amelehu

• "Tarafından yapıldı." mânâsına gelir ve bir sanat eserinde san'atkârın imzasından önce yazılır.

bakara suresi / bakara sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 2. Sûresi olup Medine-i Münevvere'de nâzil olmuştur. (Bu sûre, Mûsâ Aleyhisselâm'ın risâleti ile o milletin seciyelerine girmiş olan bakarperestlik mefküresini kesip öldürdüğünü, bir bakarın zebhi ile anlatır ve şu cüz'i hadise ile beşerin dünyevî menfaatlarına en çok vesile olan ş

baskı

• t. Basıp sıkacak, tazyik edecek şey. Sıkı tazyik.
• Basan, ağırlık veren şey.
• Kalıp, damga.
• Bir eserin yeni basılışlarının her seferi.
• Bir basmanın bir def'ada basılan miktarının tamamı. Meselâ: Bu lügatın baskısı 25.000 dir.

belil

• Islanmış olan şey.
• Serin ve yağmurlu rüzgâr.

beraat-ül istihlal / berâat-ül istihlâl

• Bir eserin içindekilerini güzel bir başlangıçla baş tarafında anlatmak. İyi bir alâmet. Güzel bir başlangıç.
• Bir ibarede müradif ve mukni birkaç kelime bulunması, hüsn ve insicamdaki ibarenin vech-i mergub üzere te'lif ve terkibi.
• Maaş, rütbe, nişan için hükümetçe bildirilen

berd ü selam / berd ü selâm

• Serin ve selâmetli, güvenli.

berk

• t. Katı. Sert.
• Serin.
• Metin, sağlam.

bürhan-ı inni / bürhan-ı innî

• Olaylardan kanunlara, neticelerden sebeplere, eserden eserin sahibine (müsebbip) ulaştıran delil. Dumanın ateşe delil olup göstermesi gibi.

caize

• (Cevaz. dan) (Çoğulu: Cevaiz) Azık, yol yiyeceği.
• Hediye, armağan, bahşiş.
• Edb: Eskiden takdim olunan medhiyeli bir şiire veya bir san'at eserine karşılık olarak verilen para, hediye ve bahşişler.

Dalyarak / dalyarak

• Dalyarak kelimesi Türkçe'de "sallamak" anlamına gelir.
• Türkiye Türkçesinde dal-1 "sallamak" fiilinden türetilmiştir.
• Dalyarak kelimesi tarihte bilinen ilk kez dallamak "sallamak, eliyle tartmak" TDK, Tarama Sözlüğü (1600 yılından önce) eserinde yer almıştır.
• Dalyarak kelimesi Türkçe'de "Budalalığı yüzünden her zaman densizlik, küstahlık eden (kimse)." anlamına gelir.

delail-i i'caz / delâil-i i'câz

• Kur'ân'ın mu'cizeliğini gösteren deliller (Kur'ân'ın mu'cizeliğini ispat eden Abdülkahir Cürcânî'nin belâgat ilmine dair eserine telmih vardır.).

delil-i inni / delil-i innî

• Olaylardan kanunlara, neticelerden sebeplere, eserden eserin sahibine (müsebbip) ulaştıran delil. Dumanın ateşe delil olup göstermesi gibi.

ehadiyet

• Allahın her bir eserindeki birlik tecellisi.

ferag

• Serin serin esen rüzgâr. (Farsça)

fıkh-ı ekber

• Yüksek fıkıh. Dinî bilgilerin en mühim olanı. İmana dair ilim.
• İmam-ı Azam hazretlerinin meşhur eserinin ismi.

galeri

• San'at eserinin sergilendiği salon veya koridor. (Fransızca)
• Tiyatroda seyircilere ait balkon. (Fransızca)
• Üstü örtülü uzun yer. (Fransızca)
• Yer altında açılmış uzun, dar yol. (Fransızca)

ibtirad

• Duş yapma, soğuk su ile banyo yapma.
• Serinlemek için soğuk su içme.

intihal / intihâl / انتحال

• Bir başkasının eserini sahiplenme. (Arapça)

istibda

• (İstibra') Ayırmak. Uzak etmek.
• Küçük abdest bozduktan sonra idrardan temizlenmek, sidik eserinin tamâmen kesilmesini beklemek.
• Nikâhla alınan dul bir kadının gebe olmadığına kanaat getirmek için, kadın bir âdet görünceye kadar beklemek.

ithaf / ithâf / اتحاف

• Hediye etme. (Arapça)
• Eser sahibinin eserini birine veya bir kuruluşa manen hediye etmesi. (Arapça)

ithafname

• Bir eserin bir kimse adına olduğunu gösteren yazı. (Farsça)

kalem-i kudret

• Varlıkların ve olayların düzenli olarak vücuda gelişinde bir kalem gibi eserini gösteren İlâhî güç.

kalem-i kudret ve kader

• Allah'ın olacak hâdiseleri olmadan önce bilip takdir etmesi ve bu olayların düzenli olarak meydana gelişinde bir kalem gibi eserini gösteren İlâhî güç ve ilim.

kavl-i kadim / kavl-i kadîm

• İmâm-ı Şâfiî'nin Bağdâd'daki ilk ictihâdlarına (Kur'ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîflerden çıkardığı hükümlere) verilen ad. Bunlara onun mezheb-i kadîmi de denir. İmâm-ı Şâfiî, kavl-i kâdimini el-Hucce adlı eserinde topladı. Mısır'a yerleşince, muhîtin (y örenin) örf ve âdetlerini de nazar-ı îtibâra (dik

ketebe

• Kâtibler. Yazıcılar.
• Bir hattatın yazdığı eserinde imza yerinde "Ketebehu; Onu yazdı" mânasında kulllanılır.

kimya-yı saadet

• Rezaletlerden sakınıp nefsi tehzib ve tezkiye ve faziletleri kazanmak sureti ile nefsi tahliye etmek, süslemek, tezyin etmek.
• İmâm-ı Gazalinin bir eserinin ismi.

kurre

• Parlaklık. Tâzelik. Gözün parlak ve nurlu olması.
• Ağlamaktan sonraki serinlik.
• Dilşâd olmak.
• Bir atımlık şey.
• Kurbağa.

mesnevi sahibi / mesnevî sahibi

• Mesnevî isimli edebî eserin müellifi olan Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî.

mesnevi-i şerif / mesnevî-i şerif

• Mevlâna Celaleddin-i Rumî'nin meşhur farsça olan eserinin ismi.

müessir

• Te'sir eden. İz bırakan. Te'sirli. Dokunaklı.
• Hükmünü yürüten.
• Eserin sahibi.

mukaddemat-ı isna aşer / mukaddemat-ı isnâ aşer

• Muhakemat isimli eserin ilk bölümünde yer alan ve on iki mukaddemenin bulunduğu "Birinci Makale" bölümü.

müntahil

• Başkasının eserini kendi malı imiş gibi gösteren.

münteha-yı te'lif / müntehâ-yı te'lîf / مُنْتَهَايِ تَأْلِيفْ

• Yazılan eserin sonu.

müzeyyin

• Süsleyen, her eserini harika nakışlarla süsleyen Allah.

naşir

• Neşreden, yayan.
• Bir müellifin eserini bastırıp çıkartan. Editör.

perde

• Kapı, pencere gibi yerlere asılan veya iki yeri birbirinden ayıran, görünmeğe mâni olan şey. (Farsça)
• Mc: Irz, namus, iffet. (Farsça)
• Bir müzik parçasını meydana getiren seslerden herbirinin kalınlık veya incelik derecesi. (Farsça)
• Bir sahne eserinin büyük bölümlerinden her biri. (Farsça)
• Ekran, (Farsça)

ravh

• Rahatlık. Rahmet ve kolaylık.
• Serin serin esen rüzgârın vücuda dokunmasiyle verdiği serinlik ve sefa.
• Koklamak.

revgan

• Yağ. (Farsça)
• Hafif hafif esen rüzgârın verdiği serinlik, rahatlık. (Farsça)
• Üstü yağ gibi kayan parlak nesne. (Farsça)
• Parlak deri. (Farsça)

sadi / sâdî

• Gülistan isimli ünlü eserin de yazarı olan hakîm bir zat.

safahat

• (Tekili: Safha) Safhalar.
• İstiklâl Marşı şâiri Merhum Mehmed Akif'in manzum eserinin adı.

şaheser

• Üstün ve büyük eser. Eserin şâhı. (Farsça)
• Yüksek değerde olan. (Farsça)

sayime

• (Çoğulu: Sevâyim) Yılın ekserinde yabanda yürüyen davar.

sebeb-i telif

• Bir eserin yazılma sebebi.

serdab

• Yer altında olan serin ve soğuk oda, bodrum. Böyle yerler ekseriyetle sıcak bölgelerde, gündüzleri sıcaktan korunmak için yapılırdı. Anadolu'nun bazı yerlerinde buna "zir-i zemin" denilir. (Farsça)
• Tar: Padişah saraylarında, sağ ve sol taraflarında birer oda bulunan üç köşeli sofalara verilen (Farsça)

seyyid-ül-enam / seyyid-ül-enâm

• Sevgili Peygamberimiz Muhammed aleyhisselâmın lakablarından biri. Beşerin yâni insanların efendisi, en yükseği.

siham-ı kaza

• Kaza okları.
• Şâir Nefi'nin eserinin ismidir.

siyaset-i beşeriye

• Beşerin, insanların siyaseti.

takriz

• (Karz. dan) Ödünç vermek.
• Bir şeyi veya bir eseri beğendiğini söylemek. Beğendiğini bildiren yazı yazmak. Bir eserin takdir ve tahsin edildiğini bildiren yazı yazmak.

• Bir eserin medih yazısı.

teberrüd

• Soğuma, serinleme, soğuk hâle gelme.
• Soğuk suya girme.

tecelliyat-ı ilahiye / tecelliyât-ı ilâhiye

• İlâhi tecelliler, İlâhî isimlerin varlıklarda eserini göstermesi.

tecelliyat-ı uluhiyet / tecelliyat-ı ulûhiyet

• İbadete ve itaat edilmeye lâyık olan Cenâb-ı Hakkın isimlerinin varlıklarda eserini göstermesi.

teganni

• Şarkı söyleme, bir metni müzik eserini andırır biçimde okuma.

üstad-ül beşer

• Beşerin bütün insanlığın üstadı, hocası, daha bilgili ve ârif. Muhammed Aleyhissalâtü Vesselam.

vahy-i semavi / vahy-i semavî

• Beşerin düşünerek yapmasına inkân olmayan, Allah (C.C.) tarafından melek vasıtasıyla Peygambere gönderilen vahiy.

yelpez

• Yelpaze.
• Serinletmek için el ile havalandırma âleti.

zahir / zâhir

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Varlığında şek ve şübhe olmayan, her eserinde varlığına deliller, işâretler bulunan yüce Allah.
• Açık, görünen, dış görünüş, insanın dış görünüşü.
• Fıkıh usûlü ilminde; sevk edilmediği, kendisi için buyrulmadığı mânâ, açı