abdullah ibn-i ömer

• Bi'setten bir yıl önce doğdu. Hicri yetmişüç tarihinde Haccâc-ı Zalim'in emri ile şehid edildi (R.A.) Sahabe-i Kirâmın ileri gelenlerinden ve Resul-i Ekrem Aleyhissalatü Vesselâmın çok bağlılarından ve dâima onun ahlâkını yaşamağa çalışanlardandı. Hz. Ömer Radıyallahü Anh'ın oğlu idi. Hilâfet ve Val

agnostisizm

• fels. Gerçeğin, mutlak hakikatın bilinemez olduğunu; insanın gerçeği, tam uygun bilgiyi elde edecek yaradılışta olmadığını kabul eden felsefe görüşü.

akl-ı matbu'

• Yaradılıştan olup, her çocukta olan akıl. Öğrenmeden var olan fıtrî akıl. Bu akıl mümeyyiz olmayıp kabil-i hitap değildir.

alem-i emir / âlem-i emir

• Sâdece bir emr-i İlâhî ile işlerin hemen olduğu âlem. Yaradılışa ait kanunlar âlemi.

aradin / aradîn

• (Bak: Eradîn)

arziyat

• Jeoloji. Dünyanın yaradılışı ile tarih boyunca değişen vaziyetlerini tetkik eden ilim.

asabiyy-ül-mizac

• Yaradılışça sinirli olan kimse. Yaradılışı itibâriyle asabi, hırçın, öfkeli olan.

atf-ı tefsir

• Bir mânada olup mücerred tasdik ve te'kid için "ve" ile müteradifine (aynı mânadaki kelimeye) atfolunan kelime. Meselâ: "İhsan ve kerem, hüzün ve keder" ifadesindeki "ve" ler gibi. Diğer bir ifade ile: Aynı olan ayrı iki kelimenin birlikte kullanılması. ("deli divâne"de olduğu gibi.)

ayn harfi

• Kur'ân-ı kerîmde Ömer-ül-Fârûk'un radıyallahü anh namaz kıldırırken, ayakta okumayı bitirip, rükû'a eğildiği yeri gösteren işâret. Ayn harfi hep âyet-i kerîmelerin sonunda bulunmaktadır.

balistik

• yun. Merminin ateşlendikten sonra hedefe varıncaya kadar uğradığı te'sirleri tedkik edip inceleyen ilim dalı.

basala

• Tıb: Vücudun her hangi bir yerinde yaradılıştan olan kabartı.

bayezid-i bistami / bayezid-i bistamî

• (Hi: 188-261) Ehl-i Sünnet ve Cemâatın büyük âlimlerinden ve büyük evliyadandır. İran'ın Bistam şehrinde doğmuştur. Künyesi, Ebu Yezid Tayfur bin İsa El-Bistamî'dir. Cafer-i Sâdık Radıyallahü Anhu'dan kırk sene sonra dünyaya gelmiş ve ondan üveysî olarak feyz almıştır. Mücerret bir hayat geçirmiştir

bed-tıynet

• Yaradılışı, fıtratı, tabiatı fena ve kötü olan, soyu bozuk, bayağı adam. (Farsça)

bekam / bekâm / بكام

• Muradına ermiş. (Farsça)
• Bekâm olmak: Muradına ermek. (Farsça)

beraat-ül istihlal / berâat-ül istihlâl

• Bir eserin içindekilerini güzel bir başlangıçla baş tarafında anlatmak. İyi bir alâmet. Güzel bir başlangıç.
• Bir ibarede müradif ve mukni birkaç kelime bulunması, hüsn ve insicamdaki ibarenin vech-i mergub üzere te'lif ve terkibi.
• Maaş, rütbe, nişan için hükümetçe bildirilen

berhürdar / berhürdâr / برخوردار

• Mutlu, muradına ermiş. (Farsça)

bikle

• Fıtrat, yaradılış, tabiat.
• Kılık, kıyafet. Şekil, biçim.

bürhan-üt temanü' / bürhan-üt temânü'

• İstiklâliyet, ulûhiyetin zâtî bir hassası ve zaruri bir lâzımı olduğuna dair ve şirkin butlanını isbat eden delil ki; eşyanın yaradılışı müteaddit ellere ve esbaba verilse, âlemdeki nizam bozulup karışıklıklar çıkacağını gösterir, isbat eder.

celcelitiye / celcelîtiye

• Hazreti Ali radıyallahu anhın önemli bir eseri.

cerdak

• (Çoğulu: Cerâdik) Yufka ekmeği.

cibillet

• Huy, fıtrat, yaradılış, tabiat, cibilliyet.

cibilli / cibillî

• Yaradılıştan, mayadan, soydan.

cibilliyet

• Yaradılış, maya, soyluluk.

ciriyya

• Tabiat, mizac, fıtrat, yaradılış.
• Huy, haslet.Adet, alışkanlık.

dahiye-i hilkat / dâhiye-i hilkat

• Yaradılıştan dâhi olan. Hârika.

damar

• Kan borusu, yaradılış, huy.

derdak

• (Çoğulu: Derâdik) Küçük çocuklar.
• Her şeyin küçüğü.

dilcu / dilcû / دلجو

• Gönlün aradığı, güzel, sevgili. (Farsça)

ebu-t-turab

• Hz. Alinin (R.A.) bir lâkabı. (Bu isim Hz. Ali Radiyallahu anh, toprak üzerine oturduğu veya yattığından dolayı tevâzuuna işareten Peygamber Efendimiz (A.S.M.) tarafından verilmiştir.)

ecel-i fıtri / ecel-i fıtrî

• Her mahlukun yaradılışı itibariyle Cenab-ı Allah (C.C.) tarafından tayin olunan vasati ömrü.
• Biyolojik ömür.

edvar-ı seb'a

• Yedi devreler. Dünyanın yaradılışından beri geçirdiği devreler ki, nazariye olarak söylenir.

ehl u iyal / ehl u iyâl

• Bir kimsenin geçindirmek zorunda olduğu aile efradı ve diğer kimseler.

ekmel-i mahlukat

• Yaradılmışların en mükemmeli, Hz. Muhammed (A.S.M.)

emr-i tekvini / emr-i tekvinî

• Yaradılışa ait İlâhi kanun ve nizam. Tekvine dair işler, hâdiseler, maddeler. Fıtri kanunlar ve Âdetullahın tazammun ettiği emirler.

eşref-i mahlukat

• Mahlukatın en eşrefi, yaradılmışların en şereflisi. İnsan.

fatımat-üz zehra

• Hz. Resul-i Ekremin (A.S.M.), Hz. Hatice'den doğma kızı. Hicretten 18 yıl önce doğmuş, Hz. Ali ile evlenmiş ve Hz. Hasan ve Hüseyin'in vâlideleri olmuştur. Peygamberimizden (A.S.M.) 6 ay sonra dâr-ı bekaya göçmüştür. (Radıyallahü anha)

fenn-i menafiü'l-aza / fenn-i menâfiü'l-âzâ

• İnsan organlarının neye yaradığını araştıran ilim.

fıtnat

• Yaradılıştan gelen iyi anlama kabiliyeti.

fıtra

• (Fitre) Fıtrat sadakası, yaradılış atiyyesi.

fıtrat / فطرت

• Yaradılış.

• Yaradılış, tıynet, hilkat.

• Yaradılış.

fıtrat-ı ilahiye / fıtrat-ı ilâhiye

• San'at-ı Rabbaniye ve kudret-i İlâhiyenin dâima değişen bir defteri olan ve yanlış olarak "Tabiat" namı verilen Cenab-ı Hak'ın fıtrat kanunları ve mahlukatın yaradılışı.

fıtrat-ı selime

• Selim fıtrat. Kusursuz sağlam huy.
• Ahlâk, din. Haram ve çirkin işlerden uzak ahlâk.
• Noksansız yaradılış.

fıtraten

• Yaradılıştan, fıtrî olarak.

• Yaradılıştan.

fıtri / fıtrî

• Doğuştan, yaradılıştan, fıtrata âit ve müteallik. Hayat kanunlarına uygun.

• Yaradılışla ilgili.

garize / garîze

• Yaradılıştan olan.

gedikli

• t. Tar: Yeniçeri efradı arasında eskilikleri dolayısıyla imtiyazlı olanlar. Bunlar diğer yeniçerilerden ayrılmak için bellerine seraser denilen kumaştan kuşak sararlardı.
• Yıkık, çentikli ve düşük yeri olan.
• Mülk olduğu halde vakfa ait bir tarafı olan.
• Deniz assubayı k

habe

• Zarara ziyana uğradı (mânâsına fiil).

hadd-i zatında / hadd-i zâtında

• Aslında. Yaradılışında.

halk-ı şer

• Şerrin yaradılışı.

halkan

• Yaradılışça, hilkatça.

hamaset

• Yaradılıştan olan cesâret. Bahadırlık. Cesurluk. Kahramanlık. Yiğitlik.

haslet

• Huy. Ahlâk. Yaradılıştan olan tabiat.

hatice-i kübra / hatîce-i kübra

• Peygamberimizin (A.S.M.) ilk zevcesi ve mü'minlerin annesi. Yirmidört sene bütün varlığıyla ve mülküyle Peygamber Efendimize hizmet etmiş ve Ona ilk olarak iman etmiştir. (Radıyallahu Anha)

hatm-ı hacegan / hatm-ı hâcegân

• Nakşibendiyye yolunda fâidesi, feyz ve bereketi çok olan bir vazîfe. Bu yolun veya ona bağlı kolun büyüğünün koyduğu evrâdın (Belli zikr ve duâların okunmasının) toplu veya yalnız olarak yerine getirilmesi.

hikmet

• İnsanın, mevcudatın hakikatlerini bilip hayırlı işleri yapmak sıfatı. Hakîmlik. Eşyanın ahvâlinden, hârici ve bâtini keyfiyetlerinden bahseden ilim. (Buna İlm-i Hikmet deniyor)
• Herkesin bilmediği gizli sebeb. Kâinattaki ve yaradılıştaki İlâhî gaye.
• Ahlâka ve hakikata faydalı

hilkat / خلقت

• Yaradılış.

• Yaradılış.

hilkaten

• Yaradılışça.

hoşnihad

• İyi yaradılışlı, güzel huylu. (Farsça)

hülagu / hülâgu

• Mi: 1258' de Bağdadı zaptederek halkını kılıçtan geçirmiş, Abbasi Halifesi Musta'sımı ve bütün âile efradını öldürtmüştür. Cengiz Hanın torunu, Tülay Hanın oğludur. Tarihde en çok kan döken hükümdar olarak bilinir. Abbasi Devletini yıkan Moğol Başkumandanıdır.

hulefa-i raşidin / hulefâ-i râşidîn

• Her bakımdan olgun ve Resûlullah Efendimize uyan yüksek halîfeler mânâsına, Resûl-i ekremden (sallallahü aleyhi ve sellem) sonra sırasıyla halîfe olan hazret-i Ebû Bekr, Ömer, Osman ve Ali (radıyallahü anhüm) için kullanılan tâbir.

hulki / hulkî

• Yaradılışla ilgili, yaradılıştan gelen.

hüseyin

• Küçük güzel.
• (Hi: 6-61) Hazret-i Ali Radıyallahü Anhu'nun oğlu, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm'ın sevgili torunudur. Peygamberimiz (A.S.M.) "Hüseyin benden, ben Hüseyindenim. Allah Hüseyini seveni sever." buyurmuştur. Kerbelâda şehid oldu (R.A.)

icadi / icadî

• Yaradılışa dâir.

ismet

• Günahsızlık, mâsumluk. Günahlardan kaçınmak melekesine sâhib olmak. Suçsuzluk.
• Peygamberlik vasıflarından birisidir. Peygamberler (A.S.), hiç bir zaman gizli, âşikâr herhangi bir ma'siyete yaklaşmazlar; bütün kusur ve hatâlardan ve şâibelerden müberrâdırlar.

kad

• Gr : İsmiyye veya harfiyye olan bir kelimedir. İsmiyye olduğunda iki vecihle kullanılır. yerine muzari olur. Yetişir, kifayet eder mânasınadır. Yahut kelimesine müradif isim olur. Harfiyye olduğunda dâhil olduğu fiil, tahkik, ümid, rica, intizar, yakınlık, azlık veya çokluk ifade edebilir.

kamyab / kâmyab

• İsteğine kavuşmuş. Murâdına ermiş olan.

kazak

• Her kavmin askerliğe, akın ve çapula ayrılmış efradı.
• Çarlık Rusyasında ayrıca bir sınıf teşkil eden sipahiye benzer süvari askeri.

kaziye-i cüziyye

• Man: Hükmü, mevzuun bazı efradına şamil olan kaziye. "Bazı şeyler serttir." gibi.

kaziye-i külliye

• Man: Hüküm mevzuunun cemi efradına şâmil olan kaziyye. "İnsanların cümlesi nâtıktır" gibi.

kehila

• Gözleri yaradılıştan sürmeli olan kadın.

kirdide

• (Çoğulu: Kerâdid) Bir miktar toplanmış hurma.
• Sepet dibinde geri kalan hurma.

kürdevs

• (Çoğulu: Kerâdis) Kemik başı.
• At sürüsü.

lütuf

• Rıfk ve nevâziş. İltifatla mülâyemet üzere muâmele eylemek. Allah (C.C.) Hazretlerinin kullarını rıfk ve sühuletle murâdına muvaffak eylemesi.
• Güzellik, hoşluk.
• İyilik, iyi muâmele.

maftur

• (Fıtrat. dan) Yaradılışta olan. Fıtratta bulunan.
• Yaradılmış.

medeni-i bittab'

• Doğuştan, yaradılıştan huyları ile medeni oluş.
• Cenab-ı Hakkın yaratması ile tab'an iyi huylu, kibar, faziletli kimse.

mefatır

• Yaradılıştan olan huylar. Fıtri olan huylar.

merdega

• (Çoğulu: Merâdıg) Boğaz ile göğüs arası.

meşiet-i rabbaniye / meşiet-i rabbâniye

• Allah'ın kendisine özel istek, arzu ve muradı.

meşiet-i sübhaniye / meşiet-i sübhâniye

• Her türlü kusur ve noksandan uzak olan Cenâb-ı Hakkın zâtına has muradı ve dilemesi.

meşreb

• Huy. Yaradılış. Adet. Ahlâk.
• Gidiş.
• İçmek. İçilecek yer.
• Fehmetmek.
• Mânevi haz ve feyz alınan yer ve yol.

meyelan-ı fıtriye / meyelân-ı fıtriye

• Bir şeyde yaradılıştan var olan meyiller, eğilimler.

mirades

• (Çoğulu: Merâdis) Kuyu içinde su var mıdır diye bilmek için bıraktıkları taş.
• El değirmeni.

mizac / mizâc

• Huy, yaradılış.

mizac-ı nazik / mizac-ı nâzik

• İnce yaradılış. Nâzik tabiat.

mukteza-i hilkat

• Yaradılışın gerektirdiği şey. Yaradılış itibariyle olan hal ve netice.

muntabı'

• (Tab. dan) Yaradılışdan olan, fıtraten.
• Basılmış, tab' edilmiş, damgalanmış.
• Hoş görülen, güzel.

murad-ı hak

• Allah'ın isteği ve muradı.

murad-ı ilahi / murâd-ı ilâhî

• Allahü teâlânın murâdı; irâde buyurduğu, emrettiği.

müradefe

• Müradiflik. İki veya daha fazla kelimenin aynı mânada olması.
• Arkadaşlık, beraber yolculuk.

muradullah

• Allah'ın muradı, isteği.

na-kam / na-kâm

• Muradına eremeyen, tali'siz. Arzusuna kavuşamayan. (Farsça)

na-murad

• Mahrum kalan, muradına eremeyen. (Farsça)

nail / nâil / نائل

• Muradına eren, nâil olan, ele geçiren. Erişmiş.

• Erişen, kavuşan, murada eren. (Arapça)
• Nail olmak: Muradına ermek, kavuşmak, erişmek. (Arapça)

namurad / nâmurad / نامراد

• Muradına ermemiş. (Farsça - Arapça)

nasrani / nasrânî

• Îsâ aleyhisselâma inanan. Çoğulu, nasârâdır. Hazret-i Îsâ'nın bildirdiği dîne nasrâniyyet (nasrânîlik) adı verilir.

nazik-hulk / nâzik-hulk

• Yaradılışı ve tabiatı nâzik olan.

ni'me-l matlub

• Tam aradığımız. İsteyip aradığımızın en âlâsı.

nihad / nihâd

• Huy, yaradılış.

nihadi / nihadî

• Yaradılışta olan, fıtrî. (Farsça)

nüfus-u seb'a

• 1- Nefs-i emmare, 2- Nefs-i levvame, 3- Nefs-i mülhime, 4- Nefs-i mutmainne, 5- Nefs-i râdiye, 6- Nefs-i mardiyye, 7- Nefs-i sâfiye.

radi

• (Râdiye) Razı olan, rıza gösteren, itaat eden.

radıyallahü anh

• Daha çok Eshâb-ı kirâmdan birinin ismi anıldığı veya yazıldığı zaman söylenen ve yazılan "Allahü teâlâ ondan râzı olsun" mânâsına duâ, hürmet ve saygı ifâdesi. İki kişi için Radıyallahü anhümâ, ikiden fazlası için Radıyallahü anhüm denir.

radıyallahü teala anha / radıyallahü teâlâ anhâ

• Hanım sahâbîlerden birinin ismi anılınca veya yazılınca söylenen "Allahü teâlâ ondan râzı olsun" mânâsına duâ, hürmet ve saygı ifâdesi. İki hanım sahâbî için (Radıyallahü teâlâ anhümâ" ve ikiden çok için "Radıyallahü anhünne" denir.

radyasyon

• (Radiation) Bir enerjinin ışık demeti halinde yayılması. (Fransızca)

rudaa'

• (Tekili: Radi) Süt emen çocuklar.
• Süt kardeşler.

rudda'

• (Tekili: Râdı) Süt emenler.

şah-ı merdan

• "Mertlerin şahı" meâlinde Hazret-i Ali Radiyallahü anh'ın bir nâmı.

şakile

• Yol. Tarik. Meslek.
• Yaradılış. Tıynet. Seciye. Mizac. Bir kimsenin yaratılışının temel hususiyeti.

sekine

• Sükûn ve itmi'nan, temkin. Nefisteki telâşın kesilmesi ile hâsıl olan kalb huzuru ve sükûneti.
• Telâş ve hafifliğin zıddıdır.
• Kalb rahatlığı, kalb kuvveti veren çok mühim bir duânın ismi. (Bu, Sekine isimli duâ, Hazret-i Ali Radıyallâhü Anh gibi evliyânın bildiği ve içerisinde

sekinet

• Sükûn ve itmi'nan, temkin. Nefisteki telâşın kesilmesi ile hâsıl olan kalb huzuru ve sükûneti.
• Telâş ve hafifliğin zıddıdır.
• Kalb rahatlığı, kalb kuvveti veren çok mühim bir duânın ismi. (Bu, Sekine isimli duâ, Hazret-i Ali Radıyallâhü Anh gibi evliyânın bildiği ve içerisinde

semere-i şecere-i hilkat / ثَمَرَۀِ شَجَرَۀِ خِلْقَتْ

• Yaradılış ağacının meyvesi.

seradik

• (Sürâdik) Padişaha mahsus çadır perdesi veya büyük sarayın perdesi.
• Cibinlik tarzında yapılan perdeden oda.

serair-i vücud

• Yaradılış sırları.

şeş-ebrar

• Altı aded hayır sahibi ki, bunlar: Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali, Hz. Hasan, Hz. Hüseyin'dir (Radıyallahu anhüm).

sıbag

• (Çoğulu: Esbiga) Boya.
• Yaradılış.

sıbteyn-i mükerremeyn

• Sevgili Peygamberimiz Muhammed aleyhisselâmın iki mübârek torunu; hazret-i Hasan ve hazret-i Hüseyn (radıyallahü teâlâ anhümâ).

şir-i yezdan

• Hazret-i Ali Radiyallahu Anh'ın bir ismi. Allah'ın Aslanı.

sirdab

• (Çoğulu: Seradib) Yer altında su soğutacak yer.

sirişt

• Yaradılış, hilkat, huy, tabiat. (Farsça)

sun'i / sun'î

• İnsan yapısı, uydurma, takma, sahte, yaradılıştan olmayan.

süradik

• (Serâdik) Saray perdesi. Padişaha mahsus sarayın veya çadırın perdeleri.

sürdah

• (Çoğulu: Serâdih) Semiz etli dişi deve.
• Ufak otlar yetişen yumuşak yer.

sürdak

• (Çoğulu: Sürâdikat) Kapıya asılan perde ve çardak.
• Çadır. Bezden olan ev.

şürefa

• (Tekili: Şerif) Şerifler. Hazret-i Hüseyin Radıyallahü Anh vasıtasiyle Peygamberimiz (A.S.M.) soyundan gelenler.
• Şerefliler. Allah (C.C.) yolunda sabır ve sebat ile devam eden temiz insanlar.

tab

• Huy, yaradılış.

taban / tabân

• Yaradılıştan, yaradılış bakımından.

tabayi'-i esasiye

• Temel ve esas olan tabiatlar, karakterler, yaradılışlar.
• Toprak, su, hava gibi veya oksijen, hidrojen karbon, azot gibi unsurların hususiyetleri.

tabiat

• Yaradılıştan gelen temel özellik, yaradılış, huy, ilâhî kanunlar.

tarziye

• Pişmanlık duyduğunu anlatarak özür dilemek.
• Râzı etmek.
• "Radıyallahü-anh" diyerek duâ etmek.

tatar

• (Tetar) (Arapçada: Teter) Bu isim, asıl itibariyle Moğol milletlerinden bir kavmin adıdır. Bu kavmin efrâdı, Cengiz Han askerlerinin pişdarları hükmünde olduğundan eski zamanlarda Moğollar mânasında kullanılmıştır.Arap ve Fars tarihlerinde de yukardaki mânada kullanılmıştır. Sonra bu isim bü

tazallum-u hal / tazallum-u hâl

• Mazlum olduklarını anlatmak, zulme uğradıklarını şikâyet etmek.

tefsir / tefsîr

• Örtülü, kapalı olan şeyi ortaya çıkarmak, açmak, beyân etmek, beşerî kudret dâhilinde, Kur'ân-ı kerîm âyetlerindeki murâd-ı ilâhîyi (Allahü teâlânın murâdını) anlamak. Bu işi yapabilen âlime müfessir denir.

tekvini / tekvinî

• Yaradılışla ilgili, var oluşla ilgili.

tıba'

• Tabiat. Yaradılış.
• Tabiatlar. Yaradılışlar.

tıynet

• Huy. Yaradılış.

• Huy, yaradılış.

yar-ı gar / yâr-ı gar

• Hazret-i Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm'ın en sâdık sahabesi Hazret-i Ebubekir Radıyallahü Anh'ın ünvanı. Hicret esnasında en tehlikeli bir zamanda mağaraya girdiklerinde Peygamberimiz Aleyhissalâtü Vesselâm'a sadakatla hizmet ettiğinden bu nam ile anılır.

yezid bin ebi süfyan

• Ebu Süfyan'ın oğlu. Hz. Muaviye'nin büyük kardeşi idi. Ashab-ı kiramdan ve çok sâlih bir zât olup, Mekke-i Mükerreme'nin fethinde müslüman oldu. Hazret-i Ebu Bekir-is Sıddık Radıyallâhü anh'ın Şam'a gönderdiği orduda bir birliğin kumandanı idi. Hz. Ömer zamanında Filistin valisi olmuştu. Taundan vef