ahir

• Herşeyden sonra da var olan, varlıkların sonrasına da hâkim.

akl-ı matbu'

• Yaradılıştan olup, her çocukta olan akıl. Öğrenmeden var olan fıtrî akıl. Bu akıl mümeyyiz olmayıp kabil-i hitap değildir.

bizatihi kaim / bizatihî kaim

• Varlığı başka bir sebebe bağlı olmayan, kendi zâtıyla var olan.

cilve-i kudret-i ezeliye

• Varlığının başlangıcı olmayan ve ezelden beri var olan Allah'ın kudretinin tecellisi, yansıması.

enva-ı kainat / envâ-ı kâinat

• Var olan şeylerin türleri, varlıkların çeşitleri.

eşya u mevcudat

• Var olan şeyler, varlıklar.

evvel / اَوَّلْ

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Herşeyin başlangıcı olan, varlığından önce yokluk geçmeyen, hiç bir şey yok iken, vâr olan.

• Herşeyden önce var olan ve yaratıkların önceki hâllerine de hükmeden Allah.

• Başlangıcı olmayan ve her şeyden önce var olan (Allah).

ezel

• İbtidası ve başlangıcı olmayan, her zaman var olan.

fazl-ı azim / fazl-ı azîm

• Büyük değer, temelde var olan büyük meziyet.

hadis / hâdis / حَادِثْ

• Sonradan var olan.

• Sonradan var olan.

hadise-i bedeniye / hâdise-i bedeniye

• Bedende var olan bir rahatsızlık.

hak

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Vâcib-ül-vücûd yâni varlığı lâzım olan, hiç yok olmayan, dâimâ var olan ve kendisinden başkası yaratmaya lâyık olmayan.
• İslâmiyet.
• Gerçek, doğru.
• Alacak.
• Pay, hisse.
• Hâtır, hürmet.
• İnsanı

hakikat-i fıtriye

• Doğuştan var olan hakikat, doğal gerçek.

hakikat-ı nefsü'l-emriye

• Özde var olan gerçek.

hakikat-i nefsü'l-emriye

• Hakikatin (gerçeğin) bizzat kendisi; gerçekte var olan iş.

hakim-i ezeli / hâkim-i ezelî

• Varlığının başlangıcı olmayıp sürekli var olan ve herşeyi hikmetle yapan Allah.

harekat-ı mütehavvile-i hadise / harekât-ı mütehavvile-i hâdise

• Sonradan var olan değişen hareketler, oluşumlar.

hasıl / hâsıl / حاصل

• Ortaya çıkan, var olan. (Arapça)
• Hâsılı: Kısacası, sonuç olarak. (Arapça)
• Hasıl etmek: Meydana getirmek, ortaya çıkarmak. (Arapça)
• Hâsıl olmak: Ortaya çıkmak, var olmak. (Arapça)

hayy-ı baki / hayy-ı bâkî

• Sürekli var olan ve sonsuz hayat sahibi olan Allah.

hazır ve nazır / حَاضِرْ و نَاظِرْ

• Zaman ve mekandan münezzeh olarak her yerde var olan ve her şeyi gören, gözeten.

hikmet-i intizam

• Kâinatta var olan düzenin bir gaye ve faydaya yönelik olarak, mânâlı ve tam yerli yerinde olması.

iktifa

• Fazla istemeyiş. Yeter bulmak. Kâfi görmek. Var olanı yeter saymak.

inşa / inşâ

• Varlıkları var olan şeylerden, kâinattaki var olan unsurlardan yaratma.

istidad-ı insani / istidad-ı insanî

• İnsanın yaratılışında var olan bütün özellikleri, konuşma, sevme gibi.

istidadat-ı insaniye / istidâdât-ı insaniye

• İnsanın yaratılışında var olan kabiliyet.

kadim / kadîm

• Eski zaman.
• Başlangıcı olmayan. Uzun zamandan beri var olan.
• Evveli bilinmeyen hâl ve keyfiyet.

kadimi / kadîmî

• Eskiden beri var olan. Eski.

kaim / kâim

• Ayakta duran, var olan.

kain / kâin

• Olan. Var olan. Bulunan. Mevcut.

• Var olan, bulunan.

kayyum

• Başlangıç, nihayet ve yeniden oluş gibi hallerden münezzeh ve ezelden ebede kaim, dâim ve var olan Allah (C.C.). Bütün eşyanın ancak kendisi ile kaim olduğu Cenab-ı Hak.

kudret-i ezeli / kudret-i ezelî

• Bir başlangıcı olmayan ve ezelden beri var olan Allah'ın kudreti.

kudret-i ezeliyye

• Allah'ın ezelden beri var olan kudreti, güç ve muktedir olan iktidarı.

lazıme-i zaruriye-i naşie-i zatiye / lâzıme-i zâruriye-i nâşie-i zâtiye

• Bizzat kendi zâtında var olan ve zâtından başka hiçbirşeyden kaynaklanmamış olan, bizzat kendisinde zorunlu olarak bulunan ve ondan ayrılması düşünülemeyen şey; meselâ "Sıcaklık, ateşin bizzat kendisinden kaynaklanan ayrılmaz zorunlu bir özelliğidir." denilebilir.

mahbub-u layezali / mahbub-u lâyezâlî

• Sürekli var olan, asla yok olmayan, sonsuz sevgili, Allah.

mahiyet-i ilmiye

• İlmî mahiyet; ilmen var olan asıl, öz.

maşuk-u layezali / mâşuk-u lâyezâlî

• Varlıklar tarafından çokça sevilen ve sürekli var olan Allah.

mevcud / mevcûd / موجود / مَوْجُودْ

• Var olan. Bulunan. Hazır olan. Topluluğun hepsi.
• Kâinat. Mükevvenat.

• Mevcut, var olan.

• Var olan.

• Var olan (Allah).

• Var olan.

mevcud-u harici / mevcûd-u hâricî / مَوْجُودُ خَارِج۪ي / mevcud-u hâricî / مَوْجُودِ خَارِجِي

• Allahın irâde ve kudretiyle var olan.

• Allahın irâde ve kudretiyle var olan.

mevcud-u lemyezel

• Varlığı zevâl bulmayan, sürekli var olan Allah.

mevcudat / mevcûdât / مَوْجُودَاتْ

• Var olan her şey. Kâinat. Yaratılmış şeyler.

• Var olan şeyler, mahlûklar, yaratıklar.

• Var olanlar.

mevcudat-ı hāriciye / mevcûdât-ı hāriciye / مَوْجُودَاتِ خَارِجِيَه

• Allah'ın kudret ve iradesiyle var olanlar.

mevcudat-ı ilmiye / mevcûdât-ı ilmiye / مَوْجُودَاتِ عِلْمِيَه

• İlmen var olan şeyler.

mevcudin / mevcudîn

• (Tekili: Mevcud) Mevcudlar, var olan ve bulunan şeyler. Mevcudât.

mevcut bulunan

• Var olan.

meyelan-ı fıtriye / meyelân-ı fıtriye

• Bir şeyde yaradılıştan var olan meyiller, eğilimler.

muhabbet-i fıtriye

• Yaratılıştan var olan muhabbet, sevgi.

muhassal-ı mazbut

• Elde tutulacak şekilde var olan, oluşan.

mündemiç olan

• Bir şeyin içinde var olan, bulunan, saklı olan.

mürteci

• (Recâ. dan) Arzulu, ümitli, ümitvâr olan.

mütekevvin

• Hâsıl olan. Mevcud bulunan. Var olan.

nefs-ül-emr

• Hayâl, düşünce olmayan, zihnin hâricinde kendisi var olan, hakîkat.

nesh

• Var olan şer'î bir hükmün, sonradan gelen yine şer'î bir hükümle yürürlülükten kaldırılması.

nisbet-i kayyumiyet / nisbet-i kayyûmiyet

• Varlıkların her zaman var olan Allah ile bağlantısı.

peyda / peydâ

• Mevcud, var olan, açık, âşikâr, meydanda olan. (Farsça)

• Var olan, açık, meydanda.

sani-i kadim / sâni-i kadîm

• Ezelden beri var olan ve varlıkları sa'natlı bir şekilde yaratan Cenâb-ı Allah.

şefkat-ı fıtriye

• Yaratılıştan var olan şefkat duygusu.

semere-i istidad

• Var olan kabiliyet ve potansiyelden ortaya çıkan netice.

şems-i ezeli / şems-i ezelî

• Vâcib-ül-vücud ve ebediyyen var olan, her şeyi nurlandıran Allah (C.C.) hakkında teşbihen söylenen bir tabirdir.

sübuti / sübutî

• Sabit olarak var olan.

tamam-ı ıttırad-ı ahval

• Bir kimsede var olan huy ve hasletlerin sekteye uğramadan biteviye devam etmesi, her zaman aynı durumu göstermesi.

teselsül

• Burhân-ı tatbîk delîli ve benzerlerinde, Allahü teâlânın varlığının lâzım olduğunu isbat etmekte kullanılan delillerden biri. Hâdislerin (sonradan var olan şeylerin) birbirinin varlığına sebeb olarak geriye doğru sonsuza kadar zincirleme birbiri ardı sıra gitmesi.

tevhid-i celal / tevhid-i celâl

• Kâinatta var olan heybet, haşmet, görkem gibi her türlü celâlî hâlin bir olan Allah'a ait olduğunu kabul etme ve heybet ve haşmet hususunda hiçbirşeyi Ona ortak koşmama.

tevhid-i sermedi / tevhid-i sermedî

• Sürekli var olan yaratıcının birliği.

vacib-ül vücud / vâcib-ül vücud

• Vücudu mutlak var olan, yokluğu mümkün olmayan Cenâb-ı Hak.

vacibu'l-vücud / vâcibu'l-vücûd

• Vücudu mutlak var olan, yokluğu mümkün olmayan Allah.

vacid / وَاجِدْ

• Var olan.

vaki / vâki

• Olan, var olan.

vaki' / vâki'

• Olan, düşen, konan. Mevcud ve var olan.
• Geçmiş olan, geçen.

vakıa

• Olmuş, var olan.

vakıa' / vâkıa'

• Vuku bulmuş, olmuş, var olan mevcud bir hâdise.
• Olan olmuş.
• Rüya, düş.
• şiddetli hâdise.
• Meşakkat, musibet.
• Kıyamet.
• Cenk, savaş.

vücud-u ilmi / vücud-u ilmî / vücûd-u ilmî

• İlmî varlık, ilik olarak var olan.

• İlmî varlık; sadece bilgi olarak var olan.

vücudi / vücudî / vücûdî

• Varlığa dair. Var olan şey ile alâkalı.

• Varlıkla ilgili, var olan.

zat-ı ezeli / zât-ı ezelî

• Varlığının başlangıcı olmayıp devamlı var olan Zât, Allah.

zat-ı kayyum-u ezeli / zât-ı kayyûm-u ezelî

• Herşeyi kendi varlığıyla ayakta tutan ve varlıklarını devam ettiren, kendi varlığının da başlangıcı olmayıp sürekli var olan Zât, Allah.

zatiye / zâtiye

• Bizzat var olan öz nitelik; sıcaklığın, ateşin kendi zâtında var olması gibi.

zımnında

• Açıkça olmayıp, dolayısıyla üstü kapalı olarak içinde var olan.