acib / acîb

• Şaşılan ve hayret uyandıran şey. Benzeri görülmeyen. Garib. Taaccüb olunan şey.

akaid

• (Tekili: Akide) Akideler. İtikad olunan hakikatlar. İtikada dâir kaziye ve hükümler, esaslar.

anif-ül beyan / ânif-ül beyân

• Biraz evvel bildirilen, az önce beyan olunan.

ankebut suresi

• Kur'an-ı Kerimin yirmidokuzuncu suresidir. Mekkidir. (Allahtan başkasına güvenenlerin, dünyayı avlamak için kurdukları teşkilâtını bir örümcek ağına benzeten, örümcek meseli zikrolunan bir suredir.)

araiz

• (Tekili: Ariza) Arz olunan meseleler. Küçükten büyüğe yazılan yazılar.

arazi-i haraciye / arâzi-i haraciye

• Müslümanlar tarafından fetholunan ve ulul-emir tarafından müslim olmayan eski sahibi elinde bırakılan veya hâriçten müslim olmayanlar getirilerek yerleştirilen arâzi.

arazi-i memluke / arâzi-i memluke

• Mülkiyet yolu ile tasarruf olunan yerler. (Mülk, timar toprağı).

arazi-i mevkufe-i sahiha / arâzi-i mevkufe-i sahiha

• Huk: Arâzi-i memlükeden şartlarına uygun olarak vakfolunan yerler.

arazi-i müştereke / arâzi-i müştereke

• Huk: Çokları tarafından tasarruf olunan yer.

atb

• Hışım etmek.
• Fesad.
• İkrah olunan, kerih görülen.

atf-ı beyan

• Mâkablini yâni mâtufun aleyhin mefhumunu izah ve te'kid için atfolunan tâbir. Meselâ: "Meseleyi izâh ve teşrih eyledi" cümlesindeki "ve" gibi.

atf-ı tefsir

• Bir mânada olup mücerred tasdik ve te'kid için "ve" ile müteradifine (aynı mânadaki kelimeye) atfolunan kelime. Meselâ: "İhsan ve kerem, hüzün ve keder" ifadesindeki "ve" ler gibi. Diğer bir ifade ile: Aynı olan ayrı iki kelimenin birlikte kullanılması. ("deli divâne"de olduğu gibi.)

azm etmek

• Kalbde devamlı kalan ve yapmaya kesin kararlı olunan düşünce, kasd, niyet, karar verme.

bayram

• Bir dinde mübarek addolunan gün.

besa

• (Arnavutça) Arnavut yemini.
• Kan güden hasımlar arasında yeminle akdolunan anlaşma.

caize

• (Cevaz. dan) (Çoğulu: Cevaiz) Azık, yol yiyeceği.
• Hediye, armağan, bahşiş.
• Edb: Eskiden takdim olunan medhiyeli bir şiire veya bir san'at eserine karşılık olarak verilen para, hediye ve bahşişler.

cebri / cebrî

• Zorla icra olunan, rızası olmadan zorla yaptırılan.
• Cebriye fırkasından olan.

cumhur reisi

• Cumhuriyetle idâre olunan memleketlerde Devlet Reisi.

daire-i mülk

• Sahip olunan şeylerin dairesi.

dar-ı şura-yı askeri / dâr-ı şura-yı askerî

• 1296 yılında lağvolunan bu yüksek askeri meclis 1253 yılının muharrem ayında kurulmuştu. 1259 tarihinde çıkarılan kanun ile vazifesi tesbit edildi. Askeri ve mülki ricâlden onbir daimi, altı tane ise geçici azası bulunan bu mecliste bir reis ve bir de müftü yer alıyordu.

delil

• Kılavuz. Doğru yolu gösteren. Meçhûlü keşfetmekte ve malumun sıhhatını isbat etmekte vasıta ve âlet ittihaz olunan husus.
• Beyyine. Bürhan.

din

• Ceza, ivaz.
• İman ve amel mevzuu olarak insanlara Cenab-ı Hak tarafından teklif olunan Hak ve hakikat kanunlarının hey'et-i mecmuasıdır. Din, kâinatın, dünyanın hayatın ve insanın yaratılış gayeleri ve var oluş şekillerini açıklıyarak, onları mânasızlıktan ve abesiyetten kurtarır. İns

diyet

• Kan bedeli. Yaralanan veya öldürülen bir kimse için en yakın vârisine ödenmesi şer'an hükmolunan para veya mal. Can pahası.
• Para, değer. Kıymet.

dua-yı müstecab / duâ-yı müstecab

• Kabul olunan dua.

ecel-i fıtri / ecel-i fıtrî

• Her mahlukun yaradılışı itibariyle Cenab-ı Allah (C.C.) tarafından tayin olunan vasati ömrü.
• Biyolojik ömür.

ed'iye-i me'sure

• Peygamberimiz (A.S.M.) ile, sahabelerden naklolunan te'sirli ve makbul duâlar.

emr

• Buyruk; emredenin, emrolunandan bir işin yapılmasını istemesi veya bu sûretle yapılması istenen şey.
• İş.

farzi / farzî

• Farzedilene, tahmin olunana dair. Takdir ve tahmin usulüne dayanan ve ona müteallik.

gamuz

• İtham olunan, töhmet altında bırakılan.
• İçinden kan giden dişi deve.

geçer akça

• Rayiç para yerine kullanılır bir tabirdir. Bu tabir, eskiden halk arasında yapılan senetlerde, hükümet tarafından akdolunan mukavelelerde kullanılırdı. (Türkçe)

gılt

• Akdolunan pazarlığı bozmak.

girit madalyası

• Tar: Biri Sultan Aziz diğeri Sultan II.Abdülhamid devrinde olmak üzere ihdas olunan madalyalar. Her ikisinin de altun ve gümüş olmak üzere iki türlüsü vardı. Girit işinde hizmeti görünen devlet ricaline altun, ikinci derecedeki memurlarla halka, gümüş olanı verilirdi.

gureba-i yemin

• İbrahim paşa, Galata ve Edirne saraylarından çıkanlarla, harpte fevkalâde yararlık gösteren yabancılar ve yeni Müslüman olmuşlardan teşkil olunan iki süvari bölüğünden birinin ismidir. Bu iki bölüğe birden "Gureba-i Yemin ve Yesar Bölükleri" denildiği gibi "Garip ve Yiğitler Bölükleri" veya "Aşağı B

gurz

• (Çoğulu: Guruz-Ağraz-Guraz) Su taksim olunan yer.
• Eyer kolanı.

hadis-i maktu' / hadîs-i maktû'

• Söyleyenleri (râvîleri), Tâbiîn-i kirâmakadar bilinip, Tâbiîn'den rivâyet olunan hadîs-i şerîfler.

halife-i raşide / halîfe-i râşide

• İnsanlara, İslâm dînini anlatma vazîfesini Peygamber efendimiz gibi yapan ve âyet-i kerîmelerde veya hadîs-i şerîflerde halîfe olacağı işâret olunan halîfe. Buna, Halîfe-i âdile de denir.

hammamiyye

• Edb: Divan Edebiyatında giriş kısmı hamam eğlencesi tasvirine tahsis olunan kaside.

hatt-ı istiva / hatt-ı istivâ

• Dünyanın kuzey ve güney kutuplarına aynı uzaklıkta olduğu ve dünyayı iki müsavi parçaya böldüğü farzedilen dâire çizgisi. (Farsça)
• Ekvator. (Farsça)
• Mevlevi semahânesinde, şeyhin oturduğu post ile meydan kapısı ortasında farzolunan çizgi. (Farsça)

havarık-ı hissiye / havârık-ı hissiye

• Duyularla, hislerle idrak olunan veya duyulara hitap eden mu'cizeler, olağanüstü şeyler; ağacın konuşması, parmaklardan suyun akması gibi.

havsala-i mevcude

• Sahip olunan anlama gücü.

hazine-i amire / hazine-i âmire

• Tar: Para işlerini yönetmek üzere kurulmuş olan müesseselerden birinin adı. Osmanlı Devleti'nin kuruluş devrelerinde para işleri "Beytülmal" denilen ve "Defterdar" adı verilen bir memurun idaresinde iken, sonraları teşkil olunan yeni idarelere göre çeşitli adlar verilmiştir. Hazine-i âmire, devlet k

hedef-i garaz

• Kasdolunan hedef, maksat.

hırfet

• Geçinmeğe medar (sebeb) olan iş, san'at. Devamlı meşgul olunan iş.

hududname

• Memleket sınırını belirleyen vesika. Harp veya diğer bir ihtilaf sonunda iki taraf murahhaslarınca yerinde tetkik edilerek tanzim olunan harita ve rapor. (Farsça)
• Memleket dahilindeki bir çiftlik veya arazinin sınırlarını göstermek üzere yapılmış olan vesika. (Farsça)

hukeşan

• Tar: Hacı Bektaş şeyhinin Yeniçeri Ocağı nezdindeki vekiline mahsus doksandokuzuncu ortaya 1591 senesinde tâyin olunan Bektaşi müritleri hakkında kullanılır bir tâbirdi. Yeniçeri ocağından yiyip içen ve yeniçeri odalarında yatıp kalkan bu duacıların vazifeleri sabah akşam ordunun selâmet ve muvaffak (Farsça)

hukuk-u hayat

• Hayat boyu sahip olunan haklar.

hükumet-i meşruta / hükûmet-i meşruta

• Meşrutiyetle idare olunan hükûmet.

hükumet-i müstebidde / hükûmet-i müstebidde

• İstibdatla idare olunan hükûmet.

i'tikadda mezheb / i'tikâdda mezheb

• Îmân edilecek, inanılacak husûslarda tâbi olunan, uyulan yol.

ibadat-ı maruza / ibâdât-ı mâruza

• Arz olunan, takdim edilen ibadetler.

ibadetgah / ibadetgâh

• Kanunlarla tanınmış bir dine, bir mezhebe ait ibadetlerin icrasına tahsis olunan yerler. Mabet, ibadethane. (Farsça)

ıktaat

• (Tekili: Iktâ) Sahibi olmayan ve üzerinde imaret eseri olmıyan yerlerden olup, ulülemr tarafından istihkak sahibine imar ve inşa etmesi için tahsis olunan arazi.

ilhami / ilhamî

• İlham ile elde edilen ve nâil olunan. İlham ile alâkalı.
• Erkek adı.

inne-ma / inne-mâ

• Ancak edatı ile, beyan olunan şey hakkındaki hükmü, maadâsından nefy etmek için kullanılır.

irtisam

• Resmedilmek, resmi çıkmak, resimli ve nişanlı olmak.
• Emrolunan şeye imtisâl etmek.
• Cenâb-ı Hakkı tekbir ve O'na ilticâ etmek.

ism-i işaret

• Gr: Kendisiyle muayyen bir şeye işaret olunan kelime. "Bu, şu o" gibi.

kalem-i kaza ve kader / kalem-i kazâ ve kader

• Allah'ın olacak hadiseleri olmadan önce bilip takdir etmesi ve bu bilinen ve takdir olunan hadiseleri zamanı gelince meydana getirmesi.

kaza ve kader / kazâ ve kader

• Olacağı Allah tarafından bilinen ve takdir olunan şeylerin zamanı gelince yaratılması ve Allah'ın meydana gelecek hadiseleri olmadan önce bilmesi, takdir etmesi, planlaması.

kaza ve kader-i ezeli / kaza ve kader-i ezelî

• Allah'ın ezelî ilmi ile kâinatta olmuş ve olacak herşeyi bilip takdir etmesi ve takdir olunan şeylerin zamanı gelince yaratılması.

kaza-i ilahi / kazâ-i ilâhi

• Olacağı Allah tarafından bilinen ve takdir olunan şeylerin zamanı gelince yaratılması.

kaziye-i ihtimaliyye

• Man: Bir şeyin olması veya olmaması mümkün olmak ihtimâli üzerine bina olunan kaziyye.

kaziye-i meşhure

• Man: Herkesce sâbit olduğu hasebiyle hükmolunan kaziyye.

kaziye-i mutlaka

• Man: Hiçbir ihtimâl gösterilmeyip, bir şeyin şöyle olduğuna veya olmadığına açıktan açığa hükmolunan kaziyye'dir.

kaziye-i salibe / kaziye-i sâlibe

• Man: Mevzuun mahmulünden selbiyle hükmolunan, yâni; bir şeye nefi ile hükmeyleyen kaziyye'dir. "Kamerin ziyası kendinden değildir" gibi.

kaziye-i şartiyye-i münfasıla

• Man: Mahmulü birden fazla olmakla bu mahmulllerin biri elbette mevzua isnad olunmak lâzım geldiğine hükmolunan kaziyyedir. (Adet ya tektir, ya çifttir) gibi.

kaziye-i şartiyye-i muttasıla

• Man: Mevzu ile mahmulü birer cümle olmakla, birinde bir şeyin üzerine olunan hüküm, diğerinde gösterilen şarta mütevakkıf olan kaziyyedir. (Eğer bir cisim ağır ise, bir yere yerleştirilmedikçe düşer gibi.)

kaziye-i taklidiyye

• Man: Mücerred. Başkasından duymakla hükmolunan kaziyye.

kelim

• Kendine söz söylenilen, kendine hitab olunan.
• Hz. Musa'nın (A.S.) bir ünvanı.
• Söz söyleyen, konuşan. İkinci şahıs.
• Yaralı kimse.

kerkeç

• Eskiden muhasara olunan kaleleri tazyik etmek ve top ve tüfekle dövmek için dışarısına yapılan kule ve tabyalar.

komisyon

• Meclis şubesi. Hususi surette teşkil olunan meclis. (Fransızca)
• Ticarette vasıtalık etme, dellâllık ücreti. (Fransızca)

kuvve-i mütehayyile

• Hissolunan şeyin gıyabında resim ve tasvir kuvveti. Hayâl kuvveti.

lafz-ı has

• Bir mânâya münferiden başlı başına vaz' olunan lâfızdır. Hasan, Hüseyin, insan, erkek, kadın lâfızları gibi.

leclec

• Tereddüt olunan.

ledünniyat

• (Tekili: Ledünn) Allah Teâlâ Hazretleri tarafından hususi vecih üzere bâtınan ihsan olunanlar.

li-aynihi / li-aynihî

• Kendisi ile bir. Aynı ile.
• Allah tarafından emrolunan bir şeydeki güzellik, ya li-aynihi bir hüsündür veya li-gayrihi bir hüsündür. Ya kendi zatındaki bir güzellikten dolayı hasendir veya başkasında sabit bir güzellikten dolayı bir hasendir. Meselâ: Biz iman ile me'muruz. İmandaki hü

ma'bud / ma'bûd

• Kendine ibadet olunan, tapılan, Allah.

• Kendisine ibâdet olunan, tapınılan.

ma'mulün bih

• Kendisi ile amel olunan. (Hukuk, nizam, program kaidesi)

ma'razgah / ma'razgâh

• Arzolunan yer, sergi.

ma'rifet

• Bilme, bir şeyi cüz'i vecihle bilmek.
• Hüner. Üstadlık. San'at.
• Tuhaflık, garib hareket.
• Vasıta, tavassut.
• İlim ve fenlerle tahsil olunan mâlumat. İrfan kazanmak.

ma'ruz

• Bir şeyin etkisine uğramak veya uğratmak.
• Arzolunmuş, arzolunan.
• Serilmiş, yayılmış.
• Verilmiş, sunulmuş.
• Anlatılmış.
• Bir şeye karşı siper alan.

ma'ruzat / ma'ruzât / مَعْرُوضَاتْ

• (Tekili: Ma'ruz) Arz olunanlar. Arzedilenler, takdim edilenler. Küçükten büyüğe bildirilenler.

• Arz olunanlar.

ma'şuk / ma'şûk / مَعْشُوقْ

• Âşık olunan.

ma'şuka / ma'şûka / مَعْشُوقَه

• Âşık olunan.

maariz-ül kelam / maarîz-ül kelâm

• Kelâmda irad olunan kapalı mânâlar. Bir sözün asıl mânâsından başka mânâyı istemeler.

mabihiliftihar / mâbihiliftihar

• Kendisiyle iftihar olunan.

mahall-i tevarüd

• Vâsıl olunan yer.
• Birisine yetişilen mahal.

mahdum

• Oğul. Evlâd.
• Kendisine hizmet olunan. Efendi.

mahki / mahkî

• Hikâye olunan.

mahkud

• Hased edilen, hased olunan.

mahkum / mahkûm

• Hükmolunan, birinin hükmü altında bulunan
• Hüküm giymiş.
• Katlanma, zorunda olma.

mahkumun-leh / mahkûmun-leh

• Dâvayı kazanmış olan. Lehine hükmolunan.

mahrek

• Hareketli bir noktanın takip ettiği yol.
• Bir gezegenin bir devrede üzerinden gittiği farzolunan dairevî hat, yörünge.

makbul

• (Makbule) Kabul olunan. Beğenilen. Sevablı.

maksad

• (Çoğulu: Makasıd) (Kasd. den) Kasdolunan ve istenilen şey. Merâm, gâye.

maksud

• Kastolunan, istenilen şey, emel.

makzi / makzî

• Kaza olunan, ödenen.

mamelek / mâmelek / ماملك

• Sahip olunan herşey.

• Sahip olunan. (Arapça)

maruz / mâruz

• Arzolunan, verilen, anlatılan, karşı karşıya kalan.

marzi / marzî

• Razı olunan şey.

• Arzu edilen, razı olunan.

marziyat / marzîyât

• Razı olunan şeyler.

marziyyat

• Hoşa giden, razı olunan şeyler; Allah'ın razı olacağı şeyler.

masarif

• (Tekili: Masruf) Harcananlar, sarfolunanlar.

• Sarfolunanlar, harcananlar.

maşuk / mâşuk

• Aşık olunan.

maşuk-u mecazi / mâşuk-u mecazî

• Gerçek sevgiye layık olmadığı halde aşık olunan şeyler.

maşuka / mâşuka

• Aşık olunan, sevgili.

masun

• Korunan, mahfuz, emin, muhafaza olunan.
• Sâlim, sağlam.

matmah

• Tamâh olunan şey, hırsla göz dikilerek bakılan şey veya yer.

matmah-ı cihani / matmah-ı cihanî

• Bütün herkese ait tamah olunan ve büyük istekle üzerine bakılan şey.

mazarrat-ı mütevehhime

• Tevehhüm olunan, geleceği sanılan zararlar.

mazhar-ı ilham / mazhar-ı ilhâm

• Kendine ilhâm olunan. (Arı, hayvan ve insanlara olduğu gibi) Kalbine ilhâm gelen zât.

mazınne

• (Çoğulu: Mezânin) İçinde bir şey olduğu tahmin olunan yer.

me'mur

• Emir almış, bir işle vazifelendirilmiş kimse, emrolunan.

me'mur-ün bih

• Emrolunan şey.

mebhus

• Bahsolunan. Bahsolunmuş. Evvelce bahsi geçmiş.

mebhus-ün anh

• Sözü geçmiş şey. Bahsolunan şey.

mebsut

• Açılmış. Yayılmış. Serilmiş.
• Mufassal. Etraflıca beyan olunan. Bast olunmuş. Uzun uzadıya anlatılmış.

mebzul

• Bol. Çok sarf olunan. Ucuz.

meclub / meclûb

• Çekilen, celbolunan.

med'uv

• Davet olunan. Çağırılmış. Davetli.

medlul

• Delâlet olunan. Gösterilen.
• Mânâ. Meâl. Mefhum. Delil getirilen şey. Bir kelime veya bir işâretten anlaşılan.

• Delil getirilmiş şey.
• Delalet olunan, gösterilen.
• Bir kelimeden veya bir işaretten anlaşılan.

mekful-ün bih

• Kefâlet olunan kimse veya şey.

melzum

• Birbirinden ayrılmayan iki şeyden ikinci derecede birisi geleni, ayrılmaya engel olunanı; meselâ, oğul melzumdur, babası lâzımdır (mevlûd-vâlid). Tefsir melzumdur, Kur'ân ise lâzımdır.

melzum-u ehass

• Birbirinden ayrılmayan iki şeyden ayrılmaya engel olunan şeye melzum denir (matbaa ve kitap gibi; kitap melzumdur).

menal

• Yetiştirme, nâil olma, kavuşma.
• Ele geçirilen şey. Nâil ve sahib olunan şey.

menfa

• Nefyolunan yer. Birinin sürüldüğü yer. Nefiy yeri.

mercu / mercû

• Ümid edilen. Ümid edilmiş. Rica olunan.

• Rica olunan.

• Ümit edilen, rica olunan.

merfu'

• Kaldırılmış, yükseltilmiş.
• Sonu ötre ile okunan kelime.
• Merfû Hadis; senedi kuvvetli olsun veya olmasın Hz. Peygamber'e isnad olunan hadistir.

merhaba

• Şâdlık, neşeli oluş.
• Genişlik, vüs'at.
• Müslümanlar arasında bir nevi selâmlaşma kelimesi olup, "rahat olunuz, serbest olun, hoş geldiniz" mânasında söylenir.
• Nazımda medholunan kimseye hitâb olarak kullanılır.

mervi / mervî

• Rivayet olunan, birinden işiterek söylenen.

meşahir

• Meşherler. Teşhir olunan yerler.

meşguliyet

• Meşgul olma, bir iş yapma.
• Uğraşılan ve meşgul olunan şey.

meşhed

• Şehit olunan veya şehidin gömüldüğü yer.
• İran'da bir şehrin adı.
• Hz. Hüseyin'in Kerbela'da şehit düştüğü yer.

meşhud

• Şahit olunan, görülen, gözlemlenen.

meşhur hadis veya hadis-i meşhur

• Asr-ı evvelde, Ahâdi hadis kabilinden iken ikinci asırda iştihar edip, kizb üzerine ittifakları aklen tecviz olunmayan bir cemaat tarafından rivâyet olunan hadis. İlm-i yakin derecesinde karib bir surette kalbe itmi'nan verir.

meşkur

• Şükre lâyık olan. Teşekküre ve kendine şükredilmeğe lâyık olan. Kendine şükür arzolunan. Az şükredene çok ihsan eden.

meşküvv

• Kendinden şikâyet olunan.

mesuk / mesûk

• (Sevk. den) Sevkolunan. İleri sürülen, yollanan. Gönderilen.

• Sevk olunan.

metbu / metbû / متبوع

• Tabi olunan, uyulan.

• Kendisine tabi olunan, uyulan.
• Hükümdar.

• Uyulan, izinden gidilen, tâbi olunan. (Arapça)

metbu' / metbû' / مَتْبُوعْ

• Kendine uyulan. Tâbi olunan. Halkın, kendine tâbi olduğu zat.
• Hükümdar.

• Kendisine tâbî olunan, uyulan.

• Tâbi' olunan.

metbuiyet / metbûiyet

• Başkalarının kendisine uyması, tâbi olunan kimse.

mevadd-ı müncezibe

• Cezbolunan, çekilen maddeler.

mevahib

• Hibe olunan şeyler. Karşılıksız verilenler.

mevaris / mevarîs

• Miraslar. Verasetle nâil olunan mülk ve mallar.

mezahib

• Mezhebler. İslâm itikadı ve amel hususunda esas ittihaz olunan yollar.

mezan

• Zannolunan yerler veya şeyler. Zan ve şübhe verecek şeyler.

mezheb

• Yol. Gidilen yol. Tutulan çığır.
• Dinin esaslarında ve esas temel mes'elelerde bir olmakla beraber, teferruatta bazı muhtelif mes'eleler olması sebebiyle birbirinden az farklı müctehidlerin yolları. Müctehidlerden, kendilerine tâbi olunanların seçtikleri meslekleri. Füruatta Hanefi ve

mihver

• Dünyanın kuzey ve güneş kutbu arasından geçtiği farz olunan hat, dönen bir şeyin ortasından geçen mil. Düzgün geometrik şekilleri iki eşit kısma ayıran doğru çizgi. Çark ve tekerlek gibi dönen şeylerin ortasından geçen mil. Merkez.
• Mat: Üzerinde bir müsbet ciheti var farzedilen sonsu

mihver-i arz

• Arzın kuzey ve güney kutupları arasında uzanıp, merkezden geçtiği farz olunan hat.

mu'temed

• Kendine güvenilen. İtimad edilen kimse. Kendinden emin olunan. Ziyadesiyle doğru ve müstakim olan.

mu'terizün-fih / mu'terizün-fîh

• İtiraz olunan karar, hüküm.

muahez

• Muâheze olunan. Tenkid edilen, çekiştirilen.

muateb

• Azarlanılan. Tekdir olunan. Azarlanmış.
• Paylamak, çıkışmak.

muaz ibn-i cebel

• (Ebu Abdurrahman el Ensarî) Ashâb-ı Kirâm arasında hürmetle yâd olunan büyük fakihlerdendir. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm'ın sağlığında Kur'an-ı Kerim'i cem'edip ezberleyen bahtiyarlardandır. Peygamberimiz, "Kur'ânı, Muaz İbn-i Cebel'den alınız" buyurmuştur. 157 hadis rivâyet etmiştir. Ürdün

müddea / müddeâ

• İddia olunan. Dâvâ olunan şey. Asılsız iddia edilen.

müddeayat

• İddia olunan şeyler. İddialar.

müfid / müfîd

• İfâde eden, meramı güzel anlatan.
• Mânalı, mânidâr.
• Faydalı, faydayı mucib olan.
• Mütâlâsından istifade olunan.

muhaddisin-i muhaddesun / muhaddisîn-i muhaddesûn

• Allah tarafından kendilerine ilham olunan muhaddisler.

muhalün bih

• Fık: Birine havale olunan mal.

muhassal

• Netice. Husule gelen. Tahsil olunan. Hâsıl olmuş bulunan. Toplanılmış, cem'olunmuş. Hülâsa. Sözün kısası.

muhtelef-ün fih

• Hakkında ihtilâf olunan mes'ele.

muhtelefün fih / muhtelefün fîh

• Hakkında ihtilaf olunan mesele.

muhtelefün fiha / muhtelefün fîhâ

• Hakkında ihtilaf olunan mesele.

mukadder / مُقَدَّرْ

• (Kaderde) takdîr olunan.

mukadderat / mukadderât / مُقَدَّرَاتْ

• (Tekili: Mukadder) Kader. Ölçü ve miktarı tâyin olunan şeyler. Alın yazısı.

• (Kaderde) takdîr olunanlar.

mukadderat-ı beşer / mukadderât-ı beşer / مُقَدَّرَاتِ بَشَرْ

• İnsana (kaderde) takdîr olunanlar.

mukadderat-ı hayat / mukadderât-ı hayât / مُقَدَّرَاتِ حَيَاتْ

• Hayat sahibi olarak (kaderde) takdîr olunanlar.

mukadderat-ı hayatiye / mukadderât-ı hayâtiye / مُقَدَّرَاتِ حَيَاتِيَه

• Hayat sahibi olarak (kaderde) takdîr olunanlar.

mukadderat-ı istikbaliye / mukadderât-ı istikbaliye

• Gelecekle ilgili takdir olunan şeyler.

mukarrün-bih

• Başka birisine âit olduğu, birisi tarafından haber verilen hak. İkrâr olunan hak.

mülk

• Sâhib olunan; insanın başkasının rızâsını ve iznini almadan kullanmağa hakkı olan şey.
• Tasarruf, saltanat, kudret.

• Mal, sahip olunan şey.

mümtehine

• (Mümtehane) İmtihan olunan kadın veya kız.

mün'akid

• İki taraf arasında karara bağlanıp, kabul olunan, meydana gelen.

münderic

• Yer almış. İndirac eden, derc olunan.
• Bir şeyin içine konulmuş bulunan. İçinde bulunan.

münhazim

• (Hazm. dan) Sinen, hazmolunan.

münkeşif

• (Keşf. den) Açılmış, meydana çıkarılmış. Açılan, keşfolunan, yeni bulunmuş.

müntekış

• (Nakş. dan) Nakşolunan.

münye

• Arzu edilen, istenilen şey. Maksad. Temenni olunan.

müraka

• Deriden yolunan yün. Yolup davara verilen ot.

mürata

• Yüzden veya başka yerden yolunan kıldan düşen.

mürselün ileyh

• Fık: Kendisine bir şey gönderilmiş olan. Söz kendisine tebliğ olunan kimse.

mürteca

• (Recâ. dan) Ümit ve rica olunan şey. Umulmuş olan.

murteza

• Kendisinden razı olunan.

musa

• Vasiyet olunan mal.
• Menfaat.

musa bih

• Vasiyyet olunan şey.

musa-leh

• Kendine bir şey vasiyet olunan.

müşahed

• (şuhud. dan) Görülen, görülmüş. Müşahede olunan, müşahede olunmuş.

müşahedat

• (Tekili: Müşahede) Gözle görülen şeyler.
• Görüşler.
• Keşifle seyredilenler.
• Man: Mücerret his ile kat'iyyetle hüküm ve tasdik olunan kaziyeler.

müşar

• (Şevr. den) İşaret olunan, işaretle gösterilen.

musavver

• Zihnen düşünülen. Tasavvur olunan. Tasvirli.

müsbet

• İsbât olunan. Delilli. Açık ve sabit olan.
• Menfinin zıddı. Pozitif, olumlu.
• Yazılıp kaydedilmiş. Tesbit edilmiş olan.

• İsbat olunan, pozitif, olumlu.

müsebbeb

• Sebep olunan şey, sebebin sonucu.

müsellim

• (Selm. den) Teslim eden, veren.
• Tar: Eyalet valileriyle sancak mutasarrıflarının uhdelerinde bulunan yerlerin idaresine memuR edilen kimseler. Vali ve mutasarrıflardan uhdesine tevcih olunan iki yerden mühim olanında kendisi oturur, diğerini gönderdiği adam idare ederdi. Yine bunlar

müste'min

• Eman dileyen. Emane, emniyete erişen, nâil olan. (Gerek müslim, gerek zimmî veya harbî olsun.) İstiman eden. Emin edilmiş.
• Canının bağışlanması şartiyle teslim olan.
• Tar: Osmanlı ülkesinde oturmalarına müsaade olunan yabancı devlet tebaası. Osmanlı devleti ile sulh halinde bu

müstecab / müstecâb

• Makbûl, kabûl olunan, geri çevrilmeyen.

müstefad

• (Feyd. den) Anlaşılıp istihrac olunan.
• Kazanılmış olan, istifade edilmiş.
• Mâna, mefhum.

• İsifade olunan.

müşteka / müştekâ

• Şikâyet olunan, kendisinden şikâyet edilen.

• Şikayet olunan.

müşteka-anh / müştekâ-anh

• Kendisinden şikâyet olunan kimse.

muta'

• Kendine itaat olunan. Sözü dinlenen.

mutaf

• (Tavâf. dan) Etrafında tavaf olunan, dönülen.

mutazallil

• (Zıll. den) Gölgede oturan, gölgede bulunan, gölgelenen.
• Korunan, muhafaza ve himaye olunan.

müteatıf

• (Atf. dan) Kendisine atfolunan.
• Birbirini seven.

mütekaddim

• Evvelki, önceki, öne geçen, takaddüm eden.
• Takdim olunan, sunulan.

mütemenna

• İstenilen, temenni olunan.

mütevatir

• Yalan üzere anlaşmaları mümkün olmayan cemaatler tarafından rivayet olunan haber.

mütevatirat

• Mütevatir olanlar. Çoklarının bildiği ve duyduğu haberler, hususlar.
• Man: Kizb üzerine ittifakları aklen muhal olan bir topluluk tarafından verilen haberle hüküm ve tasdik olunan kaziyeler.

muthef

• Hediye, armağan. İthaf olunan şey.

müttehem

• (Müttehim) (Vehm. den) Kendinden şüphe olunan, ittiham olunan şey. Töhmetli. Maznun. Zan ile kendine kabahat isnad edilen.

muvassa

• Tavsiye olunan.

müvekkelün-bih

• Müvekkil tarafından vekile tefviz olunan iş, vekile havale edilen iş.

na-güvar

• (Nâ-güvâre) Midede zor hazmolunan şey. Sindirimi zor. (Farsça)
• Yenilmesi veya içilmesi acı olan şey. (Farsça)

nafaka-i makziyye

• Fık: Hâkim tarafından takdir olunan nafaka.

nefs-i mardiye

• Kusurlarını bilen, kendisinden râzı olunan nefis. Rabbinin indinde makbul olan nefis.

nefs-i mardiyye

• Kusurlarını bilen, kendisinden râzı olunan nefs. Rabbinin indinde, makbûl olan nefs.

nutfe

• (Çoğulu: Nütef) Parmak ile yolunan şey.

örf

• İnsanlar arasında güzel görülmüş, red ve inkâr edilmeyip mükerreren yapılagelmiş olan şeydir. Bu kelime; ihsan, ma'ruf, cud, sehâ, bezl ve atâ olunan, atiyye, tanımak, bilmek, biliş, ikrar eylemek, arka arkaya tetebbu ve tevâli etmek, Allah (C.C.) tarafından ulülemre ve Sultana tevdi' olunan

ragibe

• Rağbet olunan veya rağbetle istenilen şey.
• İhsan, hediye.

reb'

• Ev, arazi. Barınılan, iskân olunan yer.

regaib

• (Tekili: Ragibe) Çok istenilecek şeyler. Hediye, atiyye. Çok rağbet olunan şeyler. Bol bol ihsan etmek.

rena

• Nazar olunan, bakılan.

sadha

• Şarabın iyisi. Kendine nisbet olunan bir yerin adı.

sadıku'l-va'di'l-emin / sâdıku'l-vâ'di'l-emîn

• Vaad ve sözünde mutlaka duran Allah; vaadinin doğruluğundan emin olunan Allah.

salif-ül arz

• Dünyanın ve arzın evveli veya geçmiş zamanı.
• Evvelce arz olunan.

salifü'l-arz / sâlifü'l-arz

• Önceden arz edilen; geçmişte arz olunan.

şehid

• Şâhid olan.
• Meşhude. Allah (C.C.) yolunda canını feda eden müslüman. Hak için hayatını feda ederek ölen. Allah'ın rızasına eren. (Naklinde ve gaslinde Rahmet melekleri hazır oldukları için yahut kıyamette ümem-i sâlife hakkında istişhad olunan zevattan olduğu için yahut vefat etmeyip

şeriat

• Doğru yol. Hak din yolu.
• Büyük ve geniş cadde.
• Nur, aydınlık, ışık.
• Kur'an-ı Kerim ve Hazret-i Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm'ın târif ettiği ve bildirdiği yol. Allah (C.C.) tarafından Peygamber Aleyhisselâm vâsıtasiyle vaz' ve tebliğ olunan hükümleri hâvi İlâhî kan

siccin / siccîn

• Şeytanların, kafirlerin (Allahü teâlâya ve Resûlullah efendimize inanmayanların) ve günahkâr mü'minlerin amellerini toplayan bir kitap; insanların ve cinlerin kötülerine mahsûs amel defterleri.
• Şakîlerin, kötülerin ve azâb olunan rûhların bulunduğu yer.
• Yerin altında veya Ceh

silahşör

• Silahları karıştırıcı, silahlarla oynayıp uğraşıcı.
• Eski zamanda bir sınıf silahlı asker, hususiyle muhtelif silahları kullanmakta fevkalâde meleke ve maharet ile mümtaz olup, maiyyette istihdam olunanlara verilen addı. Yeniçeri Ocağı zâbitlerinin bir takımı hakkında da kullanılır bi

sina

• İki kere iâde olunan nesne.

sıyk

• (Sevk. den) Sevk olunan (meâlinde).

talik

• Azad olunan esir. Serbest bırakılan esir.

tarih

• Hâdiseye vakit tayin etmek.
• Vak'anın vukuuna tayin olunan vakit. Zaman tesbiti.
• Geçen hâdiseleri kaydetmekten hâsıl olan ilim.
• Vak'anın vukuuna vakit tayin eden söz ve makam.
• Memlekette vâki olan hâdiseleri zamana nazaran tertip ve sırasıyla zikir ve beyan ede

tazmin / tazmîn

• Sebeb olunan zarar ve ziyânı ödeme.

tevhid-i şuhud

• Görünen ve şahit olunan herşeyin bir olan Allah'a ait olduğunu kabul etme ve görünen hiçbirşeyi Ona ortak koşmama.

tevliyet

• Bir vakfın işlerine bakma vazifesi. Mütevellilik.
• Yüz çevirme, yüz döndürme.
• Fık: Sâhib olunan malı peşin değeri ile başkasına tevcih etme.

ukde

• Düğüm, bağ.
• Karışık ve müşkil iş. Zorluk, zor iş. Vâlilik ve halifelik için akdolunan biat.
• Ağaçlık yer.
• Pelteklik, kekemelik.
• Arzu edip de ulaşamadığından dolayı içe dert olan şey.

ulum-u nakliye

• Hadis, tefsir, fıkıh gibi ve mukaddes kitaplardan nakil olunan ve rivâyet üzerine kurulmuş olan ilimler.

vasati saat / vasatî saat

• Hakiki güneşe tâbi olmak üzere, muntazam hareket ettiği tasavvur olunan mevhum bir güneşin, o yerin nısfun nehârından (meridyeninden) arka arkaya iki defa geçişi arasındaki zamanın yirmi dörtte biri.

vaz'iyet-i marziye / وَضْعِيَتِ مَرْضِيَه

• Razı olunan vaziyet.

velayet-i kübra / velâyet-i kübrâ / وَلَايَتِ كُبْرَا

• İlim ve amel yoluyla mazhar olunan en büyük velîlik.

voyvoda

• Reis, subaşı, ağa gibi çeşitli mânalara gelen bir tabirdir.Voyvodalık Osmanlılarda Milâdi onyedinci asırda başlamıştır. Eyalet valileri ve sancak mutasarrıfları uhdelerine tevcih olunan eyalet ve sancakların mülhak kazalarına halkın isteğiyle yerlilerin ileri gelenlerinden birini voyvoda tayin ederl

yed-i emin / yed-i emîn

• Kanunen güvenilir kimse olarak seçilen şahıs.
• Mahkemece kendisine bir şey emanet olunan kimse.
• Emniyetli, tehlikesiz ve korkusuz yer.
• Hz. Muhammed'in (A.S.M.) bir lâkabı.

• Kânûnen güvenilir kimse olarak seçilen şahıs.Mahkemece kendisine bir şey emânet olunan kimse; güvenilir, emin el.

zemk

• Sakal yolmak. (Yolunan sakala "zemika" veya "mezmuka" derler.)