a'mal-i şer'iyye / a'mâl-i şer'iyye

• İslâm dîninde yapılması emredilen ibâdetler ve işler.

abdest

• Namaz ve diğer bâzı ibâdetlerin yerine getirilebilmesi için yapılması lâzım gelen yüzü, dirseklerle berâber kolları yıkamak, başın dörtte birini mesh etmek ve topuklarla berâber ayakları yıkamaktan ibâret temizlik. Namazın dışındaki farzlardan biri.

abid / âbid

• İbâdet eden. Farzları ve vâcibleri yerine getirdikten sonra çeşitli nâfile ve yapılması sevab olan işlere de devam eden. Çokluk şekli, ubbâd'dır.

acilen / âcilen

• Vakit gelince yapılmak üzere. Bir vâdeye veya bir şarta bağlı bulunarak.

ahkam-ı fıkhiyye / ahkâm-ı fıkhiyye

• Fıkıh ile ilgili hükümler. Bedenle yapılması ve sakınılması lazım gelen şeyler, emirler ve yasaklar.

ahkam-ı şer'iyye / ahkâm-ı şer'iyye

• İslâm dîninde bir işin yapılması veya yapılmaması gerektiğini bildiren hükümler. Emirler ve yasaklar. Bunlara Ahkâm-ı ilâhiyye, Ahkâm-ı İslâmiyye ve Ahkâm-ı Kur'âniyye de denir.

akd / عقد

• Düğümleme, bağlama. (Arapça)
• Nikah. (Arapça)
• Kararlaştırma. (Arapça)
• Kurma. (Arapça)
• Akdedilmek: Yapılmak, uygulanmak, icra edilmek. (Arapça)
• Akdetmek/eylemek: Yapmak, uygulamak, icra etmek, imzalamak, antlaşma yapmak, sözleşme yap (Arapça)

arazi-i muhtekere / arâzi-i muhtekere

• Kiracısı tarafından üzerine bina yapılmak veya ağaç dikilmek üzere senelik bir ücret karşılığında kiraya verilen arazi. (Kiracı, kira bedelini her sene arâzi sahibine vererek o arâziyi devamlı sûrette elinde bulundurur.)

arz-ı mahzar

• Bir işin yapılması için, yüksek bir mevkiye halk tarafından topluca verilen dilekçe.

biselamet-il-emr

• İşin kolaylıkla ve zahmetsiz yapılması.

biselameti'l-emr / biselâmeti'l-emr

• İşin kolaylıkla ve kazasız belâsız yapılması.

biyonik

• Canlıların, yaşadıkları muhit içinde değişen şartlara uygun nasıl hareket ettiklerini inceleyerek canlıları model almak suretiyle benzer hareketleri yapabilecek makinelerin yapılması işiyle uğraşan ilim ve fen.

caiz

• Mümkün, olur, olabilir.
• Fık: Yapılması sahih ve mübah olan herhangi bir fiil veya akit.

cihad alemi / cihad âlemi

• Allah yolunda savaş yapılmasıyla ilgili alan.

cop

• Polis ve polis görevlisi askerlerin taşıdığı, kauçuktan yapılma sopa.

derd-dest

• Elde. Elde etmek, yakalamak, tutmak. Ahz.
• Yapılmakta ve rüyet edilmekte olan.

devletçilik

• Halk işlerinin, hususan büyük sanayi ve ziraatin devlet vasıtası ile işletmesi usulü. Cemiyetin umuma âid olan işleri ve bu işler için lâzım gelen teşkilât, müessese ve sâirelerini devlet eliyle yapılmasını kabul eden idâre sistemi.
• Halkın hususi teşebbüslerini veya büyük müesseseler

dramatik

• yun. Drama benzer. Heyecan verici, acıklı.
• Temsil yapılmak üzere yazılan heyecan verici veya acıklı tiyatro eseri. Acıklı olanına Trajedi, gülünç olanına da Komedi denir.

elsine-i terkibiye

• Birbirine eklenen kelimelerle konuşulan diller. Terkibli ifâdesi çok olan, Arabçaya uymayan lisanların hususiyeti. (Arabî Lisanına "Tasrifî" denilir. Çünkü aynı kökten kelimeler rahatlıkla yapılmaktadır. Arabçaya bu hususta yetişen başka bir lisan yoktur.)

emhal

• (Tekili: Mehl) Mehiller, mühletler, vâdeler, zamanlar, bir iş veya vazifenin yapılması için verilen fazla zamanlar.

emr

• Buyruk; emredenin, emrolunandan bir işin yapılmasını istemesi veya bu sûretle yapılması istenen şey.
• İş.

emr-i istihbabi / emr-i istihbabî / emr-i istihbâbî

• Müstehab veya sünnet olan vazife.
• Sevdirmek için verilen emir.
• Muhabbetin gereği olarak yapılması gereken iş.

• Sevimli bir şeyin yapılmasını emreden buyruk.

eser-i kast ve şuur

• Bilerek, isteyerek ve şuurlu bir şekilde yapılmanın izi, işareti.

faraziye

• (Hipotez) Var sayma, kabul. Bir hâdiseyi, bir olayı açıklamak, bir düşünceyi isbat etmek için isbatı yapılmamış başka düşünceleri dayanak olarak alma. Müsbet ilimlerde araştırmanın bir merhalesini meydana getirir. İncelenen hâdiseyi açıklaması muhtemel olan faraziyeler düşünülür. Faraziyenin doğrulu

fariza / farîza

• Borç, vazife. Allah'ın açık emri olup, yapılması şart olan vazife.
• Fık: Ölen bir kimsenin mirasından mirasçılara düşen hisse, pay.

fariza-i zimmet / farîza-i zimmet

• Mutlaka yapılması gereken vazifeler, farzlar.

• Yapılması mutlaka boynumuza borç olan vazife.

farz

• Allahü teâlânın Kur'ân-ı kerîmde yapılmasını açıkca bildirdiği emirler.

• İslâmiyette mazeret olmadıkça yapılması mecburi olan, terkedilmesi günah sayılan Tanrı buyruğu.
• Zarurî, lüzumlu.

feraiz / ferâiz

• Farzlar, yapılması mecburi olan dinî emirler.

• (Tekili: Farîze) Allah'ın farz kıldığı ibadetler, yapılması mecburi olan din emirleri.
• Şeriatın hükümleriyle mirasçılar arasında mal taksimi bilgisi. İslâmın miras hukuku.

feraiz-i diniye / ferâiz-i diniye

• Dinen yapılması kesin olarak emredilen şeyler.

feraiz-i şer'iye

• Dinen yapılması kesin olarak emredilen şeyler.

fey'

• Dönmek. Muhârebe bittikten sonra, kâfirlerden zorla veya harp yapılmadan sulh yoluyla alınan mal.

fi'l-i ihtiyari / fi'l-i ihtiyâri

• Yapılıp yapılmaması insanın kendi seçimine bağlı olan fiil.

fi'l-i vücubi / fi'l-i vücubî

• Yapılması gereken, lâzım olan fiil.

fıkh

• Bilmek, anlamak. İslâmiyet'i bilmek. Dinde yapılması ve sakınılması lâzım gelen işleri bildiren ilim.

gülle

• Top mermisi. (Vaktiyle demirden veya taştan yuvarlak olarak yapılırdı. Şimdi çelikten, silindir biçiminde ve ucu sivri olarak yapılmaktadır.)

hacat-ı zaruriye-i diniye / hâcât-ı zaruriye-i diniye

• Dinen yapılması ve karşılanması zorunlu olan ihtiyaçlar.

hades

• Yeni olmak. Eskiden olmayıp sonradan görülmek.
• Taze. Yiğit. Genç.
• Fık: Abdest almayı icabettiren hal. Bazı ibadetlerin yapılmasına mâni olan ve necaset-i hükmiye sayılan hal.
• Pislik.

haramiyet

• Haramlık, dince yapılmasına izin verilmeyen.

harbi / harbî

• Dâr-ül harbde bulunan ve müslim olmayan kimse. Arada anlaşma yapılmamış düşman.
• Harbe mensub ve müteallik.
• Tüfek temizliği için kullanılan demir çubuk.

• Harble ilgili.
• Savaş yerinde bulunan ve müslüman olmayan kimse.
• Anlaşma yapılmamış düşman.
• Tüfek doldurma âleti.

harekat-ı meşrua / harekât-ı meşrua

• Dinen helâl olan, yapılmasında bir mahsur olmayan hareketler.

hatai

• Tezhib ıstılahlarındandır. Resim gibi tabiatı taklid ederek yapılmayıp, san'atkârlar arasında kabul edilen çeşitli gül şekli gibi irili ufaklı yapılan şekiller.
• Türkistan'da Hatay şehrinde imal edilen bir cins dayanıklı kâğıt.

hedy

• Cenab-ı Hakk'ın rızası için veya ihramda iken yapılması yasak olan herhangi bir fiili işlemekten dolayı kusurunu affettirmek ricasiyle, keffaret olarak Harem-i Şerif'e götürülen veya kendisi veya parası gönderilen kurban.

helal / helâl

• Dinen yapılmasına izin verilmiş şey.

helva-hane

• İçinde helva pişirilen genişçe ve derinliği az tencere. (Farsça)
• Tar: Saray için her türlü tatlı yiyeceklerin yapılmasına yarayan saray mutfağının bir bölümü. (Farsça)

hilaf-ı evla / hilâf-ı evlâ

• Yapılması sevâb fakat yapmamakla günâha girilmeyen hareket.

hill

• Helâl. Yapılması günah olmayan.
• Harem-i Kâbe ile mikat arası, hac zamanında Mekke-i Mükerreme dışında ihrama girilen yerin haricinde bulunan saha.

• Hac veya umre için ihrâma girilen mîkât denilen yerler ile Harem yâni Mekke şehri sınırı arasına verilen ad. Harem adı verilen yerde ihramlı iken yapılması haram (yasak) edilen şeyler, burada helâl olduğu için Hill adı verilmiştir. Hill'in Mekke-i mü kerremeye en yakın yeri batı taraftaki Ten'im den

himmet

• Kast, irâde, kuvvetli istek, arzu. Allahü teâlânın velî kullarından bir zâtın, kalbinde yalnız bir işin yapılmasını bulundurup, başka bir şeyi kalbine getirmemesi ve Allahü teâlâdan o işin olmasını dileyerek, bu şekilde mânevî yardımda bulunması. Evliyânın himmeti, yaktı beni kül eyledi Sofi

hurmat

• (Huremât - Hurumât) Haramlar. Dinin, yapılmasını menettiği şeyler. İşlenmesi günah olan işler.

husumet-i kafirane / husumet-i kâfirâne

• Kâfirce düşmanlık yapılma.

ibadet

• Allah'ın (C.C.) emirlerini yerine getirmek ve nehiylerinden kaçmak. Yapılmasında sevab olup, ihlâsla yapılan herhangi bir amel. Şeriatta bildirildiği gibi Allah'a kulluk etmek. Kâinatın ve dolayısıyla insanların hilkatindeki hikmet ve gaye.

icab / îcâb

• Zorunlu kılma; bir fiilin yapılmasını isteme ve onun terk edilmesini yasaklama.

icad / îcâd / ایجاد

• Var etme, yaratma. (Arapça)
• İcat. (Arapça)
• Îcâd edilmek: (Arapça)
• Var edilmek, yaratılmak. (Arapça)
• İcat edilmek, buluş yapılmak. (Arapça)
• Îcâd etmek: (Arapça)
• Var etmek, yaratmak. (Arapça)
• İcat etmek, buluş yapmak. (Arapça)
• (Arapça)

icra / icrâ / اجرا

• Yürütme, yapma, yerine getirme. (Arapça)
• Yapılma, yerine getirilme, yürütülme. (Arapça)
• İcrâ edilmek: Yürütülmek, yapılmak, yerine getirilmek. (Arapça)
• İcrâ etmek: Yürütmek, yapmak, yerine getirmek. (Arapça)

idhal / idhâl / ادخال

• İçeri alma, sokma. (Arapça)
• Yurt dışından getirme, dışalım, ithal. (Arapça)
• İdhâl edilmek: (Arapça)
• İçeri alınmak, sokulmak. (Arapça)
• Dışalım yapılmak. (Arapça)
• İdhâl etmek: (Arapça)
• İçeri almak, sokmak. (Arapça)
• Yurt dışın (Arapça)

ifa / îfâ / ایفا

• Yapma, yerine getirme. (Arapça)
• Ödeme. (Arapça)
• Îfâ edilmek: (Arapça)
• Yapılmak, yerine getirilmek. (Arapça)
• Ödenmek. (Arapça)
• Îfâ etmek: (Arapça)
• Yapmak, yerine getirmek. (Arapça)
• Ödemek. (Arapça)

ihbarname

• Yazılı haber. Yazı ile haber vermek. (Farsça)
• Belirli hadiselere dair bilgi olarak, alâkalı olduğu yere verilen yazı. (Farsça)
• Bir paranın ödenmesi veya başka bir muamelenin yapılması lüzumuna dair resmi bir daireden gönderilen ihtarnâme. (Farsça)

ihmal

• Ehemmiyet vermemek. Yapılması lâzım bir işi sonraya bırakma. Dikkatsizlik. Başlayıp bırakmak. Terk etmek.

ihrac / ihrâc / اخراج

• Çıkartma. (Arapça)
• Dışsatım, yurt dışına gönderme. (Arapça)
• İhrâc edilmek: (Arapça)
• Çıkarılmak. (Arapça)
• Dışsatım yapılmak, ihraç edilmek. (Arapça)
• İhrâc etmek: (Arapça)
• Çıkarmak. (Arapça)
• Dışsatım yapmak, ihraç etmek. (Arapça)

ihtilab

• Aldatma, kandırma.
• Aldatılma, kandırılma. Hile yapılma.

ihtisab / ihtisâb

• Allahü teâlânın emir ve yasaklarına uyulmasının, ilim ve ehliyet sâhibi bir devlet me'muru olan muhtesib tarafından sağlanması, emr-i ma'rûf nehy-i münkerin yâni iyiliği emretmek kötülükten sakındırmak vazîfesinin el ile yapılması vazîfesi.

ihtiyariyat

• Yapılması insanın kendi elinde olan şeyler.

ılgıdır

• Bir metre kadar uzunluğunda, uçlarına birer karış kadar iki çivi sokulmuş ağaçtan yapılma bir ölçü âletidir.

iltimas

• Tavsiye. Rica. İstirham.
• Kayırmak, tutmak, haksız olarak yardımda bulunmak.
• Yapılmasını isteme.

iltimasname

• İltimas mektubu. Kayırma yapılması için yazılan mektub. (Farsça)

irade-i seniyye

• Padişahın, bir işin yapılması veya yapılmaması hakkında verdiği emir. İrade eskiden şifahî, yani ağızdan emir vermek, yahut kendi el yazısı ile yazmak suretiyle verilirdi. Sonradan iradeler mabeyn baş kâtibinin imzasını taşıyan yazılı kâğıtla bildirilmeğe başlamıştır.
• Çok yüksek ve m

irtikab olunma

• (Kötü birşey) İşlenme, yapılma.

isti'mal / isti'mâl / استعمال

• Kullanma. (Arapça)
• Kullanılma. (Arapça)
• Yapılma. (Arapça)
• İsti'mâl edilmek: Kullanılmak. (Arapça)
• İsti'mâl etmek: Kullanmak. (Arapça)

istirfa'

• (Ref'. den) Yapılmasını arzulama.
• Yukarı kaldırılmasını isteme.

istisna' / istisnâ'

• Ismarlama. Bir san'at sâhibinden belirli bir işin, belirli özelliklerde yapılmasını istemek. Meselâ bir terzi ile kumaşı ve benzeri malzemeleri ondan olmak üzere bir kat elbise dikmesi için sözleşme yapmak.

istizah

• Belirsiz ve mübhem bir şey hakkında açık söylenmesini istemek. İzah istemek.
• Gensoru. Bir mes'ele hakkında mebuslar tarafından başbakana veya bakanlardan birine açılan ve sonunda soruşturma yapılması istenilen sual.

itkan

• Pürüzsüz yapmak veya yapılmak. Sağlamlaştırmak. Hakikata yakından vakıf olmak, delileriyle bilmek, inanmak. Bilerek emin olmak. Muhkem kılmak, muhkem yapmak. Sâbit kılmak.

ittikan

• Muhkem yapılmak. Esaslı ve şüphesiz yakından bilmek.

kaza / kazâ

• Allah'ın ezeldeki hükmü
• Kadılık (ilçe) merkezi.
• Kadılık etme işi, mahkemenin kararı, hükmü.
• Yapma, yapılma, işleme.
• İstemeden yapılmış bir kötülük.

kerahet / kerâhet

• İğrenme, iğrençlik, mekruh oluş. İslâmiyetçe iyi sayılmayan şey.
• İstenmiyerek, zorla.
• Fık: Şer'an yapılmaması sevablı ve hayırlı olan bir şeyin terk edilmeyip yapılması.

• İğrenme, tiksinme, istememe. Harama yakın olma veya yapılmaması iyi olma. Dinde terk edilmesi iyi olan bir şeyin terk edilmeyip yapılması. Kerâhet, tahrîmiyye ve tenzîhiyye olmak üzere iki kısımdır.

kerahet-i tenzihiyye / kerâhet-i tenzîhiyye

• Yasak olmasına kuvvetli ve açık bir delil bulunmayan ancak yapılması iyi olmayan şeyler. Helâle yakın mekrûh.

kısas

• Cinayette ödeşmek. Bir suç işliyenin aynı şekilde cezalandırılması. Öldürme veya yaralanmada suçlu olana aynı şeyin yapılması. Suçsuz yere adam öldürene veya yaralayana şeriatın aynı cezayı tatbik etmesi.

kuvve-i amile / kuvve-i âmile

• İş yapan kuvvet. İnsan rûhuna âit iki kuvvetten birisi olan, fâideli ve başarılı işlerin yapılmasını sağlayan bilici kuvvetlerle edinilen bilgilere göre iş yapan kuvvet.

ma-fi-l yed

• Fık: Bir terekenin taksimi yapılmadan varislerden biri veya birkaçı ölürse, bunların terekelerinden varislerine düşen kendi mikdarları.

maktu / maktû / مقطوع

• Kesilmiş, kesik. (Arapça)
• Pazarlık yapılmaz. (Arapça)

mal

• "Süren, sürülen, sarılan, takılan" anlamlarıyla terkibler yapılmada kullanılır. (Meselâ: Pâymal: Ayak altında çiğnenen) (Farsça)

maruz bırakılma / mâruz bırakılma

• Açık hâle getirilme, açık hedef yapılma.

masnu'iyet / masnû'iyet / مَصْنُوعِيَتْ

• San'atla yapılma.

mazille

• Kıldan yapılma büyük çadır.

me'murat / me'mûrât

• Yapılması emredilen şeyler.

me'murü'n-bih / me'mûrü'n-bih

• Yapılması emredilen şey.

mekruh

• İğrenç, nahoş görülen şey.
• Fık: Şeriatın haram etmediği, fakat zaruret olmadan yapılmasına izin vermediği, zanna dayanan delil ile işlenmesi caiz olmayan iş.
• Mihnet. Şiddet.

• İğrenç, tiksinti veren.
• Haram olmayan ve zaruret olmadıkça yapılması uygun görülmeyen iş.

mendub / mendûb

• Yapılması beğenilen iş. Şeriatın yasak etmediği veya emretmediği iş olmakla beraber yapılmasında sevab ve mendubiyet olan amel. Müstehab.
• İyilikleri anlatılarak arkasından gözyaşı döküp ağlanan ölü.

• Dinen yapılması emredilmese de, güzel görülen davranış.

• İyilikleri sayılarak arkasından ağlanan ölü.
• Şeriatçe yapılıp yapılmamasında bir sakınca olmayan ama uygun görülen işler.

• Yapılması hâlinde sevâb, yapılmazsa günâh olmayan şeyler. Edeb ve müstehab da denir.

mendubiyet

• Emir olmadığı halde, yapılması hayır ve sevap olan işler.

menhi / menhî

• Yapılması şer'an yasaklanmış, haram olmuş.
• Menhiyyat: Şeriatin yasak ettiği şeyler.

• Şer'an yapılması yasak olan, haram olan şey.

menhiyat-ı şer'iye / menhiyât-ı şer'iye

• İslamiyetin yapılmasını yasakladığı şeyler.

meşrua

• Şeriatın kabul ettiği hâl. Yapılması serbest olup, haram olmayan. Allah'ın (C.C.) kanununda müsaade edilen. Şeriatça yapılması günah olmayan.

mevaid-i kazibe / mevaid-i kâzibe

• Yerine getirilmeyen va'dlar. Yapılmayan va'dlar.

mubah / mubâh

• (İbâhe. den) İşlenmesinde sevab ve günah olmayan şey.
• Fık: Yapılması ve yapılmaması şer'an câiz bulunan şey. (Yemek, içmek, uyumak gibi.)

• Dînimizde yapılması emr olunmayan ve yasak da edilmeyen şeyler.

mübah

• Dinen yapılmasında ve yapılmamasında herhangi bir sakınca olmayan, helal olan davranışlar.

mübah-mubah

• Yapılıp yapılmamasında şer'an bir sakınca olmayan.

müblis

• Mahrum.
• Hasreti şiddetli olan. Acele yapılması lüzumlu bulunan. Elzem.

mübrem

• Kaçınılmaz olan. Vazgeçilmez olan. Acele yapılması lüzumlu bulunan. Elzem.

müeccel

• Mühletli, peşin olmayan. Sonradan yapılmak üzere vakti belli olan. Te'cil edilmiş olan.

• Tecil edilmiş, ileriye bırakılmış, ileride yapılmak üzere vakti belirtilen, ertelenmiş.

mufavvaz

• Yapılması ısmarlanmış.

muharremat / muharremât

• Yapılması dînen yasaklanmış, haram olan işler, haramlar.
• Nikâhlanılması (evlenilmesi) dînen haram kimseler. Nikâh düşmeyenler.

mültezem

• Lüzumlu görülen, lüzumuna inanılarak yapılmasına çalışılan.

münker

• Yapılması uygun olmayan, âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîflerle ve müctehidlerin (dinde söz sâhibi âlimlerin) söz birliği ile yasak edilen şey; günah.

münkerat / münkerât

• Dince yapılması yasak olan şeyler.

• Şeriatçe yapılması yasaklanmış şeyler.

münzecir

• Yasak edilmiş, men edilmiş, yapılmaması emredilmiş, alıkonulmuş, mâni olunmuş.

müsta'cel / مُسْتَعْجَلْ

• Acele yapılması lüzumlu olan, çabuk yapılması gereken.

• Acele yapılması istenen.

müstacel / müstâcel

• Acele yapılması gereken.

müstaceliyet / müstâceliyet

• Acele yapılması gerekmek, ivedilik.

müstehab

• Sevilmiş şey. Yapılması sevaplı olan.
• Fık: Peygamber efendimizin (A.S.M.) bazen yapıp bazen terkeylediği şeydir. Farz ve vacibin dışındaki sevaplı iş, sevap olduğu bilinen iş. Nafile, mendub, fazilet, tatavvu, edeb namları da verilir.

• Sevilen, beğenilen. Peygamber efendimizin bâzan âdet olarak yaptıkları; yapılınca sevâb verilen yapılmayınca günâh olmayan şeyler.

müstehabb

• Sevilen, beğenilen.
• Farz ve vacip olmayıp da yapılması sevap olan iş, hareket.

mutasavver

• Tasavvur edilmiş. İlerde yapılması düşünülmüş.
• Tasvir edilen. Hatırdan geçen.
• Kabil, akıl kabul eder, akıl alır.

müteyessir

• (Yüsr. den) Kolaylıkla olabilen. Kolay yapılabilir. Yapılması kolay.

na-caiz

• Yapılmaz, câiz değil. (Farsça)

na-kerde

• Yapılmamış, olmamış. (Farsça)

nafile / nâfile

• Yapılması farz ve vacip olmayan ibadetler.

nehy

• Yasak, yasak edilen şey.
• Kur'ân-ı kerîmde yapılması istenmeyen şeyleri bildiren kelâm-ı ilâhî (Allahü teâlânın mübârek sözü).

nemedin / nemedîn

• Keçeden yapılma. (Farsça)

nevahi / nevâhî

• Yasaklar, yapılması yasaklanan işler.

nezr

• Adak adamak.
• Fık: Cenab-ı Hakka ta'zim için mübah bir fiilin yapılmasını deruhde etmek, öyle bir işin yapılmasını kendi nefsine vacib kılmaktır.

peşmin

• (Peşmine) Yünden yapılmış. Yapağıdan yapılma. (Farsça)
• Sâde ve süssüz elbise. (Farsça)

ref'-i imtiyaz

• İmtiyazın, sınıflamanın kalkması. Aynı hakka sahip herkese aynı muâmele yapılması.

reşahat-i ihtiyar

• İstekle yapılma alâmetleri. İhtiyar sızıntısı, yâni bir irade ve tercih ile yapıldığını gösteren alâmetler.

rub'-ı daire / rub'-ı dâire

• Namaz vakitlerinin hesaplanmasında, yükseklik ölçülmesinde ve bâzı trigonometrik hesapların yapılmasında kullanılan el âleti. Bâzı geometrik şekillerden ibâret olup, dörtte bir dâire şeklinde tahta üzerine şekiller işlendiği için buna Rub'-ı dâire ta htası da denilmiştir.

rüşvet

• Bir işin yapılması için haksız alınan veya verilen haram para.

şahadetname

• Bir işin yapılmasına müsaade veren resmî izin kâğıdı. Vesika. Diploma. (Farsça)

san'atkarane / san'atkârane

• San'atlı olarak, özenip meharetle yapılmak suretiyle, sanatkâra yakışır şekilde. (Farsça)

şart

• Bir işin veya hükmün yapılmasını îcâbettirmeyen, fakat yapılmaması ile de o iş veyâ hükmün meydana geldiği şey.

sebeb

• Vâsıta. Bir işte te'siri olmayan fakat o işin yapılmasını, vücûdunu, var olmasını îcâb ettiren şey.

secde-i sehv

• Yanılma secdesi; namazda bir farzın veya vâcibin, vaktinden önce veya sonra yapılması yâhut vâcibin terkinde yapılması lâzım gelen secde.

sehv secdesi

• Yanılma secdesi; namazda bir farzın veya vâcibin, vaktinden önce veya sonra yapılması yâhut vâcibin terkinde yapılması lâzım gelen secde.

serahor

• Osmanlı İmparatorluğunun ilk devirlerinde ordunun bir yerden başka bir yere hareketinde yolların yapılması ile beraber ağırlıkların nakil vesairesi veyahut memleket içinde zelzele, deprem gibi bir âfetin vukuuyla harap olan yerlerin hemen tamir edilmesi işlerinde kullanılanlara verilen addır.

sükkeri / sükkerî

• şekerden yapılma tatlı.
• Şekerle alâkalı.

sultan süleyman han

• (Hi: 900-974) Osmanlı Padişahlarının onuncusu, İslâm Halifelerinin yetmişbeşincisidir. Yavuz Sultan Selim Han'ın oğludur. Avrupa-vari bir kısım kanunlar yapılmasına vesile olduğundan Kanuni nâmı ile de tanınır. Padişahlık yılları Osmanlı Devletinin en haşmetli devri olup, Avrupa, Asya Osmanlıların e

sun'i / sun'î / صُنْع۪ي

• Sonradan yapılma, yapay.

taahhüd

• (Ahd. den) Bir işin veya bir şeyin yapılması için söz verme, üzerine almak. İltizam etme. Resmi söz verme. Yüklenme.
• Postaya verilen bir şeyin, yerine varmasını sağlama.

tasni' / tasnî' / تصنيع

• Yapma. (Arapça)
• Uydurma. (Arapça)
• Tasnî' olunmak: Yapılmak, oluşturulmak. (Arapça)

tecevvüz

• (Çoğulu: Tecevvüzât) (Cevaz. dan) Sözü mecaz olarak söyleme.
• Caiz olmayanı caiz görme. Cevaz verip yapılmasını uygun görme.

techiz / techîz

• Donatma. Gereken şeyleri tamamlama. Cihazlanma.
• Fık: Cenazenin yıkanmasından defnetmeğe kadar yapılması lâzım gelen şeyler ve bunları tedarik etme.

• Vefât edenin (ölenin) yıkanmasından kabre defnedilmesine kadar yapılması lâzım gelen şeyler.

tecviz / tecvîz

• İzin verme, yapılmasına rızâ gösterme. Câiz görme.

teftiş

• Kontrol etmek. İşlerin alâkalı vazifeliler tarafından ele alınıp iyi ve tamam yapılmasına çalışmak.
• Sormak.
• Ayırmak.

telmi'

• (Lemeân. dan) Renk renk yapma, rengârenk yapılma.
• Parıldama, parıldatılma.
• Edb: Mısraları, Türkçe, Arabça, Farsça gibi başka başka dillerde olan manzume yapma.

temerrüd

• İnad, direnme.
• Yapılması gereken bir şeyi yapmakta kasten geciktirme.

temsillerin darbı

• Benzetmelerin getirilmesi, örneklemelerin yapılması.

tenzihen mekruh / tenzîhen mekrûh

• Yasak olmasına kuvvetli, açık bir delil, senet bulunmayıp, yapılması iyi olmayan şeyler.

tevkil / tevkîl

• Vekîl tâyin etme. Kadına, kendini boşamak için seni vekil ettim demek.
• Bir ibâdetin, bir işin yapılması husûsunda birini kendine vekîl tâyin etme.

vacib / vâcib

• Allah ve resulü tarafından yerine getirilmesi kesin olarak emredilmiş olan şey (diğer bir mânası; delili farz ifade edecek derecede kesin olmayan, fakat hiç terk edilmeden yapılması istenen amel; vitir ve bayram namazları gibi.
• Varlığı zorunlu olan.

• (Vücub. dan) (Çoğulu: Vâcibât) Lüzumlu, mecburi olan.
• Fık: Yerine getirilmesi her müslüman için gerekli ve borç olup, yapılmadığı takdirde büyük günah olan Allah'ın emirleri. Yapılması zannî delil ile belli olan. Terki câiz olmayan. Yapılması şer'an kat'i derecede bir delil ile sâbit

vacib-ül ifa / vâcib-ül ifa

• İfa edilmesi lüzumlu olan. Yapılması gerekli olan.

vacibat / vâcibât / واجبات

• Yapılması gerekli olan şeyler, farzlar.

• (Tekili: Vâcibe) Yapılması lüzumlu olan şeyler. Vâcib olan şeyler.

• Gerekenler, yapılması gerekli olanlar. (Arapça)

vacibe / vâcibe / واجبه

• Gereken, yapılması gerekli olan. (Arapça)

vacibülifa / vâcibülîfâ / واجب الایفا

• Yapılması gereken, yerine getirilmesi gereken. (Arapça)

vakt-i tefrih

• Tıb: Çiçek hastalığı aşısının yapılmasından te'sirini gösterinceye kadar geçen zaman.

vasiyet

• Bir kimsenin öldükten sonra yapılmasını istediği şey.

• Kişinin öldükten sonra yapılmasını istediği şey.

vasiyyet

• Bir kimsenin vefâtından sonra yapılmasını istediği şey veya sonraya bağlı olmak üzere bir malı veya menfeatini (faydayı) bir şahsa veya bir hayır işine teberrû' (bağış) yoluyla temlik etmek (sâhib ve mâlik kılmak). Vasiyet edene mûsî, vasiyet edilen şeye mûsâbih, kendisine vasiyet yapılan şahsa mûsâ

vazife

• Bir kimsenin yapmaya mecbur olduğu iş. Yapılması birisine havale edilen şey. Kıymet verilen iş.
• Ücret.

vazife-i memure

• Yapılması emredilen görev.

vecibe / vecîbe / وجيبه

• Çok gerekli ve şart olan şey. Borç hükmünde olan görev, yapılması mecburi iş.

• Yapılması gereken, görev. (Arapça)

yüsr-ü vahdet

• Birliğin kolaylığı; bir işin birinin idaresinde ve bir merkezde yapılmasının kolaylığı.

zaruret / zarûret

• Haram olan, yasaklanan bir işin yapılmasını mübâh (dînen serbest) kılan sebeb, özür.

zaruriyat / zaruriyât

• Dince yapılması zorunlu olan ve hükmü açıkça belirtilen işler.

zaruriyat-ı dini / zaruriyât-ı dinî

• Dince yapılması zorunlu olan ve hükmü açıkça belirtilen emirler.

zaruriyat-ı diniye / zaruriyât-ı diniye

• Dince yapılması zorunlu olan işler, dinî esaslar.

zehebi / zehebî

• Altına ait. Altından yapılma.