a'raz

• (Tekili: Araz) Arazlar, işaretler, nişanlar, alâmetler.
• Tesadüfler.
• Hastalık alâmetleri.
• Kazalar, felâketler, musibetler.

a'yan

• (Tekili: Ayn) Gözler.
• Bir yerin ileri gelenleri.
• Meclis âzaları. Senato âzaları.
• Muayyen ve müşahhas olan şeyler.
• Altınlar.
• Kaymakam.

adalet / adâlet

• Hak sahibine hakkını verme, haksızı terbiye etme ve cezalandırma.

adem-i tecziye

• Cezalandırmama.

afüvv

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Afvı çok olan, günâhlardan, hatâ ve kusurlardan dolayı cezâlandırmayan, günahları affedip amel defterinden silen.

afv-i anilkat'

• Huk: Azalarından biri kesilen bir şahsın, buna karşılık hak kazandığı diyet veya kısas davalarından vaz geçmesi.

agşiye

• (Tekili: Gışa) Perdeler, örtüler.
• Zarflar, mahfazalar.

ahd-name

• Anlaşmanın şartlarını ve anlaşmayı yapanların imzalarını taşıyan kağıt. (Farsça)

akd / عقد

• Düğümleme, bağlama. (Arapça)
• Nikah. (Arapça)
• Kararlaştırma. (Arapça)
• Kurma. (Arapça)
• Akdedilmek: Yapılmak, uygulanmak, icra edilmek. (Arapça)
• Akdetmek/eylemek: Yapmak, uygulamak, icra etmek, imzalamak, antlaşma yapmak, sözleşme yap (Arapça)

avarız / avârız

• Arızalar. Sonradan olan noksanlıklar.
• Girinti çıkıntı, noksanlık.
• Mânialar. Engeller.
• Fevkalâde hallerde ve bilhassa harp sebebi ile geçici olarak alınan vergi.

• Arızalar, aksaklıklar, noksanlıklar.

avarız-ı naks / avârız-ı naks

• Noksanlık arızaları.

aza-yı insani / âzâ-yı insanî

• İnsanın azaları, organları.

çarmıh

• (Dörtçivi) Suçluyu cezalandırmak için kurulmuş haç şeklinde darağacı.

cevarih

• El, ayak gibi vücud azaları.

cinayat / cinâyât

• (Tekili: Cinayet) Büyük cezâları gerektiren suçlar. Cinayetler.

• Büyük cezaları gerektiren suçlar, cinayetler.

cism-i sanevberi / cism-i sanevberî

• Çam kozalağı şeklinde olan cisim; kalb.

devahi

• (Tekili: Dâhiye) Büyük belâler. Afetler. Kazâlar.
• Çok üstün zekâ sahipleri.

deyyan / deyyân

• Mükâfatlandıran veya cezalandıran, hâkim. Allah.

ehaff-i mücazat / ehaff-i mücâzât

• Cezâların en hafif olanı.

eknan

• (Tekili: Kinân) Mahfazalar, perdeler.
• Evler, odalar, hücreler. Çadırlar.

el-halim

• Suçluların cezalarını derhal vermek iktidarında olduğu halde sonraya bırakan ve yumuşak muamele eden, çok halim. (Allah (C.C.)

emin / emîn

• Kendisine güvenilen.
• Peygamber efendimizin lakabı. Peygamber olduğu bildirilmeden önce de, Kureyş kabîlesi Resûlullah'a sallallahü aleyhi ve sellem çok güvenir, inanır ve; "Muhammed-ül-emîn" derlerdi.
• Vücuttaki bütün âzâlarını İslâmiyete uygun şekilde ve uygun yerlerde kullan

emval-i batına / emval-i bâtına

• Nakit paralarla, evlerde, mağazalarda bulunan ticaret malları.

engizisyon

• 16. ve 17. yüzyılda Hıristiyan Katolik mezhebinden ayrılan veya papaya karşı gelen kimselere karşı, arslana parçalatma, ateşte yakma gibi cezalar uygulayan mahkeme.

esdaf-ı ayat / esdâf-ı âyât

• Ayetlerin sadefleri; inci kabuğu gibi değerli olan mahfazaları.

ev'iye

• (Tekili: Viâ) Mahfazalar, kaplar, gizlemeye veya saklamaya yarayan şeyler.
• Damarlar.

fazla

• Çok ziyâde, artık, artan.
• İleri.
• Gereksiz, lüzumsuz.
• (Çoğulu: Fazalât) Kazurat, pislik.

fenn-i menafi-ül a'za

• Bedendeki âzâların, uzuvların faydalarını anlatan ilim.

fesh

• Bozmak. Hükümsüz bırakmak. Kaldırmak.
• Zayıf olmak.
• Bilmemek. Cehil.
• Re'y ve tedbiri ifsad eylemek.
• Zaif-ül akıl. Zaif-ül beden.
• Tembellik yüzünden gayesine erişemeyen.
• Unutmak.
• Tıb: Beden âzalarının mafsallarını yerinden çıkarıp ayırmak

füru' / fürû'

• Dal, asıldan türeyen. Fer'in çokluk şeklidir.
• Fıkıh ilminde (İslâm hukûkunda) çocuklar, torunlar ve onların çocukları.
• Ahkâm-ı şer'iyye yâni İslâm dîninde ibâdet, münâkehât (nikâh, boşanma, nafaka), muâmelât (alış-veriş, ticâret, kirâlama v.b) ve ukûbâtla (cezâlarla) ilgili hükümler.

gar

• Mağara. İn. Kehf.
• Defne ağacı.
• Gayret.
• Fesad.
• Tren istasyonu.
• Tıb: Beden âzalarında olan cep gibi çukur yer.

gasil-ül melaike / gasîl-ül melâike

• Melekler tarafından yıkanan; Eshâb-ı kirâmdan Uhud harbinde şehîd olan ve cenâzesini meleklerin yıkadığı Peygamber efendimiz tarafından müjdelenen Eshâb-ı kirâmdan Hanzala hazretleri. (Âdem aleyhisselâmı da melekler yıkamıştır.)

gazevat / gazevât

• Gazalar.

giyotin

• Eskiden Fransa'da idam cezalarının infazı için kullanılan, kafa kesmeye yarar âlet. (Fransızca)

gulüf

• (Tekili: Gılâf) Kınlar, mahfazalar, kılıflar.

habarat

• (Tekili: Habâr) İmzâlar.
• Damgalar.

habl

• İp. Urgan. Halat.
• Tıb: Vücudda ip gibi olan âzalar.

hadd-i te'dib

• Bir suç işleyeni başkalarına örnek olacak şekilde cezalandırmak. Darp ve ta'zir gibi.

halim / halîm

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Hep hilm sâhibi olan; günâh işleyenlerin, günâh işlemelerini ve emirlerine muhâlefetlerini, karşı geldiklerini gördüğü hâlde gazablanmaya ve onları cezâlandırmaya gücü yettiği hâlde, acele etmeyen. Allahü teâlâ kullarına cezâ vermekte

hatt-ı şehriyari / hatt-ı şehriyarî

• Tar: Padişahın yazısı manâsına gelen bir kelimedir. Eskiden padişahlar "hatt-ı hümayun" "hatt-ı şerif" adı verilen emirleri kendi el yazılarıyla yazdıkları gibi, başkalarına yazdırdıklarının başına da imzalarını koyarlardı. İşte bu türlü vesikalardaki padişahların el yazılarına "hatt-ı şehriyarî" de

hudud / hudûd

• Miktârı, dinde kesin ve açıkça bildirilmiş cezâlar.

hudud-u şer'iyye

• Şer'i hadler. Muayyen suçlara karşılık tatbik edilen şer'i cezâlar.

hukukullah

• Fık: İbadetler ve İlâhî cezalar, ukubetlerle alâkalı haklar.
• Hukukullah umuma taalluk edip, yalnız bir şahsa âid olmayan ahkâm demektir. Bunlar hukuk-u umumiyeden ibarettir. Cenab-ı Hakk'a izafesi, tazim ve ehemmiyetine işaret içindir.

hunut

• Mumyalama.
• Bir ölünün uzun zaman çürüyüp kokmaması için kullanılan eczalar.

ibrahim desuki / ibrahim desukî

• Büyük âlim ve mutasavvıflardan olup büyük makam sâhibi bir zâtdır. Pek meşhur ve çok güzel sözleri ve mev'izaları vardır. 676 tarihinde 43 yaşında Şam'da vefat etmiştir. (K.S.)

ihtisab resmi

• Eskiden belediye varidatı olarak damga, tartı, ölçü, panayır ve pazar vergisi adı altında alınan vergiler ile, hile yapan esnaftan alınan para cezalarının umumi adı.

ikab / ikâb

• Ceza, azap, cezalandırma.

intikam

• Öc alma.
• Allahü teâlânın; zâlim, inadcı ve kibirli (büyüklenen) kimseleri şiddetli bir azâb ile cezâlandırması.

itfa'

• Söndürme. Bastırma. Dindirme.
• Bir borcu ödeyerek bitirme.
• Fizikte: İntizamlı ve eşit zamanlarla sallanan bir hareketin yavaş yavaş azalarak sıfıra inmesi.

kabuk

• Bir şeyin dışındaki sert örtü, kışır.
• Bazı hayvanların katı mahfazaları.

kanun-u adalet ve tedip

• Adaleti sağlama ve suçluları cezalandırmaya yönelik düzenlenen kanun.

kazaha

• (Kazâ. dan) Kazalar. İlçeler. Kaymakamlık idareleri.

kısas / kısâs / قِصَاصْ

• Cinayette ödeşmek. Bir suç işliyenin aynı şekilde cezalandırılması. Öldürme veya yaralanmada suçlu olana aynı şeyin yapılması. Suçsuz yere adam öldürene veya yaralayana şeriatın aynı cezayı tatbik etmesi.

• Öldürmenin öldürme, yaralamanın yaralama ile cezalandırılması: Göze göz, dişe diş gibi.

• İşlenen suçun, yapılan kötülüğün aynısını suçluya tatbîk ederek cezâlandırma, öldüreni öldürme, yaralıyanı yaralama, bir uzvu kesenin uzvunu kesme cezâsı.

• İşlediği suçun aynısıyla cezâlandırma.

kısasen

• Kısas yoluyla, kısas yaparak öldüren veya yaralayanı cezalandırma.

• Kısas yoluyla. Öldüren veya yaralayanı eşit şekilde cezalandırarak.

lehaa

• Zayıflıktan dolayı âzâların sülpük ve sarkık olması.

magazi

• Muharebeye âit hikâyeler. Gazâ hikâyeleri.
• Savaşlar, muharebeler, gazalar.

mağazi / mağâzî / مغازی

• Savaşlar, gazalar. (Arapça)
• Savaş öyküleri. (Arapça)

mahkum / mahkûm

• Aleyhinde hüküm verilmiş olan. Dâvayı kaybedip cezalanan.
• Birisinin hükmü altında bulunan.
• Zorunda ve mecburiyetinde olma. Katlanma.

mahkum ettirme / mahkûm ettirme

• Cezalandırma.

mahkum olma / mahkûm olma

• Cezalandırılma, hüküm giyme.

mahkumiyet kararı / mahkûmiyet kararı

• Hükümlülük, cezalandırılma kararı.

mavera-ün nehr

• Ceyhun ırmağının doğusunda kalan ülkelere müslüman coğrafyacıların verdiği ad. Türklerin yaşadıkları bu ülkeler, Ceyhun ve Seyhun ırmaklarının havzalarını ihtiva ediyordu.
• Dicle ile Fırat arası.

meclisiyan

• Meclis ehli. Mecliste bulunan âzâlar.

megazi / megâzî

• Harp tarihi, gazâlara (savaşlara) dâir bilgiler, menkıbeler, hikâyeler.

mekr-i ilahi / mekr-i ilâhî

• Allahü teâlânın mekr (hîle) yapanların mekrini kendilerine çevirmesi, kötülüklerini, kurdukları tuzaklarını bozması, mekrlerine karşılık onları cezâlandırması.

meydan dayağı

• Eskiden askeri mekteblerle kışlalarda tatbik edilen cezalardan biridir. Meydanda tatbik edildiği için bu adı almıştır. Arkadaşını yaralamak, hoca ve zâbitine hakarette bulunmak gibi büyük kabahatlerden dolayı verilen bu dayak cezası, saf saf dizilen bütün talebelerin; asker ise kışladaki askerlerin

mu'zıl

• (Çoğulu: Mu'zalât) şiddetli. Müşkil, zor.

muahede-name

• Ahdleşmenin yazıldığı ve imzalandığı kâğıt. (Farsça)

muaheze / muâheze

• Azarlama, darılma, paylama, cezâlandırma.

muakab

• Cezalandırılmış.

muakabe

• Bir kimseyi cezalandırma. Cezaya çarpma.

muakıb / muâkıb

• Cezalandıran.
• Takibeden.

• Cezalandıran.

mücazat / mücâzât / مجازات

• Cezalandırmalar.

• Cezalandırma.

• Cezalandırma. (Arapça)
• Karşılık verme. (Arapça)

mufadala

• (Bak: Mufâzala)

müfti / müftî

• Fetvâ veren.
• Vilâyet ve kazâlarda din işlerine bakan, İslâm âlimlerinin dînî bir konuda vermiş oldukları hükümleri yâni fetvâyı, insanlara bildiren kimse; nakleden me'mur.
• Fetvâ veren, yâni herhangi bir şeyin, İslâm dînine uygun olup olmadığını bildiren, Kur'ân-ı kerîm ve hadîs-i şer

mükafat ve mücazat / mükâfat ve mücazât

• Ödüllendirme ve cezalandırma.

mukavele

• Kavilleşmek. Karşılıklı anlaşmak. Sözleşmek.
• Anlaşmada imzalanan ve karar altına alınanların yazıldığı kâğıt.

mülahazat

• (Tekili: Mülahaza) Mülahazalar. Düşünceler. Akıldan geçenler.

mumza / ممضى

• İmzalı, imzalanmış. (Arapça)

mümza / mümzâ / ممضى

• İmzalı, imzalanmış. (Arapça)

mün'akid / منعقد

• Yapılmış, imzalanmış, kabul edilmiş. (Arapça)

müntakimane / müntakimâne

• Cezalandırırcasına, öç alırcasına. (Farsça)

müntakıs

• Eksilen, azalan.

müntekim

• İntikam alıcı. Zâlim ve mütekebbir (kibirli) cânîleri başkalarına ders olacak şekilde cezâlandıran, âsîleri ve taşkınlık yapanları şiddetli azâb ile azablandıran.

mürazat

• Rızâlaşmak, râzı olmak.

musaddık

• Tasdik eden. İmzalayan.
• Doğruluğunu kabul eden.

mütarekename / mütarekenâme

• Mütareke için tarafların imzaladıkları vesika. (Farsça)

mütekallil

• (Kıllet. den) Azalan, azalmış olan.

mütenakıs

• Noksanlaşan, azalan, miktarı azalmış olan.

mütesellim

• (Selm. den) Teslim edilen şeyi alıp kabul eden.
• Tanzimattan evvel vali ve mutasarrıfların uhdelerinde bulunan sancak ve kazâların idaresine memur edilen kimseler. Bunlara "voyvoda" denirdi.
• Vergi tahsildarı.

nakm

• (Nakmet) İntikam, öç alma. Eza vererek cezalandırma.

nazar-ı adalet

• Allah'ın sınırsız adaletiyle her varlığa adaletle muamele etmesi; zerre kadar da olsa her şeyin hakkını vermesi, haksızı cezalandırması açısından.

nazır

• (Çoğulu: Nüzzâr) Nazar eden, bakan.
• Bir idarenin veya dairenin umur ve işlerine bakan en büyük memur. Bir işin idaresine memur reis.
• Kabine azalarından herbiri. Nâzır. Vekil. Bakan.
• Vâsinin yapacağı tasarruflara nezarette bulunmak üzere musi veya hâkim tarafından tayi

nefs muhasebesi / nefs muhâsebesi

• İnsanın, dâimâ kötülük ve günâh işlemek istiyen nefsini hesâba çekip, kontrol etmesi ve gerektiğinde onu cezâlandırması

nekam

• (A, uzun okunur) Bir kimseyi kötü bir fiilinden dolayı şiddetle cezalandırmak. İntikam almak.

nevaib

• (Tekili: Naibe) Musibetler, kazalar, belâlar.

rüşeym

• Rahimde yavrunun bütün azalarının teşekkül etmiş şekli. (Harekete başlayan rüşeyme, cenin denir)

sa'd bin ebi vakkas

• Aşere-i Mübeşşere'den ve ilk İslâm olanların yedincisidir. Peygamberimiz (A.S.M.) ile beraber bütün gazalarda bulundu. Müslüman olduğunda 17 yaşlarında idi. Hz. Ömer zamanında İran'a gönderilen ordunun başkumandanı oldu. Medayin şehrinin fethinde ve Kadsiye meydan muharebesinde muvaffak oldu. Kufe ş

sabur / sabûr

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Her şeyi vakti gelince ve belli miktarı ile yaratan, bu hususta acele etmeyen, kendisine şirk (ortak) koşan ve başka günâhları işleyerek isyân edenleri cezâlandırmaya kâdir (gücü yetici) iken, cezâ vermekte acele etmeyen.

sanavber

• Kozalak, koni şeklinde.

• Çam fıstığı kozalağı veya onun şeklinde olan. Çam fıstığı.

sanavberi / sanavberî

• Kozalak biçiminde. Koni şeklinde.

sanevberi / sanevberî

• Çam kozalağı gibi.

sened

• Kuvvetli olabilecek söz.
• Tapu.
• Üzerine dayanılacak ve itimad edilecek şey. Mutemed. Melce'.
• İki kişi veya çok kimseler arasındaki anlaşmayı tesbit eden ve karşılıklı imzalanan kâğıt, vesika.

şilv

• Vücut azâlarından biri.

ta'zir / ta'zîr

• Suça ve şahsa göre değişen tenbîh (uyarma), ihtâr, tekdîr ve dövmek gibi cezâlarla cezâlandırma.

• İslâm hukukunda hakkında belli bir ceza olmayan suçlardan dolayı uygulanan cezalar.
• Red, icbar, tedib.

tasarruf

• İdâreli kullanma, sarfetme. Tutumlu olma; harcamada isrâftan ve cimrilikten sakınıp orta yolu seçme.
• İdâre etme, hükmetme.
• Bir velînin Allahü teâlânın izniyle sevdiklerini mânen yetiştirmesi, düşmanlarını ise cezâlandırması.

tasdik

• Doğruluğunu kabul etmek. Bir kararın nizama, şeriata, kanuna uygun olduğunu kabul edip imzalamak.

tavsim

• Azalardan bir uzva zahmet vermek.
• Kırmak.
• Tenbellik.

tazip / tâzip

• Azap verme, cezalandırma.

tazip eden / tâzip eden

• Azap veren, cezalandıran.

te'dib / te'dîb / تأدیب

• Terbiye etme, edeblendirme.
• Suçluyu cezâlandırma.

• Eğitme, terbiye etme. (Arapça)
• Cezalandırma. (Arapça)
• Te'dîb etmek: (Arapça)
• Eğitmek, terbiye etmek. (Arapça)
• Cezalandırmak. (Arapça)
• Te'dîb olunmak: (Arapça)
• Eğitilmek, terbiye edilmek. (Arapça)
• Cezalandırılmak. (Arapça)
• < (Arapça)

tecrim

• Suçlandırma. Cezalandırma. Cürüm isnad etme.
• Bir taifeden ayrılıp gitme.

tecziye / تجزیه / تَجْزِيَه

• Cezalandırma.

• Cezalandırma.
• Parça parça ayırmak.

• Cezalandırma.

• Cezalandırma. (Arapça)
• Tecziye edilmek: Cezalandırılmak. (Arapça)
• Tecziye etmek: Cezalandırmak. (Arapça)
• Tecziye olunmak: Cezalandırılmak. (Arapça)

• Cezâlandırma.

tecziye etmek

• Cezalandırmak.

tedip etme

• Edeplendirme, cezalandırma.

tenkil / tenkîl / تنكيل

• Ağır bir şekilde cezalandırma.

• Uzaklaştırma. (Arapça)
• Ortadan kaldırma. (Arapça)
• Cezalandırma. (Arapça)

tenkilat / tenkilât

• (Tekili: Tenkil) Örnek olacak biçimde cezâlandırmalar.
• Düşmanları tepelemeler.
• Uzaklaştırmalar.

terbiye / تربيه

• Kişiyi yavaş yavaş rûhen ve bedenen yetiştirmek, olgunlaştırmak.
• Edeblendirme, cezâlarını verme.

• Yetiştirme. (Arapça)
• Eğitim. (Arapça)
• Cezalandırma. (Arapça)

ukubat / ukubât / ukûbât / عقوبات

• (Tekili: Ukubet) Cezalar. İşkenceler, eziyetler.
• Kısas ve şahsî cezalar.

• Cezalar.

• Cezâlar.

• Cezalar. (Arapça)

ukubet / ukûbet / عقوبت

• Ceza. (Arapça)
• Ukûbet bulmak: Cezalandırılmak. (Arapça)

va'd

• Söz verme, söz verilen şey.
• Allahü teâlânın; emirlerini yerine getirenleri çeşitli nîmetlerle mükâfâtlandıracağını, karşı gelenleri ise, azâb ile cezâlandıracağını bildirmesi, söz vermesi. Buna va'd-ı ilâhî de denir.
• Bir kimsenin, başka birisine bir husûsta söz vermesi.

vahdeddin

• (Aslı: Vahîdüddin, fakat Türkçede Vahdeddin şeklinde telâffuz edilir.) Osmanlı Padişahlarının sonuncusu ve otuzaltıncısının adıdır. (Mi: 1861-1926) Zeki, dirayetli ve dindardı. Osmanlılar ve İslâm âlemi için bir felâket işareti olan Sevr Muahedesini imzalamadı. Osmanlı ordusu olarak emrine bırakılan

vaid / vaîd

• Cezalandıracağını söyleme.

voyvoda

• Reis, subaşı, ağa gibi çeşitli mânalara gelen bir tabirdir.Voyvodalık Osmanlılarda Milâdi onyedinci asırda başlamıştır. Eyalet valileri ve sancak mutasarrıfları uhdelerine tevcih olunan eyalet ve sancakların mülhak kazalarına halkın isteğiyle yerlilerin ileri gelenlerinden birini voyvoda tayin ederl

zabıt

• Mahkeme, meclis gibi yerlerde söylenenlerin olduğu gibi yazılmışı.
• Alâkalılarca yazılarak karşılıklı imzalanan, karşılıklı anlaşmayı bildiren yazı.
• Yazı varakası.
• Birçok kimselerce imzalanan rapor.