akl-ı nazar

• Nazarî ve teorik akıl ile bakma.

akliyyat

• Müşahedeye ve tecrübeye girmeyen ve sadece akıl ile düşünülen şeyler ve hususlar. Nazarî meseleler.

aleyhi nazaru'r-rahmani / aleyhi nazaru'r-rahmânî

• Sonsuz merhamet ve şefkat sahibi olan Allah'ın nazarı ve teveccühü onun üzerine olsun.

anarşizm

• Anarşiyi istiyen tahribci bir nazariye. Anarşistlik. İnsanın insan tarafından idaresi esasına dayanan her türlü devlet, hukuk düzenlerinin adaletsiz, haksız ve zulüm olduğunu iddia eden ve devletsiz, kanunsuz, her insanın kendi başına buyruk yaşıyacağı bir düzensizlik istiyenlerin görüşü.

ayin / âyin

• Gözü değen kişi. Nazarı değen kimse.

bed-çeşm

• Nazarı değen, haset kimse. (Farsça)

darvincilik

• 19. yy.da yaşamış İngiliz düşünürü Darwin'in kurduğu bir nazariye, görüş.

ecsam-ı selase nazariyesi / ecsâm-ı selâse nazariyesi

• Üç cisim nazariyesi.

edvar-ı seb'a

• Yedi devreler. Dünyanın yaradılışından beri geçirdiği devreler ki, nazariye olarak söylenir.

ehl-i temaşa ve tefekkür / ehl-i temâşâ ve tefekkür / اَهْلِ تَمَاشَا وَ تَفَكُّرْ

• İbret nazarıyla seyredenler ve düşünenler.

enteresan

• Alâka çekici, dikkate lâyık, nazarı celbedici. Câlib-i dikkat. (Fransızca)

hatme-i hacegan / hatme-i hâcegân

• Nakşi tarikatı mensublarının fikri ve nazarı mâsivadan tecerrüd ederek, topluca muayyen dua ve zikirlerini sonuna kadar okumaları. (Farsça)

idlaliyyat / idlâliyyât

• İnsanı doğru yoldan saptıracak fikirler, azdıracak mevzular. Kur'ânla muaraza eden safsata ve bâtıl felsefi nazariyeler.

ilahiyat

• Hikmet ilminin dinden ve sadece Cenab-ı Hak'tan bahseden kısmı. Filozoflarca fikir olarak ileri sürülen dine dâir nazariyeler, düşünceler.

ind-i ilahi / ind-i ilâhî

• Allah'ın indinde. Allah'ın nazarında.

inde'l-cumhur

• Çoğunluğun yanında, çoğunluğun nazarında.

isbatiyecilik

• Bu felsefe nazariyesine göre, isbat yolu ile yakîn, şüphesiz bilginin elde edilebilmesi, tecrübelerle müşahadelerle ve vakıalara istinaden mümkün olacağı iddia edilir. İsbat şeklini ve sahasını daraltıp sadece maddiyata münhasır kılan bu anlayış yalnız maddiyata ait mes'eleler için doğrudur.

iştirakiyye

• Komünistlerin bir nazariyesi olan sosyalistlik.

istis'ad

• (Sa'd. dan) Uğurlu sayma. Mes'ud nazarıyla bakma.

kasirünnazar

• Nazarı kısa.

kaziye-i yakiniyye / kaziye-i yakîniyye

• Man: Yakîni ifade eden kaziyyeye denir. Ya bedihiyye veya nazariyye olur.

kaziye-i zanniye

• Man: Karineler ve emârelerden alınmış olan kaziyyeye denir ki; akıl galip zan ile hüküm eylerse de, onun nakzını dahi tecviz eder, bu cihetle zanniyatın cümlesi nazaridir.

limmi / limmî

• (limmiye - lümmi) (Niçin mânâsındaki "lime" den) Aleni. Açık.
• Nazari. Akla dayanan.

lümmi / lümmî

• Toplanmaya dâir.
• Nazarî ve aklî delil.

manzur-u üstadane / manzûr-u üstadâne

• Siz Üstadımın nazarına, görüşüne.

muhal

• İmkânsız, vukuu mümkün olmayan. Bâtıl, boş söz.
• Hurâfe olan nazariye.

müsbet ilimler

• (Pozitif ilimler) Tecrübe ve müşâhedeye dayanan ve nazari olmayan maddi ilimler. Herkesin kabul ettiği ve isbat vasıtaları ile doğruluğu isbat edilen ilimler.

mütelakki

• Telakki ve kabul eden, ...nazarıyla bakan.

nazar-ı acizi / nazar-ı âcizî

• Âcizin nazarı; benim bakışım anlamında, tevazu ifadesi olarak kullanılan söz.

nazar-ı ilahi / nazar-ı ilâhî

• Allah'ın nazarında, katında.

nazar-ı kudret

• Kudretin nazarı; İlâhî kudretin bütün varlıklara bakışı, nazarı.

nazar-ı kur'an / nazar-ı kur'ân

• Kur'ân'ın nazarı, bakış tarzı.

nazar-ı şari' / nazar-ı şâri'

• Kanun koyucu olan Allah'ın nazarı.

nazariyat / نظریات

• Teoriler, nazariyeler. (Arapça)

nazariyat-ı hikemiye

• İlmî nazariyeler, teoriler.

nazariye

• (Bak: NAZARÎ)

nazariyyat / nazariyyât / نظریات

• (Tekili: Nazariye) Görüşler. Düşünceler. Doğruluğu isbat edilmemiş ilmi görüşler.

• Teoriler, nazariyeler. (Arapça)

nazre

• Cin gözü.
• Nazarı değen adam.

nef'

• Fayda, yararlılık.
• Fls: Faydacılık. Yani: Bir şeyin doğru olup olmadığını, o şeyin faidesine göre değerlendiren yanlış bir nazariyedir. Kudsi dinimiz olan İslâmiyette ise: Bir şeyin doğru veya yanlış; iyi ve kötü olması, Allahın emir ve nehyine tâbidir.

nezd

• Yan. Yakın. Karib. (Farsça)
• Göre, nazarında, fikrince. (Arapçadaki "ind" mânâsındadır) (Farsça)

nezd-i ali-i üstadane / nezd-i âlî-i üstadane

• Siz Üstadın yüksek nazarında, yanında.

nigah-ı tedkik / nigâh-ı tedkik

• Araştırma bakışı, tedkik etme nazarı.

sübjektivizm

• Fls: Akıldan başka realite kabul etmeyen, yanlış bir nazariye. (Fransızca)

tatbik-i nazariyat

• Nazariyelerin, teorilerin uygulanması.

teennuk

• Nazarında ve fikrinde dikkatli olmak. İttikan. Eşyanın hikmetli, kusursuz ve pürüzsüz yapılışı.

teşrihat-ı hikemiye

• Hikmet ve felsefe nazarıyla yapılan araştırma, açıklama.