alemgir / âlemgir

• Bütün âleme yayılan, cihanı kaplayan, dünyayı zapteden. (Farsça)

beldaran

• Geçit yerleri muhafızlarının adı. Tanzimattan sonra bunlara zaptiye denmiştir. İkinci Meşrutiyetten beri jandarma olarak adlandırılırlar.

cihan-sitan

• Cihanı zapteden. Padişah, hükümdar. (Farsça)

fatih / fâtih

• Açan, fetheden. Teshir eden, zapteden.
• Kapıları selâmet üzere açan, Cenab-ı Hak.

feth

• Açma, başlama.
• Zaptetme. Ele geçirme. Zafer. Nusret.
• Faydalı şeyleri elde etmek için yolları açmak. Muğlak şeyleri açmak. Bu iki suretle olur. Biri, basâr ile idrâk olunur. Gam ve kederi gidermek gibi. İkinci de: İki nevi olup birincisi; dünya işlerinde olur. Sürur vermekle g

giti-sitan / gîtî-sitan

• Dünyayı zapteden, cihangir. (Farsça)

habs

• Hapis, alıkoyma, bir yere kapatıp dışarı çıkarmama. Salıvermeme.
• Zaptetme, tutma.

habs-i dümu' / habs-i dümû'

• Metanet gösterip gözyaşlarını zaptetme.

havass-ı hümayun / havâss-ı hümayun

• Tar: Osmanlı İmparatorluğunun fütuhat devirlerinde (yükselme devri) fethedilen araziden devlet hazinesine ayrılan kısım. Her yer zaptedildikçe, arazi: timar, zeamet ve has namıyla üç sınıfa ayrılırdı. Meselâ 250 köyden müteşekkil bir sancağın 100-150 köyü ikişer üçer köy olarak 40-50 tımara ayrılır,

hazm

• Cem'etmek, toplamak.
• Zaptetmek.
• Kast etmek.
• Bağlamak.
• Yumuşak yüksek yer.
• Sağlam re'y. Doğru ve kat'i karar.
• Basiretle hareket etmek.

hülagu / hülâgu

• Mi: 1258' de Bağdadı zaptederek halkını kılıçtan geçirmiş, Abbasi Halifesi Musta'sımı ve bütün âile efradını öldürtmüştür. Cengiz Hanın torunu, Tülay Hanın oğludur. Tarihde en çok kan döken hükümdar olarak bilinir. Abbasi Devletini yıkan Moğol Başkumandanıdır.

ihsa

• Saymak. Sayılmak. İstatistik, sayım.
• Kandırmak, aldatmak.
• Zaptetmek.
• Ezber etmek.
• Fehmetmek. İdrâk eylemek.

ihtiyar elden gitmek

• Mc: Kendini zaptedememek, hiddet ve gazaba gelmek, irâdeyi kaybetmek.

inzibat / inzibât / انضباط

• Zapturapt altında bulunma, düzen. (Arapça)

ıskat

• Düşürmek. Düşürülmek. Aşağı atmak. Hükümsüz bırakmak.
• Silmek.
• Ölünün azaptan kurtulması ümidi ile ölen kimse nâmına dağıtılan sadaka.

istiab

• İçine almak.
• Kaplamak. Toplamak. Tamam etmek.
• Tutulmak. Zapteylemek.

kal'a-küşa

• Kale zapteden. (Farsça)

kurun-u ahire / kurun-u âhire

• Son asırlar. İstanbul'un Fatih Sultan Mehmed tarafından zaptedildiğinden sonraki zaman. Hicri 857, Mi. 1453 yılından sonraki devir.

mançurya

• (Mançu memleketi) Asya'nın kuzeydoğu tarafında büyük bir memleket olup, son zamana kadar kuzeyde Ohurcuk Denizine ve Sahalin Adasını ayıran Tataristan Boğazı'na kadar uzandığı halde; doğudan Japon Deniziyle sınırlanmış iken, sonraları kuzey ve kuzeydoğu tarafları Ruslar tarafından zaptedilerek Sibir

masik

• Yapışkan.
• Zapteden, istilâ eden, tutan.

mazbut / مضبوط

• Zaptedilmiş. (Arapça)
• Kayda geçirilmiş. (Arapça)
• Derli toplu. (Arapça)
• Sağlam. (Arapça)

meftuh

• Fethedilmiş, açılmış, açık.
• Zaptedilmiş, ele geçirilmiş. Sonu üstün ile harekeli isim.

muazzeb

• Azapta bulunan, çok sıkıntı gören, eziyet çeken.

müsahhar

• (Sihriyy. den) Fetih ve teshir olmuş, ele geçirilmiş. Zaptedilmiş. İtaat ve hizmete alınmış.

müsahhir

• Teshir eden, zapteden. İstediği gibi hareket ettiren ve kullanan.

müstevli

• İstilâ eden, ele geçiren, zapteden. Galib olan. Yayılan, her tarafı kaplayan.

temalük

• Nefsini zaptetme. Kendine hâkim olma.

teshir

• Zaptetme, hâkim olma, zorla ele geçirme.
• İtaat ettirme.
• Hakir ve zelil etmek.

• Büyüleme, sihir yapma, aldatma.
• Zaptetme, hakim olma. Zorla ele geçirme. İtaat ettirme. Hakîr ve zelil etmek.

zapt

• Bk. zabt.
• Zapt edilmek: Ele geçirmek.
• Zapt etmek: Ele geçirmek.