abdurrahman bin avf

• Aşere-i mübeşşereden ve çok fedakar olan Sahabelerdendir. İlk müslüman olan sekiz kişiden birisidir. Bütün ihya-yı din için olan muharebelerde çok fedakârlıkta bulunmuş, birisinde yirmibir yerinden yaralanmıştı. Bir gazada oniki dişini birden kaybetmişti. Medine'ye ve Habeşistan'a hicret edenlerdend

atık / âtık

• Azad edilmiş, Serbest bırakılmış kimse.
• Yaşlı.
• Genç kız.
• Temiz soylu.
• Eski.
• Yavru kuş.

azade-gan / azade-gân

• (Tekili: Azâde) Azadeler. Bağımsız, serbest ve hür olanlar. (Farsça)

azade-gi / azade-gî

• Hürlük, âzâdelik, serbestlik. (Farsça)

bedel-i rakabe

• Huk: Kölenin sahibi tarafından azad edilmesi için, şahsı yerine geçen kıymeti veya nefsi karşılığında vermeyi kabullendiği ıtk veya kitabet akçesi.

bilal-i habeşi / bilal-i habeşî

• Resûl-i Ekrem'in (A.S.M.) müezzini idi. Sesi çok güzeldi. Ezan okurken çokları ağlardı. Kölelikten Hz. Ebu Bekir-i Sıddîk (R.A.) satın alıp azâd etmişti. Her gazada hazır bulunmuştu. (Hi: 20) de dâr-ı bekaya göçtü. (R.A.)

cabir-ül-ensari / câbir-ül-ensarî

• Câbir Bin Abdullah El-Ensarî (R.A.) da denir. Meşhur sahabelerdendir. Bizzat Resul-i Ekrem'den (A.S.M.) ilim ve feyiz almış ve zamanında Medine-i Münevvere'nin müftüsü olmuştur. En çok hadis rivayetiyle meşhur olan altı sahabeden biridir. 1540 hadis rivayet etmiştir. 19 gazada hazır bulunmuştur. Hic

enzad

• (Tekili: Nazad) Şanlı, şerefli, namlı ve tertibli kimseler.
• Toprak tabakaları.

fekk

• Açmak. Ayırmak.
• Kırmak.
• Kaldırmak.
• Kesmek.
• El ve bilek, yerinden burkulup çıkmak.
• Rehin verilen şeyi kurtarıp çıkarmak.
• Köle azadetmek.
• Pir-i fâni olmak.

hacc

• Kasdetmek. Muârazada delil ve bürhan ile galip olmak.
• Bir yere çok tereddütle varıp gelme.
• Şâyan-ı tâzim bir şeye teveccüh.
• Bir şeyden feragat etmek.
• Fık: İslâmın şartlarından ve hâli vakti müsait olan her müslümana farz olan, Mekke-i Mükerreme'deki Kâbe-i Şer

i'tak / i'tâk / اعتاق

• Âzâd etme, özgür bırakma. (Arapça)

ıhfak

• Gazâda ganimet malından pay almamak.
• Avcıların av yakalayamaması.

istibhal

• Azad etme. Azad olma, serbest bırakılma.

ıtak / ıtâk

• Köle âzâd etmek, serbest bırakmak.

ıtk / عتق

• Azad edilmek. Hürlük. Esir veya köle olanın serbest edilmesi. Azad olmak.
• Kerem ve hüsn-ü cemâl. Asâlet ve necâbet. Şeref, şan ve kıdem. Kuvvet.

• Âzâd etme, köle âzâd etme. (Arapça)

ıtk ala mal / ıtk alâ mal

• Bir köle veya cariyenin kitabet suretiyle olmaksızın cins ve miktarı malum bir mal veya muayyen bir hizmet mukabilinde azad edilmesidir. Buna "Itk alâ cu'l" da denir.

ıtk-ı muallak

• Bir şarta talik suretiyle vuku bulan ıtkdır. Bir kimsenin kölesine "şu işi yaparsan hürsün" demesi gibi ki, köle o işi yapınca azad olur.

ıtk-ı müneccez

• Bir şarta muallak veya bir zamana muzaf olmaksızın derhal vuku bulan ıtkdır. Bir kimsenin memluküne hitaben "seni azad ettim." demesi gibi ki, onunla köle derhal hürriyetine kavuşur.

ıtk-ı müşterek

• İki veya daha fazla kimsenin, mâlik oldukları bir köleyi azad etmeleridir.

ıtkname / ıtknâme / عتق نامه

• Azad edilmiş olan köle veya cariyeye azad edildiklerini bildirmek üzere verilen vesika.

• Âzâdlık belgesi. (Arapça - Farsça)

keffaret-i katl

• Bir müslümanı veya bir zımmiyi amden değil de bir hata neticesi olarak öldüren bir müslümana lâzım gelen keffârettir ki; muktedir ise, bir mü'min köle âzad etmekten; buna muktedir değilse, iki ay muttasıl oruç tutmaktan ibârettir.

keffaret-i savm

• Ramazan-ı Şerifte özürü bulunmaksızın muayyen şartlar dâhilinde orucunu bozan bir mükellefin, müslim veya gayr-i müslim bir köle veya câriye azâd etmesinden; buna muktedir değilse, iki ay muttasıl oruç tutmasından; buna da muktedir değilse, altmış fakire yemek yedirmesinden ibârettir.

keffaret-i yemin

• Yaptığı bir yemine sadık kalmayıp bozan bir müslümana lâzım gelen keffâret demektir ki: Muktedir ise, müslim veya gayr-i müslim bir köle veya câriye azad etmekten; muktedir değil ise, on fakiri akşamlı sabahlı doyurmaktan veya on fakire birer parça libas giydirmekten; bu üç şeyden birine muktedir ol

keffaret-i zıhar

• Zıhar keffareti.Keffâret-i zıharın vâcib olmasının şartı kudrettir. Muktedir olan, köle azad eder; değilse iki ay oruç tutar, buna da gücü yetmezse altmış fakire yemek verir.

kelalet / kelâlet

• Yorgunluk. Bitkinlik. Usançlık.
• Bıçak ve kılıç gibi şeylerin kesmez olması.
• Akrabalığı uzak olanlar. (Amcazâdeler topluluğu gibi).
• Kör ve kesmez olan.

kitabet / kitâbet

• Kâtiblik, yazıcılık, yazı yazma ilmi.
• Güzel yazı ve güzel ifâde için lâzım olan yazı yazma usûl ve kâideleri.
• Kölenin belirli bir ücreti ödemek veya bildirilen şartları yerine getirmek karşılığında âzâd edileceğine (serbest bırakılacağına) dâir sâhibi ile yaptığı akid, sözleşme.

liva

• Bayrak. Sancak.
• Eskiden kazadan büyük, vilâyetten küçük yerleşme merkezlerine denirdi. Tugay.
• Hz. Peygambere (A.S.M.) âit sancak.

me'mun

• Emin. Mahfuz. Korkusuz. Emniyyet verilmiş. Sağlam. Tehlikeden azâde olan.
• Abbasi halifelerinden Hârun Reşid'in kendisinden ve kardeşi Eminden sonra hükümdar olan oğlunun adı.

mefsil

• (Çoğulu: Mefâsıl) Her âzada olan ek yerleri. Mafsal.

mevali / mevalî

• Efendiler.
• Azad edilmiş köleler.
• Azad edenler.
• Mevleviyyet pâyesine ulaşmış sarıklı âlimler.
• Dost ve komşular.
• Yardımcılar.

mevla / mevlâ

• Sahib. Rabb.
• Efendi. Köleyi âzad eden.
• Şanlı. Şerefli. Mâlik.
• Mün'im-i Mutlak olan Cenab-ı Hak (C.C.).
• Terbiye eden, mürebbi.
• Yardımcı, muavenet eden.
• Dost ve komşu.
• Azâd olan.

• Yardımcı ve koruyucu olan Allahü teâlâ.
• Sevgili, sevilen.
• Âzâd edilmemiş, serbest bırakılmamış köle ve câriyenin sâhibi, efendisi.
• Âzâd edilmiş köle.
• Kölesini âzâd etmiş olan kimse.

mu'tık

• Köle azad eden. Esir veya köleyi serbest bırakan.

müdebber

• Âzâd olması yâni serbest bırakılıp, hürriyetine kavuşması, efendisinin vefâtına (ölümüne) bağlı kılınan köle. Böyle olan kadına müdebbere denir.

mükatebe / mükâtebe

• Yazışma. Mektuplaşma. Birbirine yazma.
• Fık: Azâd edilmesi, bazı şartlara -mal kazanmak veya bir müddet hizmet etmek gibi neticeye- bağlı olan köle veya câriye ve bu azad hususunda yapılan mukavele.

mükatib / mükâtib

• Mektup yazan. Mektuplaşan.
• Fık: Köle veyâ câriyesinin azâd edilmesini bir kazanca veya bir müddete bağlayan efendi.

münessim

• Hayat veren, ruh veren. Allah.
• Lâyık olana maaş bağlıyan kimse.
• Köle âzâd eden.

mutlık

• Serbest bırakan. Boşayan. Salıveren. Köle veya esiri serbest bırakan, azad eden.

nahiye

• Yan taraf, kenar, civar, çevre.
• Küçük yer, bölge. İdari taksimatta, kazadan küçük, köyden büyük olan yerleşme merkezi.

nakz

• Bozmak. Çözmek. Kırmak.
• Bir sözleşmeyi yok saymak.
• Kalın bir şeridi çözüp dağıtmak.
• Parmaklarda veya âzâda oynak yerler.
• Kiriş.
• Palan. Deri.

tahrir-i rakabe

• Köle veya cariye azad etme.

talik

• Azad olunan esir. Serbest bırakılan esir.

tefrig

• (Feragat. dan) Boşaltma.
• Azade etme.
• Dökme.
• Kurtarma.
• Zâil ve hâlî eyleme.
• Vazgeçirme.

üsame bin zeyd

• Resül-ü Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm'ın azadlısı olan Zeyd bin Harise'nin oğludur. Meşhur sahabedendir. 128 Hadis-i Şerif rivayet etmiştir. 75 yaşında iken 54 yılında vefat etmiştir. (R.A.)

veliyy

• (Çoğulu: Evliyâ) Yakın.
• Amcazâde, emmi oğlu.
• Yar, dost.