a'yan-ı sabite / a'yân-ı sâbite

• Eşyanın var olmadan önce Allah'ın ilminde var oluşu.

alem-i kevn ü fesad / âlem-i kevn ü fesâd

• Oluşumlar ve bozulmalar dünyası, icatlar ve tahripler âlemi.

alotropi

• Kimya bakımından bir değişiklik olmadığı halde bir cismin ayrı hususiyetler göstermesi hali. Meselâ : Kırmızı ve beyaz fosfor arasında, birleşim farkı yoktur. Buna rağmen renklerinin ayrı oluşu bir alotropi halidir.

azamet-i kibriya / azamet-i kibriyâ

• Zâtının büyüklüğü ve sıfatlarının sınırsız oluşu.

ba'de't-teşekkül

• Yapıldıktan sonra, oluşum sonrası.

bedi-i pür-maani / bedi-i pür-maânî

• Çok mânâları bulunup bedi' olan. Çok mânaların bedi' ve güzel oluşu.

berşem

• Kederin belli oluşu. (Farsça)
• Dikkatli nazar. (Farsça)

burhan-ı vücub-u vücud

• Allah'ın varlığının zorunlu oluşunun ve var olmak için bir sebebe muhtaç olmamasının delili.

butlan-ı mana / butlan-ı mânâ

• Mânânın batıl, yanlış ve hükümsüz oluşu.

cemiyet-i hayatiye

• Hayatın kapsamlılığı; insanın hayatının herşeyle alâkalı ve irtibatlı oluşu.

cenaze

• (Çoğulu: Cenâiz) İnsan ölüsü.

cilve-i ferdiyet

• Bir ve benzersiz oluşun görüntüsü.

dafef

• Çoluk çocuğun fazla oluşu.
• Şiddet.
• Darlık.
• Hâcet.
• Acele etmek.

des'

• Def'etmek kovmak.
• Ağız dolusu kusmak.

devair-i teşkilat / devâir-i teşkilât

• Oluşum alanları.

edeb-i kelam / edeb-i kelâm

• Söz güzelliği, söz zarifliği.
• Edb: İfade arasında bayağı ve çirkin tabirlerin bulunmaması. İfadenin güzel oluşu.

ekinoks

• Altı aylık fasılalarla gece ve gündüzün eşit oluşu. (Fransızca)

eyyam-ı şer'iye / eyyâm-ı şer'iye

• Kur'ân'daki ölçülere uyan günler; gökyüzünde her cismin kendi etrafında dönmesiyle gün, bağlı olduğu sistem etrafında dönmesiyle de yine ona ait sene oluşur. Meselâ Sirius yıldızının bir günü ise bin senedir.

ezeliyet-i madde

• Maddenin ezelî oluşu.

fakdü'l-ahbap

• Sevgililerin, dostların yok oluşu, onları kaybetme.

ferdiyet-i rabbaniye / ferdiyet-i rabbâniye

• Rab olan Allah'ın bir ve benzersiz oluşu.

ferid-i te'lif

• Edb: Bir cümledeki tertibin mâna çıkmayacak derecede karışık oluşu.

fesad-ı te'lif

• Edb: Bir cümlede yapılan tertibin mâna çıkmayacak derecede bozuk ve karışık oluşu.

gumuz

• Sözün kapalı ve karışık oluşu.

hadd-i ekber

• Man: Bir hükmün veya neticenin mahmulü, yani sıfatı veya hali, oluşu. Büyük kaziye.

hadisiyet / hadîsiyet

• Hadîs oluşu.

hafne

• (Çoğulu: Hafenât) İki avuç dolusu olan şey.

hakikat-i akrebiyet-i ilahiye / hakikat-i akrebiyet-i ilâhiye

• Cenâb-ı Hakkın insana yakın oluşunun hakikati.

harabiyet-i sed

• Seddin yıkılışı, yok oluşu.

harekat-ı mütehavvile-i hadise / harekât-ı mütehavvile-i hâdise

• Sonradan var olan değişen hareketler, oluşumlar.

hem-matla'

• Güneş ve ay gibi gök cisimlerinin ufakta doğdukları yerin veya zamanların aynı oluşu. Aynı meridyen üzerinde olup ay ve güneşi aynı saatlerde gören ülkeler.

hikmet-i bahire / hikmet-i bâhire

• Ap açık hikmet; bir gaye ve faydaya yönelik olarak, tam yerli yerinde olmanın ap açık oluşu.

hikmet-i mutlaka

• Sınırsız hikmet; yaratılıştaki gaye, herşeyin yerli yerinde ve anlamlı oluşu.

hilkat-i teşekkül

• Oluşum, yaratılış, şekil olarak yaratılma.

hılt-ı mahmud

• Vücudun sağlam ve sağlıklı oluşu.

hısve

• (Çoğulu: Haseyât) İki avuç dolusu.
• Azeryun otu.

hurmet-i riba / hurmet-i ribâ

• Faizin haram oluşu.

hürmet-i riba

• Ribanın yani faizin haram oluşu.

i'caz-ı beyan / i'câz-ı beyan

• Açıklama ve anlatımın mu'cize oluşu.

i'caz-ı kur'aniye / i'câz-ı kur'âniye

• Kur'ân'ın mu'cize oluşu.

icma' / icmâ'

• Edille-i şer'iyyenin (din bilgilerinin elde edildiği delîllerin, kaynakların) üçüncüsü. Bir asırda yaşayan müctehid denilen derin âlimlerin bir mes'elenin hükmünde birleşmeleri, ictihadlarının birbirine uygun olması.
• Beş vakit namazın farz oluşu, zinânın haram oluşu gibi ictihâd lâzı

iğlak-ı uslub / iğlâk-ı uslûb

• Üslubun kapalılığı; ifade tarzının kapalı oluşu, anlaşılmasının zorluğu.

ihtilaf-ı efkar / ihtilâf-ı efkâr

• Fikirlerin ayrı oluşu.

ihtilaf-ı matali / ihtilâf-ı matâli

• Ay'ın doğuşunun zaman olarak farklı yerlerde farklı oluşu.

ihtilaf-ı metali / ihtilâf-ı metâli

• Ay'ın doğuşunun zaman olarak, farklı yerlerde farklı oluşu.

ihtilaf-ı metali' / ihtilâf-ı metali'

• Güneş, ay gibi gök cisimlerinin ufukta doğdukları yerin farklı oluşu.

• Ayın doğuş zamanlarının farklı yerlerde farklı oluşu.

inayet-i tamme / inâyet-i tamme

• Bütün yararların, hikmetlerin ve faydaların kaynağı olan düzenliliğin eksiksiz ve tam oluşu.

isbat

• Bir hastalığın devamlı olması, müzmin oluşu, ayak kaydırma.

ittihad-ı menafi'

• Menfaatlerin bir ve ortak oluşu. İş birliği.

kaba necaset / kaba necâset

• İnsandan çıkınca abdesti veya guslü gerektiren her şey, eti yenmeyen hayvanların, (yarasa hâriç) ve yavrularının yüzülmüş, dabağlanmamış derisi, eti, pisliği ve bevli ile süt çocuğunun pisliği, bevli ve ağız dolusu kusmuğu, insanın ve bütün hayvanlar ın kanı ile şarab, leş, domuz eti ve kümes ve yük

kabza

• Tutacak, tutanak yeri, sap.
• Bir avuç, bir tutam, bir el dolusu şey.
• Pençe.

kat'iyy-üd delale

• Bir ibârenin ifâde ettiği mânaya veya hükme delâletinin kat'i ve şeksiz olması. Delilin kat'i, şüphesiz oluşu.

kat'iyy-ül metin

• Metnin, ibârenin kat'i ve şüphesiz oluşu. (Ayet gibi)

kat'iyyü'l-metin

• Metnin (sözün) kesin ve şüphesiz oluşu; ibarenin ilk kaynaktan aynen geldiğinin kesin olarak bilinmesi (meselâ metnin âyet veya hadis olduğu kesin olarak bilinmesi).

katmer

• t. Bir şeyin kat kat olması.
• Çok yapraklı oluşu. (Gülün, çiçeğin, böreğin, elbisenin kat kat olduğu gibi.)

kavanin-i teşekkülat / kavânin-i teşekkülât

• Allah'ın varlıkları yaratmada ortaya koyduğu kanunlar; oluşum kanunları.

kayyumiyet

• Allah'ın ezelî ve ebedî oluşu, dâimî mevcudiyeti, bâkiliği.

kef

• Elin iç tarafı. Avuç.
• Ayağın altı, tabanı.
• Avuç dolusu.

kemal-i kudret ve hikmet / kemâl-i kudret ve hikmet

• Allah'ın kudret ve hikmetinin eksiksiz ve mükemmel oluşu.

kesret-i etba'

• Tâbi olanların çokluğu. Tarafdarların kesretli oluşu.

keyfiyet-i teşekkül

• Oluşumun niteliği, şekli.

kibriya-yı azamet / kibriyâ-yı azamet

• Zât ve sıfatların büyüklüğün sonsuz ve daimî oluşu.

kıdem

• Öncelik ve eskilik.
• Evveli bulunmamak. Ezeli olmak.
• Başkasından daha önce olmak. Zamanca daha evvelki olmak. Rütbece daha yüksek olmak.
• Cenab-ı Hakkın "Kıdem" sıfatı, yâni; ebedî ve ezelî oluşu.

kitabet-i fıtriye

• Fıtri olan yazılmış şeyler.
• Kâinat sahifelerinin kitab gibi oluşu.

küreviyet-i arz

• Dünyanın yuvarlaklığı, küresel oluşu.

levh-i mahv

• Mahvolma levhası, bir şeyin harab oluşu ve yıkılışını gösteren manzara.

mahmul

• Yüklenilmiş. Hamlolunmuş. Bir şey arkasına yüklenmiş olan. Üzerine alınmış.
• Gr: Bir cümlede fâile yükletilen işi, oluşu veya hâli gösteren fiil.
• Man: Müsned, haber. "İnsan nâtık" cümlesinde "İnsan" mevzu, "nâtık" mahmuldur.

manevi i'caz / mânevî i'câz

• Mânevî mu'cizelik; Kur'ân'ın mânâ bakımından mu'cize oluşu.

mazmaza

• Gusül veya abdest alırken, elleri yıkadıktan sonra üç kere ağız dolusu su alıp ağızda çalkalamak.

mehd-i teşekkül

• Teşekkül beşiği, oluşum yeri, yatağı.

mil'e

• Dolu, dolusu.
• Cemaat.
• Havuz.

mila

• Bir kap dolusu nesne.

mübayenet-i cevheriyye

• Her nev'in cevherinin ve fıtrat-ı asliyesinin birbirinden farklı ve ayrı oluşu. Cevherdeki farklılık.

müdd

• İki avuç dolusu kadar bir ölçü. Ağırlıkça da 875 gr. kadardır.

müdevveriyet-i arz

• Dünyanın yuvarlaklığı, yuvarlık oluşu.

mudga

• Et parçası; embriyo; döllenmiş hücrenin, bütün organlar oluşuncaya kadar geçirdiği dönem.

mühr-ü vahdaniyet / mühr-ü vahdâniyet

• Allah'ın bir oluşu, ortağının bulunmayışını gösteren mühür.

mül'aka

• Bir kaşık dolusu miktar.

mumya

• Uzun müddet çürümemesi için ilâçlanmış ölü. İnsan ve hayvan ölüsünün kurusu. (Farsça)
• Çok zayıf (kimse). (Farsça)

müpteda / müptedâ

• (Ar. gr.) İsim cümlesinde haberin (yüklemin) anlattığı iş, hareket veya oluşu taşıyan ve onlara konu teşkil eden isimdir.

müşti

• Bir avuç dolusu.

neşr-i suhuf

• Sahifelerin neşri.
• Haşirde, insanların hesab görülmek için dirildiklerinde amel defterlerinin meydana çıkarılıp herkesin amelinin belli oluşu.

rahat-ı kalb

• Kalb rahatlığı, kalbin huzurlu ve tasasız oluşu.

rahmaniyyet

• Cenab-ı Hakk'ın Rahman oluşu. (Yâni: Gözümüzle görüyoruz, birisi var ki, bize zemin yüzünü rahmetin binlerle hediyeleri ile doldurmuş, bir ziyafetgâh yapmış ve Rahmâniyetin yüz binlerle ayrı ayrı lezzetli taamları içinde dizilmiş bir sofra etmiş ve zemin içini rahimiyyet ve hakîmiyetin binlerle kıym

rekaket

• Kekeleme, dil tutukluğu.
• Sözün kusurlu oluşu. Belagattan mahrum olmak.
• Zayıf ve ince olmak, yufka olmak.
• El ile cismin hacmi ve cüssesini anlamak için yoklamak.
• Gevşeklik, zayıflık, dermansızlık.

revan-ı tabiat

• Âlemin canlılığı, akıcılığı, hareketli oluşu.

şahid-i vahdaniyet / şahid-i vahdâniyet

• Allah'ın bir ve tek oluşunu gösteren şahid, delil.

sal'

• Baş tepesinin saçsız oluşu, kellik.

san'at-ı eşya

• Varlıkların san'atlı oluşu.

sathiyet-i arz ve deveran-ı şems

• Yeryüzünün düz oluşu ve güneşin dünya etrafında dönmesi.

sebeb-i teşkil-i enva / sebeb-i teşkil-i envâ

• Türlerin oluşum sebebi.

selamet-i millet / selâmet-i millet

• Milletin selâmeti, esenliği, güven içinde oluşu.

şell

• Seyrek seyrek dikmek.
• Çolak.
• Çolaklık. Kolun eğri oluşu.

seyl-i şuunat / seyl-i şuûnât

• Olayların, oluşumların akışı, seli.

sıdk-ı cenan

• Kalblerin sâdık oluşu, sadakatlı.

sikke-i vahdaniyet / sikke-i vahdâniyet

• Allah'ın bir ve benzersiz oluşunu gösteren damga.

sırr-ı i'caz-ı kur'an / sırr-ı i'câz-ı kur'ân

• Kur'ân'ın mu'cize oluşunun sırrı, espirisi.

sırr-ı i'cazi / sırr-ı i'câzî

• Mu'cize oluşuna dair sırrı.

suikasd / sûikasd

• Maksadın kötü oluşu, öldürme teşebbüsü.

suret-i teşekkül / sûret-i teşekkül

• Oluşum şekli, formatı.

tebayün-ü efkar / tebâyün-ü efkâr

• Fikirlerin birbirinden farklı oluşu.

tehalüf-ü meşarib / tehâlüf-ü meşârib

• Meşreplerin, metotların birbirinden farklı oluşu.

tehalüf-ü ukul

• Düşüncelerin farklı oluşu.

tekevvün / تكون

• Oluşum, oluşma. (Arapça)
• Tekevvün etmek: (Arapça)
• Oluşmak. (Arapça)
• Meydana gelmek, olmak. (Arapça)

tekevvünat / tekevvünât / تكونات

• Oluşumlar, oluşmalar. (Arapça)

temahhuz

• (Temahhud) Doğum sancısı çekmek.
• Hayvanın gebe oluşu.
• Süt yayıkta yayılarak yağı alınıp safileştirilmesi.
• Fitne çıkarma.

tenezzüh-ü zati / tenezzüh-ü zâtî

• Zata mahsus tenezzüh. Yani zatının bütün noksan sıfatlardan, kusurlardan temiz ve uzak oluşu.

terekküb / تركب

• Oluşum. (Arapça)
• Bileşim. (Arapça)
• Terekküb etmek: Oluşmak. (Arapça)

terekkübat / terekkübât / تركبات

• Oluşumlar. (Arapça)

teşekkül / تشكل

• Kuruluş, oluşum.

• Oluşma, oluşum. (Arapça)
• Teşekkül etmek: Oluşmak. (Arapça)

teşekkül-ü enva / teşekkül-ü envâ

• Canlı türlerinin oluşumu.

teşekkülat / teşekkülât

• Oluşumlar.

teşekkülat-ı arziye / teşekkülât-ı arziye

• Dünyanın oluşum devreleri.

teşkilat-ı nuraniye ve mühimme / teşkilât-ı nuraniye ve mühimme

• Nurlu ve önemli oluşum.

teşkilce

• Meydana gelişiyle, oluşuyla.

teslim-i kalb ve vicdan

• Kalbin ve vicdanın teslim oluşu.

tezadd-ı tabi' / tezadd-ı tâbi'

• Sonradan gelenin, tâbi olanın zıt olması. Tâbi olanın zıt oluşu.

uluhiyet-i mutlaka

• Kayıt altında olmayan, mutlak uluhiyet. Ancak bir tek İlâhın mâbud oluşu.

ünvan-ı haşmet / ünvân-ı haşmet

• Görkem ve heybetli oluşu ifade eden isim.

vacibiyet / vâcibiyet

• Varlığının zorunlu oluşu.

vahdaniyet / vahdâniyet

• Allah'ın bir ve benzersiz oluşu ve ortağının bulunmayışı.

vahdet-i hakiki / vahdet-i hakikî

• Allah'ın gerçek anlamda tek oluşu.

vahdet-i mutlaka

• Sınırsız birlik; Allah'ın mutlak anlamda bir ve tek oluşu.

vahdet-i vücud

• Varlıkların tek asıldan çıkma inanışı.. Tasavvufî bir görüş. Varoluşun tek kaynağa bağlılığı.

vecazet

• Sözün veciz oluşu. Kelâmın kısa oluşu.

vücub ve vahdaniyet-i ilahiye / vücub ve vahdâniyet-i ilâhiye

• Allah'ın birliği ve varlığının zorunlu oluşu.

vücub-u vahdet

• Allah'ın birliğinin zorunlu oluşu.

vücub-u vücud / vücub-u vücûd / vücûb-u vücud

• Allah'ın varlığının zorunlu oluşu, var olmak için bir sebebe muhtaç olmaması.

• Allah'ın varlığının zorunlu oluşu, var olmak için bir sebebe muhtaç olmaması.

• Varlığının zorunlu oluşu ve var olmak için bir sebebe ihtiyacının olmayışı.

vücub-u vücud ve vahdet

• Allah'ın varlığının zorunlu oluşu ve birliği.

vücub-u zekat / vücub-u zekât

• Zekâtın farz oluşu.

• Zekâtın vacib, şart oluşu.
• Verilmesi Allah tarafından emredilmiş olan zekât.

vücud ve vahdaniyet-i ilahiye / vücud ve vahdâniyet-i ilâhiye

• Allah'ın varlığı, bir ve benzersiz oluşu.

vücudu

• Varlığı, var oluşu.

vücudun vücudu

• Varlık özelliğinin var oluşu.