aramsız / ârâmsız

• Durup dinlenmeksizin.

ashab-ı ress / ashâb-ı ress

• Kur'anda bahsi geçen bir kavim adıdır. Kimler oldukları kati bir şekilde tesbit edilemiyor. Râvilerin ekserisi, peygamberlerine isyan eden ve onu öldürüp kuyuya atan, bundan dolayı da Cenab-ı Hakkın helâk ettiği bir kavim olduğu hakkında ittifak etmektedir. (Furkan Suresi, 38 inci Ayet)

ashab-ı uhdud / ashâb-ı uhdûd

• Cenab-ı Hakka imân ve itâat edenleri çukurlara doldurup yakan veya sopa ile döven, fir'avn gibi zâlim kimseler.

ater

• Arap kadınlarının misk ve başka güzel şeylerle yoğurup, boyunlarına taktıkları gerdanlık.

ateş-pare

• Ateş parçası. Ateş gibi. (Farsça)
• Mc: Çok zeki, çok akıllı. (Farsça)
• Durup dinlenmeyen. (Farsça)

ayn-ı mün'akis

• Aynaya vurup oradan ziyası, resmi, şekli gelen veya görünen şeyin kendisi.

azimet / azîmet

• Kuvvetli irâde, istek, arzu. Haramlardan, dinde yasak edilen şeylerden sakınmakla berâber, mümkün olduğu kadar ruhsatlardan yâni dinde izin verilen kolaylıklardan uzak durup; evlâyı, en iyi olduğu bildirilenleri, nefse zor gelenleri yapmak; takvâ yol u.

azizan / azîzan

• Azizler. Kelimenin sonundaki ân takısı Arabça'da ikilik, Farsça'da çokluk ifâde eder.
• "İki azîz (velî)" mânâsına İslâm âlimlerinin ve evliyânın büyüklerinden Ali Râmitenî hazretlerine verilen lakab.
• Büyükler, evliyâ. Birisiyle oturup kalbin toparlanmazsa Kalbindeki dünyâ düşüncesini s

berdevam

• Devam üzere. Devamlı sürüp giden. (Farsça)

• Devam eden, sürüp giden.

bev

• Deve yavrusunun derisi. (Bunu samanla doldurup anasına gösterirler. tâ ki sağılmaktan kaçmasın diye.)

cudi-i islamiyet / cudi-i islâmiyet

• Her türlü helâket ve felâketlerden İslâmiyetle necat bulunacağını ifâde eden bir teşbihdir.Nasıl ki Nuh tufanında Nuhun (A.S.) gemisi Cudi Dağında karaya oturup kurtuldukları gibi.

delik

• Hurma ve yağdan yapılan bir yemek.
• Oğmaç aşı.
• Rüzgârın yerden savurup tozuttuğu toprak.

devam

• Sürüp gitme.

devbel

• Bir karar üzere durup büyümeyen küçük eşek.

dikkat-i nazara alınsa

• İnceden inceye düşünülse, göz önünde bulundurup bakılsa.

dinamik

• yun. Cisimlerin hareketleriyle bunları meydana getiren sebebler arasındaki alâkayı araştıran mekanik ilminin bir kolu.
• Hareket eden, durup dinlenmek bilmeyen, hareketli.
• Fls: Sâbitin zıddı olarak bir kuvvet tesiriyle dâim hareket halinde bulunan ve bulunduran, bir değişmesi,

dümdar / dümdâr

• Ordunun arkasında giden gurup.

elest günü

• Allahü teâlânın, Âdem aleyhisselâmı yaratınca, kıyâmete kadar gelecek olan zürriyetini (çocuklarını) zerreler hâlinde onun belinden çıkarıp onlara; "Ben sizin Rabbiniz değil miyim" diye hitâb buyurup, onların da; "Evet, sen Rabbimizsin" diye cevâb ve rdikleri gün, zaman.

etan

• Dişi eşek. (Farsça)
• Bir kısmı havada, bir kısmı suyun içinde kalan kaya; yosunlu taş. (Farsça)
• Kuyu kenarında üstüne oturup su içmeye mahsus taş. (Farsça)

fasid kan / fâsid kan

• Üç günden yâni yetmiş iki saatten -beş dakika bile az olsa- gelen kan, yeni başlayan (baliğa, ergen) olan için on günden çok sürüp, onuncu günden sonra gelen kan, yeni olmayanlarda (kadınlarda) âdetten çok olup on günü de aştığında âdetten sonraki gü nlerde gelen kan, hâmile ve âyise (ihtiyar) kadın

faşiye

• (Çoğulu: Fevâşi) Koyun, deve ve benzeri hayvanat gibi doğurup çoğalan mal cinsi.

fevc

• Gurup, topluluk.

feveran ve galeyana getirme

• Kaynatıp coşturma, çoşturup çağlatma.

gaml

• Tüyünü yolmak için deriyi dürüp gömmek.

gamus

• Şiddetli emir.
• Süngü ile vurup, ucunu diğer taraftan çıkarmak.
• Karnındaki yavrusu belli olmayan deve.

gaşemşem

• Şecaatinden kimseye baş eğmeyen.
• Başını döndürüp yabana iltifat etmeyen.
• Zulmedici.
• Methi istediği gibi yapamamak.

gile / gîle

• Bir kimseyi aldatıp bir yere götürüp öldürmek.

girye-zar

• Oturup ağlanılan, gözyaşı dökülen yer. (Farsça)

günaşırı

• İki günde bir. Bir gün olup ertesi gün olmayarak ve böylece sürüp giderek. (Türkçe)

halidat

• (Tekili: Hâlide) Sürüp gidenler, devam edenler.

halvetgah / halvetgâh

• Tek başına oturup ibadetle vakit geçirilen yer. (Farsça)
• Halvet yeri. Gizli olarak görüşülecek yer. (Farsça)

harf-i cer

• Cer harfi; gr. cümlede kendinden önceki fiilin veya ismin mânâsını kendinden sonraki kelime veya kelime guruplarına taşıyan harfler "an, min, be" gibi.

harisa / harîsa

• Yağmuruyla yer yüzünü süpürüp gideren bulut.
• Kan çıkmayan azıcık baş yarığı.

hatife / hatîfe

• Unu süt ile yoğurup pişirerek yapılan yemek.

hecr-i cemil

• Kalben ve fikren onlardan uzak durup fiillerinde onlara uymamakla beraber, kötülüklerine karşılık vermeğe kalkışmayıp müsamaha, idare ve güzel ahlâk ile hüsn-i muhalefet etmek.

hedm

• Yıkmak, harab etmek. Parçalamak, mahvetmek.
• Birisine vurup belini kırmak. (Râgibâ, düşmanın aldanma tevazularına.Seyl, divârın ayağın öperek hedmeyler.)(Râgıp Paşa)

hem-zanu

• Diz dize oturup konuşan, yan yana oturan. (Farsça)

hıbve

• (Çoğulu: Hubâ) Gökyüzüne yayılmış büyük bulut.
• Dizlerini büküp, mak'adı üzerine oturup, elleri dizleri altından bağlamak.
• Bele takılan şey.

himmet

• Kast, irâde, kuvvetli istek, arzu. Allahü teâlânın velî kullarından bir zâtın, kalbinde yalnız bir işin yapılmasını bulundurup, başka bir şeyi kalbine getirmemesi ve Allahü teâlâdan o işin olmasını dileyerek, bu şekilde mânevî yardımda bulunması. Evliyânın himmeti, yaktı beni kül eyledi Sofi

hizb

• Parti, topluluk, gurup.

ihaşe

• Avı, tuzağa düşürebilmek için sürüp götürme.

iksir / iksîr / اكثير

• Olağanüstü etkileri olan şurup. (Arapça)

iktina'

• Yığma, biriktirme.
• Çalışarak kazanma.
• Meslek edinme.
• Tuzak kurup avlanma.
• İmsak etme.
• Sermâye verme.

iktinas

• Tuzak kurup avlanma.

imsal

• Boşuboşuna sarfetme, lüzumsuz yere harcama. Har vurup harman savurma.

istibka-yi teveccühleri

• Teveccühlerinizin sürüp gitmesi ve devamı... (Eskiden mektubların sonlarında kullanılırdı.)

istimrar

• Devam. Sürüp gitmek.
• Kavi ve dâim olmak.

istimrari / istimrarî

• İstimrara ait ve müteallik. Devamlılık, sürüp gidiş.

ızlak

• Süçtürüp kaydırma.

kahhar / kahhâr

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Düşmanlarından, cebbâr (kibirli, zorba, zâlim), inâdcı, nîmetlere nânkörlük edenleri öldürüp, onları zelîl (aşağı, hakîr) etmekle dünyâda kahreden, âhirette düşmanları olan kâfirlere ebedî; îmâ nlı ölen mü'minlere, af ve mağfiret etmezse (bağı

kalafat

• Geminin tahtalarının aralıklarını üstüpü vs. ile doldurup üzerine zift sürme işi.
• Sahte süs, düzen.

kalubela / kâlûbelâ

• Allahü teâlâ, Âdem aleyhisselâmı yaratınca, kıyâmete kadar bütün zürriyetini zerreler hâlinde onun belinden çıkarıp; "Ben sizin Rabbiniz değil miyim?" diye buyurup, onların da; "Evet, sen Rabbimizsin" diye verdikleri cevâbı ifâde eden söz.

kanaat / kanâat

• Yeme, içme ve barınacak yer husûsunda bileğin emeği, alın teri ile kazanılana râzı olmak, başkasının kazancına göz dikmemek. Kanâat, çalışmayıp, sâdece eline geçeni kullanmak, tembel oturup, başka bir şey aramamak değildir. Aksine hırslı hareketlerden kaçınıp, gönül huzûru ile yaşamaktır.

kar'-ul asa / kar'-ul asâ

• Doktorun, hastanın bedenine vurup muâyene etmesi.
• Mc: Hatayı hatırlatmak için işaret vermek ve ikaz etmek.

kararyab

• Karar bulan. (Farsça)
• Bir yerde oturup dinlenen. (Farsça)

kebs

• Çukur bir yeri doldurup düzeltme.
• Bir cins hurma.
• Misk hokkası.

kella

• Geminin durup demirlediği yer.

kerb

• (Çoğulu: Kurub-Küreb) Yeri sürüp aktarmak.
• Dar etmek.
• Yakın olmak.
• Gam, tasa, keder, endişe.

kirab

• (Tekili: Kerübe) Yeri sürüp aktarmak.
• Yeri süpürmek.
• Suyun aktığı yerler.

kirabe

• Yeri sürüp aktarmak.

kisal

• Bir yerde oturup kalan ve gideceği yere geç giden.

kurfusa

• Mak'adı üstüne oturup dizlerini karnına yapıştırıp iki kolunu baldırları üstüne kavuşturmak.

lav

• Yanardağların ve volkanların ağızlarından püskürüp soğuyunca donan madde. (Fransızca)

levc

• Ağız içinde lokma veya başka bir şeyi döndürüp çevirme.

leyy

• Def'etmek, kovmak.
• Harcamak, sarfetmek.
• İlaç yapmak.
• Aciz olmak.
• Bir nesneyi dürüp boğazına tıkmak.

makis

• (Mâkise) Durup dinlenen, duraklayıp eğlenen.

masir / masîr

• (Çoğulu: Masâyi) (Sayruret. den) Sürüp giden.
• Karargâh.
• Suyun aktığı yer.
• Rücu etmek, dönüp gitmek.
• Dönüp varılacak yer.

mavna

• Limanlarda, şamandıralara bağlı olarak yükleme ve boşaltma yapan gemilerden, kıyılara römorkör yedeğinde yük götürüp getiren tekne.

mesh

• Bir şeyin suretini çirkin ve kötü hale çevirmek.
• Hayvanı kovarak koşturup onu sıkıştırmakla yormak, bitâb hale getirmek.

misak

• Sürme, gütme, sevketme.
• Havada uçarken kanadını birbirine vurup uçan güvercin.

mu'id / mu'îd

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (ism-i şerîflerinden). Mahlûkâtı (yaratılmışları) dünyâdaki hayatlarından sonra öldürüp, ölümden sonra onları tekrar dirilten, hayât veren.

mücrif

• Süpürüp götüren.
• Alan.

müctelib

• Sürüp götüren.

mugve

• (Çoğulu: Mugveyât) Canavarı düşürüp yakalamak için kazıp ağzını örttükleri kuyu.

muhteba

• Dizlerini yere dikip ellerini dizlerine kavuşturup oturan; dizlerini iple bağlayıp oturan kimse.

müntakil

• İntikal eden, sürüp gelen.

murabbanişin

• Bağdaş kurup oturan. (Farsça)

musfac

• Yassı başlı.
• Ellerini birbirine vurup sesini işittirdikleri kişi.

müstedam

• (Devam. dan) Sürekli, devamlı. Sürüp giden.
• Devâmı istenilen.

müstefsir

• (Çoğulu: Müstefsirîn) (Fesr. den) Soruşturup anlamak isteyen. Açıklanmasını, izah edilmesini ve geniş anlatılmasını isteyen.

• Soruşturup anlamaya çalışan.

müstemirre

• Devamlı, sürüp giden.

• Devam eden, sürüp giden.

mutayere

• Uçurup gönderme. Uçurma.

mütekavvil

• (Çoğulu: Mütekavvilîn) (Kavl. den) Yalan uydurup söyleyen.

müterabbi'

• Bağdaş kurup rahatça oturmuş.

nadas

• Tarlayı temizleyip otlarını kurutmak için önceden sürüp hazırlama.

nafir

• Nefret eden. Ürken, korkan. Sevmeyen.
• Galip olan.
• Öksürüp burnundan sümüğü saçılan koyun.

nahr

• Boğazlamak. Bir hayvanın göğsü üstünden bıçak vurup boğaz damarını kesmek.
• İki şeyin birbirine göğüs göğüse olması.
• Boyun. Boğaz çukuru.
• Sadır.
• Gündüzün evveli.
• Namazda kıyamda iken sağ eli sol elin üstüne koymak.

nakus

• Kiliselerde asılı bir vaziyette durup belirli vakitlerde çalınan çan. Kilisenin büyük çanı.

nemm

• Birinin sözünü başkasına götürüp ikisinin arasını bozma. Koğuculuk.

nemmam / nemmâm

• Söz taşıyan, koğuculuk yapan. Duyulması istenmeyen bir sözü başkalarına götürüp söyleyen.

netl

• Önüne çekmek.
• Deve kuşu yumurtasının içini su ile doldurup bir yere gömmek.

nükte

• İnce mânalı söz, idraki ve anlaşılması nezâket ve zarifliğe dayanan nazik husus. İbarenin asıl mânasından başka olan nazik ve lâtif mânâ, dikkatle anlaşılabilen ince mânâ.
• Yere ağaçla vurup eser bırakmak.

pençe

• El ayası ile beş parmağın tamamı. (Farsça)
• Hayvanların ön ayaklarının parmaklarıyla tırnakları. (Farsça)
• Eskiden Şark hükümdarlarının imza yerine ellerini kırmızı boyaya sürüp, kâğıdın üstüne basmalarıyla olan şekil, tuğra. (Farsça)
• Mc: Kuvvet. Savlet, satvet. (Farsça)

perva

• Korku, çekinmek. (Farsça)
• Alâka, ilgi, bağ. (Farsça)
• Takat. (Farsça)
• Durup dinlenmek. (Farsça)
• Bilmek. (Farsça)
• Vesvese. (Farsça)
• Kayd. (Farsça)
• Iztırab. (Farsça)
• Terk, feragat. (Farsça)
• Hayran, şaşmış. (Farsça)
• Meyl, teveccüh, iltifat, kayırmak. (Farsça)
• Gussalanmak. (Farsça)

ramis

• Toprağı her yöne sürüp savuran rüzgâr.

ratık

• Bir şeyin yarığını bitiştiren, yırtığını kavuşturup birleştiren.

recaze

• Mahfeden küçüktür ve deve arkasına vurup üzerine binerler.

sabit

• Duran, yerinde durup hareket etmeyen.
• Doğruluğu isbat edilmiş olan.

sabite

• Yerinde durur gibi olan yıldız.
• Yerinde durup hareket etmeyen herhangi bir şey. (Seyyare'nin zıddı)

saff-zen

• Düşman saflarını vurup yaran yiğitler. (Farsça)

safin

• (Çoğulu: Sâfinât) Cins at.
• Üç ayağı üstünde durup dördüncü ayağının tırnağını yerde dikip duran at.

şahn

• Doldurmak.
• Sürüp reddetmek.

sai

• Çalışan.
• Devletçe posta idaresinin kurulmasından evvel mektup ve emanet götürüp getiren kimseler.
• Bir yere vâli olan.
• Cemaat başı.
• Yan yan giden.
• Hızlı yürüyen.
• Koğuculuk yapan.

sak'

• Kuşun, kanadını çırparak öttürüp uçması.

sakin / sâkin

• Bir yerde veya zamanda oturup yaşayan, bulunan.

sanayi' şirketi / sanâyi' şirketi

• İki veya daha fazla san'at sâhibinin başkasından iş kabûl ederek ücretini paylaşmak üzere veya fabrika kurup îmâlât kârını paylaşmak üzere kurdukları şirket, ortaklık. Şirket-i A'mâl.

sebih

• Kuş yeleğinin kopup düşeni.
• Pamuk ve yün atıldıktan sonra dürüp eğirmek için koydukları bez parçası.

seby

• Harpte esir alınma.
• Uzaklaştırma.
• Bir yerden başka bir yere sürüp giderme.

şerbet / شربت

• Şurup. (Arapça)

şerib

• Yabancı kimse ile oturup şarap içen.
• Davarını yabancı kimsenin davarıyla birlikte sulamak.

şirket-i a'mal / şirket-i a'mâl

• İki veya daha fazla san'at sâhiblerinin, başkasından iş kabûl ederek ücretini veya bir fabrika kurup îmâlât kârını paylaşmak üzere kurdukları şirket, ortaklık.

sohbet

• Konuşma, sevdiği kimselerle yapılan toplantı.
• Birlikte oturup tatlı tatlı hakikat üzerine konuşmak.

sufvan

• Atın, üç ayak üzerine durup dördüncünün tırnağını yere dikip durması.

şurub / şurûb / شروب

• Şurup. (Arapça)

şuunat-ı sermediye / şuûnat-ı sermediye

• Sonsuza kadar sürüp giden işler, haller ve nitelikler.

tadammüd

• Yaraya merhem sürüp bezle bağlamak.

tadmid

• Başına veya koluna merhem sürüp bez bağlamak.

tahmim

• Zina eden kimseyi ziftleyip, dövüp, yüzüne kara vurup, ters olarak eşeğe bindirip gezdirmek.

taife / tâife

• Bölük, gurup.

tared

• Irak etmek, uzaklaştırmak.
• Sürüp reddetmek.

tavaif / tavâif

• Guruplar, bölükler.

tazr

• Eliyle vurup def'etmek. El ile kovmak.

te'cic

• Tutuşturup alevlendirme.

tedmiye

• Vurup kanatmak.

tehdin

• Çocuğu güzel sözlerle susturup avutma. Yalandan yüze gülüp medhetme.
• Teskin etmek.

telemmüz

• Tatmak.
• Yemek.
• Dili ağızda döndürüp yemek kırıntısı aramak.

temadi / temâdi

• Devam etmek. Sürüp gitmek.
• Uzak olmak.
• Müntehi ve muktezi olmamak.

• Sürüp gitme.

terabbus

• (Tarabbus) Durup bekleme.

terebbu'

• Bağdaş kurup oturmak.
• Dört bacaklı olmak.

teselsül / تَسَلْسُلْ

• İddiâyla delilin birbirine bağlı olmasıyla ihtilâfın sürüp gitmesi.

tevaif

• Taifeler, guruplar.

teverrük

• Sol yanı üstüne oturup iki ayaklarını sağ tarafından uzatmak.

teyemmüm

• Su bulunmadığı veya bulunup da özür sebebiyle kullanmak mümkün olmadığı takdirde; temiz toprak veya taş, kum, kerpiç gibi toprak cinsinden bir şey ile hadesi yâni mânevî kirliliği, abdestsizliği gidermek için, elleri toprağa sürüp yüzü ve kolları mesh etmek.

tezehhur

• Denizin köpürüp taşması.

tıbak

• Uyma, uygunluk.
• Tabakalar. Katlar.
• Birbirine uygun olan şey.
• Bir şeyi diğerine uydurup müsavi ve münasib kılmak.

üşer

• Dişlerini birbirine sürüp keskinleştirmek.

vaks

• Boynu vurup kırmak.

vakz

• Galebe etmek.
• Şiddetle vurup ölmeye yakın etmek.