aşikar / âşikâr / آشكار

• Açık, belli, aşikâr. (Farsça)
• Âşikâr etmek: Ortaya çıkarmak, belli etmek. (Farsça)
• Âşikâr olmak: Ortaya çıkmak, belli olmak. (Farsça)

ayb-cu / ayb-cû

• İnsanın ayıplarını araştıran, herkesin ayıbını, noksanını meydana çıkarmak isteyen. (Farsça)

azin / âzîn

• Kaide, kanun. (Farsça)
• Süs, zinet, güzellik. (Farsça)
• Yoğurttan yağ çıkarmak için hususi olarak yapılmış yayık. (Farsça)

bahs

• Noksanlık. Azlık. Nâkıs. Az.
• Akarsu ile sulanmayıp yağmur suyu ile mahsül alınabilen tarla.
• Zulüm. İşkence.
• Uzaklık.
• Gümrük almak.
• Göz çıkarmak.

beraet / berâet

• Temize çıkarmak. Bir şahsın, hakkında iddia edilen suçtan uzak olduğunun veyâ işlediği söylenilen suçun gerçekte suç olmadığının anlaşılması.
• Kurtuluş vesîkası.

cela' / celâ'

• Gurbete düşmek, memleketinden ayrı olmak. Şehrinden ve meskeninden çıkmak.
• Başkalarını çıkarmak.
• Açık haber.
• Ruşen olmak, parlamak.

ceşer

• Davarı otlamaya çıkarmak.

cifir

• Harflere verilen sayı kıymetiyle ibarelerden geçmişe veya geleceğe ait işâretler çıkarmak, tarih düşürmek.

cifr

• (Cefr) Harflere verilen sayı kıymeti ile, geleceğe veya geçen hâdiselere, ibarelerden tarih veya isme dâir işaretler çıkarmak ilmidir.

dalgıç

• Mercan, inci ve saire avlamak veya denizin dibine düşmüş olan şeyleri çıkarmak için denizin dibine dalmaya alışık adam. (Türkçe)

decl

• Örtmek.
• Devenin katranlanması.
• Karıştırmak, yalan söylemek. Hakkı bâtıl; bâtılı hak diye göstermek. Anarşi çıkarmak.
• Bâtılı hak gösteren.
• Mübâlâgalı fâili; Deccaldır.

delk

• Eski ve yamalı elbise. Dervişlerin giydikleri eski aba. (Farsça)
• Kılıcı kınından çıkarmak. (Farsça)

faza'

• Sıkmak.
• Çıkarmak.
• Almak.

feda etmek

• Uğruna her şeyi gözden çıkarmak.

fekk

• Açmak. Ayırmak.
• Kırmak.
• Kaldırmak.
• Kesmek.
• El ve bilek, yerinden burkulup çıkmak.
• Rehin verilen şeyi kurtarıp çıkarmak.
• Köle azadetmek.
• Pir-i fâni olmak.

fely

• Bit toplamak.
• Şiirin ince mânâlarını çıkarmak.
• Kesmek.
• Kılıç ile vurmak.

fena / fenâ

• Tasavvuf ilminde bir terim. Kendini yok görmek. Mâsivâyı, Allahü teâlâdan başka her şeyi unutmak, mahlûkların (yaratılmışların) sevgi ve düşüncesini gönülden çıkarmak. Allahü teâlâyı çok zikir (anma) netîcesinde meydana gelen kendini unutma hâli.

fena-i kalb / fenâ-i kalb

• Mahlûkların (yaratılmışların) varlığını, sevgisini kalbden çıkarmak. Kalbin Allahü teâlâdan başka hiç bir şeyi bilmemesi ve sevmemesi, unutması.

feşş

• Eritmek.
• Süt sağmak.
• Çıkarmak.
• Yabani olan keçiboynuzu ağacının yemişi.

fitne-kar / fitne-kâr

• Ortalığı bozmağa çalışan. Fitneci. Fesâd verici. Fitne çıkarmak isteyen. (Farsça)

gaile açmak

• Sıkıntılı ve uğraştırıcı bir şeyler ortaya çıkarmak.

gamus

• Şiddetli emir.
• Süngü ile vurup, ucunu diğer taraftan çıkarmak.
• Karnındaki yavrusu belli olmayan deve.

halz

• Kabuğunu çıkarmak, derisini soymak.

hamas

• Verem.
• Yumuşaklıkla ve kolaylıkla bir şeyi çıkarmak.

hasıl / hâsıl / حاصل

• Ortaya çıkan, var olan. (Arapça)
• Hâsılı: Kısacası, sonuç olarak. (Arapça)
• Hasıl etmek: Meydana getirmek, ortaya çıkarmak. (Arapça)
• Hâsıl olmak: Ortaya çıkmak, var olmak. (Arapça)

hasıl etmek

• Meydana getirmek, ortaya çıkarmak.

i'tisar

• Suyunu çıkarmak için bir şeyi sıkma.

ibra / ibrâ

• (Ber'. den) Temize çıkarmak. Borçtan kurtarmak. Sağlamlaştırmak.

ibra-i amm / ibrâ-i âmm

• Huk: Bir kimsenin zimmetini bütün haklardan, dâvâlardan temize çıkarmak.

idla'

• İhraç etmek, çıkarmak.

ifşa

• (Çoğulu: İfşâât) Duyurmak. Fâşetmek. Meydana çıkarmak. Gizli bir şeyi herkese duyurmak.

ifsad / ifsâd

• Bozmak, fitne, karışıklık çıkarmak, bozgunculuk yapmak.

ifsah

• Unutmak. Akıldan çıkarmak. İhmal etmek.

igva'

• Ayartmak. Azdırmak. Baştan çıkarmak.

ihfa / ihfâ

• Örtmek, gizlemek; tecvidde bir terim. On beş ihfâ harflerinden önce gelen tenvin veya sâkin nunu, izhâr (birbirinden ayırmak) ile idgâm (birbirine katmak) arasında, şeddeden uzak olarak gunne ile genizden çıkarmak.

ıhla'

• Çıkarmak.

ıhlaf

• Su aramak. Yerine halef etmek.
• Kılıç çıkarmak için elini uzatmak.

ihrac / ihrâc / اخراج

• Çıkarmak. Dışarı atmak. Fazla malı başka memlekete göndermek. İstifade için meydana koymak.

• Çıkarmak.

• Çıkartma. (Arapça)
• Dışsatım, yurt dışına gönderme. (Arapça)
• İhrâc edilmek: (Arapça)
• Çıkarılmak. (Arapça)
• Dışsatım yapılmak, ihraç edilmek. (Arapça)
• İhrâc etmek: (Arapça)
• Çıkarmak. (Arapça)
• Dışsatım yapmak, ihraç etmek. (Arapça)

ıhsa'

• Haya çıkarmak.

ıhtila'

• Çıkarmak.

ık'ad

• Yüksek bir yere çıkarmak.
• Oturtmak.

ilaf

• Ülfet etmek. Alıştırmak. Ülfet ettirmek.
• Bir adedi bine çıkarmak.

ilm-i cifr

• Harflerin sayı değerlerinden anlam çıkarmak üzerine kurulu ilim.

inkişaf ettirmek

• Geliştirmek, ortaya çıkarmak.

intikam

• Öç almak. Hınç ve acı çıkarmak.

inza'

• Çekip çıkarmak.
• Soyunmak.
• Zorla çekip çıkarmak.
• Feragat.

ıs'ad

• Yukarı çıkarmak. Yükseltmek.
• Mekke-i Mükerreme'ye gitmek.
• İnbikten geçirmek.

is'ad

• Yükseltmek, yukarı çıkarmak.
• Mekke-i Mükerremeye gitmek.

isnan

• (Sinn) Yaşlanmak. İhtiyarlamak.
• Diş çıkarmak.

istatistik

• Hüküm çıkarmak için bilgi toplama ve sınıflandırma ilmi.

• Bir neticeye varmak veya bir hüküm çıkarmak için metodlu olarak mevcud lüzumlu şeyleri toplayıp sayı hâlinde göstermek işi ve bu işle meşgul olan ilim. (Fransızca)

istibraz

• Meydana çıkarmak, açığa vurmak.

istidlal / istidlâl

• Bir delile dayanarak bir şeyden netice çıkarmak. Delil getirerek anlamak.

istihrac / istihrâc / استخراج

• Bir şeyin içinden bir şey çıkarmak. Bir mânâyı istidlâl etmek. Meydana ve harice çıkarmak. Bâzı emareleri beliren şeylerden ileriye âit olacak şeyleri çıkarmak. İstidlâl etmek.

• Çıkarma. (Arapça)
• Hüküm çıkarma. (Arapça)
• Anket. (Arapça)
• İstihrâc etmek: Çıkarmak. (Arapça)

istihrac-ı esrar-ı kur'ani / istihrac-ı esrar-ı kur'ânî

• Kur'ân'ın ince sırlarını keşfedip ortaya çıkarmak.

istihza / istihzâ

• Söz, yazı, işâret veya çeşitli davranışlarla bir kişinin ayıp ve eksikliklerini ortaya çıkarmak, onunla eğlenmek, alay etmek.

istikra'

• Gezmek, dolaşmak, etraflı bilgi edinmek. Ayrı ayrı hâdiselerdeki müşterek vasıflara dikkat ederek umumi bir netice çıkarmak. Umumi araştırmak. Fertten umuma âit hüküm sâhibi olmak.

istinbat / istinbât

• Kur'ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açıkça bildirilmemiş hükümleri, bilgileri, açıkça bildirilenlere benzeterek, meydana çıkarmak.

• Bir iş veya sözden gizli bir anlam çıkarmak, tahmin etmek.

istinbat etmek

• Gizli mânâyı ortaya çıkarmak.

istintac

• Netice almak. Netice çıkarmak.

istisal

• (Asl. dan) Kökten koparıp çıkarmak.
• Tıb: Bedenden kesilmesi veya koparılması istenen bir parçayı, uru kökünden koparmak.

iz'af

• Zayıflatmak, kuvvetsiz hale getirmek.
• İki kat etmek. İki misline çıkarmak.

izhar / izhâr

• Açıklamak, ortaya çıkarmak. İki harfi birbirinden ayırmak mânâsına tecvîd ilminde bir terim.

izhar etmek

• Göstermek, ortaya çıkarmak.

izn

• (İzin) Yasağı kaldırmak. Bir şeye ruhsat vermek. Yol vermek. Hizmetten çıkarmak.

keşf

• Açmak, gizli bir şeyi bulmak, ortaya çıkarmak. Bir şeyin üzerindeki kapalılığı kaldırmak.
• Evliyânın, his ve akılla anlaşılmayan şeyleri, kalbine gelen ilhâm yoluyla bilmesi.

keşf-i raz / keşf-i râz

• Gizli bir şeyi meydana çıkarmak, açıklamak. (Farsça)
• Sır toplamak, casusluk etmek. (Farsça)

keşfetmek

• Gizli birşeyi ortaya çıkarmak.

kıssadan hisse almak

• Anlatılan bir şeyden ders çıkarmak.

kıyas

• Benzetmek, karşılaştırmak, mukâyese. İki şeyi birbiri ile karşılaştırmak. Benzeterek hüküm ve muhâkeme etmek.
• Man: Doğru kabul edilen iki hükümden bir üçüncü hükmü çıkarmak.
• Fık: İki belli şeyden birinin mahsus olan hükmünü, yâni, bu hükmün mislini, aralarındaki müttehid ille

küçük günah

• Fitne çıkarmak, adam öldürmek, zinâ etmek gibi büyük günahlara göre daha küçük sayılan günahlar, yasaklar, mekrûhlar.

kuluçkaya kapanmak

• Kuşun, yavru çıkarmak üzere yumurtaların üzerine yatması.

kundak

• Küçük çocukları sıkı bağlamaya yarıyan bezler takımı.
• Yangın çıkarmak için bir yere sokulan, tutuşturulmuş yağlı bez çıkısı.

kundak sokmak

• Mc: Ara bozacak bir söz söylemek veya böyle bir harekette bulunmak.
• Yangın çıkarmak.

maglata-i şeytaniye

• İnsanları aldatmak ve yoldan çıkarmak için söylenen karıştırıcı sözler. Şeytanın insan kalbine vesvese vermesi.

mahn

• Kuyudan su çıkarmak.
• İmtihan etmek.
• Bahşiş vermek.
• Vurmak.

maht

• Çıkarmak.
• Çekmek.

mest

• Adamın elini deve karnında yavrunun yattığı yere sokması.
• Bağırsak içinde iken sıvayıp çıkarmak.

meth

• Yerinden koparmak ve çıkarmak.
• Cima. Tohum bırakmak için çekirgenin kuyruğunu yere sokması.
• Vurmak ve uzaklaştırmak.

mett

• Çekmek.
• Ulaşmak.
• Kuyudan su çıkarmak.

mugavele

• Bir kimseyi azdırıp yoldan çıkarmak.
• Helâk etmek.

mükabere / mükâbere

• (Kibr. den) Kendi sözünün haksızlığını ve karşısındakinin doğruluğunu bildiği hâlde kabul etmemek ve nizâ çıkarmak, kavga etmek. Kendini büyük görmek.

mükaşefe / mükâşefe

• Gizli şeyleri birbirine açıp keşf ve izhar etmek, açığa çıkarmak. Meydana çıkarmak.
• Bir hususu keşif yolu ile anlamak, bilmek.
• Cenab-ı Hakk'ın zât ve sıfatlarına ve sâir sırlarına vukufiyyet.

münazara / münâzara

• Doğruyu ortaya çıkarmak maksâdı ile karşılıklı olarak yapılan ilmî konuşma. Bir mes'eleyi belli kâideler dâhilinde karşılıklı inceleme, bir mes'ele hakkında yapılan karşılıklı konuşma.

müstahric

• (Huruc. dan) İstihrac eden, çıkaran. İbâreden mâna çıkarmak istidadında olan.

nakş

• Bir şeyi çeşitli renklerle boyamak.
• Resim.
• Tezyin etmek.
• Bedene batmış dikeni çıkarmak.
• Bir şeyin esasını araştırmak.
• Yaymak.
• Suda ıslanmış hurma.
• İpekle, sırma ile işleme.
• Mc: Hile.

nakt

• Çıkarmak.

neba'

• Kaynak olmak, pınardan su çıkarmak, su akması.
• Akçaağaç.

necl

• (Çoğulu: Encâl) Oğul, evlât, çocuk.
• Kuşak, nesil, sülâle.
• Atmak.
• Ayak ucuyla vurmak.
• İstihrac etmek, meydana çıkarmak.
• Yerden çıkan su.

necs

• Yerden define çıkarmak.
• Kuyuyu ayıklamak.

nemime / nemîme

• Koğuculuk, müslümanlar arasında fitne çıkarmak, ara bozmak için söz taşıma.

nesl

• Kuyudan toprak çıkarmak.
• Sadaktan ok çıkarmak.

neşş

• Kaynamak, galeyan.
• Her nesnenin yarısı.
• Davarın tezce derisini yüzüp etinden ayırıp çıkarmak.
• Yirmi dirhem.
• Karıştırmak.

neşt

• Yılan sokmak ve ısırmak.
• Bir yerden bir yere gitmek.
• Çözmek.
• Çıkarmak.
• İpi bağlamak.

neth

• Koparmak.
• Çıkarmak.

netice / netîce / نتيجه

• Sonuç. (Arapça)
• Netice çıkarmak: Sonuç çıkarmak, sonuca varmak. (Arapça)

netş

• Çıkarmak.
• Yolmak.

nez'

• Çekip koparmak, ayırmak.
• Can çekişmek.
• Çekip almak. Kuyudan kovayı çekip çıkarmak.
• Saymak.
• Kaldırmak, yok etmek.

nisyan

• Unutmak, hatırdan çıkarmak.

nızv

• (Çoğulu: Nuzuv, Enzâ') Gitmek.
• Sebkat etmek.
• Kesmek, kat'etmek.
• Çekip çıkarmak.
• Bırakmak.
• Zayıf deve.
• Eski elbise.

şa'r

• (Çoğulu: Şüur-Eşâr) Kıl. Saç.
• Ateş yakmak.
• Cenk koparmak, kavga çıkarmak.

sahv

• Ateş ve ocaktan kül çıkarmak.

salb

• Asmak. Darağacına çekmek. Çarmıha germek.
• Kemikten yağ çıkarmak.

samitane

• Sessizce, ses çıkarmaksızın, sâkitane. (Farsça)

şantaj

• Bir kimsenin suçunu veya yüz karasını meydana çıkarmak tehdidiyle menfaat sağlamaya çalışma. (Fransızca)

şe'v

• Geçmek, takaddüm eylemek.
• Son, nihayet.
• Devenin yuları.
• Zembil.
• Kuyudan kazıp toprak çıkarmak. Kuyudan çıkan toprak.
• Kaygan.

şebb

• Meşhur taş.
• Ateş yakmak.
• Cenk koparmak, kavga çıkarmak.

selh

• Soyma, deri soymak.
• Her ayın son günü.
• Bir yerden bir şeyi çıkarmak.

semerrec

• Üç defa haraç çıkarmak.

seml

• (c.: Esmâl) Sulh etmek, barışmak.
• Göz çıkarmak.
• Pâk edip temizleyip arıtmak.

senn

• Zırh çıkarmak.
• Halinden döndürmek.
• Koymak.
• Keskinleştirmek.
• Tasvir etmek.
• Dökmek.

şevr

• Davarı baharda otlamağa bırakmak.
• Kovandan bal almak.
• Satılığa çıkarmak.

şeym

• Çok soğuk su.
• Kılıç çıkarmak.
• Kınına sokmak.

tahkik

• Doğru olup olmadığını araştırmak veya doğruluğunu, yanlışlığını meydana çıkarmak. İncelemek. İçyüzünü araştırmak.
• Bir şeyi eksiksiz ve ziyâdesiz yapmakta mübâlağa etmektir. Bir şeyin hakikatına ermek, künhüne vâkıf olmak, nihayetine erişmek demektir. Kur'an kıraat ıstılahında ise: He

tahli'

• (Hal'. dan) Söküp çıkarmak. Koparmak.
• Tahttan indirmek.

tahmis

• (Hums. dan) Bir şeyi beş kat veya beş köşe haline getirmek.
• Edb: Bir şiirin her beytine üçer mısra ilâve ederek beşe çıkarmak.

taslib

• (Salb. dan) Haça germek. Haç çıkarmak.
• (Sulb. dan) Sertleştirmek. Katılaştırmak, katılaştırılmak.

tayy

• Bükmek, sarmak, dürmek.
• Kaldırmak.
• Geçmek.
• Açmak.
• Çıkarmak. Bir haberi ketmetmek. Kasten açtırmak.
• Atlama, üzerinden geçme.

te'lif

• Barıştırmak. Husumeti defetmek. Ülfet ve imtizac ettirmek.
• Çeşitli şeyleri birleştirip karıştırmak.
• Eser yazmak.
• Noksan bir adedi bine çıkarmak.

te'riş

• Bozmak. Fitne çıkarmak.

tebric

• Dışarı çıkarmak.
• Hâlinden döndürmek.

tebrie / تبرئه

• (Tebriye) Bir kimseyi şüpheden ve zan altından kurtarmak. Temizliğini ve suçsuzluğunu meydana çıkarmak.
• Borçtan kurtarmak.
• Nezahet, ismet.
• Beraet ettirmek.

• Arındırma, temize çıkarma. (Arapça)
• Tebrie etmek: Temize çıkarmak. (Arapça)

tebriz

• Dışarı çıkarmak.
• Tekebbürlenmek, gururlanmak.
• Göstermek, izhâr etmek.

tedkik

• Hakikatı anlamak ve meydana çıkarmak için inceden inceye araştırma.

tefkıye

• Yarmak.
• Göz çıkarmak.

tefsir / tefsîr

• Örtülü, kapalı olan şeyi ortaya çıkarmak, açmak, beyân etmek, beşerî kudret dâhilinde, Kur'ân-ı kerîm âyetlerindeki murâd-ı ilâhîyi (Allahü teâlânın murâdını) anlamak. Bu işi yapabilen âlime müfessir denir.

temahhuh

• Kemikten ilik çıkarmak.

tenemmür

• Birisini korkutmak için gürültü yapmak, gürültülü ses çıkarmak.
• Uzun uzun bağırmak.
• Kaplan huylu olmak. Kaplanlaşmak.

tenfiz

• İnfaz etmek. Hükmünü yürütmek.
• İçinden geçirmek ve öteye çıkarmak.

tenhıye

• Irak etmek, uzaklaştırmak.
• Gidermek.
• Silkmek.
• Çıkarmak.

tenkid

• Bir kimse veya şeyin iyi veya kötü taraflarını bulup meydana çıkarmak.Tenkid yapıcı veya yıkıcı olabilir. Tenkitten maksat, doğrunun ve yanlışın iyi niyetle ortaya konulması, hakikate ulaştıracak yolun ve imkânların gösterilmesidir. Sadece yanlışı söylemek, doğruyu göstermemek yıkıcı bir tenkiddir.

tenzil

• Bir şeyin bir miktarını çıkarmak.
• İndirmek, indirilmek, indirilen. Aşağı indirmek.
• Kur'an-ı Kerim'in vahiy vasıtası ile Peygamberimize (A.S.M.) indirilmesi. Tedricen indirme. (Birden indirmeye inzal, parça parça indirmeye de tenzil denir.)

tezkiyesiz

• Nefsi temize çıkarmaksızın.

veşm

• İğne ile kan çıkarmak suretiyle vücudda yapılan damga, işaret.

zayi etmek / zâyi etmek

• Elden çıkarmak, kaybetmek.

zemzeme

• Nağme, hoş ses. Uzun uzadıya gürleyerek seslenmek. Geniz ve boğaz ile ezgili ses çıkarmak. Yavaş yavaş geniz ve boğazdan ses çıkararak türkü veya şarkı söylemek.
• Cemaat.