agmak

• Yukarı kalkmak, yükselmek, yukarıya meyletmek.
• Buhar olup yukarı kalkmak, buharlaşmak.

akrostiş

• yun. Edb: Mısraların ilk harfleri yukarıdan aşağıya doğru okununca manalı bir kelime veya has isim çıkacak şekilde düzenlenmiş manzume.

albora

• İtl. (Denizcilik) Serenlerin, direklerin üzerine kaldırılıp bağlanması.
• Floka küreklerinin, selâmlamak için yukarı kaldırılması.
• Dalyanlarda ağın yukarı alınması ile balığın toplanması.

alettahmin

• Aşağı yukarı, tahminen.

amudi / amudî

• Yukarıdan aşağıya dikey olarak. Direk gibi yukarıdan aşağıya düz ve şakulünde olarak.

anifen / ânifen / آنفا

• Yukarıda.
• Az önce, biraz evvel.

• Az önce, demin. (Arapça)
• Yukarıda. (Arapça)

aric / âric

• (Uruc. dan) Yukarı çıkıp yükselen. Çıkıp inen. Uruc eden.
• Topal, aksak, noksan.

arşi ve süllemi / arşî ve süllemî

• Devir ve teselsülü inkâr maksadıyla yukarıya doğru gittikçe daralan ve tek bir yaratıcının varlığına dayanan mantıkî delil.

azba'

• (Tekili: Zab') Kolun yukarı kısmı, dirseğin üst tarafı.

bal / bâl

• Kanat. (Farsça)
• Kol, pazu. (Farsça)
• Kol, cenah. (Farsça)
• Üst, yukarı. (Farsça)
• Boybos, endam. (Farsça)

bala / bâlâ / بالا

• Yüksek. Yukarı. Yüce. Yüksek kat. (Farsça)

• Yüksek, yukarı.

• Yukarı, üst. (Farsça)
• Boy. (Farsça)

balanişin

• Üstte, yukarıda oturan. (Farsça)

ber

• Üzere, üzerine, yukarı mânasına (ve Arabçadaki "Alâ" yerine edat-ı isti'lâdır) (Farsça)
• Göğüs, sine, bağır, sadır. (Farsça)
• Fayda. (Farsça)
• Hamil. (Farsça)
• Hıfz. (Farsça)
• Yan. (Farsça)
• Taraf. (Farsça)
• Nâkil. Götürücü. (Farsça)
• Meyve. (Farsça)
• Yaprak. Varak. (Farsça)
• Meme. (Farsça)
• Genç kadın. (Farsça)
• E (Farsça)

• "Üzeri, üzerine, yukarı" mânâsında ön ek.

ber-endaz

• Bir yana atan. Yukarı kaldırıp atan. (Farsça)

ber-vech-i bala / ber-vech-i bâlâ

• Yukarıda olduğu gibi.

berdar

• Asılmış, yukarı kaldırılmış. (Farsça)
• Tutucu. İtaat edici ve ettirici. (Farsça)
• Meyveli. Meyve verici olan. (Farsça)

berdaşte

• Yükseğe kaldırılmış, yukarı çıkarılmış. (Farsça)

cehuf / cehûf

• Kuyudan suyu alıp yukarı çekmeye mahsus kova.

cihat-ı sitte / cihât-ı sitte

• Altı cihet. Altı taraf. (İleri, geri, sağ, sol, yukarı, aşağı taraflar.)

cul

• (Çoğulu: Ecvâl) Akıl.
• Rey.
• Kuyu duvarı. Aşağısından yukarısına kadar kuyunun taraflarından her bir tarafı.

cum'a-i bala / cum'a-i bâlâ

• (Yukarı Cum'a) Osmanlılar devrinde, Selânik Vilâyetinin Serez sancağındaki bir kaza merkezi.

derecat / derecât

• Dereceler, yukarı katlar.

derece

• (Çoğulu: Derecât) Yukarıya çıkacak basamak.
• Dairenin bölündüğü dilim. 360 kısmın beheri ki, açıları ölçmeye yarar.
• Termometrenin bölündüğü kısımların beheri. Mertebe, paye.
• Miktar, rütbe.

ebü'l-vakt

• Tasavvufta kalb makâmından yukarı çıkıp, kalbin sâhibine varan, hallerden kurtulup, halleri verene ulaşan. Bunlara Erbâb-üt-temkîn de denir.

efrahte

• Yukarı kaldırılmış, yükseltilmiş, yükselmiş. (Farsça)

efraşte

• Yükseltilmiş, yukarı kaldırılmış. (Farsça)

efraz

• Kaldırma. Yükseltme. Yüksek. Yukarı. Bülend. (Farsça)

fevk

• Üst. Üst taraf. Yüksek derece. Yukarı.

• Üst, üst taraf, yukarı (maddî-manevî)

fevkani / fevkânî / فوقانى

• Üstteki, yukarıdaki. (Arapça)

fıkarat-ı anife / fıkarât-ı anife

• Mezkur cümleler, yukarıda geçmiş olan cümleler.

firaz / firâz / فراز

• Yukarı, yüksek. (Farsça)
• Çıkış, yokuş. (Farsça)
• Kaldıran, yükselten, yücelten. (Farsça)

• Üst, yukarı. (Farsça)
• Yokuş. (Farsça)

firazi / firazî

• Yukarılık, yükseklik. (Farsça)

fıskıye

• Suyu muhtelif şekillerde yukarıya doğru fışkırtan ve ekseriya havuzların ortasında yapılan borunun üzerindeki aletin adıdır. Buna, Arapçası olan fevvare denildiği gibi, Türkçe olan fışkırak da denilir.

frenk sakalı

• Eskiden frenkleri taklid suretiyle bırakılan sakal hakkında kullanılan bir tabirdi. Çeneye gelen kısım uzunca bırakılıp, yukarı tarafları kısa kesilen veya traş edilen sakal demektir.

gerden-efraz

• (Gerden-firâz) Kibirli, gururlu. Boyun kaldıran, başı yukarda. (Farsça)

habıt

• (Hübut. dan) Yukarıdan aşağıya inen. İnici. Düşen. Hübut eden.

hatr

• Devenin kuyruğunu kâh yukarı kaldırıp ve kâh aşağı vurması.

hatt

• Bir şeyi yukarıdan aşağıya indirmek.
• Ucuzlatmak.
• Cilâ vurmak.
• Bırakmak.

haviyye

• Çocuk doğuran kadına loğusa yemeği yedirmek.
• Namaz kılan kimsenin, secde halinde iken, karnını uyluğundan yukarı tutması.

heva

• (Çoğulu: Ehviye) İki şeyin arasının uzaklığı.
• Yer ile gök arası.
• Yukarıdan aşağıya inmek.
• Her bir boş, ıssız yer.

heyamola

• Eskiden ramazanlarda para toplamak gayesiyle mahalle çocukları tarafından teşkil edilen bir nevi dilenci alaylarında söylenen bir tâbirdir.
• Eskiden gemiciler gemi demirini çekerken veyahut bir amele inşaatta ağır bir şey kaldırırken yahut da şahmerdanı yukarı çekerken kuvvetbirliğini

hiyerarşi

• Mevkilerin, salâhiyeterin ve rütbelerin önem sırası. (Fransızca)
• Sıra gözetilerek yapılan herhangi bir tasnif. (Fransızca)
• Huk: Aynı teşkilâta bağlı kişiler arasında yukarıdan aşağıya bir kontrol imkânı veren ve bu suretle astı üste bağlayan alâka. (Fransızca)

hulle

• Ağır, pahalı.
• Belden aşağı ve belden yukarı olan iki parçadan ibâret olan elbise.
• Cennet elbisesi.
• Fık: Üç defa kocasının boşadığı bir kadının dördüncü defa eski kocasına nikâh düşebilmesi için başka birine nikâhlanması. Müslim bir erkek karısını üç talak ile boşarsa,

huni

• yun. Dar ağızlı kaplara sıvı dökmeye yarayan; ve yukarı kısmı genişçe, aşağı kısmı dar olan âlet.

hüval

• Kundura kalıbının yukarı kısmını genişletmek için kullanılan takoz.

i'la

• (Ulüv. den) Yükseltmek. Bir şeyin yukarısına çıkmak. Yukarı kaldırmak. Şânını yüceltmek. Şöhretini artırmak.

i'tila

• (Ulüv. den) Yükselmek. Yukarı çıkmak.
• Yüksek rütbelere çıkmak.

iftihar madalyası

• Padişaha sadakat gösterenlere, tarım ve san'atın ilerlemesine çalışanlara, yangın ve sâri hastalık anında devlet ve millete büyük hizmetleri dokunanlara verilmek üzere II. Abdülhamid'in irade-i seniyesiyle altın ve gümüşten olmak üzere çıkarılan madalya. (1886 ve 1887) Madalyanın ön yüzünde yukarı k

ihtitat

• Yukarıdan aşağı indirme.

in'aş

• Harekete getirme, canlılık kazandırma. Yukarı kaldırma.

inhibat

• Yukarıdan aşağı inme.

inhiva

• Yukardan aşağı düşme.

irtifa'

• Yükseklik.
• Yukarı kalkmak. Kaldırmak. Terakki.

irtihaz

• Rezil rüsvay olma. Kepaze olma.İRTİKA' : Yükselme, yukarı çıkma.
• Daha yüksek yerlere ve mevkilere erişme. Yüksek derecelere ulaşma.

ıs'ad

• Yukarı çıkarmak. Yükseltmek.
• Mekke-i Mükerreme'ye gitmek.
• İnbikten geçirmek.

is'ad

• Yükseltmek, yukarı çıkarmak.
• Mekke-i Mükerremeye gitmek.

isna

• Yukarı kaldırmak, yükseltmek.
• Değerini yükseltme.
• Ateş alevinin yükselmesi.
• Bir sene bir yerde kalmak.

istinga

• İtl. Yelkenlerin yukarı kaldırılıp toplanması ve bu işin yerine getirilmesi için verilen kumanda.

istirfa'

• (Ref'. den) Yapılmasını arzulama.
• Yukarı kaldırılmasını isteme.

ıtmah

• Yukarı bakma, gözü yukarı dikme.

ıttıla'

• (Tulu. dan) Haberli olmak. Öğrenmek. Haberi, malumatı bulunma.
• Yukarıdan aşağı bakmak.

izar / izâr

• Belden yukarıya mahsus örtü, peştemal, futa.

kamh

• Buğday.
• Yukarı kaldırmak.

kema biş / kemâ biş

• Aşağı yukarı. Takriben. (Farsça)

kemabiş / kemâbîş / كمابيش

• Az çok, aşağı yukarı. (Farsça)

kerf

• Hımarın, bevlini koklayıp başını yukarı kaldırması.

keşef

• Alın saçının ve kâkülün dâire şeklinde yukarı doğru devrik olması.

mafevk / mâfevk / مافوق

• Üst, yukarı, üst derecede bulunan kimse, âmir.

• Üst, üstü, yukarısı. (Arapça)

marr-ül beyan / mârr-ül beyan

• Beyânı yukarıda geçmiş olan.

marr-üz zikr / mârr-üz zikr

• Yukarıda zikri geçmiş olan, yukarda bahsedilmiş olan.

mas'ad

• (Çoğulu: Masâid) Yukarı çıkılacak yer. Suud yeri.

masaid

• (Tekili: Mas'ad) Yukarı çıkacak yerler.

mehbit

• Bir şeyin indiği yer. İnilecek yer. Yukarıdan aşağı inilecek yer. Düşülen yer.

men'uş

• Hayır ile yâdedilen ölü.
• Yukarı kaldırılmış.
• Fakir olduktan sonra sevindirilmiş.
• Tabuta konulmuş.

mendud

• Meyvesi aşağıdan yukarıya yığılı, istifli.

mezbur

• Adı geçen. İsmi yukarıda geçen.
• Taş ile örülmüş kuyu.

• Adı geçen, yukarıda söylenen.

mukameha

• Başını yukarı kaldırmak.

mukmehun

• Elleri boyunlarına bağlı veya boyunlarından zincir takılı olarak azab çekenler.
• Başı yukarı kalkmış, gözleri bir yere dikilmiş ve etrafa bakamayan somurtmuş kimseler.

muma-ileyhim

• İsmi evvelce geçenler.
• İmâ edilenler, yukarıda anlatılmış olanlar.

muma-ileyhinn

• (Tekili: Mumâ-ileyhâ) Adı geçen kadınlar, yukarıda anılan kızlar, imâ edilenler.

münhebit

• (Hübut. dan) Yukarıdan aşağı inen. İnmiş, düşmüş.

münzel

• (Nüzul. den) İndirilmiş, yukardan aşağıya kısım kısım inmiş olan.

mürtaki

• İlerliyen, terakki eden. Yükselen, yukarı çıkan.

mütecella

• Münkeşif olup görünen, âşikâr olan.
• Yükseğe çıkan. Yukarı havâle olan.

müterakkıs

• Aynı şekilde yukarı çıkıp aşağı inen, aynı tarzda sallanıp hareket eden.

mütereffi'

• Yukarı kalkan, yükselen.
• Ululuk gösteren.

mütesaid

• Yükselen, yukarı çıkan.
• Ziyade olan.
• Zahmet veren.

mütesallik

• Etrâfındaki şeylere dolanarak yukarı doğru çıkan, tırmanan.

nazil / nâzil

• (Nüzul. dan) Nüzul eden, inen, yukardan aşağıya inen, bir yere konan. Bir yerde konaklayan.

• Yukarıdan aşağıya inen.
• Bir yere konan, konaklayan.

nazil olmak / nâzil olmak

• Yukardan aşağıya inmek; mukaddes kitabların vahiy yoluyla peygamberlere gönderilmesi.

nebr

• (Nibr) : (Çoğulu: Enbâr - Nibâr) Keneye benzer bir küçük böcek.
• Yukarı kaldırmak, yükseltmek.

neseb

• Soy, şecere. Çocuğu ana ve babaya bağlayan kan bağı. Ekseriya baba yönünden olan yakınlık için kullanılır. Babalar ve yukarıya doğru büyük babalar ile oğullar ve aşağıya doğru oğullar arasındaki alâkaya amûdî yakınlık; erkek kardeşler ile bunların oğ ulları ve amca oğulları arasındaki alâkaya ufkî y

nişib

• (Yukarıdan aşağıya) iniş. (Farsça)

radde

• Derece. Rütbe. Sıra. Kerte. Mertebe.
• Aşağı yukarı.
• Fayda, menfaat.
• Çizgi, hat.

ref'

• Yukarı kaldırma, yükseltme.

• Kaldırma, yüceltme, yukarı kaldırma.
• Lağvetme, hükümsüz bırakma.
• Gr: Arapça bir kelimenin sonunu merfu' (ötreli) okumak.

refil

• Kaftanını yukarı kaldırıp sallana sallana yürüyen.
• Ahmak kimse.
• Kuyruğu uzun at.

rida

• Örtü, belden yukarı örtülen şey, çar ve şal.
• Akıl. İlim. Seha.
• Zinet. Parlaklık veren şey.
• Hırka.

rida'

• Örtü, belden yukarıya örtülen örtü.

sabık-ul beyan / sâbık-ul beyân

• Yukarıda söylenillmiş, zikri geçmiş.

şah

• Pâdişah. İran veya Afgan hükümdarlarının nâmı. (Farsça)
• Bir yere hâkim olan zât. Sâhip. (Farsça)
• Asıl. (Farsça)
• Atın ön ayaklarını yukarı kaldırarak durması. (Farsça)

şahmerdan

• (Şâh-ı merdan) Mertlerin şahı, Hazret-i Ali (R.A.). (Farsça)
• Aşağı yukarı çıkan büyük demir tokmak. (Farsça)

said

• (Suud. dan fâil) Yukarı çıkan, yükselen, kalkan.

• Yukarıdaki temiz toprak, pislikten uzak pâk toprak. Yeryüzü.
• Yol, tarik.
• Mezar, kabir.
• Yüksek.
• Yukarı çıkan.

salif-üz zikr

• Bildirilen, zikri geçen, mezkûr. Yukarıda ismi geçen. Yukarıda, daha evvel söylenen.

san'at-üt tedelli

• İlm-i belagatın bir kaidesi. En âlâdan başlayıp ednaya doğru gitme, yukarıdan aşağıya inme san'atı.

sarr

• Kesenin ağzını bağlamak.
• Hıfzetmek.
• Cem'etmek, toplamak.
• Yukarı kaldırmak.
• Zammetmek, artırmak.

sayed

• Başını yukarı kaldırıp kibirlenmek ve sağına soluna iltifat etmemek.

şecere-i tubaa / şecere-i tubaâ

• Cennet'teki saadet ağacı, dalları aşağıda ve kökü yukarıda olan Tuba ağacı.

senkendaz

• Eski kalelerde kale dibine sokulan düşmana yukarıdan ağır taşlar vesaire atmak için altı açık cumba gibi çıkmalara verilen addır. Kale kapılarını müdafaa için üst taraflarına da böyle senkendazlar yapılırdı.

ser-efraz

• Başını yükselten, yukarı kaldıran. (Farsça)
• Benzerlerinden üstün olan. (Farsça)
• Baş kaldıran. (Farsça)
• Başı dik, alnı açık. (Farsça)
• Haklı ve galib. (Farsça)

serfiraz / serfirâz

• Başını yukarı kaldıran, yükselten. Benzerlerinden üstün olan. (Farsça)

• Başını yukarı kaldıran, başı dik.

sukut

• Düşme. Yukardan aşağıya birden iniverme.
• Değerini kaybetme. Bozulma.
• Devrilme.
• Mahvolma.
• Ahlâk bakımından alçalma.
• Büyük bir vazifeden ayrılma.
• Sarkma.
• Çocuğun eksik veya ölü olarak doğması.

sutu'

• Yükselme, yukarı çıkma.
• Belli olma. (Toz, koku v.b) yayılma.

sütun

• Direk, amud, rükün. Silindir biçiminde destek. (Farsça)
• Gazete veya kitap sahifelerinde yukarıdan aşağıya olan bölünmüş kısımlardan herbiri. Kolon. (Farsça)

suud

• Yükselmek. Yukarı çıkmak. Derece artmak.

tafr

• Yukarı sıçramak. Kalkmak.

tafra

• Yukarıya sıçrama atlama.
• Yukarıdan atıp tutma.
• İlmiye sınıfında rütbe ve derece alma.

• Sıçrama, atlama, yukarıdan atıp tutma.

tahcil

• Atın dört veya üç ayağında veya ikisinde bileklerinden yukarı olan beyazlık.

tahfe

• Bakla otunun yukarı ucu.

tahmin

• (Hamn. dan) Aşağı yukarı bir fikir söylemek. İhtimallere dayanan düşünce. Zayıf delil ile hüküm ve kıyas etmek.

• Aşağı yukarı belirleme.

tahminen / tahmînen / تخمينا

• Takriben, aşağı yukarı.

• Tahminle, aşağı yukarı. (Arapça)

takrib

• Yaklaştırma. Aşağı yukarı ve tahmin ile kat'i olmayan şey söyleme. Tahmin.
• Yolunu bulma.

takriben

• Tahminen. Yaklaşık olarak. Aşağı yukarı.

tamh

• Gözünü yukarı kaldırıp bakmak.

tas'id

• Eritme.
• Yukarı çıkma ve çıkarılma.
• Buharlaştırarak temizleme. İnbikten geçirip buhar haline getirme.

tasa'ud

• (Suud. dan) Yukarı çıkma.
• (Gaz veya buhar) yükselme.

tatar

• (Tetar) (Arapçada: Teter) Bu isim, asıl itibariyle Moğol milletlerinden bir kavmin adıdır. Bu kavmin efrâdı, Cengiz Han askerlerinin pişdarları hükmünde olduğundan eski zamanlarda Moğollar mânasında kullanılmıştır.Arap ve Fars tarihlerinde de yukardaki mânada kullanılmıştır. Sonra bu isim bü

tedliye

• Sarkıtmak. Yukarıdan aşağıya bırakma.
• Şaşırma, dehşete düşme.
• Delil ve vesika hazırlama.
• (Akıl) gitmek.
• Ahmak etmek, salaklaştırmak.

tedric-i habit / tedric-i hâbit

• Edb: İfadenin alçalması. Bir şeyi tarif ederken vasıf bakımından yukarıdan başlayıp aşağıya inmek. Bunun aksini yapmağa da Tedric-i sâid denir.

tefvik

• Tar: Okçulukta, yayın sol el ile yukarıya kaldırılması.
• Okun gezini yayın kirişine koymak.

ten'iş

• Yukarı kaldırma.

tenezzül

• (Çoğulu: Tenezzülât) İnme, düşme. Aşağılama.
• Gönül alçaklığı. Karşısındakinin seviyesine göre tevâzu ile konuşmak.
• Yavaş yavaş inmek. Mekânını yukarıdan aşağıya nakletmek.

tenzik

• (At) ayaklarını yukarı kaldırmak.

terakki / terakkî

• İlerleme. Yukarı çıkma, yükselme.
• Artma, çoğalma.
• Bilgi ve medeniyetçe yükseliş. (Terakkimizin şartı: 1- Mesailerin tanzimi 2- Emniyet 3- Teavün düsturunun teshilidir.) (H.Şâmiye)

• İlerleme, yukarı çıkma, yükselme.
• Artma, çoğalma, gelişme.

terakkus

• Raksetme, dansetme.
• Devamlı aşağı inip yukarı çıkma.

tereffu'

• Yükseğe çıkmak. Yukarı kalkmak.
• Fazlalaşmak.

tereffuat / tereffuât

• (Tekili: Tereffu') Yukarı kalkmalar, yükselmeler.

terfi'

• Yükselme. Yukarı kaldırma. İ'lâ etme.
• Talebenin sınıf geçmesi.
• Rütbe alma. Rütbe verme.

terfiat / terfiât

• (Tekili: Terfi') Terfiler. Rütbe vermeler. Rütbe almalar.
• Yukarı kaldırmalar, yükseltmeler.

tesaud

• (Çoğulu: Tesâudât) (Suud. dan) Yukarı çıkma.

tesnim

• Hörgüçleyerek yukarı yükseltmek, terfi etmek mânasına masdar olup, yükseklik mânasıyla Cennet çeşmelerinden bir çeşmenin ismidir. İbn-i Abbas'tan rivayet edildiğine göre Cennet meşrubatının en yükseğidir.

tuba / tûbâ

• Kökleri yukarıda, dal ve budakları aşağıya doğru sarkan cennet ağacı.

tufuh

• Kap ağız ağıza dolma.
• Yukarı kalkma.
• Çabuk geçme.

ulüvv

• Büyüklük, yükseklik.
• Bir şeyin yukarısına çıkma.
• Şan, şeref ve kadr sahibi olma.

ulya / ulyâ / عليا

• Çok yüce. (Arapça)
• Yukarı, üst. (Arapça)

uruc

• Yukarı çıkmak. Yükselmek.

zemel

• Bir yanı üzerine çöküp öbür yanını yukarıya kaldırarak koşmak.
• Devenin ayağına ârız olan aksaklık.
• Su tulumunun sarkması.