kaved

• Kısas olarak, öldüreni öldürme.

abese suresi

• Kur'an-ı Kerim'de sekseninci surenin ismi olup, Mekke-i Mükerreme'de nazil olmuştur. Saliha Suresi, Sefere Suresi de denilir.

acente

• (Acenta) ing. Bir vapur şirketinin her iskeledeki memuru.
• Bir şirket veya idarenin diğer memleketteki vekili.
• Memur veya vekilin memuriyeti ve idarehanesi.

ahzab suresi

• Kur'ân-ı Kerimde otuzüçüncü surenin adı olup Medine-i Münevvere'de nâzil olmuştur.

akl-ı feal / akl-ı feâl

• İşrâkiyye (Yeni Eflâtunculuk) felsefesinde ukûl-ı aşerenin (on akılın) sonuncusu olup, yaşadığımız âlemle alâkalı akla verilen ad. Öldürme ve yaratma işlerine bakan mertebe.

aktar / aktâr

• (Tekili: Kutr) Kuturlar. Çaplar. Dâirenin merkezinden geçen doğru hatlar.
• Her taraf.
• Güzel kokulu yağlar vesaire satan adam. Güzel kokular tâciri.
• Ecza, ilâç satan adam.
• Mahalle aralarında bazı baharatla iğne, iplik vesaire satan satıcı.

• Kuturlar, çaplar, dairenin merkezinden geçen hatlar, bölgeler, taraflar. Her taraf.

asayiş

• Emniyet, güvenlik, korku ve endişeden uzak hâl. Kanun, nizam hakimiyeti. İnsan cemiyetlerinde iktidar, hâkimiyet, bir zümrenin, bir sınıfın elinde olmaktan kurtulamamasından ve bir kısım insanlarca yapılan, istedikleri zaman değiştirilen kanunlara diğer insanların saygısı temin edilemediğinden asayi (Farsça)

atire

• Receb ayında keferenin putları için boğazladıkları koyun ki, o puta "itrâ" derler.

avam / avâm

• Amme'nin çoğulu, halk, topluluk.
• Müctehid (âyet ve hadîslerden şer'î yâni dînî hükümler çıkaran İslâm âlimi) olmayan, mukallid (yâni mezhebinin usûl ve kâidelerini anlayıp taklîd eden).
• Dînî ilimlerden haberi olmayan câhiller.
• Olgunlaşmamış, irşâda (öğrenip, aydınlanmaya) muht

azhar

• En zâhir. En açık. Besbelli. Bedihi olan, rûşen.
• Bir ibârenin en açık ve kat'i olan mânası.

bad-ban

• Yelken. (Farsça)
• Gemi sereni. (Farsça)

bahreyn

• İki deniz. (Basra Körfezi ile Hind Denizi veya Karadenizle Akdeniz. Yahut da Akdenizle Hind Denizi)
• Basra Körfezi'nde bulunan bir devlettir. 1971 yılında İngilterenin körfezden çekilmesi üzerine istiklâliyetini ilân etmiştir. Bahreyn, Manama ve Muharrak Adalarından müteşekkildir. Hal

belarek

• İyi su verilmiş kılıç, çelik. (Farsça)
• Ok temreni, ok mahfazası. (Farsça)

beraat-ül istihlal / berâat-ül istihlâl

• Bir eserin içindekilerini güzel bir başlangıçla baş tarafında anlatmak. İyi bir alâmet. Güzel bir başlangıç.
• Bir ibarede müradif ve mukni birkaç kelime bulunması, hüsn ve insicamdaki ibarenin vech-i mergub üzere te'lif ve terkibi.
• Maaş, rütbe, nişan için hükümetçe bildirilen

bu'sut

• Derenin ortası.

büht

• İftira, isnad edilen yalan.
• Bir seyyarenin bir günlük hareketi.

buthan

• Medine-i Münevvere'de bir derenin adı.

ceride

• Gazete.
• Resmi dâirenin büyük hesablarının kaydedildiği defter.

cevasis

• (Tekili: Casus) Casuslar. Gizli şeyleri araştıranlar. Gizlilikleri öğrenip bilenler.

ciz'

• Derenin dar ve kısık yeri.

cümmah

• Temrensiz, ucu yuvarlak ok. (Oğlancıklar onunla ok atmayı öğrenirlerdi)

derecat-ı şemsiye

• Eski Kozmoğrafyaya göre; güneşi döndüğü farzedilen dâirenin on iki burca tekabül eden kısımları.

derece

• (Çoğulu: Derecât) Yukarıya çıkacak basamak.
• Dairenin bölündüğü dilim. 360 kısmın beheri ki, açıları ölçmeye yarar.
• Termometrenin bölündüğü kısımların beheri. Mertebe, paye.
• Miktar, rütbe.

desimetre

• Metrenin onda birine eşit uzunluk birimi. (Fransızca)

diyet

• Kâtilin (adam öldürenin) vereceği para cezâsı.

ecir-i müşterek / ecîr-i müşterek

• Serbest işçi. Kirâlıyanından (işvereninden) başkasına çalışmaması şartı koşulmamış hamal, terzi, saatçi gibi işçi.

edfer

• İğrenilen, tiksinilen, nefret edilen şey.

ehl-i suffe

• Suffe ehli ki bunlar, Medine'deki Mescid-i Nebevî'nin sofasında kalırlar ve burada Hz. Peygamber'den dni öğrenirlerdi.

ehl-i sünnet alimleri / ehl-i sünnet âlimleri

• İnanılması lâzım olan din bilgilerini Eshâb-ı kirâmdan (Peygamber efendimizin arkadaşlarından) doğru olarak öğrenip, kitablara yazan ve Ehl-i sünnet îtikâdında olan İslâm âlimleri.

eş'ari / eş'arî

• Ehl-i sünnet vel-cemâat yolunun iki büyük imâmından biri. Ebü'l-Hasen Ali bin İsmâil Eş'arî. 879 (H. 266) yılında Basra'da doğdu. 941 (H. 330) yılında Bağdâd'da vefât etti.
• Ehl-i sünnet vel-cemâat îtikâdını Ebü'l-Hasen Eş'arî hazretlerinin açıkladığı şekilde öğrenip inanan.

evtas

• Arap Yarımadasında, Hevâzın ilinde bir derenin ismi olup, Peygamberimizin (A.S.M.) Huneyn Vak'ası bu vâdide vuku bulmuştur.

eyyam-ı kur'aniye

• Kur'an-ı Kerim'e göre olan günler (...Semavatta herhangi bir kürenin kendi etrafında bir defa dönmesi ile gün; mensub olduğu seyyarenin etrafında bir defa dönmesi ile de senesi meydana gelir. Her yıldızın kendine göre bir günü ve senesi vardır. Meselâ: Şems-üş-şumusun bir günü ellibin sene ve Şi'ra

fakir

• Biçâre, muhtaç, yoksul. İslâm dini, ev kirası, yiyecek, içecek, giyecek, ilaç, yakacak gibi zorunlu ihtiyaçları karşılandıktan sonra yılda 96 gram altın alabilecek kadar geliri olmayanları fakir sayar. Fakirlerden vergi alınmaz, İslâm devleti zorunlu ihtiyaçlarını karşılamada, tedavi, tahsil (öğreni

feraşet

• Süpürücülük ve döşeyicilik. Kâbe-i şerifeyi süpürenin hizmeti.

fetva emini / fetvâ emîni

• Şeyhülislâmlıkta fetva işleriyle meşgul olan dairenin başkanı.

gıptakarane / gıptakârâne

• İmrenircesine.

haber-i meşhur / haber-i meşhûr

• Başlangıçta râvîsi (rivâyet edeni, bildireni) sınırlı iken, sonraki devirlerde, daha çok kimse tarafından nakledilen haber, hadîs-i şerîf.

habir / habîr

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Her şeyin hakîkatini, kâinâtın, varlıkların, görünen ve görünmeyen her şeyi hakkıyla bilen, hiçbir zerrenin hareketi ve hareketsizliği ilminden hâriç olmayan, nefslerin ne ile mutmain (huzurlu) ne ile huzursuz olduğundan, sükûnete kavuştuğunda

hacc-ı kıran

• Hac ile ömreye birlikte niyet ederek ihrâm giyip, ömrenin vazîfelerini yaptıktan sonra ihrâmını (hac elbisesini) çıkarmayarak aynı elbise ile hac vazîfelerini de yapmak. Bu haccı yapana kârin hacı denilir.

• Hac aylarından önce veya hac aylarında hac ile umrenin ikisi için birden ihrama girilip umre yapıldıktan sonra usulü dairesinde ifa edilen hacca denir. Bunu yapan kimseye "karin" denir.

hadıyd

• (Hazîz) Oturaklı, mütemekkin, yer.
• Dağ eteği. Zir. Alçak yer.
• Koz: Ayın veya başka bir seyyarenin mahreki üzerinde dünyaya en yakın bir mesafede bulunan nokta. Dünya ile diğer seyyarelerin güneşin merkezinden en uzak oldukları bir nokta.

halık-ı kainat / hâlık-ı kâinat

• Evreni ve bütün varlıkları yaratan Allah.

haliset / hâliset

• Edb: İbarenin düzgün ve akıcı olması.

halka-i tedris

• Öğrenim, ders halkası.

harbiye nazırı

• Askerlik işleriyle alâkalı dairenin başında bulunan memura verilen ünvandır. Kuva-yı Milliyenin Anadolu'da kurduğu hükümette "Milli Müdafaa Vekili" adını taşıyan bu ünvan, Osmanlı Hükümetine 1908 Temmuz inkılâbı arifesinde kurulan Said Paşa kabinesiyle girmiştir. Ondan evvel "Serasker" adını taşıyor

hareket-i milliye

• Birinci Dünya Savaşının ardından İstanbul'u işgal eden İngilizler'e karşı ortaya çıkan direniş hareketi.

haremeyn

• Hürmete ve saygıya lâyık iki belde. Mekke-i mükerreme ve Medîne-i münevverenin ikisine verilen ad. Mekke-i mükerremede Kâbe-i muazzama, Medîne-i münevverede sevgili Peygamberimizin sallallahü aleyhi ve sellem mübârek kabr-i şerîfi bulunduğu için her ikisine saygı ve hürmet duyulması gereken yer mânâ

hayat-ı kainat / hayat-ı kâinat

• Evrenin hayatı.

hayda'

• Sıcak günlerde uzaktan görenin su sandığı serap.

hazakat

• İhtisas. Meharet peyda etmek. Üstad olmak. Bir san'atta, hususan tıbda gereği gibi öğrenip mâhir ve mütehassısı olmak.

hıfzıssıhha

• (Hıfz-üs sıhha) Sağlıklı yaşamak için doğrudan doğruya kişi ve içinde bulunan çevrenin sağlıkla alâkalı şartlarını tetkik edip inceleyen, gerekli tedbirleri olan ve bu çeşit çalışmalardan bahseden hekimlik kolu veya sağlık bilgisi.
• Sıhhatini korumak. Sağlığını muhafaza etmek.

hilkat-i kainat / hilkat-i kâinat

• Evrenin yaratılışı.

huz ma safa, da'ma keder / huz mâ safâ, da'mâ keder

• "Safâ olanı al, keder vereni bırak", "Allahın müsaadesi olan ve neticesi safâ veren şeyi al, sonu keder vereni bırak", "İyisini al, kötüsünü bırak" meâlindedir.

huzmasafadamakeder / huzmâsafâdâmâkeder

• Safa vereni al keder vereni bırak.

icaz-ı hasr

• Lafzan hiçbir hazf olmadığı halde, ibârenin mânaca zengin olmasıdır.

idare-i kainat / idare-i kâinat

• Evrenin idaresi.

ihtifal / ihtifâl / احتفال

• Anma töreni. (Arapça)

ila ahir-i sure / ilâ âhir-i sûre

• Sûrenin sonuna kadar.

ilkah

• Döllenmek. Döllemek. Gebe bırakmak. Aşılamak.
• Tıb: İki ayrı cins hücrenin birleşmesi.

ilm-i ledün

• Akıl veya nakil yoluyla değil, kalple ve doğrudan Allah'tan öğrenilen ilim.

ilm-i vehbi / ilm-i vehbî

• Çalışmadan öğrenilen, Allahü teâlâ tarafından ihsân edilen ilim.

intihaz

• Ayaklanmak. Depreniş. Kalkmak.
• Yola veya sefere çıkmak. Şüru eylemek.

iptida-yı tahsil-i fıtri / iptidâ-yı tahsil-i fıtrî

• Fıtrî, doğal öğrenimin başlangıcı.

istiare-i bedia / istiâre-i bedia

• Güzel istiâre; istiârenin en mükemmel şekli, eşsiz, benzersiz olanı.

istiare-i temsiliye

• Temsilî istiare; istiarenin, teşbih unsurlarından "benzetilen" ögesi ile yapılan, benzeyenin teferruatlı olarak tasvir edildiği istiare çeşididir. Temsilî istiarede anlatılan kavram bütün manzumeye veya yazıya işlenmiştir.

istihbarat

• Duyulup öğrenilenler. Alınan haberler.
• Haber toplama merkezi.

istikşaf

• (Çoğulu: İstikşâfât) (Keşf. den) Keşfetmeğe çalışma.
• Ne olup bittiğini öğrenip anlamak için araştırma yapma.

izafet-i maklub

• Ters çevrilmiş terkib. Muzaf-un ileyh ile muzafın yer değiştirmesi olup, böylece birleşik isim ve sıfatlar yapılır. Bu terkibler semâidir; işitilmekle öğrenilir, bir kaideye bağlı değildir. Her terkib bu şekle sokulmaz. Meselâ: Tâb-ı meh: Meh-tâb: Ay ışığı. Çeşm-i âhu: Ahu-çeşm: Ceylân gözlü. Nazar-

kadem

• Ayak. Adım. Metrenin üçte biri kadar olan uzunluk. Oniki parmak uzunluğu, yarım arşın.
• Uğur.

kainat halıkı / kâinat hâlıkı

• Evrenin ve herşeyin sahibi olan Allah.

kainat maliki / kâinat mâliki

• Evrenin ve yaratılmış herşeyin gerçek sahibi olan Allah.

kainat sahibi / kâinat sahibi

• Evrenin ve herşeyin yaratıcısı ve sahibi Allah.

kainat sultanı / kâinat sultanı

• Evrenin ve herşeyin yaratıcısı ve Sultanı Allah.

kainatın sahibi / kâinatın sahibi

• Evrenin ve herşeyin yaratıcısı ve sahibi Allah.

kainatın sanii / kâinatın sânii

• Kâinatı, evreni ve içindeki herşeyi sanatla yaratan Allah.

kat'iyy-üd delale

• Bir ibârenin ifâde ettiği mânaya veya hükme delâletinin kat'i ve şeksiz olması. Delilin kat'i, şüphesiz oluşu.

kat'iyy-ül metin

• Metnin, ibârenin kat'i ve şüphesiz oluşu. (Ayet gibi)

kat'iyyü'l-metin

• Metnin (sözün) kesin ve şüphesiz oluşu; ibarenin ilk kaynaktan aynen geldiğinin kesin olarak bilinmesi (meselâ metnin âyet veya hadis olduğu kesin olarak bilinmesi).

kavl-i kadim / kavl-i kadîm

• İmâm-ı Şâfiî'nin Bağdâd'daki ilk ictihâdlarına (Kur'ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîflerden çıkardığı hükümlere) verilen ad. Bunlara onun mezheb-i kadîmi de denir. İmâm-ı Şâfiî, kavl-i kâdimini el-Hucce adlı eserinde topladı. Mısır'a yerleşince, muhîtin (y örenin) örf ve âdetlerini de nazar-ı îtibâra (dik

kayısa

• (Çoğulu: Kavâsi) Derenin son bulduğu yer.

kıble-i kainat / kıble-i kâinat

• Bütün evrenin yöneldiği kıble.

kısas / kısâs

• Öldüreni öldürme cezası.

• İşlenen suçun, yapılan kötülüğün aynısını suçluya tatbîk ederek cezâlandırma, öldüreni öldürme, yaralıyanı yaralama, bir uzvu kesenin uzvunu kesme cezâsı.

kıt'

• (Çoğulu: Aktâ-Aktu) Deve palası.
• Yük üstüne örttükleri palas.
• Gecenin bir miktarı.
• Yassı ve büyük olan ok temreni.

kıt'a

• (Çoğulu: Kıtat) Dünyanın kara parçalarından her biri.
• Memleket. Ülke.
• Mat: Bir dairenin bir yayı ile onun çapı arasındaki kısım.
• Tıb: Kesik organın vücudda kalan parçası.
• Ask: Çok kalabalık olmayan askerî kuvvet.
• Edb: En az iki beyitten yapılmış manzum

kutbe

• Nişan okunun temreni.
• Erkek ismi.
• Nişanlara atılan ufak ok.

kutr

• Taraf. Canib.
• Nahiye. Mahal. Arzın veya semânın bir ciheti.
• Çap.
• Bölük. Bölge.
• Geo: Dairenin merkezinden geçip onu iki müsavi kısma bölen doğru parçası, çap.

kutr-u daire / kutr-u dâire

• Geo: Dairenin kutru. Çap.

küttab

• (Tekili: Kâtib) Kâtipler.
• Mektep, okul.
• Başı yuvarlak küçük ok. (Oğlancıklar onunla ok atmayı öğrenirler.)

ledid / ledîd

• Derenin iki tarafı.

lısb

• Küçük kaya yarığı.
• Derenin dar yeri. Dar olan her cins madde.
• İçi zorla çıkan ceviz.

lokavt

• ing. Bir işverenin, isteklerini kabul ettirmek gayesiyle işyerini kapaması.

maarif

• Tahsil ile elde edilen ilim, malûmat, bilgi.
• Meharet. Üstadlık. Hüner.
• Marifetler. Mâruflar. Kültürler.
• Çehrenin manzarada zâhir olan yerleri.
• Bir memleketin okullarını ve tahsil ihtiyacını idâre ve te'mine çalışan bakanlık.

magabıt

• İmrenilme. Gıpta edilme.

magbat

• (Çoğulu: Magabit) Gıpta edilecek ve imrenilecek yer.

magbut

• (Çoğulu: Magabit) İmrenilmiş, gıpta edilmiş.

mahniye

• (Çoğulu: Mehâni) Derenin dar ve kısık yeri.

mahrek-i senevi / mahrek-i senevî

• Bir seyyarenin, bağlı olduğu kürenin etrafında dönmesiyle hâsıl olan farazî daire.

mecmu-u sure / mecmu-u sûre

• Sûrenin tamamı.

mejeng

• Keder, hüzün, tasa, gam. (Farsça)
• Hoşa gitmeyen, beğenilmeyen, nefret edilen, iğrenilen. (Farsça)

merkez

• (Rekz. den) Bir şeyin ortası. Vasat. Yol. Durum, vaziyet. Hal, suret.
• Şubeleri bulunan bir teşkilâtın idâre olunduğu ve emir veren yeri, makamı. Bir şeyin en işlek yeri. Teşkilât olan yerin en yüksek makamı.
• Geo: Dairenin orta noktası. Çaplarının kesim noktası.

merkez-i arz

• Yer kürenin merkezi, ortası.

mesna

• İkişer ikişer.
• Derenin büklüm ve boğaz yeri.
• Çalgının ikinci teli.

mezheb taklidi

• Amelde yapılacak işlerde bir müctehidin ictihâdlarına, fetvâlarına tâbi olma. Mevcût dört hak mezhebden birini öğrenip, kabûllenip, onunla amel etme.
• Dört mezhebden birine uyan kimsenin bir işi yapmada ihtiyâç veya zarûret (başka hiçbir çâre bulunmama) veya meşakkat (güçlük) bulundu

mikron

• Metrenin milyonda biri. Milimetrenin binde biri. (Fransızca)

mim

• Kur'ân-ı Kerim alfabesindeki yirmidördüncü harf olup, ebced hesabında kırk sayısının karşılığıdır.
• Tarih yazarken bazan Muharrem ayına bir işaret olabilir.
• Bir kitap veya ibarenin sonuna veya altına temme (bitti) yerine ve "mâlum oldu, görüldü" makamında konulan bir harftir.<

mincab

• Zayıf kimse.
• Yeleği ve temreni olmayan ok.

mu'bile

• (Çoğulu: Meâbil) Yassı, uzun ok temreni.

muallem

• Öğrenim görmüş, eğitimli kişi.

müddet-i tahsiliye / مدت تحصيليه

• Öğrenim süresi.

mudga

• Et parçası; embriyo; döllenmiş hücrenin, bütün organlar oluşuncaya kadar geçirdiği dönem.

mührdar

• Eskiden bir bakanlık veya dairenin resmi mührünü kullanmakla görevli olan kimseye verilen ad. Hususi kalem müdürü. (Farsça)

mukavemetsiz

• Karşı konulmaz, direnilmez.

münafese

• Başkasında görülen bir kemale imrenip ona yetişebilmek ve daha ileri gidebilmek için, nefislerin nefâsette, iyi şeylerde yarışması hissidir ki, nefsin şerefinden ve uluvv-i himmetinden neş'et eder. Hased ile arasında fark açıktır. Hased eden kimse, kemâle düşmandır; hased ettiği kimsenin zararından,

müstahberat / müstahberât

• (Tekili: Müstahbere) (Haber. den) Öğrenilmiş, alınmış haberler.

mütemerridane

• Direnircesine.

müterennim

• (Renim. den) Terennüm eden, güzel sesle şarkı söyleyen. Güzel güzel konuşan.

na'man

• Tâif yolunda Arafata çıkar bir derenin adı.

nakliyat

• Nakil işleri, taşıma işleri.
• Anlatılanlardan öğrenilenler.
• Nakiller.

nasibe

• Müfrit Haricîlerden ve Emevîlerden ve Hz. Ali'ye (R.A.) çok muhalif olan zümrenin adı.

nasiye

• Çehrenin gösterişi, alın, yüz.

nazır

• (Çoğulu: Nüzzâr) Nazar eden, bakan.
• Bir idarenin veya dairenin umur ve işlerine bakan en büyük memur. Bir işin idaresine memur reis.
• Kabine azalarından herbiri. Nâzır. Vekil. Bakan.
• Vâsinin yapacağı tasarruflara nezarette bulunmak üzere musi veya hâkim tarafından tayi

nebiyy-i ahirüzzaman / nebiyy-i âhirüzzaman

• Dünya hayatının kıyamete yakın son devrenin Nebisi; son Peygamber.

nehz

• Ayağa kalkmak, deprenip kalkmak, hareket.

nevş

• Bir şeyi el uzatıp almak ve istemek.
• Yürümek.
• Sür'atle deprenip kalkmak.
• Alıp yemek.

nısf-ı kutr

• Dairenin merkezinden geçen ve onu iki eşit kısma ayıran doğru çizginin yarısı. Yarı çap.

nühuz

• Hareket etme, deprenip kalkma.

nükte

• İnce mânalı söz, idraki ve anlaşılması nezâket ve zarifliğe dayanan nazik husus. İbarenin asıl mânasından başka olan nazik ve lâtif mânâ, dikkatle anlaşılabilen ince mânâ.
• Yere ağaçla vurup eser bırakmak.

rakme

• Derenin kenarı.
• Bahçe.

rampa

• İki geminin birbirine veya bir geminin iskeleye yanaşıp bitişmesi. (Fransızca)
• Şose veya demiryolundaki yokuş. (Fransızca)
• Trenin eşya almağa mahsus yanaştığı set. (Fransızca)

redd-i selam / redd-i selâm

• Selâm verenin selâmını almak.

resm-i geçit

• Geçit töreni.

resm-i küşad / resm-i küşâd / رسم كشاد

• Yeni yapılan mekteb, fabrika, kışla, hükümet konağı, demiryolu vs. gibi şeylerin umuma açılışı yerinde kullanılan bir tâbirdir. Yeni tabirde " Açılış töreni" demektir.

• İlk açılış töreni.

• Açılış töreni.

resmigeçit

• Özel günlerde yapılan geçit töreni.

resmiküşad / resmiküşâd

• Açılış töreni.

riyaset-i islamiyet / riyaset-i islâmiyet

• İslâmî idarenin başı olma.

rub'-ı daire

• Dairenin dörtte biri.

rubu'

• (Tekili: Rub') Dörtte birler.
• Metrenin kabulünden evvel ipekli, yünlü, basma ve emsali kumaş, bez ve sairenin ölçülmesinde kullanılan çarşı arşınının kesirlerinden birinin adıdır.

ruh-u kainat / ruh-u kâinat

• Evrenin ruhu.

sahib-i kainat / sahib-i kâinat

• Evrenin ve herşeyin yaratıcısı ve sahibi Allah.

sai / sâî

• Emvâl-i zâhirenin zekâtını toplayan me'mûr; sâime (senenin ekserisini çayırda otlayan) hayvanların ve toprak mahsûllerinin zekâtlarını toplamakla vazîfeli kimse, zekât me'muru.

sebak-gah / sebak-gâh

• Ders öğrenilen yer. Mekteb, medrese. (Farsça)

sebeb-i hilkat-i kainat / sebeb-i hilkat-i kâinat

• Evrenin yaratılış sebebi.

sebk

• Bir şeyi eritme. Kalıba dökme.
• Edb: İbarenin tarz ve terkibi.

sebr

• Denemek, imtihan.
• Yara, kuyu vesâirenin derinliğini anlamak için yoklamak.

semai / semaî

• İşitmekle öğrenilen. İşitmeğe dair ve müteallik.
• Gr: Bir kaideye bağlı olmayan, işitilmekle öğrenilen.

semai müennes / semaî müennes

• Bir kaideye bağlı olarak müennes işareti olmayıp kelimenin aslında müenneslik var gibi kabul edilen ve işitilmekle öğrenilen müennes kelime.

şerefe

• Minarenin ezan okunan yeri. Yüksek kale ve emsali yerlerdeki burç, çıkıntı.

• Minarenin ezan okunan yeri.

sezze

• Seyâ denilen gün. Keferenin ateş gecesi günü.

sıfat-ı semaiye / sıfat-ı semâiye

• Gr: Kelimeye ait, kaideye, gramere uygun olmaksızın işitilmekle öğrenilen sıfat.

şimendifer-i kanun-u şer'iye-i esasiye

• Şer'î anayasa treni.

şimendifer-i kemalat / şimendifer-i kemâlât

• Kemâlât treni, olgunluk ve mükemmellikler treni.

şimendifer-i terakki / şimendifer-i terakkî

• İlerleme treni; yükselme vasıtası.

sırr-ı kainat / sırr-ı kâinat

• Evrenin sırrı.

sücre

• Derenin orta geniş yeri.

suhk

• Uzak olmak.
• Cehennemde bir derenin adı.
• Mahrumiyet.

şuur-u kainat / şuur-u kâinat

• Evrenin şuuru, bilinci.

şüyu'

• Herkes tarafından duyulmuş, öğrenilmiş.
• Yayılma, şayi' olma.

ta'ziye / تعزیه

• Başsağlığı dileme. (Arapça)
• Şiîlikte yas töreni. (Arapça)

tabut

• (Çoğulu: Tevâbit) Sandık.
• Ölü nakline mahsus sandık.
• Dönüp dolaşıp gelinecek merci-i küll.
• Hz. Musa Aleyhisselâm'a inen evâmir-i aşerenin konulduğu sandık.
• Su kovası.

tadavvüc

• Derenin dar ve kısık yerleri çok olmak.

tahrif

• (Harf. den) Harflerin yerini değiştirmek. Bozmak. Kalem karıştırmak.
• Kendi menfaati veya başkasının zararı için bir ibârenin mânasını değiştirmek.
• Başka tarafa meylettirmek.

tahsil / تحصيل

• Elde etme. (Arapça)
• Öğrenim. (Arapça)

tahsil-i ulum / tahsil-i ulûm

• İlimlerin tahsil edilmesi, öğrenilmesi.

talimgah-ı dünya / talimgâh-ı dünya

• Öğrenim yeri olan dünya.

teakkul

• Aklı kullanarak, lüzumlu şeyleri öğrenirken, her şeyin haddini, sınırını aşmamak, yâni lüzumlu olanı terk etmemek, lüzûmsuz olanla meşgûl olmamak, bunlarla vakit öldürmemek.

temerrüd / تمرد

• Dikbaşlılık, direniş. (Arapça)
• Temerrüd etmek: Direnmek, dikbaşlılık etmek. (Arapça)

temerrüd-ü irtidadi / temerrüd-ü irtidadî

• Dinden çıkıp dine karşı direniş göstermek.

teşrifat

• Kabul töreni, protokol.

usul

• (Tekili: Asıl) Ana, baba. Cedler.
• İstinadgâh.
• Râcih delil, kaide. Asıllar, kökler, temeller. Bir ilmin asıl mevzuundan önce öğrenilmesi lâzım gelen esaslar. Bir hedefe ulaşmak için tutulan düzenli yol.
• Tarz, metod, tertip.

• Bir ilmin veya tekniğin asıl konusundan önce öğrenilmesi gereken başlangıç bilgileri, başlangıç, tertip, düzen metod.

vaftiz

• (Vaftis) (Rumcadan) Hristiyanlarca çocuğun ve hristiyanlığa yeni girenin dine girme şartı sayılan, suya sokma merasimi.

• Hıristiyanların dine gireni kutsal suya sokma merasimi.

• Hıristiyanlığa yeni girenin ve çocuğunun dine girmesi için gerekli sayılan, suya sokma töreni.

vahdet-i idare

• İdarenin tek elde olması.

vefk-i müselles

• Üçlü vefk; bir âyet veya ibarenin ebced ve cifir değerleri esas alınarak, dağıtıldığı ve üç rakamının karesi biçiminde dokuz küçük kareden oluşan tılsımlı kare alan.

vera'

• Takvânın ileri derecesi. Bilmediği ve şüphe ettiğini öğrenip iyiye ve doğruya göre hareket edip bütün günahlardan çekinme hâleti.

vestiyer

• Pardesü, palto vesairenin çıkartılıp bırakıldığı yer. (Fransızca)

za'f-ı te'lif

• Edb: İbarenin, anlamayı güçleştirecek kadar karışık olması.

zahiri ilimler / zâhirî ilimler

• Okuyarak, çalışarak ve araştırarak elde edilen, öğrenilen ilimler. Kelâm, tefsîr, fıkıh gibi din bilgileriyle; mantık, matematik, fizik, kimyâ, biyoloji, geometri gibi fen bilgileri.