgiyi, uyanıklığı nakşa çalışan mânâsiyle, Şeyh Bahâüddin Nakş-bendî nâmındaki azîm bir velinin kurduğu ve en ziyade hafî zikre dayanan tarikata mensub olan. (Silsile-i Nakşî'nin kahramanı ve bir güneşi olan İmam-ı Rabbanî (R.A.) Mektubat'ında demiş ki: "Ha (Farsça)

namus-u ikram / nâmûs-u ikrâm / نَامُوسُ اِكْرَامْ

• İkram kanunu.

nazar-ı fikir

• Fikrin gözü, düşünce bakışı.

nazar-ı fikri / nazar-ı fikrî

• Fikrî nazar, düşünceye ait bakış, görüş.

nazarında

• Göre, fikrince, gözünde. (Arapça - Türkçe)

nedim

• (Çoğulu: Nedmân - Nüdemâ) Sohbet arkadaşı, meclis arkadaşı.
• Tatlı konuşan. Güzel hikâye anlatan.
• Büyük kişileri hikâye ve fıkralarıyla eğlendiren.

nefs-i mutmainne

• İyiliği kötülükten ayırt ettirerek insanlık vazifesini tanıttıran ve vicdanına rahatlık veren hâl. İnsanı Allah'a yaklaştıran hâl. Günaha meyleden kötü sıfatlardan temizlenmiş ve güzel ahlâk ile muttasıf olarak kurb-u İlâhiye itmi'nan ve istikrar kazanmış olan insan iradesi. Nefsin, Allah'ın emirler

nefy ve isbat zikri / nefy ve isbât zikri

• "Lâ ilâhe illallah" mübârek sözünü diyerek yapılan zikr (Lâ ilâhe) yâni Allahü teâlâdan başka ilâh yoktur, nefy; (illallah) yâni Allahü teâlâ vardır demek de isbât ifâdeleriyle belirtilmiştir.

nekre

• Belirsiz olan.
• Çıban ve yaradan çıkan kan ve irin.
• Garip ve gülünç fıkralar.
• Hoş sohbet ve hazır cevap kimse.
• Gr: Belirtilmemiş isim, neye delâlet ettiği belli olmayan (harf-i tarifsiz) isim.

nekre-gu / nekre-gû

• Tuhaf hikâyeler fıkralar anlatan. Gülünç sözler söyleyen. (Farsça)

neş'e-i lütuf

• Lütuf ve ikramdan kaynaklanan sevinç.

nezd

• Yan. Yakın. Karib. (Farsça)
• Göre, nazarında, fikrince. (Arapçadaki "ind" mânâsındadır) (Farsça)

• Kat, huzur, göre, fikrince.

• Yan.
• Göre, fikrince.

nıkris

• (Nıkrîs) (Çoğulu: Nekaris) Ayak ağrısı.

nüame

• Eksen. Çark veya çıkrık ortasındaki mihver.

nükr

• Anlayışı, fikri, ferâseti iyi olmak.
• Zorluk.
• İnkâr.

nur-u fikr / nûr-u fikr

• Fikrin nuru, düşünce aydınlığı.

örf

• İnsanlar arasında güzel görülmüş, red ve inkâr edilmeyip mükerreren yapılagelmiş olan şeydir. Bu kelime; ihsan, ma'ruf, cud, sehâ, bezl ve atâ olunan, atiyye, tanımak, bilmek, biliş, ikrar eylemek, arka arkaya tetebbu ve tevâli etmek, Allah (C.C.) tarafından ulülemre ve Sultana tevdi' olunan

organ

• t. Uzuv. Canlılarda belli bir vazifeyi yapmak için bir arada yaratılmış nesiclerin teşkil ettiği vücud parçası. (El, ayak, baş, göz.. gibi)
• Bir fikre, bir gayeye hizmet için çalışan.
• Âlet.

propaganda

• Bir fikri, ya da malı beğendirmek için yapılan ilân, reklâm.

• Bir fikri veya malı herkese bildirmek veya kabulü için yapılan ilân. Çok kıymetli olduğu veya olmadığı hâlde bir şeyin kıymetini arttırmak maksadiyle yapılan konuşma veya ilânat. (Fransızca)

• Bir fikrin tanıtılması faaliyeti.

ra'd

• Gök gürültüsü.
• Bulutları sevk ve nezaret ile vazifeli bir melek adı.
• Tehdit etmek, korkutmak. (Terennümat-ı hava, na'rât-ı ra'diye, nağamat-ı emvac, birer zikr-i azamet. Yağmurun hezecatı, kuşların seceatı birer tesbih-i rahmet, hakikata bir mecaz... Lemeat'tan)

rabb-ı kerim / rabb-ı kerîm

• Her bir varlığı terbiye edip idaresi ve tasarrufu altında bulunduran, sonsuz cömertlik ve ikram sahibi olan Allah.

rabb-i kerim / rabb-i kerîm

• Sonsuz ikram ve ihsan sahibi, herşeyi idare ve terbiye edip egemenliği altında bulunduran Allah.

rabb-i zülcelal-i ve'l-ikram / rabb-i zülcelâl-i ve'l-ikram

• Sonsuz heybet ve yücelik sahibi olmakla birlikte çok ikramda bulunan ve herşeyin Rabbi olan Allah.

rabia-i adeviye

• (Hi: 95 - 185) Basra'lı bir hatun. Bütün hayatını dine hizmet için vakfetmiş, zengin kimseler evlenmek teklifinde bulundukları halde; "Allah'ı anmaktan, dine hizmetten beni alıkor" fikri ile reddetmiş, fakirliği ve istiğnayı kabul edip dine hizmetten vaz geçmemiştir. Talebe okutmuş meşhur bir veliye

ragibet / ragîbet

• İhsân ve ikrâm. Çoğulu regâibdir.

rahim

• (Rahmet. den) Rahmet edici, merhamet eyleyen. Rahmedici. Muhafaza eden, bağışlayan. Rahmet ve merhamet sahibi, şefkat eden, gufran sahibi. (Kur'an-ı Kerim'de bu isim 220 defa zikredilir.)

rahim-i kerim / rahîm-i kerîm / رَح۪يمِ كَر۪يمْ

• Çokça ikram eden merhamet edici (Allah).

rahim-i zülcelal / rahîm-i zülcelâl

• Kullarına karşı özel rahmeti olan haşmet ve ikram sahibi Allah.

rahman-ı rahim-i zülcelali ve'l-ikram / rahmân-ı rahîm-i zülcelâli ve'l-ikram

• Kullarına karşı özel rahmeti olan ve rahmetinin eserleri dünya ve âhireti dolduran haşmet ve ikram sahibi Allah.

re'y-i am / re'y-i âm

• Umumun re'yi, ekseriyetin fikri. Umumun görüşü.

realizm

• Umumi fikirleri birer hakikat sayan felsefi görüş. Hadiseleri olduğu gibi anlatma ve gösterme gayesi güden san'at çığırı, fikri.

refakat-i zikriye

• Beraber zikredilme, birlikte anılma;.

regaib gecesi / regâib gecesi

• Mübârek gecelerden. Receb ayının ilk Cumâ gecesi. Regâib, ragîbetin çoğuludur. Ragîbet; ihsân, ikrâm demektir.

rezzak-ı kerim / rezzâk-ı kerîm

• Bütün varlıkların rızıklarını veren ve pek büyük ikram sahibi olan Allah.

rücu'

• Geri dönme, vazgeçme, cayma. Sözünden dönme.
• Edb: Bir fikri daha kuvvetli anlatmak için söylenilen sözden caymış gibi görünmek.

• Geri dönme, cayma, fikrini değiştirme.

ruhsat

• (Çoğulu: Ruhas-Ruhsat) İzin, müsaade.
• Genişlik.
• Kolaylık.
• Fık: Kulların özürlerine mebni, kendilerine bir suhulet ve müsaade olmak üzere, ikinci derecede meşru' kılınan şeydir. Sefer halinde Ramazan-ı Şerif orucunun tutulmaması gibi. Vuku' bulan ikraha mebni, birisini

sa'y-i dimaği / sa'y-i dimağî

• Kafa çalışması, fikrî çalışma.

sabık-ul beyan / sâbık-ul beyân

• Yukarıda söylenillmiş, zikri geçmiş.

sabıküzzikr / sâbıküzzikr / سابق الذكر

• Anılan, zikredilen. (Arapça)

sadakat / sadâkat

• Dostluk; bir kimseye Allahü teâlâ için kalbden bağlılık; doğruluk. İnsana sadâkat yaraşır görse de ikrâh, Doğruların yardımcısıdır hazret-i Allah.

sadıku'l-va'di'l-kerim / sâdıku'l-vâ'di'l-kerîm

• Vaad ve sözünde mutlaka duran Allah; cömertlik ve ikram sahibi Allah.

sahib-i menba-ı keramat ve hakikat / sahib-i menba-ı kerâmât ve hakikat

• Allah'ın bir ikramı olarak verilen olağanüstü hal ve özellikler ile gerçeklerin kaynağına sahip olan.

sahib-i zuhur

• Zuhur sahibi; inkârcılık fikrine karşı ortaya çıkıp insanları hidayete ulaştırmaya vesile olan ve âhirzamanda ortaya çıkması beklenilen.

salif-üz zikr

• Bildirilen, zikri geçen, mezkûr. Yukarıda ismi geçen. Yukarıda, daha evvel söylenen.

salifüzzikr / sâlifüzzikr / سالف الذكر

• Zikredilen, anılan. (Arapça)

sani-i zü'l-celal ve'l-ikram / sâni-i zü'l-celâl ve'l-ikrâm

• Sonsuz haşmet ve ikram sahibi ve herşeyi san'atla yaratan Allah.

sanihat / sanihât

• (Tekili: Sâniha) Çok düşünmeden akla, fikre gelen şeyler.

şathiyyat

• Alaylı ve eğlenceli fıkra veya hikâyeler.

sebkat

• Önceden geçme, zikredilme.

şehreka

• (Çoğulu: Şühruk-Şührûk-Şührîk) Çıkrık.

serzakir / serzâkir

• Başta gelen zâkir, zikredenlerin başı. (Hazret-i Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm'dan kinâye olur.) (Farsça)

• Zikredenlerin başı.

seyr-i fikri / seyr-i fikrî

• Fikren dolaşma.

siga-yı meçhul

• Gr. belirsizlik kipi; öznenin zikredilmediği fiil kalıbı; meselâ "denildi" fiilinde, kimin dediği belli değildir.

sıhhat-i fikir

• Fikrin sağlamlığı.

şıkk-ı muhalif

• Aksi taraf. Bir fikrin başka zıt ciheti, karşı tarafı.

siyonist

• (Kudüs'ün eski adı olan Sion. dan) Filistin'de bağımsız bir Yahudi devleti kurmak isteyen. Yahudi fikrinin taraftarı. Bir şeyi Yahudilerin gaye ve menfaatına göre değerlendiren. Yahudilik.
• Yahudi dinine giren.

sokrat

• Eski bir Yunan Feylesofu. (M.Ö. 470-400) Vahdaniyete ve ruhun bakiliğine inanmış ve bu fikrini yaymağa çalışmış. "Dünyada yalnız bir şey öğrenebildim, o da hiç bir şey bilmediğimdir." sözü meşhurdur. Devrinin inanışına zıd fikirlerinden dolayı mahkemece kendisine idam kararı verilmiş, baldıran otunu

sücv

• Gece sükuneti, gecenin sessizliği.
• Zulmet istikrarı.

suhf

• Akıl ve fikrin zayıf olması.

şura-yı devlet

• İdare dâvâlarını veya nizamname (tüzük) hazırlıklarını inceleyip fikrini bildiren resmi daire. Danıştay.

ta'zim / ta'zîm

• Hürmet. Riayet. İkramda bulunmak. Bir zât hakkında büyük sayıldığına delâlet edecek surette güzel muâmelede ve hürmet ifade eden tavırda bulunmak.

• Büyükleme, ululama, büyük sayma.
• İkram etme, saygı gösterme.

ta'zimen

• Hürmet ve ikram ederek.

tahlil-i hurdebini / tahlil-i hurdebinî

• Mikroskopla tahlil.

tahnik

• (Oğlan) damağını ovmak.
• Fikrini düzeltmek.

tahyil

• (Çoğulu: Tahyilât) (Hayal. den) Akla getirme. Fikre getirme, zihinde canlandırma.

takazzür

• İstikrah etmek, kerih görmek, beğenmemek.

takdir-i kelam / takdir-i kelâm

• Sözün gelişi; sözde zikredilmeyen bir lafzı sözün gelişinden anlayıp belirtmek.

tamam-ı kerem ve sehavet / tamam-ı kerem ve sehâvet

• Tam bir ikramseverlik ve cömertlik.

tarif / târif

• (Ar. gr.) Marife yapma; tanımlama; bir amaca binaen bir ismi belirlilik anlamı katan eliflâm takısı ile birlikte zikretmek.

tarik-i cehriye / tarîk-i cehriye / طَرِيقِ جَهْرِيَه

• Allah'ı açıktan zikri esas alan tarikat.

tavsif-i bi-l-fezail

• Faziletlerini zikrederek tavsif etmek.

teassub

• Haksız yere düşmanlık etmek, inadcılık etmek; kendi yanlış fikrine körü körüne bağlanıp başkalarının doğru fikrini kabûl etmeme.

tedai-i efkar / tedaî-i efkâr

• Bir fikrin veya şeyin başka bir fikri veya şeyi hatıra getirmesi.

tedai-yi efkar / tedâî-yi efkâr

• Sürekli olarak bir fikrin başka fikirleri çağrıştırması.

teennuk

• Nazarında ve fikrinde dikkatli olmak. İttikan. Eşyanın hikmetli, kusursuz ve pürüzsüz yapılışı.

tefani / tefanî

• Birbirinde fâni olmak. Arkadaşının iyi ahlâkıyla sevinmek. Arkadaşının, kardeşinin meziyyet ve hissiyatı ile fikren yaşamak.

• Birbirinde fâni olma; fikren arkadaşının meziyet ve hissiyatı ile yaşama, onun üstün özelliklerini kendisinin gibi kabul edip onunla iftihar etme.

tefekkür

• Fikretmek. Düşünmek. Fikri harekete getirmek.

• Fikretme, düşünme.

• Fikretmek. Düşünmek. Düşünceyi harekete geçirmek. Akıl yormak.

tefyil

• Bir kimsenin bir kimseye "fikrin zayıf" demesi.

tekrim

• İkram etme.

tekrimat / tekrimât

• İkram etmeler.

telcie

• İkrah etmek, iğrenmek, tiksinmek, kerih görmek.

telkin eden

• Fikrini kabul ettirmeye çalışan, aşılayan.

telkin etmek

• Fikir aşılamak, fikren yönlendirmek.

telmih / telmîh

• (Çoğulu: Telmihât) Lâyıkiyle ve kâmilen keşfedip nazara arzetmek.
• Bir şeyi açıkça söylemeyip başka bir mâna ifade için söz arasında mânalı söylemek. İmâ ile söz arasında başka bir mânayı ifade etmek.
• Edb: İbârede bahsi geçmeyen bir kıssaya, fıkraya, ata sözüne veya meşhur bir

• Ana fikri ispata veya güçlendirmeye yönelik herkes tarafından bilinen bir şeyle, bir hakikatle işarette bulunma.

• Bir şeyi açıkca söylemeyip ibarede bahsi geçmeyen bir kıssaya, bir fıkraya, bir ata sözüne veya meşhur bir şiire, bir söze işaret etmek. Kapalı söylemek.

telmihat / telmihât

• Söz arasında; bir kıssa, fıkra, atasözü veya tarihî bir hadiseye işarette bulunmalar.

tenasüb

• Uygunluk, uyma, tutma. Yakınlaşma.
• Nisbet, kıyas.
• İki adet birbirine nisbet edilerek yapılan hesap usulü.
• Edb: Mânaca birbirine uygun kelimeleri bir arada söze güzellik vermek maksadı ile zikretmek.

tensik

• Nizam üzere dizmek. Nizâma koymak.
• Edb: Bir ibârede zikredilecek birkaç şeyi sırasıyla irad eylemek. Sıra tertibi ile mânâ yükselirse tensik-i irtifâî, alçalırsa tensik-i inhitatî denir.

terakki-i fikri / terakkî-i fikrî

• Fikren ilerleme, yükselme.

tersi'

• Oymacılık.
• Mücevherler takarak süslemek.
• Edb: Bir beyti teşkil eden mısralar ile bir fıkrayı terkib eden cümlelerdeki lâfızları vezin ve kafiye itibari ile birbirine uygun olarak tertib etmektir. Külfetli ve gayr-ı tabii bir usuldür. Meselâ: Merhum Namık Kemâlin:Ecza-i beşer

tesbih-i rahmet

• Rahmet tesbihi, zikri.

teşevvüş-ü fikri / teşevvüş-ü fikrî / تَشَوُّشُ فِكْر۪ي

• Fikrin karmakarışık olması.

tetbin

• Fikrinde ve görüşünde dikkat etmek.

tezakür

• Birbirini zikretmek.

tezekkür

• Unuttuktan sonra hatıra getirmek. Zikretmek.
• Bir şeyi ders gibi tekrar ile ezbere almak.
• Birkaç kişi toplanıp iş üzerine görüşmek.

• Zikretme, anma.

tezkar / tezkâr

• (Tizkâr) Zikretme, hatırlatma, anma, yâdolunma.

• Zikretme; hatırlatma.

• Anma, zikretme.

tezvir

• Söze yalan karıştırma. Yalan söze ziynet verme.
• Şahidin şehadetini iptal etme.
• Kendini ziyaret edene ikram etme.

Troçkizm / Troçkist

• Troçkizm, Marksizm'in Troçki'nin bakış açısıyla yorumlanmasıdır. Aynı zamanda 1917 Ekim Devrimi'nden sonra ortaya çıkmış bir ayrımı ifade eder. Sovyetler Birliği'nde "sol muhalefet" olarak örgütlenmiş, Troçki'nin kurduğu 4. Enternasyonal'le başlayarak günümüze kadar gelmiştir. Troçkizm'in en önemli unsurları; özgürlüğü ortadan kaldıracak bir sistem olarak görülen "tek ülkede sosyalizmi" fikrinin reddi, dünya devrimi fikri, enternasyonalin gerekliliği, sürekli devrim ve Doğu Bloku ülkelerinin gerçek sosyalizm olmadığı fikirleridir.
  

  Kaynak: Wikipedia: https://tr.wikipedia.org/wiki/Troçkizm

ubudiyet-i fikriye

• Fikren yapılan ibadetler.

vahiy

• Bir fikrin, bir hakikatın veya emrin Allah (C.C.) tarafından Peygambere bildirilmesi.
• Lügatte vahiy: Kelâm, kitap, işaret, irsal, ilham, ifham, emir, teshir, bir şeyi harfiyyen i'lâm, bazı hususi maksadları tebliğ gibi mânalara gelir.
• Şeriatta vahiy: Dilediği ahkâmı, esrar ve

vaks

• Fahişe kısmının fahişeliğini zikrederek anlatmak.
• Bedene uyuz illeti yayılması.

vasl

• Kavuşma. Allahü teâlâya kavuşma; velî olma. Vasl olanlar reisidir, o hocasının pîridir. Mektûbât ki eseridir, câna can katar efendim.
• Birleştirme. İlm ile, irfân ile, sâhib olan Sıla'ya İki temel bilgiyi vasl eden bir araya Dalıp uçsuz bucaksız, o muazzam deryâya Ve bu zikr deryâsınd

veba-yı ağraz-ı şahsiye / vebâ-yı âğraz-ı şahsiye

• Şahsî kinlerin vebası; kişisel kin mikrobu.

vecd

• Tasavvuf yolunda bulunan bir kimsenin çok zikretmesi (Allahü teâlâyı anması) veya bir başka sebeb netîcesinde hâsıl olan mânevî lezzetleri tadarak rûhunun coşması, kalbinin gayr-i ihtiyârî (elinde olmadan) kendinden geçmesi, taşması hâli.

vehbi / vehbî

• Allah vergisi, ikramı.

vird-i zeban / vird-i zebân / وِرْدِ زَبَانْ

• Dilin zikri.

vukuf-i adedi / vukûf-i adedî

• Nakşibendiyye yolunun on temel esâsından biri. Tasavvuf yolunda ilerlemek ve yükselip olgunlaşmak için yapılan zikri, bildirilen adede (sayıya) göre yapmak. Meselâ bir nefeste 1, 3, 5, 7, 11 kerre Allah demek gibi teke riâyet ederek zikretmek.

ya kerim / yâ kerîm

• Sınırsız ikram, lütuf, ihsan ve cömertlik sahibi Allah.

yad / yâd

• Anma. Hatırda tutma. Zikretme. (Farsça)
• Hediye. (Farsça)
• Hâtıra. (Farsça)
• Hatır, gönül. (Farsça)
• Uyanıklık. (Farsça)

• Anma, hatırda tutma, zikretme.
• Hediye.
• Hatıra.
• Hatır gönül.

yad-ı daşt / yâd-ı daşt

• Nakşibendiyye yolundaki on temel esastan biri. Zikrin, Allahü teâlâyı anmanın ve hatırlamanın kalbe yerleşmesi, meleke hâline gelmesi.

yadetmek / yâdetmek

• Anmak, zikretmek.

yemin

• Sözü Allah'ı (C.C.) zikrederek kuvvetlendirmek. Kasem.
• El tutuşarak, Allah'a bağlılıklarını bildirerek, Allah'a ve birbirlerine söz vererek ahitleşmek.
• Mübarek.
• Sağ taraf, sağ el.

zahib / zâhib

• (Zehâb. dan) Giden, gidici.
• Bir zanna kapılan. Bir fikre uyan.

• Kanaat ve fikre sahip olan.

• Gidici, giden.
• Bir fikre veya zanna uyan, kapılan.

zahip olma / zâhip olma

• Bir zanna kapılma, bir fikre uyma.

zahip olmak

• Gitmek, bir görüş veya fikre kapılmak.

zahzaha

• İkrar etme, uzaklaştırma.
• Uzak, baid olma.

zakir / zâkir / ذاكر / ذَاكِرْ

• Zikreden, zikredici.
• Hafızası kuvvetli.
• İlâhiler okuyan. Çok çok duâ ve Esmâ-i İlâhiyeyi okuyan.
• Tekrar eden.

• Zikreden, Allah'ı anan.

• Zikreden, Allahı anan.

• Zikreden. (Arapça)

• Zikreden.

zakirun / zâkirûn

• Zikredenler.

zann-ı kabul-ü cumhur

• Bir hükmün doğruluğunu ekseri müçtehidlerin ve ehl-i reylerin zann derecesinde, yani kuvvetli ihtimal ile kabul etmeleri. (Ümmeti da'vetle teşri' edemez, fehmi şeriatten olur; lâkin şeriat olamaz. Müçtehid olabilir, fakat müşerri' olamaz.İcma' ile cumhurdur, sikke-i şer'i görür. Bir fikre davet etme

zat-ı kerim / zât-ı kerîm

• Sınırsız cömertlik ve ikram sahibi Zât, Allah.

zat-ı kerimü's-sıfat / zât-ı kerîmü's-sıfat

• Kendisine, sınırsız üstün sıfat ve meziyetler ikram edilen zât.

zat-ı rahim ve kerim / zât-ı rahîm ve kerîm

• Sonsuz rahmet ve ikram sahibi olan Zât, Allah.

zat-ı rahim-i kerim / zât-ı rahîm-i kerîm

• Sonsuz rahmet ve ikram sahibi olan Zât, Allah.

zeal

• İnkârdan sonra ikrâr etmek.

zehab

• Gitmek.
• Zihnen bir yola sapmak. Yanlış düşünce. Bir fikre uymak. Zan.

• Gitme, bir fikre kapılma.