a'raz / a'râz

• Varlıkta kalabilmesi için başka bir şeye muhtâc olan hâssalar (özellikler), sıfatlar. Araz'ın çokluk şeklidir.

ahfa / ahfâ

• Kalbe bağlı duyguların en gizli, en kapalı olanıdır ki, Cenâb-ı Hak sıfat, şuûnat ve Zât'ına ait en gizli, en mahrem mânâları izin verdiği ölçüde bu duyguya hissettirir.

ahkam-ı maneviyye / ahkâm-ı mâneviyye

• Allahü teâlânın zâtına ve sıfatlarına âit bilgiler, tasavvuf bilgileri.

ahlak-ı ilahiyye / ahlâk-ı ilâhiyye

• Allahü teâlânın sıfatlarına ve isimlerine uygun sıfatlarla sıfatlanmak. Allahü teâlânın ahlâkı ile ahlâklanmak.

ahsen-i takvim

• En güzel kıvama koyma.
• Cenab-ı Hakkın her şeyi kendisine lâyık en güzel kıvam, sıfat ve surette yaratması. İnsanın en yüksek ve câmi isti'dâd ve kabiliyetlerde ve en güzel surette yaratıldığı.

akıl

• Zihnin anlama ve düşünme sıfatı.

alb

• Yiğit, kahraman, bahadır, cesur gibi manalara gelen bir sıfattır.

alem-i ceberut / âlem-i ceberut

• Âlem-i azamet ve kudret. (Bununla âlem-i esmâ ve sıfât kasdolunur. Muhakkıkların ekserisine göre bu, âlem-i evsattır. Yâni üstte olan Lâhut âlemi ile altta bulunan melekut âlemi arasındaki âlem. Amiriyyet-i umumiyyeyi muhit olan berzahtır. Ceberut, ibranice "kudret" mânasındadır).

alem-i vücub / âlem-i vücub

• Zorunlu âlem; Allah'ın zât, sıfat ve isimlerini ifade eden âlem.

alim / âlim

• Bilen, ilim sâhibi.
• Her şeyi bilen mânâsına Allahü teâlânın sıfatlarından biri.
• Zamânın fen ve edebiyât bilgilerinde yetişmiş, Kur'ân-ı kerîmin ve yüzbinlerce hadîs-i şerîfin mânâsını ezberden bilen, İslâm'ın yirmi ana ilmi ve bunların kolları olan seksen ilminde mütehassıs (uzman),

allah

• İnsanı, dünyayı, kâinatı, görülen veya görülemiyen bütün varlıkların yaratıcısı. Allah ezelidir; yani varlığının başlangıcı yoktur, çünki yaratılmamıştır ve varlığı devamlıdır, sonsuzdur. Hiç bir şey yokken o yine vardı. Allah'ın ilmi, kudreti ve iradesi ve diğer sıfatları da sonsuzdur. O herşeyi ve

allam / allâm

• En çok bilen, her şeyi hakkı ile bilen. (Cenâb-ı Hakka mahsus bir sıfat olup, başka mahluka denemez.)

ameliyat-ı şifakarane / ameliyat-ı şifakârâne

• Şifa veren ameliyat.

an / ân

• Uzağı gösteren işâret ismi. Şu. Bu. O. (Farsça)
• Güzellik câzibesi. Melâhat. Güzellik. (Farsça)
• Cemi edâtı. Kelimenin sonuna getirilerek cemi' yapılır. Meselâ: Âlimân: Âlimler. Anân: Onlar. Merdân: Adamlar. İnsanlar. Zenân: Kadınlar.Kelimenin sonuna getirilerek sıfat edatı yapılır: Ters: Korku. (Farsça)

ane / âne / انه

• Gibi anlamını verecek şekilde sıfat ve zarf yapan son ek. (Farsça)

aposteriori

• Fels: Tecrübe sonunda meydana gelen bilgi ve düşünceyi anlatmak için kullanılan bir sıfat. Meselâ ateşin yakıcı olduğunu denedikten sonra anlarız. Bu bilgi, aposteriori bir bilgidir.

apriori

• fels. Tecrübeden önce insan aklında varlığı kabul edilen bilgi ve düşünceyi anlatmak için kullanılan bir sıfat. Meselâ: "Her sayı kendine eşittir" hakikatı hiçbir deneye baş vurmadan bilinen bir apriori bilgidir.

asa-yı musa / asâ-yı musâ

• Hz. Mûsânın (A.S.) Asâsı.
• Kafir sihirbâzları Cenab-ı Hakkın izniyle mağlub eden ve taşa vurduğunda hemen Cenab-ı Hakkın izni ile su çıkaran Hz. Mûsânın (A.S.) mucizeli değneği. Bu mucizeye teşbih olarak, her bir zerrede ve her şeyde Allahın (C.C.) varlığını, birliğini ve kudsi sıfatl

asıf

• (Çoğulu: Asıfât) Şiddetli rüzgâr, sert fırtına.

ayat / âyât

• (Tekili: Âyet) Âyetler.
• Cenab-ı Hakk'ın sıfât ve kudreti hakkında görülen âşikâr deliller, bürhanlar.
• Menziller. Mekânlar.

ayetü'l-kürsi / âyetü'l-kürsî

• Allah'ın varlığından ve bir kısım mühim sıfatlarından bahseden Bakara Sûresinin 255. âyeti.

ayine

• Ayna. Mir'ât. Kendisine tecelli ve aksedeni gösteren veya bildiren şey. (Ayna, ışığı aksettirip gösterdiğinden dolayı esmâ-i İlâhiyeyi de bize gösteren ve Cenab-ı Hakk'ın sıfatlarına âyinelik eden mevcudata da mecazen "âyine" denilmektedir.) (Farsça)
• Vasıta ve mazhar mânasına da gelebilir.(Farsça)

ayine-i samedani / âyine-i samedânî

• Herşeyin kendisine muhtaç olduğu halde, hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah'ın isim ve sıfatlarını yansıtan ayna.

azamet-i kibriya / azamet-i kibriyâ

• Zâtının büyüklüğü ve sıfatlarının sınırsız oluşu.

barigah-ı ehadiyet / bârigâh-ı ehadiyet

• Herbir vaklıkta isim ve sıfatlarıyla tecellî eden Allah'ın huzuru; İlâhî dergâh.

basar

• (Çoğulu: Ebsâr) Görme duygusu.
• Kalble hissetme. Kalb gözü.
• Gözün görmesi.
• İdrak. Fikir.
• İlm-i Kelâm'da: Kendi şânına lâyık bir vecih ile Cenab-ı Hakk'ın "görme sıfatı"dır. Kâinatta hiçbir şey O'nun görmesinden hâriçte kalamaz.

• Âletsiz ve şartsız olarak, gizli ve âşikâr (açık) her şeyi görmesi mânâsına, Allahü teâlânın sübûtî sıfatlarından biri.

bedel

• (Çoğulu: Bedelât) Elde ve ayakta olan zahmet ve ağrı.
• Karşılık. Bir şeyin yerine verilen ve yerini tutan şey. İvaz.
• Başkasının adına hacca giden.
• Gr: Söz esnâsında bir şeyi sıfatı veya vasfı ile beraber söylersek ve fakat kasdımız o şeyin vasfı veya sıfatı değil de zâ

beka / bekâ

• Devamlılık. Evvelki hâl üzere kalma. Dâim ve sâbit olma.
• İlm-i Kelâm'da : Varlığının asla sonu olmayan Cenab-ı Hakk'ın bir sıfatıdır.
• Bâki olmak. Ebedîlik.

• Allahü teâlânın sıfatlarından. Allahü teâlânın varlığının sonsuz olması, hiç yok olmaması.
• Bekâ-billah.

bem

• Bazı sıfatlara katılarak mübalağa beyan eder.

betul / betûl

• (Betâl) Erkekten kaçınan nâmuslu kadın.
• Hz. Fatımatüzzehra ve Hz. Meryem'in sıfatı.

bey'-i fasid / bey'-i fâsid

• Aslı İslâmiyet'e uygun, fakat sıfatı uygun olmayan satış.

bey'-i mekruh / bey'-i mekrûh

• Aslı ve sıfatı İslâmiyet'e uygun ise de kendisine dînin yasak etmiş olduğu bir şey karışmış olan satış.

bey'-i mevkuf / bey'-i mevkûf

• Aslı ve sıfatı sahîh ise de başkasının hakkı karışan alış-veriş.

bey'-i sahih / bey'-i sahîh

• Aslı ve sıfatı İslâmiyet'e uygun olan satış; doğru ve sıhhatli alış-veriş.

büruz / bürûz

• Zâhir olmak. Görünmek, ortaya çıkmak. Olgun bir velînin sevenlerinde bâzı sıfatlarının zâhir olması, görünmesi.

busayri / busayrî

• (Şeref-üd-din) (Mi: 1213-1295) Busayr'da doğdu. Meşhur Arap şair ve hattatıdır. "Kaside-i Bürde" sahibidir. Esas ismi "El-Kevakib-üd-Dürriyye fi Medh-i Hayrilberiyye" olan kasidesine; tutulmuş olduğu hastalıktan, rü'yasında Resûlullah'ın hırkasını (bürde) üzerine örtüp şifa bulması sebebiyle "Kaside

cebbar

• (Sıfat-ı İlahiyedendir) İstediğini mutlak yapan, dilediğine muktedir olan. Büyüklük, azamet ve kudret sahibi. İmar eden Cenab-ı Hak. Kullarını ıslah edip tevbeye götüren Allah Teâlâ Hz.leri (C.C.)
• Zâlim, gaddar, müstebid, mütemerrid insanlar da bu sıfatla tavsif edilir. Meselâ; Cengi

celal / celâl

• Allahü teâlânın kahr ve gazab sıfatlarından. Azamet, büyüklük, ululuk, hiçbir şeye muhtâç olmamak.

cemal / cemâl

• Güzellik.
• Allahü teâlânın lütuf ve rızâ sıfatı.
• Zât, yüz.
• Çirkinliği gidermek, vakar sâhibi olmak ve şükr etmek için nîmeti göstermek. Çirkinliğe, başkalarının iğrenmelerine, hakâret etmelerine sebeb olacak şeyleri yapmamak, bunları gidermek.

• Allah'ın lütf ve ihsan sıfatıyla tecellisi.
• Yüz güzelliği.

cemali / cemalî

• Allah'ın sonsuz lütuf, ihsan, rahmet ve merhametine dair isim ve sıfatlarının tecellisiyle ilgili; lütuf ve cemal tecellisi gibi.

cerbeze

• Aldatıcı sözlerle kurnazlık etme. Fazla sözlerle aldatıcılık. Haklı ve haksız sözlerle hakikatı gizleme.
• Beceriklilik, fetânet ile temyiz ve cesaret-i mutedile ve kuvvet-i idareden ibâret olan sıfat-ı zihniye. (Bu kelime, Arabçada: Hilekârlık, kurnazlık gibi aşağılayıcı bir mânâda ku

cevab-ı şafi / cevab-ı şâfi

• Şifa veren cevap.

cihet-i melekutiyet / cihet-i melekûtiyet

• Birşeyin iç yüzü, aslı, hakikati; varlıklara hükmeden İlâhî fiil, isim, sıfat ve şuûnâta bakan yön.

cilve-i samediyet

• Herşey Kendisine muhtaç olduğu halde Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah'ın isim ve sıfatlarının varlıklar üzerindeki yansımasının görünümü.

cünban / cünbân

• "kımıldanan, kımıldatan, sallanan, oynayan, oynatan, hareket eden" mânâlarına gelir ve sıfatlar yapar. Dünbâle-cünbân : Kuyruk sallayan. (Farsça)

daire-i esma ve sıfat / daire-i esmâ ve sıfât

• Allah'ın isim ve sıfatlarının tecellî dairesi.

daire-i sıfat / daire-i sıfât

• Sıfat dairesi.

daire-i vücub

• Tebeddül ve tagayyür etmeyen ve mümkinat âleminden olmayan âlemler. Esmâ ve Sıfât-ı İlâhiyye gibi.

dan

• Arabca, Farsça veya bazı Türkçe kelimelerin sonuna takılarak, âlet ismi veya sıfat yapılır. Meselâ: Ateş-dan : Mangal. Cüz-dan : Cüz kabı, çanta.

dar-üş şifa / dâr-üş şifâ

• Şifa yurdu, sağlık yurdu.
• Tımarhâne.

dava vekili

• Baro teşkilatının olmadığı yerlerde kanunî izin ile vekil sıfatı kazanan ve dava takibine salâhiyeti olan kişi.

dehya

• Te'kid için "Dahiye" lâfzına sıfat yapılır. "Dâhiye-i dehya" gibi.

deva-i şafi / devâ-i şâfî

• Şifa veren, iyileştiren ilâç.

devasaz / devâsâz / دواساز

• Çare olan. (Arapça - Farsça)
• Tedavi eden, şifa veren. (Arapça - Farsça)

disar

• (Çoğulu: Düsür) Üste giyilen kaftan, elbise.
• Yatak çarşafı.
• Arapçada elbise demek olduğu hâlde Osmanlıcada yalnız Farsça kaidesi ile yapılan sıfat terkiblerinde ziyadelik, çokluk, bolluk mânasında kullanılmıştır.

dua-yı şifa

• Şifa duası.

eczahane-i hikmet

• Fayda ve şifa eczahanesi.

eczahane-i rahmaniye / eczâhane-i rahmâniye

• Rahmân'ın eczanesi "Kur'ân müminler için rahmet ve şifadır".

ehad

• Bir. Tek. İnfiradla muttasıf sıfât-ı kâmileyi cami' olan.

• Bir, tek. Allah'ın sıfatlarından.

ehadiyyet

• Birlik. Allah'ın her bir şeyde kendilerine ait sıfatı. Her şeyde birliğinin tecellisi.

ehl-i salah / ehl-i salâh / اَهْلِ صَلَاحْ

• Bütün güzel sıfatları üzerinde toplayanlar.

emanet / emânet

• Emîn, güvenilir olmak. Peygamberlerde bulunması lâzım olan yedi sıfattan biri.
• Fıkıh ilminde, güvenilen kimseye bırakılan mal.

emn-ül-azl

• Peygamberlere mahsûs sıfatlardan biri. Peygamberlerin peygamberlikten azl edilmemesi, atılmaması.

endiş

• Düşünen, mülâhaza eden, ölçülü davranan mânasında sıfat terkiblerinde kullanılır. Meselâ: Akibet-endiş : Her işin sonunu düşünen.

enduz

• Kazanan, elde eden, biriktiren, toplıyan mânalarına gelir ve kelimeleri sıfat yapar. (Farsça)

erham-ür rahimin / erham-ür râhimîn

• Merhametlilerin en merhametlisi.
• Allah'ın (C.C.) sıfatlarındandır.

eşfa / eşfâ

• Hastalığı def'e çok faydalı, şifa-bahş olan.

• Pek şifalı.

esma ve sıfat-ı ilahiye / esmâ ve sıfât-ı ilâhiye

• Cenab-ı Allah'ın isim ve sıfatları.

esma-ül hüsna

• Allah'ın isimleri. Cenab-ı Hakk'ın güzel isim ve sıfatları.

esmaü'-hüsna / esmâü'-hüsnâ

• Allah'ın güzel isim ve sıfatları.

evsaf / evsâf

• (Tekili: Vasf) Vasıflar, sıfatlar.

evsaf ve şuunat-ı rabbaniye / evsâf ve şuûnât-ı rabbâniye

• Cenâb-ı Hakkın yüce sıfatları ve terbiye edicilikle ilgili nitelikleri.

evsaf-ı azamet ve celal / evsaf-ı azamet ve celâl

• Alah'ın haşmet, yücelik ve büyüklüğünü gösteren sıfatlar.

evsaf-ı celal ve cemal / evsâf-ı celâl ve cemâl

• Cemâl ve celâl sıfatları, güzel ve haşmetli nitelikler.

evsaf-ı celaliye ve cemaliye / evsâf-ı celâliye ve cemâliye

• Cenâb-ı Hakkın sonsuz güzellik ve haşmetini bildiren sıfatları.

evsaf-ı cemal / evsâf-ı cemâl

• Cenâb-ı Allah'ın güzelliğine ait sıfatları.

evsaf-ı cemal ve celal ve kemal / evsâf-ı cemâl ve celâl ve kemâl

• Güzellik, haşmet ve mükemmellik bildiren sıfatlar.

evsaf-ı kemal / evsâf-ı kemâl / اَوْصَافِ كَمَالْ

• Mükemmel vasıflar, nitelikler, sıfatlar.

• Mükemmel sıfatlar.

evsaf-ı kemaliye / evsaf-ı kemâliye / evsâf-ı kemâliye / اَوْصَافِ كَمَالِيَه

• Mükemmel, noksansız sıfatlar.

• Mükemmel sıfatlar.

evsaf-ı kemaliye ve cemaliye ve celaliye / evsâf-ı kemâliye ve cemâliye ve celâliye

• Cenâb-ı Allah'ın mükemmel, güzel ve haşmetli vasıfları, sıfatları.

evsaf-ı kudsiye / evsâf-ı kudsiye

• Mukaddes vasıflar, sıfatlar.

evsaf-ı masume / evsaf-ı mâsume

• Mâsum sıfatlar.

ey sübhanımız

• Ey bütün mükemmel sıfatların sahibi ve bütün eksikliklerden, bütün noksan sıfatlardan uzak, acz ve şerikten münezzeh olan Rabbimiz!.

faruk / fâruk

• Hz. Ömer için kullanılan bir sıfat; hakkı batıldan ayıran.

• Haklıyı haksızı ayırmakta pek mahir olan. Hz. Ömer'in sıfatlarından biri.

fasid / fâsid

• Bozan, bozuk.
• Bir ibâdetin, bâtıl olması, geçersiz olması. Bâtıl.
• Aslı İslâmiyet'e uygun olup, sıfatı uygun olmayan muâmele, akid.

fasid akd / fâsid akd

• Aslı İslâmiyet'e uygun olduğu hâlde, sıfatı uygun olmayan her çeşit sözleşme.

fasid bey' / fâsid bey'

• Aslı İslâmiyet'e uygun olup sıfatı uygun olmayan satış.

fasid icare / fâsid icâre

• Aslı İslâmiyet'e uyduğu hâlde, sıfatı uygun olmayan icâre (kirâya verme).

fatanet

• (Fetânet) Zihin açıklığı. Çabuk kavrayış ve anlayış. Sağlam anlayış. Fıtnetlik.
• Müteyakkız oluş.
• Peygamberlerin sıfatlarından biridir.

fenafillah

• (Fenâ fillâh) Tas: Abdin zât ve sıfâtının, Hakk'ın zât ve sıfâtında fâni olması. Başka bir ifade ile: Dünya alâkalarını külliyen kat' ve ehadiyet dergâhına tam bir teveccühle istiğrak haletidir. Sofi, bu maksada erebilmek için her şeyi terk eder.

fenn-i tıb

• Tabiblik, doktorluk. Maddi hastalıklara ilâç ve şifa bulmağa çalışan ilim.

ferdiyet

• Cenâb-ı Hakk'ın birliği. Vahdetle bütün kâinata birden tasarruf eden Allah'ın (C.C.) sıfatı.Ferdiyet mânası insanlara isnad edilirse: Sadece bir olup, benzeri dünyada bulunmayan kimsenin sıfatı olur. Sadece Kur'andan ders alarak irşadda bulunabilen büyük velilik. Hiçbir şahsı merci yapmadan doğrudan

fetanet / fetânet

• Peygamberlerde bulunması lâzım olan sıfatlarından biri. Peygamberlerin; bütün insanların en akıllısı, en zekîsi ve en anlayışlısı olmaları.

fettahiyet / fettâhiyet

• Fethedicilik; Allah'ın her şeye lâyık bir şekil ve suret verme sıfatı.

fettahiyyet

• Fethedicilik. Her şeye lâyık bir şekil açmak ve suret vermek sıfatı.

gane / gâne

• Bazı sayıların sonlarına eklenerek "lik" halinde sıfatlar yapılır. (Meselâ: Cihâr-gâne: f. Dörtlük.) (Farsça)

gayretullah

• Allah'ın hak dinini koruma sıfatı.

• Allahın gayreti, hakkı koruma sıfatı.

gun

• Tarz, gidiş, sıfat. (Farsça)
• Renk. (Farsça)

gune

• Tarz, gidiş, yol, tarz. Sıfat. (Farsça)

hadd-i ekber

• Man: Bir hükmün veya neticenin mahmulü, yani sıfatı veya hali, oluşu. Büyük kaziye.

hadim-ül haremeyn-iş şerifeyn / hâdim-ül haremeyn-iş şerifeyn

• Hilâfeti haiz olmaları hasebiyle Osmanlı Padişahlarına verilen ünvandır. Haremeyn; Mekke ile Medine'ye denilir. İslâm âleminin bu iki şehre hürmet-i mahsusaları sebebiyle ve daha fazla tâzim kasdiyle şerif sıfatını da ilâve ederek "Haremeyn-iş şerifeyn" denilmiştir. Haremeyn'in Hâdimi mânasına gelen

hafiziyyet / hafîziyyet

• Muhafaza edicilik, koruyup esirgeyicilik.
• Cenâb-ı Hakk'ın, bütün tohum ve çekideklerde olduğu gibi, bir mahlûkun başına gelecek vaziyetleri ve başından geçenleri muhafaza edici sıfatı. Cenab-ı Hakk'ın muhafaza ediciliği.

hakaik-i ilahiye / hakaik-i ilâhiye

• Allah'ın zât ve sıfatlarına ait gerçekler.

hakimiyet / hâkimiyet

• Hikmetlilik; Allah'ın herşeyi belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratma sıfatı ve tecellîsi.

hayat / hayât

• Dirilik. Canlılık. Yaşama. Sağlık.
• Fık: Allah (C.C.) kendi Zât-ı Ehadiyyetine mahsus bir hayat sıfatı ile muttasıftır. Bu, Hak Teâlâ'nın ilmi ile, irade ve kudret ile ittisafına hâs bir sıfattır.

• Diri olmak, dirilik.
• Allahü teâlâ hakkında bilmemiz vâcib olan sıfât-ı subûtiyye'den biri. Allahü teâlânın diri olması.
• Bir insanın doğumundan ölümüne kadar geçen zaman.
• Bir insanın ölümünden sonra başlayan ebedî (sonsuz) hayat.

hayat-ı sariye / hayat-ı sâriye

• Varlıklara sirayet etmiş olan umumî hayat; Cenâb-ı Hakkın Hayat sıfatının bir tecellîsi olan varlıklardaki hayatın mebdei, kâinatın hayatı, ruhu.

hazine-i ezeliye-i kelam-ı ilahi / hazine-i ezeliye-i kelâm-ı ilâhî

• İlâhî konuşma sıfatının başlangıcı ve sonu olmayan hazinesi.

henien leküm / henîen leküm

• Size âfiyet olsun, şifa olsun. Helâl olsun.
• Tebrik ederiz.

hikmet

• İnsanın, mevcudatın hakikatlerini bilip hayırlı işleri yapmak sıfatı. Hakîmlik. Eşyanın ahvâlinden, hârici ve bâtini keyfiyetlerinden bahseden ilim. (Buna İlm-i Hikmet deniyor)
• Herkesin bilmediği gizli sebeb. Kâinattaki ve yaradılıştaki İlâhî gaye.
• Ahlâka ve hakikata faydalı

hıllet-i ibrahim

• İbrahim'in (a.s.) dostluğu, dostluk sıfatı olan samimî dostluk, takdir edici arkadaşlık.

hılye

• Güzel sıfatlar, iyi hasletler.
• Süs, zinet.
• Peygamberimiz Hz.Muhammed'in (A.S.M.) evsafı ve bundan bahseden kitab.

hilye

• Güzel sıfatlar. Süs. Zinet. Cevher. Güzel yüz.
• Kılıcın sapındaki veya kınındaki zinet.
• Suret. Hey'et. Görünüş.

• Güzel sıfatlar, Peygamberimizi tasvir eden yazılar.

hilye-i seadet / hilye-i seâdet

• Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem görünüşü veya O'nun görünen bütün uzuvlarının şeklini, sıfatlarını, isimlerini ve güzel huylarını anlatan yazılar. Süslü levhalar üzerine yazılan bu yazılara Hilye-i şerîf de denir.

hıraş

• "Tırmalayan, kazıyan" anlamıyla bileşik sıfatlar yapar. Meselâ: Dil-hıraş : Gönlü tırmalayan, inciten. Samia-hırâş : Kulak tırmalayıcı. (Farsça)

hulul / hulûl

• İlâhî sıfatların mahlûklar ile bütünleştiği onlara nüfuz ettiği esasına dayalı bâtıl bir görüş.

hüsn-ü basar

• Görme sıfatındaki güzellik.

hüsn-ü kelam / hüsn-ü kelâm / حُسْنُ كَلَامْ

• Güzel konuşma (sıfatı).

hüsn-ü zati / hüsn-ü zâtî

• Güzelliğin, bu sıfatı taşıyan varlıkta ayrılmaz bir özellik olması.

hüviyyet

• Asıl. Mâhiyyet. Birisinin kimliği, kim olduğu, kökü, esası ve ne olduğu.
• Cenab-ı Hakkın varlık sıfatı.
• Hamiyyet ve istikametten, ulüvv-ü cenâbdan ibâret olan sıfât-ı hamide.

icraat-ı celaliye / icraat-ı celâliye

• Allah'ın celâl sıfatıyla ilgili işleri, faaliyetleri.

icraat-ı celiliye

• Allah (C.C.)ın celalî sıfatına yani, kibriya ve azametine delâlet eden, kudret-i hakkı ile hâsıl olan icraatı.

idbak

• Ulaştırmak. Yapıştırmak.
• Tecvidde: Harf okunduğu zaman dilin üst damağa yapışmasına denir. Bu sıfatın harfleri. Sad, dad, tı, zı'dır. İsimlerine müdbaka denir.

ifade-i şifahiyye

• Ağızdan söyleyerek, şifahî olarak ifade ederek.

ilahiyyat / ilâhiyyât

• İnanılacak şeylerden bahseden kelâm ilminin; Allahü teâlânın varlığı, zâtı, sıfatları ve fiillerinden (işlerinden) bahseden bölümü.

ilm

• Bir şeyi hakkıyla bilmek, anlamak. Cehlin zıddı.
• Allahü teâlânın subûtî sıfatlarından. Her şeyi bilmesi.
• Bir şeyin sûretinin, görünüşünün zihinde şekillenmesi, bilme, bilgi.

ilm-i kelam / ilm-i kelâm

• Cenab-ı Hakk'ın zât ve sıfatlarından ve nübüvvet ve itikada ait mes'elelerinden İslâmî esaslar dairesinde bahseden ilim. Usul-üd din de denir. Bu hususlara çalışan İslâm allâmelerine "Mütekellimîn" denir.

imamet

• İmamlık. Namazda cemaati idare eden zâtın hal ve sıfatı.
• Halifelik.İmamet iki kısma ayrılır:1- İmamet-i suğra: Namazda cemaate yapılan imamlık.2- İmamet-i kübra : Emir-ül mü'minîn olmak. Yani müslümanlar arasında riyaset-i âmmeyi hâiz bulunmaktır.

iman-ı billah / iman-ı billâh

• Allah'a ve O'nun sıfatlarına inanmak.

iman-ı gaybi / îmân-ı gaybî

• Allahü teâlânın zâtı, sıfatları, âhiret, melekler, Cennet, Cehennem, Mîzân, Sırat gibi gözle görülmeyen şeylere görmeden inanmak.

inhiraf

• Doğru yoldan sapma.
• Dönme.
• Bozulma. Değişme.
• Kırıklık.
• Tecvidde: Harf okunduğu zaman o harfde, dil ucuna veya dil arkasına doğru bir meyli bulunmasına denir. İnhirâf sıfatının harfleri Lâm ve Ra harfleridir. Bunlara Münharif denir.

irade / irâde

• Allahü teâlânın sübûtî sıfatlarından. Allahü teâlânın dilemesi.
• İstemek, seçmek, dilemek tercih etmek.
• Tasavvuf yoluna yeni girenlerin başlangıç halleri. Allahü teâlânın rızâsına kavuşmaya azmedenler, karar verenler için ilk konak.

irade-i aliye

• Tar: Sadrazam tarafından verilen emir. Bu emir yazılı olduğu gibi, şifâhi de olurdu. Yazılı olana "iş'arat-ı âliye" de denilirdi.

irade-i seniyye

• Padişahın, bir işin yapılması veya yapılmaması hakkında verdiği emir. İrade eskiden şifahî, yani ağızdan emir vermek, yahut kendi el yazısı ile yazmak suretiyle verilirdi. Sonradan iradeler mabeyn baş kâtibinin imzasını taşıyan yazılı kâğıtla bildirilmeğe başlamıştır.
• Çok yüksek ve m

iradi bir şeriat / iradî bir şeriat

• İrade sıfatından gelen bir kanun ve düzenleme.

işfa'

• (Şifâ. dan) Hastaya şifalı şeyler verme. Hastanın iyileşmesi için çeşitli çarelere başvurma.

ism-i a'zam

• En büyük isim. Allahü teâlânın bütün sıfatlarını kendinde toplayan ism-i şerîfi. Hadîs-i şerîfte İsm-i A'zamın Bekara ve Âl-i İmrân sûrelerinde olduğu bildirilmiştir. Bâzı âlimler, İsm-i A'zamın "Allahu lâ ilâhe illâ huvel hayy-ul-kayyûm" bâzıları "Lâ ilâhe illâ ente sübhâneke innî küntü minezzâlimî

ism-i fail / ism-i fâil

• Gr: Kendisinden fiil, iş çıkan kimsenin sıfatı. Fâil, hâdim, kâtib gibi.

ism-i tafdil

• Renge, şekil ve vasfa dâir (ef'al) vezninde olan mutlak ve uzuv noksanlığına delâlet etmemek üzere mukâyeseli üstünlük ifâde eden sıfatlardır. Daha büyük, en büyük, daha küçük, en küçük, en güzel, daha güzel gibi mânâlara gelir. (Kebir kelimesinin ism-i tafdili: Ekber; sağir kelimesinin ism-i tafdil

ismat

• Susturma, sükut ettirme.
• Men'etmek.
• Tecvidde : Harfi söylerken lisana ağır geldiğinden, kendilerinden yalnız aslı rübâî olanlar ile, hümasi olanların terkibi men' edilmişti. İsmât sıfatının harfleri; izlâk sıfatının harfleri olan on altı harf ile harf-i meddin maadası olan on

ismet

• Peygamberlerin sıfatlarından biri. Peygamberlerin, peygamber oldukları bildirilmeden önce ve sonra; küçük olsun, büyük olsun bilerek veya bilmeyerek günah işlemekten korunmuş olmaları.
• Günahlardan sakınma, kötü ve çirkin şeylerden uzak durma.

ismi ve sıfati / ismî ve sıfatî

• İsme ve sıfata ait.

iştifa'

• İyi olma, şifa bulma.

istişfa / istişfâ

• Şifa istemek. Hastalıktan kurtulup iyi olmayı arzulamak.

• Şifa dileme, şifa talep etme.

• Şifa isteme.

istişfaen

• Derdine derman aramak gayesiyle. Şifa istemek suretiyle.

istitale

• Uzanmak. Uzantı. Uzayıp gitmek.
• Birisi üzerine faziletlilik dâvasında bulunmak.
• Tecvidde: Harf okunduğunda sesin imtidadına, uzamasına denir. Bu harfe müstatıl harfi de denir. Bu sıfat Dad harfine aittir.
• Tıb: Vücutta bazı organların uzaması.

ittisaf / ittisâf

• Vasıflanmak. Muttasıf olmak. Sıfat sahibi olmak. Bir hâl takınmak.

• Vasıflanmak, bir sıfat sahibi olmak.

• Sıfatlanma.

ittisafkarane / ittisâfkârâne

• Sıfatlanırcasına.

izafet-i maklub

• Ters çevrilmiş terkib. Muzaf-un ileyh ile muzafın yer değiştirmesi olup, böylece birleşik isim ve sıfatlar yapılır. Bu terkibler semâidir; işitilmekle öğrenilir, bir kaideye bağlı değildir. Her terkib bu şekle sokulmaz. Meselâ: Tâb-ı meh: Meh-tâb: Ay ışığı. Çeşm-i âhu: Ahu-çeşm: Ceylân gözlü. Nazar-

izhar

• Açığa vurma. Meydana çıkarma.
• Göstermek. Zâhir ve âşikâre ettirmek.
• Yalandan gösteriş.
• Tecvidde, iki harfin arasını birbirinden ayırıp açarak ihfâsız, idgamsız olarak okumaya denir. Bu sıfatın harfleri Huruf-ı halk denilen harflerdir.

kader

• Allahü teâlânın ilm-i ezelîsi (başlangıcı olmayan ilim sıfatı) ile, ilerde olacak hâdiseleri ezelde (başlangıcı olmayan öncelerde) bilip takdîr etmesi; alın yazısı.

kadim / kadîm

• Başlangıcı olmayan.
• Allahü teâlânın zâtına âit sıfatlarından. Varlığının evveli, başlangıcı olmayan.
• Zaman bakımından eski olan şey.

kadir / kâdir

• Gücü yeten, kudret sâhibi.
• Allahü teâlânın sıfatlarından biri; gücü her şeye yeten, hakîkî kudret sâhibi.
• Gücü yeten.

kahhar

• Galib-i Mutlak ve her an kahretmeğe muktedir olan Allah (C.C.) Hak Celle ve A'lâ'nın esmâ ve sıfâtındandır.

kalem

• Levh-i mahfûz üzerine Allahü teâlânın ilm-i ezelîsi (başlangıcı olmayan ilim sıfatı) ile bilip taktîr ettiği şeyleri yazan, nasıl olduğu insanlar tarafından bilinemeyen kalem.

kanun-u emir

• Emir kanunu; Allah'ı Kudret sıfatının bir tecellisi olan kanun.

kar / kâr

• (Kelimeye bir ek olup, isimleri sıfat yapar) Eden, edici, yapan mânâlarına gelir ve li, lı, cı, ci gibi eklerin de karşılığıdır. İtaat-kâr, hilekâr, isyan-kâr, hamur-kâr, kanaatkâr...gibi. (Farsça)

kaza ve kader / kazâ ve kader

• Allahü teâlânın meydana gelecek hâdiseleri ilm-i ezelîsi (başlangıcı olmayan ilim sıfatı) ile ezelde (başlangıcı olmayan öncelerde) bilip takdîr etmesi ve bu hâdiselerin zamânı gelince, Allahü teâlâ tarafından yaratılması ve meydana çıkması. Allahü teâlânın birşeyin varlığını ezelde bilip, takdîr et

kelam / kelâm / كَلَامْ

• Allahü teâlânın subûtî sıfatlarından. Cenâb-ı Hakk'ın, âlet, harf ve sese ihtiyaçtan münezzeh (uzak) olarak söylemesi.
• Îmân ve îtikâd bilgilerini delîlleri ile anlatan ilim.

• Söz. Bir mânayı ifâde eden, bir maksadı anlatan ifâde.
• Allah'a mahsus bir sıfat.
• Fık: Allah (C.C.) Kelâm sıfatını da hâizdir. Onun kelâmı harften ve savttan (sesden) münezzehtir, ezelidir, ebedidir.
• Ist: Hikmet ve mantık esaslarıyla Allah'ın (C.C.) varlığı, birliği, İ

• Söz, ilâhî sıfatlardan biri.

• Konuşma (sıfatı).

kelam-ı nefsi / kelâm-ı nefsî

• Allahü teâlânın kelâm sıfatının harf ve ses içerisine sokulmadan yâni kelâm-ı lafzî hâlini almadan önceki hâli.

kelamın kuyudat ve keyfiyatı / kelâmın kuyudat ve keyfiyatı

• Kelâmın küllünü meydana getiren harf, kelime gibi parçalarıyla, bunların sarf ve nahiv yönünden hususiyetleri. Meselâ: Müzekkerlik - müenneslik, mârifelik - nekrelik, mübtedâ - haber, sıfat - mevsuf gibi.

kelimat-ı hikmet

• Hikmetin kelimeleri; Allah'ın her bir varlığı belirli gaye ve faydaya yönelik olarak, tam yerli yerinde yaratma sıfatının kelimeleri, sözleri.

kelime-i tenzih / kelime-i tenzîh

• Allahü teâlânın her türlü noksan sıfatlardan temiz ve uzak olduğunu ifâde eden "Sübhânellah" sözü.

kemal

• Kâmillik, olgunluk. Olgunlaşma. Erginlik. Bütün güzel sıfatlarla muttasıf olmak. Fazilet.
• Değer, baha.
• Fazlalık.
• Sıdk ile yapılan güzel iş.

kemal sıfatları / kemâl sıfatları

• Allahü teâlânın zâtında ve işlerinde hiçbir kusûr, karışıklık, değişiklik ve noksanlık olmadığını gösteren hayât (diri olmak), ilim (bilmek), sem' (işitmek), basar (görmek), kudret (gücü yetmek), irâde (istemek), kelâm (söylemek) ve tekvîn (yaratmak) sıfatları. Bunlara Subûtî, Hakîkî ve Kâmil sıfatl

kemal-i ilahi / kemâl-i ilâhî

• Allah'ın bütün noksanlıklardan yüce ve en mükemmel sıfatlara sahip olması.

kemal-i san'at ve sıfat / kemâl-i san'at ve sıfat

• San'at ve sıfattaki mükemmellik.

kemal-i sıfat / kemâl-i sıfât / كَمَالِ صِفَاتْ

• Sıfatların mükemmelliği.

kemalat-ı sübhaniye / kemâlât-ı sübhâniye

• Bütün eksikliklerden yüce olan Allah'ın sonsuz mükemmellikteki sıfatları, nitelikleri.

kibriya-yı azamet / kibriyâ-yı azamet

• Zât ve sıfatların büyüklüğün sonsuz ve daimî oluşu.

kıdem

• Öncelik ve eskilik.
• Evveli bulunmamak. Ezeli olmak.
• Başkasından daha önce olmak. Zamanca daha evvelki olmak. Rütbece daha yüksek olmak.
• Cenab-ı Hakkın "Kıdem" sıfatı, yâni; ebedî ve ezelî oluşu.

• Allahü teâlânın zâtî sıfatlarından. Allahü teâlânın ezelî olması, varlığının başlangıcı bulunmaması.

kıyam bi nefsihi / kıyâm bi nefsihî

• Allahü teâlânın zâtî (zâtına âit) sıfatlarından; varlığı kendinden olan, hiçbir şeye muhtâc olmayan.

kıyam-ı binefsihi / kıyam-ı binefsihî

• (Kıyâm-ı bizâtihî) : Fık: Varlığı, durması kendi zâtı ile olmak mânasında bir sıfat-ı İlâhîdir. Şöyle ki: Hak Teâlâ'nın ezelî ve ebedî olan varlığı kendi zâtı ile kaimdir. Kendi varlığı, kendi hüviyetinin, kendi mukaddes zâtının muktezasıdır. Aslâ başkasının değildir. Bunun için, Allah Teâlâ'ya "Vâc

kuddus

• Kusur ve noksanlıklardan müberrâ olan, en mukaddes. Hiç eksiği olmayan, pâk, temiz. Cenab-ı Hakk'ın sıfatlarındandır.
• Mübarekliğin hadsiz derecesini ifâde eder. "En mukaddes" gibi.

kuddusi / kuddusî

• Cenab-ı Hakk'ın Kuddus sıfatına dair ve müteallik. Kusursuz olan Cenab-ı Hakk'a ait.
• Kudsi ve temiz olana ait ve ona müteallik.

kudret

• Güç. Takat.
• Her yeri kaplayan kudretullah.
• Varlık. Ehliyet. Becerebilme.
• Zenginlik.
• Kabiliyet.
• İlm-i kelâmda: Allah Teâlâ'ya mahsus ezelî ve ebedî ve bütün kâinatta tasarruf eden sıfattır.

• Güç, güçlü olma.
• Allahü teâlânın sıfat-ı sübûtiyyesinden biri. Allahü teâlânın her şeye gücünün yetmesi.
• Kullara âit sınırlı olan güç, kuvvet.

küfr

• Örtmek mânâsınadır. Kalbe âit bir sıfattır. Hak dini inkâr edip, hakkı inkâr edene ve gizleyene "kâfir" denilir. Kâfirliğin sıfatı küfürdür.
• Allaha inanmamak. Hakkı görmemek. İmansızlık.
• Allaha (C.C.) yakışmıyan sıfatlar uydurmak. Müslümanlığa uymayan şeylere inanmak.

külli irade / küllî irâde

• Allahü teâlânın başlangıcı ve sonu olmayan irâde (dileme) sıfatı.

kutb-u devran

• Halife ve bu sıfatı alan Osmanlı padişahı.

kuyud ve hey'at / kuyud ve hey'ât

• Bir sözün bütününü meydana getiren harf, kelime gibi parçalarıyla bunların sarf ve nahiv (dilbilgisi) yönünden özellikleri; meselâ, erkeklik-dişilik, belirlilik-belirsizlik, isim-sıfat gibi.

kuyudat / kuyûdât

• Kayıtlar; bir sözün bütününü meydana getiren harf, kelime gibi parçalarıyla bunların sarf ve nahiv (dilbilgisi) yönünden özellikleri; meselâ, erkeklik-dişilik, belirlilik-belirsizlik, isim-sıfat gibi.

kuyudat-ı kelam / kuyûdât-ı kelâm

• Sözün kayıtları; bir sözün bütününü meydana getiren harf, kelime gibi parçalarıyla bunların sarf ve nahiv (dilbilgisi) yönünden özellikleri; meselâ, erkeklik-dişilik, belirlilik-belirsizlik, isim-sıfat gibi.

lafzullah

• Allah lâfzı. (Bu kelime Kur'ân-ı Kerimde 2806 defa zikredilmiştir. Bu lâfız bütün "sıfat-ı kemâliyeyi" tazammun eden bir sadeftir.)

levn

• Renk, boya. Sıfat, nev', çeşit, tür. Bir şeyi diğerinden ayıran alâmet.

leyse kemislihi şey'ün

• Ne zâtında, ne sıfâtında, ne de ef'âlinde naziri yoktur, şebihi olamaz!.

lin / lîn

• Yumuşaklık ve mülayim olmak.
• Tecvidde: Bu sıfata sahib olan vav, ye harfleridir.

ma'budiyyet

• Mâbud oluş. Kendine ibâdet edilmeğe lâyık olan, ki bu sıfat ancak Allah'a mahsustur. Uluhiyyet.

ma'lumiyet

• Ma'lumluk. Bilinme, belli olma.
• Bilinen ve belli olan şeyin hâl ve sıfâtı.

ma'rifet

• Bilme, tanıma, gönülle bilme. Allahü teâlânın sıfatlarını ve isimlerini hakkıyla bilme, tanıma. Ma'rifetullah.

ma-i mevsufe / mâ-i mevsufe

• Şey mânasında nekre olup bir sıfattan evvel kullanılır. (Nazartu ilâ mâ mu'cebin leke: Sana hoş gelen şeye baktım) cümlesindeki gibi...Bazan da sıfatsız olur. (Ni'me-mâ: Ne güzeldir) (Meselen-mâ: Bir misâl olarak) kelimelerinde gördüğümüz gibi.

ma-i mukayyed / mâ-i mukayyed

• Çiçek, üzüm, kavun-karpuz suyu gibi cinsi ve sıfatı birlikte söylenen sular.

mahall-i taalluk-u kudret / mahall-i taallûk-u kudret

• Cenâb-ı Hakkın kudret sıfatının tecellî ettiği yer, mahal.

• Cenâb-ı Hakkın kudret sıfatının tecellî ettiği yer, mahal.

masdar-ı ca'li / masdar-ı ca'lî

• (Mec'ul) yapma olan masdar. Arapçada, bazı isim ve sıfatların sonlarına (-iyyet) ilâve edilerek yapılır. Meselâ: İnsan: İnsaniyyet, Şâir: Şâiriyyet. Câhil: Câhiliyyet. Merbut: Merbutiyyet gibi.Arapça veya Farsça kelimenin sonuna (-îden) eki getirilerek yapılır. Meselâ: Cenk. den, Cengîden: Cenk etme

masumiyet-i enbiya / mâsumiyet-i enbiya

• Peygamberlerin masumluğu, günahsızlığı; ismet sıfatına sahip olmaları.

mazhar-ı esma / mazhar-ı esmâ

• Çok sıfatlara ve isimlere mensub hâller kendinde görünen. İsimlere, isimlerinin üzerinde te'sirlerine mazhar (sâhib) olan.
• Cenab-ı Hakkın isimlerinin tecellisine mazhar ve âyine olmuş olan.

mecbul

• (Cibillet. den) Yaratılmış. Yaratılışında bir hâl veya sıfat bulunan.

mecma-i evsaf-ı masume

• Masum sıfatların bir araya toplandığı yer.

melik / melîk

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Zâtında, sıfatlarında, hiçbir şeye muhtaç olmayan, her şey varlığında ve varlıkta kalmasında O'na muhtaç olan, her şeyin sâhibi, yaratıcısı.
• Pâdişâh, hükümdar.

• Hâkim-i Mutlak. Hükümdar. Sultan. Memleket sahibi. Padişah. Kadir. (Daimî sıfattır.)

meraya-yı mevcudat / merâyâ-yı mevcudat

• Allah'ın isim ve sıfatlarına ayna olan varlıklar.

mevsuf / mevsûf / مَوْصُوفْ

• Vasıflanan. Bir sıfatla tavsif edilen.
• Kendisinde bir sıfat mevcud olan, kendisine bir sıfat isnad edilmiş olan.

• Sıfat sahibi, sıfatlanan.

• Vasıflı, sıfatlanan.

• Bir vasıfla sıfatlanan.

mevsuf-u zülkemal / mevsûf-u zülkemâl

• Sonsuz kemâl sahibi ve mükemmel sıfatlarla vasıflanan Allah.

mir'at-ı vacibü'l-vücud ve'l-mennan / mir'ât-ı vâcibü'l-vücud ve'l-mennân

• Varlığı zorunlu olup var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan ve yarattıklarına herşeyi karşılıksız veren Allah'ın isim ve sıfatlarını yansıtan ayna.

mirac-ı marifet / mirac-ı mârifet

• Allah'ı isim ve sıfatlarıyla tanıyıp bilme gibi yüce bir makama çıkmaya vasıta olan mânevî merdiven.

misal

• Bir şeyin benzer hali. Benzer. Örnek.
• Düş. Rüya.
• Ahlâk ve âdâbla ilgili kıssa ve hikâye.
• Bir şeyin örneği ve sıfatı. Kısas.
• Gr: İlk harfi harf-i illet olan (yani; elif, vav veyahut da yâ olan) fiil veya kelime.

mıska

• Şifâ âyet-i kerîme ve duâlarının yazılı olduğu kâğıt, muska.

mu'attala

• Allahü teâlânın sıfatlarını inkâr eden bozuk bir fırka, topluluk.

muattıl

• Allah'ın sıfatlarını inkâr eden.

muattıla

• Allah'ı veya Allah'ın sıfatlarını inkâr eden.

mücteba / müctebâ

• Seçilmiş mânâsına, Resûlullah efendimizin mübârek sıfatlarından. Eğer ümmet isen, ol müctebâya, Uymalısın sünnet-i Mustafâ-yı safâya.

müdebbiriyet

• Allah'ın idare etme ve ilmiyle herşeyin sonunu görüp ona göre hikmetle iş yapma sıfatı.

muhalefet-ün li-l havadis

• Cenab-ı Hakk'ın ne zâtında ne sıfâtında (mevcud olsun, mevhum olsun, muhayyel olsun), hiç bir şeye hiç bir cihette benzememesi.

muhalefetün-lil-havadis / muhâlefetün-lil-havâdis

• Allahü teâlânın, zâtında, sıfatlarında ve fiillerinde (işlerinde) yarattıklarına, hiçbir bakımdan benzememesi.

mükaşefe / mükâşefe

• Gizli şeyleri birbirine açıp keşf ve izhar etmek, açığa çıkarmak. Meydana çıkarmak.
• Bir hususu keşif yolu ile anlamak, bilmek.
• Cenab-ı Hakk'ın zât ve sıfatlarına ve sâir sırlarına vukufiyyet.

mukayyed

• Kayıtlanmış, bağlanmış; mutlak olmayan, bir sıfat, hâl, gâye veya şarta bağlı olan lafız (söz).

mukayyed su

• Cinsi ve sıfatı birlikte söylenen ve herhangi bir şeyle kayıtlanmış sular.

münezzeh

• Kusur, eksiklik ve muhtâçlıktan uzak. Allahü teâlânın noksan sıfatlardan uzak olduğunu bildirmek için kullanılan bir tâbir.

müşahedetullah

• Varlıklar üzerinde Allah'ın isim ve sıfatlarının yansımalarını gözlemleme.

müsebbih

• Allah'ı tesbih edip anan, Allah'ı noksan sıfatlarından tenzih eden ve zikreden, Sübhanallah diye Allah'ı tesbih eden.

müsebbihan

• Tesbih edenler. Bütün noksan sıfatlardan, her çeşit kusurdan Cenab-ı Hakkın uzak, temiz ve pâk olduğunu ikrar edenler, söyleyenler. (Farsça)

müşekkik

• Bir cins içindeki ferdlerin hepsinde eşit miktârda bulunmayan sıfat, özellik.

müsemma-i vahid-i ehad / müsemmâ-i vâhid-i ehad

• Zât ve sıfatlarıyla bir olan ve birliği her bir şeyde tecelli eden şeklinde isimlendirilen Cenâb-ı Hak.

muska

• Şifâ âyet ve duâlarının yazılı olduğu, dürülüp bağlanmış rukye.

müstefad

• İsifade olunan.

müstekim / müstekîm

• Doğruluk üzere olan, doğru yolda yürüyen. Doğrulukla sıfatlanmış kimse.

müsteşfa

• Hastahane, şifa yurdu.

müsteşfi / müsteşfî

• Şifa isteyen, hastalığının iyi olmasını isteyen.
• Kendisine baktıran.
• Hastahane.

müstevi

• Düz. Her tarafı bir, doğru. Tesviye görmüş.
• Düzlem.
• Gr: Müennes ve müzekkeri bir olan isim. Sıfat.

mütekebbir

• Allahü teâlânın ism-i şerîflerinden. Yaratılanların sıfatlarından uzak, vehim ve aklın anlamasından yüksek, azamet ve kibriyâ (büyüklük) sıfatıyla her şeyden ayrılmış olup, her şeyden yüce ve yüksek olan.
• Kibirlenen, kendisini başkalarından üstün gören, kendini beğenen.

mütekellim-i ezeli / mütekellim-i ezelî

• Ezelî kelâm sıfatına sahip olan ve konuşması, hiçbir varlığın konuşmasına benzemeyen Allah.

müteşeffi

• (Şifa. dan) Şifa bulan, iyileşen.
• Öcünü, intikamını alarak rahatlaşan.

mütevati / mütevâtî

• Bir cins içinde bulunan ferdlerin hepsinde müsâvî, eşit miktarda bulunan sıfat, husûsiyet, özellik.

muttasıf

• İttisâf eden. İyi veya kötü bir sıfatla tarif edilen. Vasıflanmış, vasfı mevcut olan.

• Vasıflanan, kendisinde bir hal, bir sıfat, bir vasıf bulunan.

• Sıfatlanan, özellik kazanan.

muttasıf olma

• Sıfatı üzerinde taşıma.

muzafun ileyh

• Arapça gramerine göre kendisine bir sıfatın izafe edildiği kelime.

müzekker

• Erkek, er.
• Gr: Müennesin zıddı. Kelimeyi erkek gösteren. (İsim, zamir, sıfat, fiil).

nafi / nâfi

• Faydalı, şifalı.
• Esma-ı hüsnadan bir ad.

nafi'

• Menfaatli. Faydalı. Yarar. Şifalı.
• Esma-i Hüsnâdan bir isim.

nak

• Nisbet edatı olarak kelimelere eklenir, sıfat meydana getirilir. Meselâ: Gam-nâk : Gamlı, kederli. (Farsça)

naki'

• Tâze.
• Şifâlı devâ.

necis

• Pis, necasetli, murdar.
• Şifa bulmaz dert.

nefs-i mutmainne

• İyiliği kötülükten ayırt ettirerek insanlık vazifesini tanıttıran ve vicdanına rahatlık veren hâl. İnsanı Allah'a yaklaştıran hâl. Günaha meyleden kötü sıfatlardan temizlenmiş ve güzel ahlâk ile muttasıf olarak kurb-u İlâhiye itmi'nan ve istikrar kazanmış olan insan iradesi. Nefsin, Allah'ın emirler

niam-ı sübhaniye / niam-ı sübhâniye

• Zâtında, sıfatında ve işlerinde eksiksiz ve kusursuz olan Allah'ın nimetleri.

nisar

• "Saçan, saçıcı" mânasına gelir ve kelimeleri sıfatlandırır. Meselâ: Pertev-nisar : Işık saçan.

nuut

• (Tekili: Na't) Vasıflar, keyfiyetler, umuma şâmil sıfatlar.
• Peygamberimiz Aleyhissalâtü Vesselâm hakkındaki medhiyeler.

racim / racîm

• "Allahü teâlânın rahmetinden kovulmuş uzaklaştırılmış" mânâsına şeytanın Kur'ân-ı kerîmde bildirilen sıfatı.

rahim / rahîm

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (ism-i şerîflerinden). Âhirette yalnız müslümanlara acıyan.
• Günahkâr müslümanlara âhirette çok acıyıcı mânâsına Resûlullah efendimizin sıfatlarından.

rahmaniyet / rahmâniyet

• Allah'ın bütün varlıkları kuşatan merhamet edicilik sıfatı.

ric'i talak / ric'î talâk

• Geri dönülebilen talâk (boşanma). Zevceye yaklaştıktan sonra sarîh (açık) veya işâretle, üç adedine veya bir ivâza (bedele, karşılığa) bağlı olmaksızın ve beynûnete yâni ayrılığa delâlet eden (gösteren) bir sıfatla sıfatlanmamış ve bir şeye teşbîh ed ilmemiş (benzetilmemiş), gerek sarîh (açık) lafız

rihve-i mehmuse harfleri

• "Fe, ha, se, he, şın, hı, sad, sin" Bu harflerde sesin kemâli ile nefes birlikte akar. Rehavet ve hems sıfatı, zayıf sıfatlardır, bunun için rehavet sesin kâmilen akmasını, hems de nefesin kâmilen akmasını icabettirir.

rukye

• Şifâ âyetleri ve duâlarını yazmak, okuyup hasta üzerine üflemek. Mıska.

sadr / صدر

• Göğüs. (Arapça)
• Baş. (Arapça)
• Başköşe. (Arapça)
• Sadrazam. (Arapça)
• Sadra şifa vermek: İşe yaramak, rahatlatmak. (Arapça)

saffat

• (Çoğulu: Sıfâ-Esfâ-Sufâ) Düz kaygan taş.

şafi / şâfi / şâfî / شَاف۪ي

• Hastaya şifa veren (Allah. C.C.).
• Yeter görünen, kifayet eden.

• Hastaya şifa veren Allah.

• Yarattıklarına şifa verip iyileştiren, sağlık ihsan eden Allah.

• Şifâyı veren (Allah).

şafi-i hakiki / şâfî-i hakikî

• Hastalıkları iyileştiren, gerçek şifâ verici olan Allah.

şafi-i hakim / şâfî-i hakîm / شَاف۪ئِ حَك۪يمْ

• Her işi hikmetli olan, her şifâyı veren (Allah).

şafi-i hakim-i zülcelal / şâfî-i hakîm-i zülcelâl

• Hastalara şifa veren, her şeyi hikmetle, belli bir gaye ile yaratan ve sonsuz haşmet sahibi olan Allah.

safiha

• (Çoğulu: Safayih) Yüzün derisi.
• Kapı tahtası.
• Kâğıdın bir tarafı.
• Yassı ve düz nesne.
• Enli kılıç. (Bu mânâya C: Sıfâh)

sahih bey' / sahîh bey'

• Aslı ve sıfatı dîne uygun olan satış. Mûteber olması için bütün şartlarını taşıyan alış-veriş.

salabet

• Metanet, katılık, sulbiyet.
• Peklik, dayanma. Sağlamlık.
• Mukaddesatı korumak hususunda cesaret, metanet ve sebat gibi sıfatlarla muttasıf olmak. (Bunun zıddı: Lâübalilik)

salah

• Bir şeyin en iyi hâli. Rahatlık, sulh, iyileşme, düzelme, iyilik. Dine olan bağlılık. Her hayra câmi faziletlerin toplanmasında hâsıl olan yüksek bir sıfat. (Mukabili fesad ve fücurdur)

şedide-i mechure

• Elif, cim, dal, tı, ba harfleridir. Bunların zıddı: Rehavet (rahvet) ile Beyniye sıfatıdır.

sefer der vatan

• Nakşibendiyye yolunun on bir temel esâsından biri. Sâlikin (tasavvuf yolunda bulunan kimsenin) kötü ahlâk, beşer (insan) tabiatının sıfatlarından kurtulması, beşerî sıfatlardan meleklere âit sıfatlara, kötü, çirkin vasıflardan, iyi, güzel ahlâka geçm esi.

selam / selâm

• Esmâ-i hüsnâdan (Allahü teâlânın güzel isimlerinden). Zâtı ayıplardan (kusurlardan), sıfatları noksanlıklardan ve işleri kötülüklerden uzak, temiz olan.
• İki müslüman karşılaşınca veya ayrılırken birinin diğerine; "Es-selâmü aleyküm" veya "Selâmün aleyküm" yâni dünyâda ve âhirette sel

sem'

• İşitme, işitici olma. Allahü teâlânın subûtî sıfatlarından.

şeriat-ı fıtriye

• Cenab-ı Hakk'ın kâinatta vaz'ettiği fıtrî kanunlar. Âlemin harekât ve sükûnetini tanzim eden ve Allahın irade sıfatından gelen kanunlar.

settar / settâr

• "Kulların günâhını örten" mânâsında Allahü teâlânın sıfatlarından.

seyr-i fillah

• Allahü teâlânın isimlerinde ve sıfatlarında ilerleme. Allahü teâlânın beğendiği ve râzı olduğu şeylerde fânî olma (yâni O'nun sevdiklerini sevmek ve O'nun sevdikleri kendine sevgili olmak).

sıddikiyet / sıddîkiyet

• Sadâkat ve doğrulukta en ileri oluş. Çok sâdık olma hâli. Velilik mertebesinin nihâyeti. Peygamberlik mertebesinin bidâyeti olan makam.
• Aşere-i Mübeşşere'nin birincisi ve ilk halife olan Hz. Ebubekir'in (R.A.) nâmı ve sıfatıdır.
• Çok doğru olup, hiç yalan söylememek.

sıdk

• Doğruluk.
• Peygamberlerin sıfatlarından.

şifa

• Bk.şifâ'
• Şifa bahşetmek: Şifa vermek, iyileştirmek.
• Şifa bulmak: İyileşmek.

şifa ayet-i kerimeleri / şifâ âyet-i kerîmeleri

• Kur'ân-ı kerîmdeki altı şifâ âyeti. Tevbe sûresi on dördüncü âyetinin sonu, Yûnus sûresi elli yedinci âyetinin ortası, Nahl sûresi altmış dokuzuncu âyetinin orta kısmı, İsrâ sûresi seksen ikinci âyetinin baş tarafı, Şuarâ sûresinin sekseninci âyeti, Fussilet sûresi kırk dördüncü âyetinin ortası.

şifa' / şifâ' / شفاء

• Şifa,iyileşme. (Arapça)

şifa-bahş

• Şifa veren.

• Şifa veren, iyilik veren, iyileştiren. (Farsça)

şifa-i acil / şifa-i âcil

• Acil şifa, hastalıktan çabuk kurtulma, çabuk iyileşme.

şifa-resan

• Şifa veren, şifa yetiştiren.

şifa-yı acil / şifâ-yı âcil

• Âcil şifâ.

şifa-yı kudsiye

• Kutsal bir kaynaktan gelen şifa.

şifa-yı manevi / şifa-yı mânevî

• Mânevî şifa, deva.

şifabahş / şifâbahş / شفابخش

• Şifâ bahşeden, şifâ veren.

• Şifa veren.

• Şifa verme, iyileştirme. (Arapça - Farsça)
• Şifâbahş olmak: Şifa vermek, iyileştirmek. (Arapça - Farsça)

şifadar / şifâdâr

• Şifa veren, şifalı.

• Şifalı.

şifadarane / şifadarâne / şifâdârâne

• Şifa vererek.

• Şifalıca.

şifahane / şifâhâne

• Şifaya vesile olan yer; hastane.

şifahane-i ecza

• Şifâ verici ilâçlar deposu.

şifahane-i hikmet

• Bilim, hikmet şifahanesi.

şifahane-i kalb / şifahâne-i kalb

• Kalplerin şifâ yeri, kalp hastanesi.

şifahane-i kur'an / şifâhâne-i kur'ân

• Kur'ân'ın şifâ dairesi.

şifahi / şifahî

• Ağızdan, şifahen, sözlü.

şifahiyat / şifahiyât

• Ağızdan söylenilen, şifahî olan, sözlü ifadeler.

şifakar / şifakâr / şifâkâr / شفاكار

• Şifalı. Şifaya sebeb olan. (Farsça)

• Şifalı.

• Şifa veren, iyileştiren. (Arapça - Farsça)

sifal

• (Sifâle) Topraktan yapılmış (çanak, çömlek, testi gibi) şey. (Farsça)
• Orak. (Farsça)
• Fıstık, ceviz, bâdem kabuğu. (Farsça)

şifanapezir / şifânâpezîr / شفاناپذیر

• (Şifâ-nâpezir) Tedavi edilmez, şifa bulmaz, tedavi olmaz. (Farsça)

• İyileşmez, onulmaz, şifa bulmaz. (Arapça - Farsça)

şifapezir

• İyileşebilir, şifa bulabilir, geçebilir. (Farsça)

şifaresan / şifâresan / şifâresân / شفارسان

• Şifaya erişen, hastalığı iyileşen. (Farsça)

• Şifa veren.

• Şifa veren.

• Şifa veren, iyileştiren. (Arapça - Farsça)

şifasaz

• Şifa veren, iyi eden. (Farsça)

sıfat / sıfât / صفات / صِفَاتْ

• Sıfatlar, özellikler.

• (Tekili: Sıfat) Sıfatlar, vasıflar.

• Sıfatlar.

• Sıfatlar.

sıfat terkibi

• Sıfat tamlaması. Meselâ: "Kâmil insan" kelimeleri bir sıfat terkibidir. Burada Türkçe ifâdeye göre "kâmil insan" terkibinden birinci kelime sıfat (belirten), ikinci kelime ise mevsuf (belirtilen) dir. Farsça kâideye göre "insan-ı kâmil" diye söylenir.

sıfat ve esma-i ilahiye / sıfât ve esmâ-i ilâhiye

• Allah'ın isimleri ve sıfatları.

sıfat-ı adediye / sıfât-ı adediye

• Sayı sıfatları.

sıfat-ı ayniye

• Sadece zâta mahsus olan sıfat. Zatî sıfat. Lafza-i Celalin sadece Cenab-ı Vâcib-ül Vücud olan Rabbimize mahsus olması gibi.

sıfat-ı azime / sıfat-ı azîme

• Büyük sıfat.

sıfat-ı cemaliye / sıfât-ı cemâliye

• Cenâb-ı Hakkın güzellik sıfatları.

sıfat-ı ef'al alemi / sıfât-ı ef'al âlemi

• Cenâb-ı Hakkın fiillerinin sıfatları âlemi.

sıfat-ı erbaa / sıfât-ı erbaa

• Dört sıfat; sağırlık, dilsizlik, körlük, karanlık.

sıfat-ı fiiliye / sıfât-ı fiiliye

• Cenab-ı Hakka mahsus fiili sıfatlar.

• Cenab-ı Hakk'a (C.C.) mahsus fiilî sıfatlar. (İhyâ, icad, in'âm, tasvir, tezyin, terzik... gibi)

sıfat-ı hassa / sıfât-ı hassa / sıfât-ı hâssa

• Şahsa ait özel sıfatlar.

• Hususi sıfatlar, şahsa ait sıfatlar.

sıfat-ı hayat

• Hayat sıfatı.

sıfat-ı ilahiye / sıfât-ı ilâhiye

• Allah'ın sıfatına ait özellik.

• Allah'a aid sıfatlar. Kendisini ve mânasının zıddını Cenab-ı Hakk'a nisbet caiz olan vasıflar. (Rıza, Rahmet, Gazab... gibi)

sıfat-ı ilahiyye / sıfat-ı ilâhiyye

• Allahü teâlânın zâtî ve subûtî sıfatlarının hepsi.

sıfat-ı ilim

• İlim sıfatı, niteliği.

sıfat-ı irade / sıfat-ı irâde / صِفَتِ اِرَادَه

• Cenâb-ı Hakkın irade sıfatı.

• Allahın herşeyi kuşatan irâde sıfatı.

sıfat-ı işariye / sıfât-ı işariye

• İşaret sıfatları.

sıfat-ı kelam / sıfat-ı kelâm

• Konuşma sıfatı.

sıfat-ı kemal / sıfât-ı kemâl

• Eksiksiz ve mükemmel olma sıfatı.

sıfat-ı kemaliye / sıfât-ı kemâliye

• Allah'ın her türlü kusur ve eksiklikten uzak olan mükemmel sıfatları, nitelikleri.

sıfat-ı kudret

• Kudret sıfatı, niteliği.

sıfat-ı ma'neviyye

• Allahü teâlânın subûtî sıfatları.

sıfat-ı meşhure / sıfât-ı meşhure

• Meşhur sıfatlar, özellikler.

sıfat-ı muhita / sıfât-ı muhita

• Herşeyi kuşatan sıfatlar.

sıfat-ı mukaddese / sıfât-ı mukaddese

• Mukaddes sıfatlar.

sıfat-ı mutlaka / sıfât-ı mutlaka

• Sınırsız sıfatlar, vasıflar, nitelikler.

sıfat-ı nefsiyye

• Allahü teâlânın Vücûd yâni var olma sıfatı.

sıfat-ı rububiyet / sıfât-ı rububiyet

• Rububiyete dair sıfatlar; her bir varlığa yaratılış gayelerine ulaşması için muhtaç olduğu şeylerin verilmesi, onların terbiye edilip idare edilmesi ve egemenlik altında bulundurulmasına dair İlâhî sıfatlar, özellikler.

sıfat-ı sabite / sıfat-ı sâbite

• Sabit sıfat, nitelik; burada Cenâb-ı Hakkın zatında sabit olan hidayet etme sıfatı kastediliyor.

sıfat-ı samedaniye / sıfât-ı samedâniye

• Her şey Kendisine muhtaç iken Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah'ın sıfatları.

sıfat-ı seb'a / sıfât-ı seb'a

• Yedi sıfat.

sıfat-ı seb'a-i kudsiye / sıfât-ı seb'a-i kudsiye

• Kutsal yedi sıfat.

sıfat-ı selbiye / sıfât-ı selbiye

• Cenab-ı Hakk'ın vahdaniyet, kıdem, beka, kıyam-ı binefsihi, muhalefetün-lilhavâdis gibi sıfatlarıdır. Mânalarında nefiy olduğu için "Selbî" denir. Meselâ: Vahdaniyet, çokluğun; kıdem, fâniliğin nefyi olduğu gibi.

sıfat-ı selbiyye

• Allahü teâlâda bulunması câiz olmayan sıfatlar.

sıfat-ı semaiye / sıfat-ı semâiye

• Gr: Kelimeye ait, kaideye, gramere uygun olmaksızın işitilmekle öğrenilen sıfat.

sıfat-ı sübhaniye / sıfât-ı sübhâniye

• Her türlü kusur ve noksandan uzak olan Allah'ın sıfatları.

sıfat-ı sübutiye / sıfât-ı sübutiye

• Cenab-ı Hakk'ın sıfatları: Hayat, İlim, Sem', Basar, İrade, Kudret, Kelâm, Tekvin sıfatları. Bunlara "Sıfât-ı semaniye" de denir.

sıfat-ı sübutiyye / sıfat-ı sübûtiyye

• Allahü teâlânın zâtında (kendisinde) bulunmakla birlikte başka varlıklarda da sınırlı olarak bulunan sıfatları. Bu sıfatlara sıfat-ı hakîkiyye de denir.

sıfat-ı tehevvür

• Öfke sıfatı; sonunu düşünmeden öfkeli hareket etme.

sıfat-ı ulya / sıfât-ı ulyâ

• Yüce, yüksek sıfatlar.

sıfat-ı zatiye / sıfât-ı zâtiye

• (Sıfât-ı lâzime - Sıfât-ı vâcibe) Allah'ın zatından ayrılması mümkün olmayan ve zatına lâzım ve vâcib olan sıfatlar.
• Tecvidde: Harflerin zâtından ayrılması mümkün olmayan sıfatlarıdır.

sıfat-ı zatiyye / sıfat-ı zâtiyye

• Allahü teâlânın zâtında (kendisinde) bulunup diğer varlıklarda bulunmayan, yalnız Allahü teâlâya mahsûs sıfatları. Bu sıfatların sonradan yaratılan varlıklarla hiçbir sûrette bağlantıları yoktur. Bu sıfatlara sıfat-ı Vücûdiyye ve sıfat-ı Ulûhiyyet de denir.

sıfati / sıfatî / sıfâtî

• Sıfatla ilgili.

• Sıfatlarla ilgili.

şifayab / şifâyab / şifâyâb / شفایاب

• Şifa bulma, iyileşme. (Farsça)

• Şifa bulma, iyileşme.

• Şifa bulma.

• Şifa bulan. (Arapça - Farsça)
• Şifâyâb olmak: Şifa bulmak, iyileşmek. (Arapça - Farsça)

sireten / sîreten

• İç yapısı, ahlâk ve sıfat itibarıyla.

sırr-ı tesbihat

• Cenâb-ı Hakkın bütün noksan sıfatlardan uzak ve bütün kemâl sıfatlara sahip olduğunu ifade eden sözlerin sırrı.

subbuhun kuddusün / subbûhun kuddûsün

• "Allah (C.C.) subbûhtur, kuddûstür. Zâtına ve sıfatına fena, noksan ve kusur yanaşamaz. Her zaman ve her dilde, her mahluk onu tesbih ve takdis eder." gibi mânâları ifade eder.

sübhan

• Eksikliklerden uzak ve mükemmel sıfatlar sahibi olan Allah.

sübhanallah

• Cenab-ı Hakk'ın mahlukatı ve eserleri karşısında duyulan hayret ve taaccübü ifade etmek için söylenir. Cenab-ı Hakkın zâtında, sıfâtında ve ef'alinde bütün kusurlardan münezzehiyetini ifade eder.

sübhani / sübhanî

• Allah (C.C.) ile alâkalı. İlâhî. Allah'a mahsus, Onun eserlerine âit ve müteallik. Allah'ın Sübhan sıfatına âid.

şühud-i ehadiyet / şühûd-i ehadiyet

• Tasavvuf yolunda çalışan kimselerin, mahlûklardaAllahü teâlânın sıfatlarını görmeleri hâli. Şühûd-i Vahdet.

şuun

• Cenâb-ı Hakkın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecellîye sevk eden Zâtına ait kutsal özellikler.

şuun-u mukaddese / şuûn-u mukaddese

• Cenâb-ı Hakkın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecelliye sevk eden Zâtına ait mukaddes özellikler.

şuun-u münezzehe / şuûn-u münezzehe

• Cenâb-ı Hakkın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecellîye sevk eden Zâtına ait münezzeh özellikler.

şuun-u zatiye-i rabbaniye / şuûn-u zâtiye-i rabbâniye

• Cenâb-ı Hakkın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecelliye sevk eden Zâtına ait mukaddes özellikler.

şuunat / şuûnât

• İşler, faaliyetler; Cenâb-ı Hakkın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecellîye sevk eden Zâtına ait mukaddes özellikler.

• İşler, faaliyetler
• Cenâb-ı Hakkın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecellîye sevk eden Zâtına ait mukaddes özellikler.

şuunat-ı kudsiye / şuûnât-ı kudsiye

• Allah'ın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecelliye sevk eden özellikleri.

şuunat-ı rabbaniye / şuûnât-ı rabbâniye

• Bütün varlıkların Rabbi olan Allah'ın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecellîye sevk eden Zât'a ait nitelikler.

şuunat-ı sübhaniye / şuûnât-ı sübhâniye

• Her türlü kusur ve noksandan uzak olan Allah'ın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecelliye sevkeden Zâtına ait kutsal özellikler.

şuunat-ı zatiye / şuûnât-ı zâtiye

• Cenâb-ı Hakkın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecellîye sevk eden Zâtına ait kutsal özellikler.

ta'til

• Çalışmağa ara vermek. Çalışmayı durdurmak. İzine başlamak.
• Kesmek.
• Muattal bırakmak.
• Ziynetsiz etmek, süssüz yapmak.
• Allah'ın sıfatlarını inkâr eden felsefecilerin mesleği.

tabakat-ı sıfat / tabakat-ı sıfât

• Sıfat tabakaları.

tabii lüzum-u zati / tabiî lüzum-u zâtî

• Birşeyin bizzat kendisinde zorunlu olarak doğal bir şekilde bulunan ve ondan ayrılması düşünülemeyen şey; meselâ "Ateşin tabiî lüzum-u zâtîsi sıcaklıktır." denilebilir. Ancak gerçek lüzum-u zâtî Cenâb-ı Hakkın sıfatlarında vardır.

talak-ı ric'i / talâk-ı ric'î

• Geri dönülebilen talâk. Zevceye yaklaştıktan sonra, sarîh (açık) veya işâretle, üç adedine veya bir ivaza (bedele, karşılığa) bağlı olmaksızın ve beynûnete yâni ayrılığa delâlet eden (gösteren) bir sıfatla sıfatlanmamış ve bir şeye teşbîh edilmemiş (benzetilmemiş), gerek sarîh (açık), gerekse talâk-

tatil

• Çalışmaya ara vermek, izine başlamak, kesmek, Allah'ın sıfatlarını inkâr eden felsefecilerin mesleği.

tàtil

• Cenab-ı Hakkın sıfatlarını inkâr etme, varlıkların Allah ile olan bağlarını kesme, yaratıcıyı kabul etmeme.

teala ve tekaddes / teâlâ ve tekaddes

• Allahü teâlânın ism-i şerîfi anıldığında, işitildiğinde veya yazıldığında: "Yüce ve noksan sıfatlardan münezzeh (uzak, temiz)" mânâsına hürmet, saygı ifâdesi.

tebareke ve teala / tebâreke ve teâlâ

• Allahü teâlânın ism-i şerîfi anıldığında ve yazıldığında, söylenen ve yazılan, "Yüce ve noksan sıfatlardan münezzeh (uzak, temiz)" mânâsına ta'zîm ve hürmet ifâdesi.

tecelli-i esma ve sıfat / tecellî-i esmâ ve sıfât

• Allah'ın isim ve sıfatlarının tecellîsi, yansıması.

tecelli-i sıfat / tecellî-i sıfat / tecellî-i sıfât

• Allahü teâlânın sıfatlarının tecellîsi.

• Sıfâtın görünmesi.

tecelli-i sıfat ve ef'al / tecellî-i sıfât ve ef'âl

• Allah'ın sıfat ve fiillerinin tecellisi, görünmesi.

tecelli-i zat / tecellî-i zât

• İsim ve sıfatlar araya girmeden sâdece zât-ı ilâhînin tecellî etmesi.

tecelliyat-ı cemaliye ve celaliye / tecelliyât-ı cemâliye ve celâliye

• Allah'ın güzellik ve yücelik sıfatlarının yansımaları.

tecelliyat-ı cemaliye ve celaliye ve kemaliye / tecelliyât-ı cemâliye ve celâliye ve kemâliye

• Allah'ın güzellik ve yücelik ve mükemmellikle ilgili sıfatlarının yansımaları.

tecelliyat-ı sıfat / tecelliyat-ı sıfât

• İlâhî sıfatların yansıması, görünmesi.

tecvid / tecvîd

• Güzel yapmak, Kur'ân-ı kerîmi harflerin mahreclerine (çıkış yerlerine) ve sıfatlarına uygun olarak okumak ve bunu anlatan ilim.

tecvid ilmi

• Harflerin mahreç ve sıfatlarına uymak suretiyle, Kur'an-ı Kerim'i hatasız okumayı öğreten bir ilimdir.

tefekkür

• İbret alacak ve faydalanacak şekilde derin düşünme. Allahü teâlânın sıfatlarını ve nîmetlerini düşünme.

tekbir / tekbîr

• Allahü teâlâyı yüceltmek, noksan sıfatlardan, şirkten (ortağı bulunmaktan), yarattıklarına benzemekten tenzîh etmek, uzak tutmak.
• "Allahü teâlâ büyüktür. Kullarının ibâdetlerine muhtâç değildir. İbâdetlerin O'na faydası yoktur" mânâsına "Allahü ekber" sözü.
• Ramazan ve Kurban

tekrir

• Tekrar etme, bir daha yapma, söyleme, tekrarlama.
• Edb: Sözün tesirini kuvvetlendirmek için bir sözü bile bile tekrar etme san'atı.
• Tecvidde: Harf okunduğu zaman dilin sürçmesine denir. Râ harfine âid olan bir sıfattır. Buna mükerrir harfi de denir.

tekvin / tekvîn

• Var etmek. Meydana getirmek. Yaratmak.
• İlm-i Kelâmda: Cenab-ı Hakk'ın sübutî bir sıfatıdır ve ademden vücuda getirmesi, icad etmesidir.

• Var etmek, meydana getirmek, yaratmak, Kelâm ilminde Allah'ın subûti bir sıfatıdır, yokluktan vücuda getirmesi, icad etmesidir.

• "Yaratmak" mânâsına Allahü teâlânın subûtî sıfatlarından.

tenezzehe

• Noksan sıfatlardan uzak (meâlinde Allah C.C. için söylenen duâdandır.)

tenezzüh-ü zati / tenezzüh-ü zâtî

• Zata mahsus tenezzüh. Yani zatının bütün noksan sıfatlardan, kusurlardan temiz ve uzak oluşu.

tenşif

• (Çoğulu: Tenşifât) Suyu veya rutubeti emdirme. Sünger veya bez ile suyu alıp kurulama.
• Ter kurulama.

tenzih-i hakiki / tenzih-i hakikî

• Cenâb-ı Hakkı, her çeşit kusur ve noksan sıfatlardan uzak tutmak.

teoloji

• Fls: Cenab-ı Hakk'ın varlığı, birliği, sıfat ve isimleri ve hususiyetleri hakkındaki ilim. İlâhiyat. (Fransızca)

terkib-i vasfi / terkîb-i vasfî

• Sıfat tamlaması.

tesbih

• Sübhânallah demek. Cenab-ı Hakk'ı (C.C.) şânına lâyık ifadelerle yâdetmek. Yâni: Allah'ın zâtında, sıfâtında ve ef'âlinde cemi' nekaisten münezzeh olduğunu ifade etmektir.

tesbihat

• (Tekili: Tesbih) Cenab-ı Hakk'ı (C.C.) sıfatına lâyık ifadelerle yâdetmeler.

tesbihat-ı ilahiye / tesbihât-ı ilâhiye

• Allah'ı noksan sıfatlardan yüce tutan sözler.

teşeffi

• Şifa bulma, (öç alarak) rahatlama.

• Rahatlamak. Şifâ bulmak.
• Öc almak. Öc veya intikam almakla yüreği soğumak.

teşfiye / تشفيه

• (Şifâ. dan) İyileştirme, şifalandırma.

• Allah'ın izniyle hastaları iyileştirmek, şifaya vesile olmak.

• Şifa verme. (Arapça)

tevhid-i ceberut / tevhid-i ceberût

• Kâinatın simasına akseden azamet, kibriya, haşmet, kudret gibi yüce sıfatları bir olan Allah'a verme ve Ona ait kılma.

tiğ-i şifa / tîğ-i şifa

• Şifa kılıcı.

tiryak

• Panzehir. Zehirlenme veya hastalıklardan hemen şifâ bulmağa vesile olan ilâç.

tiryak-ı şafi / tiryak-ı şâfi

• Şifalı, şifa verici güçlü ilâç.

tiryaki / tiryakî

• Şifalı, faydalı, tedavi eden.

turra-i samediyet

• Allah'ın hiçbir şeye muhtaç olmayıp herşeyin Ona muhtaç olması mânâsındaki sıfatını gösteren özel işaret mühür.

übüvveten

• Babalık sıfatıyla. Atalık cihetiyle.

uluhiyet-i sariye ve hayat-ı sariye / uluhiyet-i sâriye ve hayat-ı sâriye / ulûhiyet-i sâriye ve hayat-ı sâriye

• Vahdet-ül vücud ehlince kullanılan tasavvufî tabirler olup; İlâhî sıfatların ve hayatiyetin eşyaya sirayet etmesi, yani tecelli etmesi mânasında olan bu tabirlerden, ehil olmayanlar; Allah'ın tecessümünü veya eşyaya hulûl'ünü veya eşya ile ittihad ve ittisal'ini zu'metmek gibi bâtıl vehimlere düştül

• Vahdetü'l-vücud ehlince kullanılan tasavvufî tabirler olup; İlâhî sıfatların ve hayatın eşyaya sirayet etmesi.

ulülazm peygamberler

• Azimet, gayret, ciddiyet, sabır ve sebat sahibi büyük peygamberler; Hz. Nuh, Hz. İbrahim, Hz. Mûsâ, Hz. İsa, ve peygamberimiz Hz. Muhammed'e verilen sıfat.

ünvan-ı sıfat

• Sıfat ünvanı, sıfat isim.

urefa / urefâ

• Ârifler, Allah'ı isim ve sıfatlarıyla hakkıyla tanıyanlar.

üslub-u mücerred

• (Sade üslub) Bu üslupta tabiîlik, akıcılık, selâset, kısalık, mânâ ve maksada kifayet sıfatları vardır. Bu üslup, âlet ilimlerinde, ders kitablarında, konuşmalarda ve beşerî muamelelerde kullanılır.

usulü'd-din allameleri / usûlü'd-din allâmeleri

• Kelâm âlimleri, mütekellimler; Allah'ın zât ve sıfatlarından, peygamberlik, âhiret ve inançla ilgili diğer meselelerden İslâmî esaslar dâiresinde bahseden âlimler.

vacid / vâcid

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Ma'bûd, Rab, ilâh olan, zâtında bulunması lâzım ve lâyık olan bütün sıfatları kendisinde bulunan, hiçbir şeye muhtaç olmayan, kendisinden hiçbir şey gizli kalmayan.

vahdaniyet

• Birlik, infirad. Benzeri olmamak. Artmaktan, ayrılmaktan, eksilmekten beri ve münezzeh olmak gibi mânaları ifade eden Allah'ın bir sıfatıdır. Bu sıfatla muttasıf olana Vâhid denir ki; benzeri olmayan; tecezziden, tekessürden beri olan zât demektir.

vahdaniyyet / vahdâniyyet

• Allahü teâlânın zâtî sıfatlarından. Allahü teâlânın zâtında, sıfatlarında ve işlerinde tek olup, ortağı olmaması.

vasf

• Sıfat. Bir kimsenin veya şeyin taşıdığı hâl. Bir kimsenin veya şeyin durumunu anlatarak tarif etmek.

• Vasıf, sıfat, nitelik.

vasf-ı irade

• İrade sıfatı.

vasf-ı kelam / vasf-ı kelâm

• Kelam sıfatı.

vasf-ı kemal / vasf-ı kemâl

• Kemal sıfatı.

vasf-ı mezbur

• Söylenen vasıf, daha önce yazılan sıfat.

vasf-ı tahsini / vasf-ı tahsinî

• Bir şeyin mahiyetini beyan etmekten ziyade lâfzını süslemek için kullanılan sıfatlar. Bunlar haşv-i melih kabilindendir.

vasıf / وَصِفْ

• Sıfat, nitelik.

• Sıfat.

vasıf terkibi

• Gr: Birleşik sıfat. Bir ismin sonuna Farsça bir emir eklenerek yapılan terkib. Meselâ : Zevk-efzâ : Zevk artıran.

yab

• "Yaften: Bulmak" mastarından emir kökü olup, birleşik kelimeler yapılır. Meselâ: Şifayab : Şifa bulan, iyileşen. (Farsça)

yakin / yakîn

• Şüphesiz, sağlam ve kat'i olarak bilmek. (Yakîn: Ma'rifet ve dirayetin ve emsalinin fevkinde olan ilmin sıfatıdır. İlm-i yakîn denir, ma'rifet-i yakîn denilmez. Ayn-el yakîn: (kelimenin merfu hali ayn-ul yakîndir.) Göz ile görür derecede veya görerek, müşahede ederek bilmek. Meselâ; uzakta bir duman

zarf

• Kap, kılıf. Mahfaza.
• İçine mektup konulan kılıf kâğıt.
• Gr: Bir fiilin veya bir sıfatın veya başka bir zarfın mânasına "yer, zaman, mâhiyyet" (Nicelik, nitelik) gibi cihetlerden başkalık katan vasıflarını belirten kelime.

zat ve sıfat ve esma-i ilahiye / zât ve sıfât ve esmâ-i ilâhiye

• Cenab-ı Allah'ın Zâtı, sıfatı ve isimleri.

zat ve sıfat ve şuun-u ilahiye / zât ve sıfât ve şuûn-u ilâhiye

• Allah'ın Zât, sıfat ve mukaddes özellikleri.

zat-ı kerimü's-sıfat / zât-ı kerîmü's-sıfat

• Kendisine, sınırsız üstün sıfat ve meziyetler ikram edilen zât.

zat-ı rezzak-ı şafi / zât-ı rezzâk-ı şâfî

• Bütün canlıların rızkını veren ve hastalıklara Şifâ veren Zât, Allah.