afire

• Komşusuna bir şey vermeyen kadın.

ataş / عطش

• Susuzluk. (Arapça)

ataşa

• (Tekili: Atşân) Susamış olanlar, susuzlar.

atiş / âtiş

• (Atişe) Susuz, susamış.

atş / عطش

• Susuzluk. Susama.

• Susuzluk.

• Susuzluk. (Arapça)

atşan / atşân / عطشان

• Susamış, teşne. Susuz.

• Susuz, susamış. (Arapça)

ayn-el-yakin / ayn-el-yakîn

• Görerek bilme.
• Hadîs-i şerîfte bildirilen ihsân (Allahü teâlâyı görüyormuş gibi ibâdet etme) mertebesinde bir ışığın kalbde parlaması. Zamanımızda tarîkata girmiş bir çok kimse, kendilerine tasavvufçu süsü vererek vahdet-i vücudu dillerine almış, bundan yüksek mertebe olmaz sanıyor.

azb

• Tatlı, lâtif, hoş ve şirin olan yiyilecek ve içilecek şey.
• Fazla susuzluktan yemek yemeği terketme.
• Men'etme.
• Feragat.

azib

• Susuzluktan yem ve yulaf yemeyen yorgun hayvan.

bari

• Hususu ile. Hele. Hiç olmazsa. Bir def'a. (Farsça)

berat gecesi

• Arabi Şâban ayının onbeşinci gecesi. Şâban ayı mübarek şuhur-u selâseden (üç aylardan) olup, onbeşinci gecesi mahlûkatın rızıklarına, ömürlerine, amellerine dâir taraf-ı İlâhîden meleklere tâlimat verildiği hususunda rivâyât-ı sahiha vardır.

berr

• (Çoğulu: Ebrâr) Va'dinde sâdık. Sözünde duran. Muhsin. Keremkâr.
• Nimetleri herkese, umuma ihsan eden.
• Gerçeklik, sıdk.
• Susuz, kuru yerler.
• Toprak. Yeryüzü, yer.

bi'r-i muattal

• Suyu kesilmiş kuyu. Susuz kuyu.

bi-ab / bî-ab

• Susuz, kuru. (Farsça)
• Donuk. (Farsça)
• Rezil, utanmaz, hayasız. (Farsça)

cedda'

• Küçük memeli kadın.
• Susuz çöl.

ceneb

• Susuzluktan böğrü ciğere yapışmak.

cevdet

• İyilik. Güzellik. Kusursuzluk.
• Bir kimsenin, başkasının işini güzelce ve kusursuz olarak yapması.
• Cömertlik.
• Susuz olma.

cübb

• Kuyu.
• Küp. Kulpsuz desti.
• Vaktiyle zindan gibi kullanılan çukur, susuz kuyu.

cüz-i ihtiyar

• Dilediği gibi hareket edebilme. Yani: Herhangi bir şeyi yapmak veya yapmamak hususunda bir tarafı tercih etmek iktidar ve serbestliği. Bu serbestlik ile, Cenab-ı Hak insanları, iyiliği veya kötülüğü istemek cihetinde imtihan eder.

dehna

• Ova, sahrâ. Çöl, geniş veya susuz ova.
• Bir yer ismi.

emalis

• (Tekili: İmlis"e") Otsuz ve susuz sahralar, çöller.

emr-i maaş

• Geçinme işi ve hususu. Hayat ihtiyaçları.

esbriz

• (Esb-riz) At koşusu. (Farsça)
• Savaş meydanı. (Farsça)

farz-ı zanni / farz-ı zannî

• Müçtehidlerce kat'i bir delile yakın derecede kuvvetli görülen, zanni bir delil ile sâbit olan vazifedir ki, amel hususunda farz-ı kat'î kuvvetinde bulunur. Buna farz-ı amelî de denir. Meselâ: Abdestte mutlaka başı meshetmek bir farz-ı kat'îdir. Başın dörtte birini meshetmek bir farz-ı amelîdir.

fasid / fâsid

• Bozguncu.
• Doğru olmayan. Bozuk. Müfsid.
• Yanlış olan.
• Fık: Aslen sahih olup, vasfen sahih olmayan. Yani, kendi nefsinde meşru' iken gayr-i meşru' bir şeye yakınlığı sebebiyle meşru'iyyetten çıkan şeydir. İbadet hususunda fâsid ile bâtıl aynı şeydir. Meçhul bir şeyi sat

felevat

• (Tekili: Felât) Susuz çöller, sahralar.

fell

• (Çoğulu: Fülül - Eflâl) Gedik, rahne.
• Yaralamak.
• Cenkte askeri bozmak. Harbdeki askerin bozulması.
• Kılınç yüzündeki açılan gedik.
• Susuz kır yer.
• Güruh, cemaat.
• Muvakkat delilik.

fenn-i ziraat / fenn-i zirâat

• Ekin ekme ve içme hususunda olan bilgi ve tecrübeye dayanan bu husustaki ilim kolu.

fetanet / fetânet

• Fatinlik, zihin açıklığı, zihnin yaratılıştan bir şeyi çabuk ve iyi anlamak hususundaki istidadı, zeyreklik.

galel

• (Çoğulu: Eğlâl) Koruluktan akan su.
• Susuzluk.

galil

• (Çoğulu: Gılâl) Güneşin harareti.
• Susuzluk harareti.
• Kin, hased.
• Devenin yulafına karıştırıp yedirdikleri hurma çekirdeği.

gayme

• Çok fazla susama, susuzluk.

gayn

• Susuzluk.
• Arapçada "ayn" harfinden sonra gelen harfin adı.

gımar

• (Tekili: Gamr) Gaflet. Cehalet. Şiddetler. Çok su. Büyük denizler.
• (Gımr) Çok susuzluk.
• Kin tutma.

gullet

• Sıcaklık.
• Susuzluk harareti.

hades

• (Hads) Sür'atle idrak etmek. Zan ve tahmin eylemek. Fikrini, re'yini bildirmek. Bir sözün mâna ve mefhumunda, bir hususun vaz' ve üslubunda başka tarz tasavvur eylemek.

hadid

• Demir, çelik. Sert, kavi olan.
• Çabuk kavrayışlı, keskin, öfkeli, hiddetli, titiz.
• Hudut ve sınır komşusu.

hafi / hafî

• Gizli, kapalı.
• Usûl-i fıkıh ilminde, mânâsı açık olduğu hâlde söyleyenin maksadını ifâde etme husûsunda kapalı, gizli söz.
• Tasavvufta âlem-i kebîrdeki beş latîfeden biri.

hamr

• Ekşi. Şarap. İçki olup sarhoşluk veren şey.
• Birine bâde içirmek.
• Bir hususu söylemeyip setreylemek. Ketmeylemek.

harran

• Susuz.

hayim

• Suyu, tahmin ettiği yerlerde arayıp bulamamak.
• Susuz, atşân.

hıfz-ı ziynet

• Süsün korunması, saklanması.

him

• Deveye ârız olan susuzluk hastalığı.
• Kürtçede: Temel, esas.

himan

• Susuz, susamış.

hıms

• Üç gün deveyi susuz bırakıp, dördüncü günü su vermek.
• Alaca yemeni bez.

hırre

• Susuzluk.

hisbet

• İyiliği emr edip kötülükten alıkoymak husûsunda, hükûmet adamlarının bizzat işe karışıp gerekeni yapmaları. İhtisâb da denir.

hıyar

• Bir işi yapıp yapmamakta serbestlik, İslâm hukukunda alış-veriş hususunda muhayyerlik.
• Hayırlılar, iyiler.

hıyar-ı şart

• Âkitlerden birinin veya herbirinin akdi, muayyen bir müddet içinde fesh veya icazetle infaz edebilmek hususunda muhayyer olmasıdır.

hıyar-ı tağrir

• Âkitlerden birinin diğer taraftan aldatılarak bir malı gabn-ı fâhiş ile satmasından veya satın almasından dolayı satış muamelesini fesh hususunda muhayyer olmasıdır.

hiyman

• Susuz.

i'lanname

• İçinde ilân yazılı olan kâğıt. (Farsça)
• Bir hususun herkese ilân edilmesi için hükümetçe hazırlanıp bastırılan resmi kâğıt. (Farsça)

i'tidal

• Bir şeyde veya halde ifrat veya tefrite düşmemek. Vasat derece olmak.
• Yumuşaklık. Uygunluk.
• Gündüz ve gecenin birbirine denk, eşit olması.
• Miktar ve keyfiyyet hususunda iki hâlet arasında mutavassıt olmak.

idhimam

• Siyah olmak.
• Ekinin susuzluktan dolayı siyah görünmesi.

iltihas

• Açlık veya susuzluktan dolayı soluma.

inha

• Bir hususu resmen bildirme, tebliğ.
• Bir memurun daha üst makamdaki bir memura bir maddeyi hâvi olmak üzere yazdığı kağıt.
• Ulaştırma, yetiştirme.

insat

• (İnsiyat) Susup dinleme, susma.
• Gizlenerek gitme.
• İnfial vezninde, nidâ eden kimseye icabet etme.
• Beli bükülenin beli doğrulması.
• Meşhur olma.

intikal

• Bir yerden bir yere nakletmek. Tebdil-i mekân etmek.
• Göçmek, geçmek.
• Sirâyet. Bulaşmak.
• Bir şeyin miras olarak kalması.
• Bir mes'eleden diğer bir hususu veya neticeyi anlamak.

irade-i cüz'iyye / irâde-i cüz'iyye

• Allahü teâlânın, bir işi yapmak ve yapmamak husûsunda insanlara ihsân ettiği dileme ve seçme kuvveti.

itaş

• (Atş. dan) Susuz bırakma, susuz olma.

kanaat / kanâat

• Yeme, içme ve barınacak yer husûsunda bileğin emeği, alın teri ile kazanılana râzı olmak, başkasının kazancına göz dikmemek. Kanâat, çalışmayıp, sâdece eline geçeni kullanmak, tembel oturup, başka bir şey aramamak değildir. Aksine hırslı hareketlerden kaçınıp, gönül huzûru ile yaşamaktır.

karine

• Bilinmeyen bir şeyin anlaşılmasına yarayan ip ucu. Anlaşılması zor olan hususun hak ve hakikatına dâir cüz'i delil olan şey. İşaret.

kefaet

• Denklik. Denk olmak. Beraberlik. Bir şeye yeterlik. Küfüv oluş.
• Fık: Evlenen erkeğin, alacağı kadına neseb, diyanet, hürriyet ve mal hususlarında müsâvi ve daha üstün olması hususu. (Bunun en mühimmi de diyânet noktasındadır.)

kefalet-i nakdiye

• Bir hususu te'min için depozite yatırmak suretiyle kefil olma.

keffaret-i yemin / keffâret-i yemîn

• Bir işi yapmak veya yapmamak husûsunda Allahü teâlânın ismini söyleyerek yemîn eden kimsenin yemînini bozunca cezâ olarak yapması gerekli olan şey.

kıfar

• Çöller. Susuz, otsuz yerler.

kırra

• Soğuk, berd.
• Çok fazla susuzluk.
• Akıllılık.

kufar

• (Tekili: Kafr) Issız ve susuz yerler. Çöller, sahralar.

kürsi-i ders / kürsî-i ders

• Ders kürsüsü.

lahis

• Susuzluk veya sıcaktan dolayı dilini çıkararak soluyan köpek.

lehas

• Susuz kişi.

lehban

• Susuz kişi. (Müe: Lehbâ)

lehbet

• Susuzluk.

lehesan

• Susuzluk.

lehsan

• Susuz.

lokman hekim / lokman hekîm

• Kur'an-ı Kerim'de ismi geçen büyük zatlardan olup öğütleri ve ahlâkî, tıbbî sözleri ile tanınmıştır. Peygamber Davud (A.S.) zamanında yaşadığı rivayet edilmektedir. Peygamber veya veli olduğu hususunda ihtilaf vardır.

maglul

• Susuz kalmış. Su sıkıntısında bulunan.
• Eli bağlı. Zincirle bağlanmış kimse.
• Hapsedilmiş olan.

maraton

• yun. Kırk kilometreden uzun bir yolda mukavemet için yapılan hız koşusu.

mebde-i sukut

• Sukutun başlangıcı. Düşüşün mebdei.

mecer

• Koyunun karnındaki kuzu büyüdükçe durmaya kadir olmaması.
• Büyük asker.
• Susuzluk.

menzuf

• Susuzluktan dolayı dili kurumuş kimse.
• Kan kaybından dolayı dermansız ve güçsüz kalmış olan insan.

mezahib

• Mezhebler. İslâm itikadı ve amel hususunda esas ittihaz olunan yollar.

mübahis

• (Çoğulu: Mübahisîn) (Bahs. dan) Bir mes'ele hususunda konuşanlar.

mübahisin / mübahisîn

• (Tekili: Mübâhis) Mübahisler. Bir mes'ele hususunda konuşanlar.

müfafaza

• Şeref hususunda akrânına üstün olmak.

muhacat

• Bilmece hususunda birbiriyle zekâ yarışına çıkma.

muhtell

• Bozuk. Berbâd. Karışmış. İşgal ve ihlâl edilmiş.
• İntizamsız. Nizamsız olmuş.
• Fakir kimse.
• Çok susuz kalmış olan.

mükareme / mükâreme

• Cömertlik ve kerem hususunda yarışma.

mükaşefe / mükâşefe

• Gizli şeyleri birbirine açıp keşf ve izhar etmek, açığa çıkarmak. Meydana çıkarmak.
• Bir hususu keşif yolu ile anlamak, bilmek.
• Cenab-ı Hakk'ın zât ve sıfatlarına ve sâir sırlarına vukufiyyet.

mükatebe / mükâtebe

• Yazışma. Mektuplaşma. Birbirine yazma.
• Fık: Azâd edilmesi, bazı şartlara -mal kazanmak veya bir müddet hizmet etmek gibi neticeye- bağlı olan köle veya câriye ve bu azad hususunda yapılan mukavele.

mükayese / mükâyese

• Zariflik ve akıl hususunda çokluk iddiasında bulunma.

mümazaka

• Dostluk hususunda riyâ gösterme.

münataha

• Boynuzlu hayvanların birbiriyle vuruşması. Süsüşme.

münaveme

• Uyku hususunda yarışma.

müşakat

• Sıkıntı ve zorluklara dayanma hususunda yarışma. Aykırılık. Düşmanlık.

müşarata / müşârata

• Şartlaşma, sözleşme. Nefs muhâsebesinin (nefsi hesâba çekmenin) ilk basamağı olup, Allahü teâlânın beğendiği işleri yapma, beğenmediklerinden sakınma ve âhirete hazırlanma husûsunda nefsle sözleşme.

müşavere

• Bir iş hususunda iki veya daha fazla kimseler arasındaki konuşma ve danışma. İstişare etme. (Bir kavim müşaverede bulundu mu rüşd ü salâha nâil olur. Hadis meâli)

mütefazıl

• (Fazl. dan) Bilgi ve fazilet hususunda yarış eden.
• Fazla, artık.

mütehaşşid

• (Çoğulu: Mütehaşşidîn) Yardım için koşuşup toplanan, biriken, yığılan.

mütemehhil

• Hile eden.
• Bir kimsenin istediğini vermek hususunda onu külfet ve zahmete sokan.

nak'

• (Çoğulu: Nuk'-Enku) Su saklayacak yer.
• Kuyu içinde olan su.
• Deve kuşu avazı.
• Feryâd etmek, bağırıp çağırmak.
• Susuzluğu teskin etmek, susuzluğu gidermek.
• Sıcak suda haşlama.
• İlâç olarak çıkarılan su.
• Suda ıslanma.
• Toz.

natşan

• Susuz kalmış kişi.

nayi'

• Susuz.
• Mâil, eğik.

necran

• Susuz.
• Kapı ökçesi. ("süve" denir).
• Yemen diyarında bir yerin adı.

nefs

• Gülme hususunda ifrata gitmek.
• Çok fazla gülmek.

nehel

• Susuz olmak.
• İçmenin evveli.
• Yaşlı, ihtiyar.
• Semiz etli deve.

ney'

• Susuzluk.
• Meyletmek, eğilmek.

nezz

• Hafif zeki kimse.
• Susuz nadas.

pazarlık etmek

• Alış-verişte satan ile alan arasında malın fiyâtı veya bir işin ücreti husûsunda yapılan anlaşma.

renv

• Bakma hususunda mübâlağa etmek.

reşid

• Doğru yolda giden, hak yolunda olan.
• Akıllı, iyi davranan. Ergin, olgun.
• Büluğ çağına girmiş kimse.
• Doğru yola sevkeden, hayra delâlet eden.
• Fık: Malını muhafaza hususunda aklı eren, istediği gibi meşru yolda sarfedebilen kimse.

roma imparatorluğunun inhitat ve sukutu

• Roma İmparatorluğunun gerilemesi ve düşüşü.

sada / sadâ

• Seda. Ses. Avaz. Savt.
• Erkek baykuş.
• Bir böcek adı.
• Susuzluk.
• Yankı.

salabet

• Metanet, katılık, sulbiyet.
• Peklik, dayanma. Sağlamlık.
• Mukaddesatı korumak hususunda cesaret, metanet ve sebat gibi sıfatlarla muttasıf olmak. (Bunun zıddı: Lâübalilik)

sare

• (Çoğulu: Savâr) Hâcet, ihtiyaç.
• Susuzluk.

sarma'

• Susuz sahra. Suyu olmayan çöl.

şass

• (Çoğulu: Şüsus) Balık avlamada kullanılan olta ve ağ.

şecere-i rıdvan / şecere-i rıdvân

• 628 (H.6) senesinde yapılan Hudeybiye andlaşmasından önce Medîneli müslümanların, altında Peygamber efendimize ve İslâm dînine bağlı kalacakları husûsunda bağlılık yemîni ettikleri ağaç.

selka'

• (Çoğulu: Selâki) Otsuz, susuz ve ıssız yer.

serir-i tedris

• Ders kürsüsü, eğitim divanı.

sib'

• Susuzluk.

sıdk

• Doğru söz. Hakikata muvâfık olan. Bir şeyin her hususu tam ve kâmil olması.
• Ahdinde sâbit olmak.
• Peygamberlere mahsus en mühim beş hasletten birisi.
• Kalb temizliği.

şis'

• (Çoğulu: Şüsu') Nâline tasma vurmak.
• Nâlin tasması.

sübrut

• (Çoğulu: Sebâriyet) Az.
• Otsuz ve susuz yer.
• Fakir adam.

tana

• Susuzluktan ciğerin yapışması.

teheyyüm

• Şaşma, şaşırma. Şaşıp kalma. Hayran olma.
• Susuz olma.

telvih

• Açıklamak.
• Zâhir ve aşikâre kılmak.
• Susuzluktan insanın çehresi bozulmak.
• Bir şeyi ateşle kızdırmak. Güneş veya ateşin sıcaklığı bir nesnenin rengini değiştirmek.
• Posa hâline getirmek.
• Kocamak. Saç ağarması.
• Almak.
• İşaret etmek.

tenatuh

• (Hayvanların) birbirlerine süsüşme (si).
• Birbirine başla vurmak.

tenazur

• Birbirine karşı olmak. Simetri hâli.
• Bakışmak. Bir iş hususunda birbirine bakmak.

teşne / تشنه

• Susuz,susamış. (Farsça)

teşneleb

• Dudağı kurumuş, çok susamış. Yanık, susuz. (Farsça)

teva'un

• Davarın, beslenip semizlemek hususunda nihayet hududu bulması.

tevatür

• Kuvvetli haber.
• Müteaddid şeyler birbiri ardınca zâhir olmak.
• Bir hususun söylenmesi hemen herkesin ağzında olup, gezmek. Şâyia.
• Fık: İçinde yalan ihtimali olmayan ve bir cemâate dayanan kuvvetli haber, ferdî olmayıp cemaate ait olan sağlam haber.

tevhid-i ceberut

• Bütün varlıklara boyun eğdiren kudret ve otoritenin bir olan Allah'a ait olduğunu kabul etme ve kudret ve otorite hususunda hiçbirşeyi Ona ortak koşmama.

tevhid-i celal / tevhid-i celâl

• Kâinatta var olan heybet, haşmet, görkem gibi her türlü celâlî hâlin bir olan Allah'a ait olduğunu kabul etme ve heybet ve haşmet hususunda hiçbirşeyi Ona ortak koşmama.

tevhid-i rububiyet

• Rab olarak sadece bir olan Allah'ı kabul etme ve kâinatın idare ve tedbiri hususunda hiçbirşeyi Ona ortak koşmama.

tevhid-i uluhiyet / tevhid-i ulûhiyet

• İlâh olarak sadece bir olan Allah'ı kabul etme ve ibadetleri takdim hususunda hiçbirşeyi Ona ortak koşmama.

tevkil / tevkîl

• Vekîl tâyin etme. Kadına, kendini boşamak için seni vekil ettim demek.
• Bir ibâdetin, bir işin yapılması husûsunda birini kendine vekîl tâyin etme.

tih / tîh

• Çöl, susuz sahra. Sinâ yarımadasındaki çöl.

• (Çoğulu: Etyâh) Çöl. Susuz sahra. Sina yarımadasındaki çöl.

tılmesa

• Yol bulunmaz otsuz ve susuz korkunç yer.
• Çok karanlık gece.

uhah

• Susuzluk.
• Galiz, kaba, yoğun.

üvam

• Susuzluk.

üvera'

• Ateş ve güneş harareti.
• Susuzluk harareti.

veny

• İş hususunda gevşeklik gösterme.

yemin / yemîn

• Kuvvet. Bir haberi yâhut bir işi yapma veya yapmama husûsundaki azmi, iddiâyı (sözü); vallahi, tallahi şeklinde, Allahü teâlânın ism-i şerîfini anarak veya dînin izin verdiği sözlerle kuvvetlendirmek.

zama'

• Susuzluk.

zeyn-üd din

• Dinin süsü, dinin zineti.