ab-ı hayat / âb-ı hayât

• Hayat suyu. Saf ve berrak su. İnce ve derin mânâlı söz. Tasavvufta mürşid-i kâmil denilen evliyâ zâtların, insanların mânen canlı, kalblerinin uyanık olmalarına vesîle olan mübârek sözleri, mânevî nazarları (bakışları) ve kıymetli kalblerinden fışkır an teveccüh. Bir şeyin kıymetini kuvvetli bir şek

ab-yari-i himmetinizle / ab-yârî-i himmetinizle

• Himmetiniz yardımıyle, himmetiniz sayesinde.

adalet ve hikmet-i ilahiye / adalet ve hikmet-i ilâhiye

• Allah'ın adaleti ve hikmeti.

adalet-i izafiye / adalet-i izâfiye / adâlet-i izafiye

• Göreceli adalet; toplumun selâmeti için birey hukukunun feda edilmesini öngören adalet.

• İzafi adalet veya adâlet-i nisbiye de denir. Küll'ün selâmeti için, cüz'ü feda eden adalet usulüdür.

adalet-i nisbiye

• Zamanın şartlarına göre değişebilen, toplumun selâmeti için ferdin feda edilmesini öngören göreceli adalet.

adalet-i rahmet

• Rahmet ve merhametin adaleti.

adem-i ni'met / عَدَمِ نِعْمَتْ

• Ni'metin yokluğu.

adet-i islam / âdet-i islâm

• İslâm âdeti. Küfür alâmeti olmayan ve en az iki müslüman tarafından kullanılan âdetle ilgili şeyler.

adiyat / âdiyat

• (Tekili: Âdi) Her zaman meydana gelen hârikulâde ve birer mu'cize-i kudret olmakla beraber, insanlarca alışılmış olduğundan kuymeti bilinmeyen hâdiseler.
• Kıymetsiz şeyler.

adl

• Hakkaniyet. Adâlet üzere oluş. Cevr ve zulüm etmeyip nefislerde ve akıllarda istikameti kaim ve mâlum olan emir ve hâleti icra etmek. Doğruluk.
• Her şeyi yerli yerince yapmak, beraber etmek.
• Meyletmek.

ahadi hadis / ahadî hadis

• Rivâyet eden bir veya iki koldan olan veya mütevatir mertebesinde olmayan hadis demetir. İştihar haddine yetişmeyen hadistir. Şartları tamam olursa zann-ı galib ifade eder, muktezası ile amel vâcib olur. (Muvazzah İlm-i Kelâm)

ahmez

• Daha metin, daha sağlam, daha çetin.

ahyed

• Hz. Peygamberin (A.S.M.) Tevrattaki bir ismidir. (Bazı metinlerde Uheyd, Uhidu, Uheydu, Uhyidu şeklinde yazılıdır.)

akika / akîka

• Çocuk nîmetine karşılık, Allahü teâlâya şükr niyeti ile kesilen hayvan.

alamat-ı kıyamet / alâmât-ı kıyamet

• Kıyametin alâmetleri, işaretleri.

alamet-i i'caz / alâmet-i i'câz

• Mu'cize oluş alâmeti, belirtisi.

alamet-i kıyamet / alâmet-i kıyamet

• Kıyametin kopmasını haber veren belirtiler.

alamet-i kıymet / alâmet-i kıymet

• Kıymetin belirtisi, verilen değerin işareti.

alamet-i kübra / alâmet-i kübrâ

• En büyük kıyamet alâmeti.

alamet-i sukut / alâmet-i sukut

• Düşme belirtisi, alçalma alâmeti.

alamet-i sürur / alâmet-i sürur

• Sevinç alâmeti, belirtisi.

alem-i rahmet / âlem-i rahmet

• Allah'ın sonsuz rahmetin yaşanacağı âlem.

alemin imkan-ı mevti / âlemin imkân-ı mevti

• Dünyanın ölümünün mümkün olması, ihtimal dahilinde olması; kıyametin kopması.

ali-himmet / âli-himmet

• Himmeti yüksek. Gayreti çok.

ali-kadr / âli-kadr

• Çok takdir edilen. Yüksek değer sahibi. Kadr ü kıymeti yüksek.
• Meşhur bir çeşit lale.

alihimmet / âlihimmet / âlîhimmet

• Himmeti yüksek, gayreti çok olan.

• Himmeti yüce ve gayreti çok kimse.

alikadr / âlîkadr

• Kıymeti yüksek.

alim-i rahim / alîm-i rahîm

• Herşeyi hakkıyla bilen ve rahmetinin çok özel tecellîleri olan sonsuz şefkat ve merhamet sahibi Allah.

allame-i ümmet / allâme-i ümmet

• Ümmetin büyük âlimi.

amin bihurmeti seyyidi'l-mürselin / âmin bihurmeti seyyidi'l-mürselîn

• Peygamberlerin Efendisi hürmetine duamızı kabul et Allahım!.

amin bihürmeti seyyidi'l-mürselin / âmin bihürmeti seyyidi'l-mürselîn

• "Peygamberlerin Efendisi hürmetine duamızı kabul et Allah'ım!".

amr

• Eski fetva metinlerinde erkeği temsil etmek için kullanılan umumi isimlerden birisi.

anafor

• Denizde akıntının yanında veya altında, onun ters istikametinde olarak akan su. Akıntı mukabili.

anarşi

• yun. Başıboşluk. Din ve nizam tanımamak. Din ve nizam düşmanlığı. Birden başıboş kalmak. Başta hükümet olmamak. Hükümetinin otoritesi kalmamış olan bir milletin durumu.

ankara hükumeti / ankara hükûmeti

• Demokrat Parti Hükümeti.

arabi ibare / arabî ibare

• Arapça metin.

arabiyyü'l-ibare / arabiyyü'l-ibâre

• Arapça ibare, metin.

arabiyyülibare / arabîyyülibare

• Arapça söz, ibare, metin.

arş

• Taht.
• Dokuzuncu gök.
• Çardak.
• Cenab-ı Hakk'ın kudret ve azametinin tecelli ettiği yer.

arş-ı rahmet

• Rahmet ve merhametin tecellî ettiği yer, makam.

arz-ı hürmet

• Hürmetini bildirme. Saygısını gösterme.

aşere-i mübeşşere

• Hz. Peygamber'in (A.S.M.) kendilerine Cennetlik olduklarını müjdelediği sahabelerdir. Bu kişiler Allah'ın emirlerine bağlılıkta ve din hizmetindeki fedailikte Allah'ın rızasını tam kazanmışlardır. Bu zatlar şunlardır: Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali, Hz. Abdurrahman bin Avf, Hz. Ubeyde b

ashab-ı suffa / ashâb-ı suffa

• Suffa ehli. Bunlar, Hz. Peygamberin (A.S.M.) mescidine bitişik üstü örtülü, etrafı açık bir yerde otururlardı ve orada yaşarlardı. Bu zatların yaşayışları ve hâlleri din hizmeti, hayatı bakımından büyük değer taşımaktadır. Bütün hayatları Peygamberimiz'in (A.S.M.) yanında bulunarak Kur'ânın en yükse

ata-yı rahmet / atâ-yı rahmet

• Rahmet ve merhametin ihsanı, vergisi.

avam-ı ümmet / avâm-ı ümmet

• Ümmetin avam tabakası.

ayine-i rahmet-i alem / âyine-i rahmet-i âlem

• Kâinatı kuşatan İlâhî rahmeti yansıtan bir ayna.

ayn-ı hikmet

• Hikmetin kendisi.

ayn-ı merhamet

• Merhametin ta kendisi.

ayn-ı nimet ve rahmet

• Rahmetin ve nimetin ta kendisi.

ayn-ı rahmet

• Rahmetin tâ kendisi.

aynı rahmet

• Şefkat ve merhametin tâ kendisi.

azamet-i ilahiye / azamet-i ilâhiye

• Allah'ın azameti, büyüklüğü.

bab-ı ali / bâb-ı âlî

• Yüksek kapı.
• Tanzimattan önce sadrazam kapılarının, daha sonra da hükümet dairelerinin çoğunun içinde toplandığı bina.
• Mc: Osmanlı Hükümeti.

bad-nüma

• Rüzgârın esme istikametini gösteren âlet. (Farsça)
• Fırıldak. (Farsça)

balahimmet / bâlâhimmet

• Himmeti fazla olan kimse. (Farsça)

barbut altını

• Tanzimattan önce Osmanlılarda kullanılan bir çeşit altın sikke. Yüzlük Mecidiye altını kıymetinde ve ayarında, iki kırat ağırlığında idi.

bast fi makam-il-kalb / bast fî makam-il-kalb

• Nefis makamında ricâ mesabesindedir. Lütuf ve rahmeti, kurb ve ünsü kabule işarettir.

batarya

• İtl. Elektrik elde etmek için hazırlanmış şişeler takımı.
• Ask: Bir subayın emrine verilen belli sayıdaki ağır silâhlarla bunların hizmetinde bulunan insan, hayvan ve malzemenin hepsine birden verilen isim.

bedel-i nakdi / bedel-i nakdî

• Eskiden fiili askerlik hizmeti yerine belli bir miktarda para verilmesi usülü idi.

bedel-i rakabe

• Huk: Kölenin sahibi tarafından azad edilmesi için, şahsı yerine geçen kıymeti veya nefsi karşılığında vermeyi kabullendiği ıtk veya kitabet akçesi.

behrever

• Hisse ve nasibini almış, payını zimmetine geçirmiş. (Farsça)

beraet-i zimmet / berâet-i zimmet

• Zimmetinde birşey olmayış, suçsuzluk.

beri / berî

• (Berâet. den) Kurtulmuş. Temiz. Kayıt ve hüküm altında olmayan. Zimmeti bulunmayan adam. Hiçbir karışıklık, kusur ve noksanı olmayan. Hastalıktan sâlim olan.

berk

• t. Katı. Sert.
• Serin.
• Metin, sağlam.

beşr

• Eski fetva metinlerinde erkeği temsil eden isimlerden biri.

beytullah

• Mekke-i mükerremede Mescid-i harâmın ortasında bulunan mukaddes binâ. Kâbe-i muazzama; müslümanların kıblesi; Fazîlet ve kıymetini bildirmek için Beytullah buyurulmuştur.
• Câmi, mescid.

biçaregan-ı ümmet / bîçâregân-ı ümmet

• Ümmetin çaresizi, zavallısı.

bihasbilhikmet

• Hikmetin gereği, hikmete binaen.

bihasebilhikmet

• Hikmetin gereği, hikmete binaen.

buket

• Çiçek demeti. (Fransızca)

cadil

• Gürbüz, kuvvetli, kavi, metin.

çavuş

• Vaktiyle divanlarda hükümdarların hizmetinde bulunan yaver veya muhzır gibi subaylara denilirdi. Tanzimattan evvelki Osmanlı saray teşkilatında çavuşlar, padişahın yaverleri ve çavuşbaşı mabeyn müşiri idi.
• Onbaşıdan üstte ve assubaydan alttaki derecede olan asker.
• İşçilerin b

cazibe-i rahmet-i rahman / cazibe-i rahmet-i rahmân

• Rahmeti her şeyi kuşatan Cenâb-ı Allah'ın merhametinin çekiciliği.

ceberut

• Azametin daha dâimîsi ve bâtınîsi. Büyüklük. Hâkimlik. Kudret, celadet. Fart-ı kibir ve azamet.

çek

• Çekoslovakya, Bohemya ahalisinden olan ve Çek'ce konuşan kavim ki, Osmanlı metinlerinde "çeh" diye geçer.

celal

• (Celâlet) Nihâyet derecede büyüklük. Azamet. Hiddetlilik, hışım.
• İlm-i Kelâm'da: Cenâb-ı Hakk'ın kahrının ve azametinin tecellisi, Cenâb-ı Hakk'ın nev'deki tecellisi. Cenâb-ı Hak, vahdaniyyetine delil olacak çok şeyler yarattığından veyâ ihâtadan âli ve celil olduğu veya hislerle idr

celali / celâlî

• Allah'ın büyüklük ve azametinin tecellîsine ait.

çelenk

• Eskiden kadınların süs için başlarına taktıkları mücevher veya madenlerden yapılmış sorguç. Halka şeklinde çiçek veya yapraklı dal demeti. (Cenazelere çelenk göndermek İslâm âdeti değildir, israftır.) (Farsça)

cem-i müennes

• Gr: Müfredinin şeklini bozmadan sonundaki müennes alâmeti olan (e "t") kaldırılıp yerine (ât) getirilir. Müslime(t) : Müslimât gibi.

cemal / cemâl

• Güzellik.
• Allahü teâlânın lütuf ve rızâ sıfatı.
• Zât, yüz.
• Çirkinliği gidermek, vakar sâhibi olmak ve şükr etmek için nîmeti göstermek. Çirkinliğe, başkalarının iğrenmelerine, hakâret etmelerine sebeb olacak şeyleri yapmamak, bunları gidermek.

cemal-i rahmet / cemâl-i rahmet / جَمَالِ رَحْمَتْ

• Rahmetin güzelliği.

• Rahmetin güzelliği.

cemali / cemalî

• Allah'ın sonsuz lütuf, ihsan, rahmet ve merhametine dair isim ve sıfatlarının tecellisiyle ilgili; lütuf ve cemal tecellisi gibi.

cemiyet-i muhammedi / cemiyet-i muhammedî

• Muhammed'in (a.s.m.) cemiyeti; Hz. Muhammed'e (a.s.m.) bağlı olan cemiyet, İslâm ümmeti.

cenah

• Kanat, taraf, kısım. (Vicdanın ziyası ulum-u diniyyedir. Aklın nuru, fünun-u medeniyedir. İkisinin imtizacı ile hakikat tecelli eder. O iki cenah ile talebenin himmeti pervaz eder. İftirak ettikleri vakit, birincisinde taassub, ikincisinde hile, şüphe tevellüd eder. Mün.)

cerbeze

• İşleri incelemek, anlamak kuvvetini, lüzumsuz yerlerde kullanmak, ukalâlık etmek, gereksiz aklî yorumlarda bulunmak. Hikmetin aşırısı.

cereyan-ı hikmet

• Hikmetin cârî, yürürlükte olması; dünyadaki hâdiselerin sebepler altında, fayda ve gayelere yönelik olarak cereyan etmesi.

cezl

• Kalın odun. Tomruk.
• Sağlam. Metin.
• Güzel ve muhkem fikir.
• Rekik olmayıp doğru ve dürüst olan söz veya kelime.
• Kâmil, dirayet sahibi, akıllı ve olgun adam.

cifir

• Harflere verilen sayı kıymetiyle ibarelerden geçmişe veya geleceğe ait işâretler çıkarmak, tarih düşürmek.

cifr

• (Cefr) Harflere verilen sayı kıymeti ile, geleceğe veya geçen hâdiselere, ibarelerden tarih veya isme dâir işaretler çıkarmak ilmidir.

cihan-değer

• Cihan kıymetinde. Çok kıymetli. (Farsça)

cihan-kıymet

• Cihan kıymetinde, çok değerli.

cihanbaha / cihanbahâ

• Dünyalar kıymetinde.

cihandeğer / cihândeğer

• Dünya kıymetinde.

çile / چله

• Kırk günlük ibadet. (Farsça)
• Sıkıntı, azap. (Farsça)
• İplik demeti. (Farsça)

cilve-i rahmet / جِلْوَۀِ رَحْمَتْ

• Rahmetin cilvesi, görüntüsü.

• Rahmetin görünmesi.

cilve-i rahmet-i alem / cilve-i rahmet-i âlem

• Cenâb-ı Allah'ın bütün âlemleri kuşatan rahmetinin yansıması.

cilve-i rahmet-i rahmaniye / cilve-i rahmet-i rahmâniye

• Sonsuz şefkat ve merhameti bütün varlık âlemini kuşatan Allah'ın rahmetinin yansıması.

cilve-i şefkat

• Şefkatin, merhametin görünmesi.

cud

• Cömertlik. Sahilik. Eli açık olmak. Muhtaçların vaziyetlerini, durumlarını bildirmeğe meydan vermeksizin lütuf ve ihsanda bulunma hâleti. Mücahede-i diniye ve neşr-i hakaik-ı Kur'aniye ve imaniye hizmetinde mutemed zâtlara lüzumunda maddeten de iştirak etmek fedakârlığı.

çuhadar

• Ayak hizmetinde bulunan çuha elbiseli yahut çuhadan olan perdenin haricinde emre hazır bulunan hademe.

cümmel

• (Cümel) Harflerin, sayı kıymetine göre hesaplanması. Ebced.
• Bir kaç urganın birleştirilmesinden meydana gelmiş olan çok kalın gemi halatı.

dabbet-ül-erd / dâbbet-ül-erd

• Kıyâmetin büyük alâmetlerinden. Kıyâmetin kopmasına yakın çıkacak olan bir hayvan.

dabbetülarz / dâbbetülarz

• Âhirzaman alâmeti olan bir yaratık.

dağvari

• Dağ gibi, dağ cesametinde. Dağ büyüklüğünde. Dağa benzer surette. (Farsça)

dallün bil-ibare / dâllün bil-ibare

• Bir metindeki ibare ve lâfız ile gösteren.

dar-ı eman / dâr-ı emân

• Müslümanların zimmetini kabul eden veya müslümanlarla sulh halinde olan, gayr-i müslim bir ahalinin memleketi.

daşten

• Tutmak, elde etmek, mâlik olmak, zimmetine geçirmek. (Farsça)
• Zabtetmek, gasbetmek, almak. (Farsça)
• Görüp gözetlemek. (Farsça)
• Eskimek, yıpranmak, harab olmak, köhneleşmek. (Farsça)

deccal / deccâl

• Kıyâmetin büyük alâmetlerinden biri. Kıyâmete yakın çıkacağı bildirilen ve Îsâ aleyhisselâm ile hazret-i Mehdî tarafından öldürülecek olan zâlim.

define

• Para veya altın gibi eskiden saklanmış şeylerin bulunduğu yer.
• Kıymetli eşya. Kıymeti ve değeri yüksek olan şeyler veya kimse.

dek

• Desise, hile, dolandırıcılık. (Farsça)
• Sâil, dilenci. (Farsça)
• Dilencilik. (Farsça)
• Sağlam, metin, muhkem. (Farsça)
• Çatma, tokuşma. (Farsça)

demokrat idare

• Demotrat Parti hükümeti.

derece-i iktidar ve hikmet

• İktidar ve hikmetin derecesi.

derece-i kudret ve hikmet / دَرَجَۀِ قُدْرَتْ و حِكْمَتْ

• Güç, kuvvet ve hikmetin derecesi.

dervah

• Hastalıktan yeni kurtulan, iyice kendisine gelemeyen kimse. (Farsça)
• Sağlam, metin, muhkem. (Farsça)
• Doğru, asıl, gerçek. (Farsça)
• Yiğitlik, cesaret, cesur olmak, şecaat. (Farsça)
• Ayıp, utanma. (Farsça)
• Sertlik, kabalık. (Farsça)

devam-ı hizmet

• Hizmetin devamı.

devlet-i medeniyet

• Medeniyet devleti; medeniyet nimeti.

deyn

• Borç. Verilmesi lâzım gelen şey.
• Fık: Zimmetinde sâbit olan şey.

divan-ı harb-i örfi / divan-ı harb-i örfî

• İttihad ve Terakki hükûmeti zamanında kurulan ve oldukça sert kararlar alan sıkıyönetim mahkemesi.

eazım-ı ümmet / eâzım-ı ümmet

• Ümmetin ileri gelenleri, büyükleri.

ebced / اَبْجَدْ

• Harflerin aritmetik değerleriyle ma'nâ ifade etmesi.

ebcedi / ebcedî / اَبْجَدِي

• Harflerin aritmetik değerleriyle ma'nâ ifade eden ebced hesabına ait.

ebrar-ı ümmet / ebrâr-ı ümmet

• Ümmetin iyileri. Hayırlıları.

ebu zerr-i gıffari / ebu zerr-i gıffarî

• İlk İslâm olanların beşincisi olup ilimde İbn-i Mes'ud hazretlerine müsavi sayılırdı. Resül-ü Ekrem Aleyhissalâtu Vesselâmdan 281 Hadis-i Şerif nakletmiştir. Hazreti Ali Kerremallahu Vechehu kendisine "İlim dağarcığı" lâkabını vermiştir. Hi: 31'de Hakkın rahmetine kavuşmuştur. (R.A.)

ebu-d derda

• Uveymir adı ile de meşhurdur. Ashab-ı kirâmın âlim ve hakîmlerindendi. Peygamberimiz: "Uveymir, Ümmetimin hakimlerindendir" buyurmuştur. Uhud'dan itibaren bütün muharebelerde bulunmuştur. 179 hadis rivâyet etmiştir. Hikmetli sözlerinden birisi şudur: "Âlim olmayınca insan müttaki olamaz, bir âlim âm

eczahane-i rahmet-i alem / eczahane-i rahmet-i âlem

• Kâinatı kuşatan İlâhî rahmetin bir neticesi olarak bütün mânevî hastalıkları tedavi edecek ilâçların bulunduğu eczahane.

ef'al-i rahmaniyet / ef'âl-i rahmâniyet

• Rahmeti sonsuz, yarattıklarını esirgeyip koruyan, şefkat eden ve rızıklandıran Allah'ın fiilleri.

efrad-ı ümmet / efrâd-ı ümmet / اَفْرَادِ اُمّتْ

• Ümmetin bireyleri.

• Ümmetin fertleri.

eimme-i alişan / eimme-i âlîşan

• Çok yüksek mertebesi ve büyük kıymeti olan imamlar. İmam-ı A'zam, İmam-ı Şâfiî gibi.

ekalliyet

• (Akalliyet) Bir hükümetin tebaiyyeti altında yaşayan, yabancı din ve milliyete mensub olup, ekseriyeti teşkil etmeyen halk. Azlık. Azınlık.

ekid

• Sağlam, metin, muhkem.
• Sarih, kesin, açık, kat'i, muhakkak. Kuvvetli, te'kidli.

ekiden

• Metin, muhkem ve sağlam şekilde.
• Açık ve kesin olarak. Sarahaten ve kat'iyyen.
• Mükerreren, tekrar olarak.

el-metin / el-metîn

• (Bak. METÎN)

eledd

• Sert çarpışan kimse. Metin.
• Hakkı kabul etmeyen, inatçı adam.

elfaz-ı hadisiye / elfâz-ı hadîsiye

• Hadislerdeki lâfız ve ifâdeler, metinler.

elhamdü lillahi ala ni'meti'l-iman / elhamdü lillâhi alâ ni'meti'l-iman

• İman nimetinden dolayı Allah'a hamdolsun.

emr-i rahmani / emr-i rahmânî

• Rahmet ve merhameti sonsuz olan Allah tarafından bildirilen emir.

emten

• Pek metin, çok dayanıklı, en sağlam, fazlaca muhkem.

enbahun

• Sağlam, metin, muhkem, tahkim edilmiş yer. (Farsça)
• Hisar, kale. (Farsça)

enes ibn-i malik

• Ensardan ve Ashâb-ı Kiram'ın fakihlerindendir. Hicretin ibtidasından itibaren on sene Resul-i Ekrem Efendimizin (A.S.M.) hizmetinde bulunmakla şeref kazanmıştır.Resul-i Ekrem'den (A.S.M.) 2630 Hadis-i Şerif rivâyet etmiştir. 100 yaşına kadar yaşamış, hicri 92 veya 94 senelerinde Basra'da ebedî hayat

er-rahim / er-rahîm

• Şefkati ve merhameti herşeyi kuşatan Allah.

ercen

• Dübüründe zahmeti olan deve.

eriş

• Sakatlanan bir uzuv için yaralayandan alınan şer'i diyet.
• Satıldıktan sonra kusuru ve noksanları belli olan malın, kıymetinden bunun için indirilen miktar.

erkan-ı hükumet / erkân-ı hükûmet

• Hükûmetin ileri gelenleri.

erkan-ı hükümet / erkân-ı hükümet

• Hükümetin ileri gelenleri, esas üyeler.

erzide

• Pahası kesilmiş, kıymeti kararlaştırılmış, değeri belli edilmiş olan şey. (Farsça)

esas-ı azimet

• Azimetin (en üstün hükmün) esası, temeli.

esas-ı metin

• Sağlam esas, ana metin.

eser-i hayat

• Hayat alâmeti, hayat eseri, hayat belirtisi.

eser-i inayet ve rahmet / eser-i inâyet ve rahmet

• Allah'ın özel yardımının ve rahmetinin eseri, sonucu.

eser-i rahmet-i ilahiye / eser-i rahmet-i ilâhiye

• Allah'ın herşeyi kuşatan sonsuz rahmetinin eseri.

eşna

• Yüzücü, yüzgeç. (Farsça)
• Kıymeti büyük olan mücevher. (Farsça)

esrar-ı rahmet

• Rahmetin içinde gizli olan sırlar.

esselamü aleyküm ve rahmetullahi ve berekatühü / esselâmü aleyküm ve rahmetullahi ve berekâtühü

• Allah'ın selâmı rahmeti ve bereketi sizlerin üzerine olsun.

et-tevvab

• Tevbeleri kabul edici olan Allah. Kendine tevbe ve rücu' eden kulları çok. Tevbeyi kabulde çok beliğdir. Tevbe edeni hiç günah yapmamış gibi afv u rahmeti ile bahtiyar eder.

evliya-yı ümmet

• İslâm ümmeti içinden velilik derecesine çıkanlar.

evsaf-ı celaliye / evsâf-ı celâliye

• Cenâb-ı Allah'ın haşmetine ait vasıfları.

evsaf-ı celaliye ve cemaliye / evsâf-ı celâliye ve cemâliye

• Cenâb-ı Hakkın sonsuz güzellik ve haşmetini bildiren sıfatları.

ezvak-ı keramet

• Kerametin zevkleri.

fatır-ı rahim / fâtır-ı rahîm

• Rahmeti herşeyi kuşatan ve benzersiz şeyleri üstün sanatıyla yaratan Allah.

fazl u rahmet

• Faziletli kişinin lütfu, merhameti ve acıması.

fazl-ı tevfik

• İhsan ettiği başarı nimeti.

felah-ı vatan / felâh-ı vatan

• Vatanın kurtuluşu. Vatanın selâmeti.
• Tar: 10 Şubat 1920'de İstanbul Mebuslar Meclisi'nde teşekkül etmiş olan bir grup.

felsefe-i beyan

• Beyan ilminin felsefesi, gaye ve hikmeti.

feraşet

• Süpürücülük ve döşeyicilik. Kâbe-i şerifeyi süpürenin hizmeti.

fesad-ı ümmet / fesâd-ı ümmet

• Ümmetin fesada girmesi, bozulup iyi özelliklerini kaybetmesi.

feyezan-ı hikmet / feyezân-ı hikmet

• Hikmetin feyizli coşkunluğu, taşkınlığı.

feyz-i keramet

• Kerametin feyzi, bereketi.

fikr-i ümmet

• Ümmet fikri, ümmetin ortak fikri.

firdevs-i manevi / firdevs-i mânevî

• Mânevî cennet, cennet nimeti gibi.

garik-ı rahmet / garîk-ı rahmet

• Rahmete gark olan, rahmetin içine girip onda fâni olan.

gayy

• Aklın istikametini, yolun doğrusunu kaybetmek. Rüşdün zıddı.

gına-i rahmet / gınâ-i rahmet

• Rahmetin zenginliği, rahmet ve merhametin geniş tecellîleri.

girit madalyası

• Tar: Biri Sultan Aziz diğeri Sultan II.Abdülhamid devrinde olmak üzere ihdas olunan madalyalar. Her ikisinin de altun ve gümüş olmak üzere iki türlüsü vardı. Girit işinde hizmeti görünen devlet ricaline altun, ikinci derecedeki memurlarla halka, gümüş olanı verilirdi.

gıyar

• Keçe.
• Ehl-i zimmetin nişanı.

gufran

• Cenab-ı Hakk'ın günahları affedip örtmesi, rahmeti.

güldeste / گلدسته

• Çok güzel şeylerden bir tutam.
• Gül demeti.
• Müzikte makam adı.

• Gül demeti, seçme.

• Çiçek demeti. (Farsça)

habr-ül ümmet

• Ümmetin âlimi, meşhur âlim.

habrü'l-ümme

• Abdullah İbn-i Abbas'ın ümmetin âlimi mânâsına gelen lakabı.

habrülümmet

• Ümmetin âlimi.

hadim ağası

• Erkekliği yok edilmiş olan. Böyle kimselere "Tavaşi" de denilirdi. Bu gibiler, yabancı erkekler için mahrem sayılan harem dairesine girip çıktıkları ve muhafaza ile beraber harem hizmetini de gördükleri için kendilerine "Hâdim Ağası" adı verilirdi.

hadise-i rahmet / hâdise-i rahmet

• İlâhî şefkat, merhametin göründüğü yağmur olayı.

hafiz-i rahim / hafîz-i rahîm

• Sonsuz rahmetiyle kullarını koruyup gözeten Allah.

hakim / hakîm

• Âlim, bilgin.
• Doktor.
• Hikmeti bilen, filozof. (Allah'ın isimlerinden)

hakim-i rahim / hakîm-i rahîm

• Herşeyi hikmetle yapan her bir varlığa özel şefkat ve merhameti olan Allah.

halid bin velid

• Câhiliye devrinde Kureyş eşrafındandı. Hudeybiye muahedesinden sonra Müslüman oldu. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm, kendisine Seyfullah namını vermiştir. Çok kahraman bir gazi idi. Suriye, Filistin, Şam gibi yerler onun himmeti ile feth olunmuştur. 18 Hadis-i şerif nakletmiştir.Hicri 21 senesi

halık-ı rahim / hâlık-ı rahîm

• Rahmeti herşeyi kuşatan, her bir varlığa ayrı ayrı şefkatini gösteren ve herşeyi yaratan Allah.

halık-ı rahman / hâlık-ı rahmân

• Rahmeti her şeyi kaplayan, yaratıklarını esirgeyip koruyan, şefkat eden ve rızıklandıran yaratıcı, Allah.

halık-ı rahman ve rahim / hâlık-ı rahmân ve rahim

• Rahmeti herşeyi kaplayan ve herbir varlıkta rahmet ve şefkati tecelli eden yaratıcı, Allah.

halık-ı rahman-ı rahim / hâlık-ı rahmân-ı rahîm

• Dünya ve âhirette yarattığı varlıklara sonsuz rahmet, şefkat ve merhametiyle davranan her şeyin yaratıcısı Allah.

halık-ı rahmanü'r-rahim / hâlık-ı rahmânü'r-rahîm

• Çok merhamet sahibi olan ve şefkatle bütün yaratıkların rızkını veren, sonsuz rahmetiyle her bir varlığa ayrı ayrı şefkatini gösteren ve bütün varlıkların yaratıcısı olan Allah.

halık-ı zülcelali ve'l-ikram / hâlık-ı zülcelâli ve'l-ikram

• Haşmeti sonsuz, lütuf ve ikramları sınırsız yaratıcı, Allah.

hame

• Yaş ot demeti, taze ekin destesi, bir sap üzere bitmiş taze ekin.
• Havası bozuk hastalıklı yer.

hamz

• Keskinlik, katılık, şiddet. Metinlik, sağlamlık.

hannan / hannân

• Rahmetin en hoş cilvelerini gösteren ve çok merhametli olan Allah.

harbiye nazırı

• Askerlik işleriyle alâkalı dairenin başında bulunan memura verilen ünvandır. Kuva-yı Milliyenin Anadolu'da kurduğu hükümette "Milli Müdafaa Vekili" adını taşıyan bu ünvan, Osmanlı Hükümetine 1908 Temmuz inkılâbı arifesinde kurulan Said Paşa kabinesiyle girmiştir. Ondan evvel "Serasker" adını taşıyor

harf-i rahmani / harf-i rahmânî

• Rahmet ve merhameti sonsuz olan Allah'tan gelen ve Ona ait harf.

harisun aleyküm / harîsun aleyküm

• Tevbe Suresi'nin bir âyetinde geçen bu ifade, birinci derecede Peygamberimiz (A.S.M.) hakkında olup ümmetini ve bütün insanları doğru yola irşadda yılmadan, büyük bir sebat ve azim ve gayretle devam etmesine işaret edilerek böylece tavsif edilmiştir.

hased

• Kıskanmak, çekememek. Allahü teâlânın bir kimseye ihsân ettiği nîmetin, onun elinden çıkmasını istemek. Zararlı bir şeyin ondan ayrılmasını istemek, hased olmaz, gayret olur.

hasin / hasîn

• Sağlam. Metin. Mustahkem.
• Sağlam muhafaza eden.

hasm-ı ca'li / hasm-ı ca'lî

• Huk: Hakikatta hasım olmadığı halde, hasım imiş gibi hâkim önünde husumeti kabul eden kimse.

haşmet-i padişahi / haşmet-i padişahî

• Padişahın haşmeti, görkemi.

haşmet-i saltanat

• Saltanatın haşmeti, ihtişamı.

haşmet-i saltanat-ı maneviye / haşmet-i saltanat-ı mâneviye

• Mânevî hükümranlığının azameti, büyüklüğü.

haşmet-i sultan

• Sultanın haşmeti.

haşmet-i uluhiyet / haşmet-i ulûhiyet

• Allah'ın ilâhlığının büyüklüğü, haşmeti.

hatem-i rahmaniyet / hâtem-i rahmâniyet

• Allah'ın bütün varlıklar üzerinde rahmet ve merhametini gösteren mührü.

hatice / hatîce

• (Hadîce) Vakitsiz ve erken doğan kız çocuğu.
• Fetva metinlerinde kadını temsil eden umumi isimlerden birisi. (Ötekiler: Hind, Fâtıma ve Zeyneb'dir.)

hatt

• Sınır. Çizgi. Hudud.
• Yazı. El yazısı.
• Nâme. Mektup.
• Gençlerde yeni çıkan bıyık veya sakal.
• Çizgi gibi uzanan belirsiz hafif yol.
• Deniz yalısı.
• Gemilerin hareketteki istikameti.
• Parmağın onikide biri olan bir ölçü.
• Ferman, buyruk

hatt-ı şakul / hatt-ı şâkul

• Çekül doğrultusu. Yer çekimi istikametinde, dünyanın merkezine doğru.

• Çekül doğrultusu; yer çekimi istikametinde yerin merkezine doğru uzanan hat.

hattiyye

• (Çoğulu: Hatyât) Canı, kıymeti yüce olmak.
• Küçük ok.

havf vereca / havf verecâ

• Allahü teâlâdan korkmak (havf) ve rahmetini ümid etmek (recâ).

havza

• Bir hükümetin idaresi altında bulunan bütün ülkeler.

hayat-ı içtimaiye-i ümmet

• Ümmetin (Müslümanların) sosyal hayatı.

hayatiyet

• Canlılık. Hayat işaretinin, alâmetinin görünür olması.

hayrhahlık

• Başkasının iyiliğini istemek. Allahü teâlânın nîmetinin bir kimsenin elinde devamlı kalmasını veya onun böyle bir nîmete kavuşmasını dilemek. Hasedin, kıskançlık ve çekememezliğin zıddı.

hazine-i hassa-i rahmet nazırı / hazine-i hassa-i rahmet nâzırı

• İlahi rahmetin çok özel hazinelerinin gözlemcisi.

hazine-i rahman / hazine-i rahmân

• Rahmet ve merhameti bütün varlıkları kaplayan Allah'ın hazinesi.

hikmet ve rahmet-i rabbaniye / hikmet ve rahmet-i rabbâniye

• Herbir varlığı terbiye edip idaresi ve tasarrufu altında bulunduran Allah'ın rahmet ve hikmeti.

hikmet-amiz

• Hikmetli, hikmetle karışık, hikmeti içine alan. (Farsça)

hikmet-i alem / hikmet-i âlem

• Âlemin hikmeti, herşeyin belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde olması.

hikmet-i aliye-i beşeriyet / hikmet-i âliye-i beşeriyet

• İnsanlığın yüksek hikmeti, gayesi.

hikmet-i basire / hikmet-i basîre

• Her şeyi gören hikmet; herşeyi belli bir gayeye göre yerli yerinde yapan Allah'ın hikmeti.

hikmet-i cüz-ü ihtiyariye

• İnsanın elindeki seçim gücünün hikmeti.

hikmet-i diniye

• Dinin hikmeti, sırrı.

hikmet-i ebediye

• Allah'ın sonsuz hikmeti; herşeyi belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratması.

hikmet-i efgan

• Ağlayıp sızlamanın hikmeti. Feryadın, inleyişin gizli sebebi. (Farsça)

hikmet-i ezeliye / hikmet-i ezelîye

• Allah'ın ezelî hikmeti, herşeyi yerli yerinde ve bir gaye ve faydaya yönelik yapması.

hikmet-i felsefe

• Felsefenin hikmeti.

hikmet-i felsefe-i insan

• İnsan aklının ürünü olan felsefe hikmeti, ilmi.

hikmet-i halık / hikmet-i hâlık

• Yaratıcının hikmeti.

hikmet-i hilkat

• Yaratılış hikmeti ve gayesi.

hikmet-i hükumet / hikmet-i hükûmet / حِكْمَتِ حُكُومَتْ

• Hükûmetin gözettiği fayda.

• Hükûmetin icrâatındaki asıl maksad.

hikmet-i ilahiye / hikmet-i ilâhiye

• Allah'ın hikmeti. Mahlûkatın yaratılışında Allah'ın gayeleri.

hikmet-i ilahiyye / hikmet-i ilâhiyye

• Allah'ın hikmeti, yalnız O'nun bileceği iş.

hikmet-i ipham

• Bir şeyi gizlemenin hikmeti.

hikmet-i kudsiye-i kur'aniye / hikmet-i kudsiye-i kur'âniye

• Kur'ân'ın kutsal hikmeti, onun hikmet ilmi.

hikmet-i kur'an / hikmet-i kur'ân

• Kur'ân'ın hikmeti.

hikmet-i madde

• İşin hikmeti.

hikmet-i mirac

• Miracın hikmeti, gayesi ve anlamı.

hikmet-i nüzul

• İniş gayesi, hikmeti.

hikmet-i risalet

• Peygamberliğin hikmeti.

hikmet-i rububiyet

• Rububiyetin hikmeti.

hikmet-i samedaniye / hikmet-i samedâniye

• Samed olan Allah'ın hikmeti.

hikmet-i şer'iye

• Şeriatin hikmeti, maksat ve gayesi.

hikmet-i sermedi

• Allah'ın sonsuz hikmeti.

hikmet-i tahsis

• Ait kılınmasının, özellikle seçilmesinin hikmeti, gayesi.

hikmet-i tahsisi

• Ait kılınmasının hikmeti, gayesi.

hikmet-i tamme-i sübhaniye / hikmet-i tamme-i sübhâniye

• Her türlü kusur ve noksandan münezzeh olan Allah'ın tam ve mükemmel hikmeti.

hikmet-i teklif

• İnsanlara dünya hayatında bazı sorumlulukların yüklenmesinin hikmeti, imtihan gayesi.

hikmet-i tekrar

• Tekrarın hikmeti, sebebi.

hikmet-i teşri

• Kanun yapma hikmeti. Allah'ın emir ve yasaklarında gözetilen Rabbanî incelikler.

hikmet-i teşri'

• (Hikmet-i teşriiye) Şeriata dayanan kanun yapma ilmi. Şer'î ve Rabbanî kanunların hikmeti.

hikmet-i teşriiye

• Şeriata ait ve Rabbânî kanunların hikmeti.

hikmetamiz / hikmetâmiz

• Hikmetli, hikmetle karışık, hikmeti içine alan.

hikmetullah

• Allah'ın hikmeti.

himmet

• Kast, irâde, kuvvetli istek, arzu. Allahü teâlânın velî kullarından bir zâtın, kalbinde yalnız bir işin yapılmasını bulundurup, başka bir şeyi kalbine getirmemesi ve Allahü teâlâdan o işin olmasını dileyerek, bu şekilde mânevî yardımda bulunması. Evliyânın himmeti, yaktı beni kül eyledi Sofi

himmet-i peygamber

• Peygamberimizin himmeti, yardımı.

hind

• Hindistan'ın kısa adı.
• Bir kadın adı. (Asr-ı saadette Hazret-i Hamza'nın ciğerlerini yiyen kadın, Ebu Süfyan'ın karısı.)
• Fetva metinlerinde kadını temsil etmek üzere kullanılan umumi isimlerden birisi. Diğerleri: Fatıma, Hatice, Zeyneb.

hisab

• (Çoğulu: Hisâbât) Hesap, aritmetik.

hisab-ı ameli / hisab-ı amelî

• Mat: Pratik hesap, aritmetik.

hizbü'l-kur'an / hizbü'l-kur'ân

• Kur'ân'daki iman hakikatlerini insanlara ulaştırma hizmetini yürütenler.

hizbullah

• Allah'a bağlı olan topluluk; Kur'ân ve iman hizmetinde bulunanlar.

hizmet-i askeriye

• Askerlik hizmeti.

• Askerlik hizmeti. Askerlik vazifesi.

hizmet-i esrar-ı kur'aniye / hizmet-i esrar-ı kur'âniye

• Kur'ânın sırlarının hizmeti.

hizmet-i ilmiye ve diniye

• İlim ve din hizmeti.

hizmet-i iman

• İman hizmeti.

hizmet-i iman ve kur'an / hizmet-i iman ve kur'ân

• İman ve Kur'ân hizmeti.

hizmet-i imaniye / hizmet-i imâniye

• İman hizmeti.

hizmet-i kudsiye-i imaniye

• Mukaddes olan iman hakikatlerini muhtaç insanlara ulaştırma hizmeti.

hizmet-i kudsiye-i kur'aniye / hizmet-i kudsiye-i kur'âniye

• Kutsal olan Kur'ân hizmeti.

hizmet-i kur'an ve iman / hizmet-i kur'ân ve iman

• Kur'ân ve iman hizmeti.

hizmet-i kur'aniye / hizmet-i kur'âniye

• Kur'ân hizmeti.

hizmet-i kur'aniye ve imaniye / hizmet-i kur'ânîye ve imaniye

• İman ve Kur'ân hizmeti.

hizmet-i kur'aniye ve islamiye / hizmet-i kur'âniye ve islâmiye

• İslâmın ve Kur'ân'ın hakikatlerini insanlara ulaştırma hizmeti.

hizmet-i mevla / hizmet-i mevlâ

• Dostumuz ve gözeticimiz olan Allah'ın hizmetinde bulunma.

hizmet-i neşriye

• Kur'ân-ı Kerimin hakikatlerini yayma hizmeti.

hizmet-i sübhaniye / hizmet-i sübhâniye

• Kusur ve eksiklikten yüce olan Allah'ın hizmeti.

hizmet-i ubudiyet / hizmet-i ubûdiyet

• Kulluk hizmeti.

hizmet-i ukba-dünya / hizmet-i ukbâ-dünya

• Âhiret-dünya hizmeti.

hizmet-i vataniye / خدمت وطنيه

• Vatan hizmeti.

• Askerlik.
• Vatan hizmeti, vatan borcu.

hüccet-i rahmet-i alem / hüccet-i rahmet-i âlem

• Kâinatı kuşatan İlâhî rahmeti gösteren kesin ve güçlü delil.

hükm-i zımni / hükm-i zımnî

• Fık: Zımnen vaki olan hüküm. (Bir kimse diğer bir kimse aleyhine; "Benim filân şahıs zimmetinde sâbit olacak şu kadar lira alacağıma onun emriyle kefil olmuş idin" diye dâva ve o kimse kefâleti ikrar ve borcu inkâr etmekle müddei, borcu isbat ederek hâkim dahi hükmetse bu hüküm kefil aleyhine sarâhe

hükümet-i arabiye

• Arap hükümeti.

hükumet-i cumhuriye / hükûmet-i cumhuriye

• Cumhuriyet hükûmeti.

• Cumhuriyet hükûmeti.

hükümet-i cumhuriye

• Cumhuriyet hükümeti.

hükumet-i demokrasi / hükûmet-i demokrasi

• Demokrasi hükûmeti.

hükumet-i hilkat / hükûmet-i hilkat

• Yaratılış hükümeti.

hükumet-i islamiye / hükûmet-i islâmiye

• İslâm hükümeti.

hükümet-i islamiye / hükümet-i islâmiye

• İslâm hükümeti.

hükumet-i ittihadiye / hükûmet-i ittihadiye

• İttihad ve Terakkî Partisi hükümeti.

hükumet-i meşruta / hükûmet-i meşruta

• Meşrutiyet idaresi, Meşrutiyet hükûmeti.

hükumet-i meşruta-i meşrua / hükûmet-i meşruta-i meşrua

• Şeriata uygun meşrutiyet hükûmeti.

hükümet-i müstebide / حكومت مستبده

• İstibdat hükümeti.

hulvan

• Bir kimsenin hizmeti karşılığında, ücretinin haricinde verilen şey.
• Kızın mihrinden, kişinin kendisi için aldığı miktar.
• Vermek, bahşetmek.
• Bir belde ismi.

hünsa

• Kendisinde hem erkeklik hem dişilik alâmeti bulunan kimse.
• Aynı çiçekte erkeklik ve dişiliğin bulunması.

hursend

• Kısmetine râzı olan, kanaatkâr, tokgözlü. (Farsça)

hüsn-i zan

• Kulların Allahü teâlâdan rahmetini ummaları.
• Bir kimse veya bir hâdise hakkında iyi kanâat sâhibi olmak.

huzme

• Işık demeti.

• Işık demeti.

huzre

• Arka zahmeti.

huzu'

• Mahviyet ve tevazu hali, alçak gönüllü olmak. Allah'ın azametini, celal ve cemalini, büyüklüğünü tahattur ve tefekkürden hâsıl olan, insandaki huzur ve huşu' hâli.

i'la-yı kelimetullah

• Allah kelâmının, İslâmiyetin ulviyetini ve hakikatlarının kıymetini bildirmek ve yaymak. Hakaik-ı Kur'âniye ve imâniyenin neşir ve tâmimine cehd ile çalışmak.

i'tibari / i'tibarî

• (İtibarî) Hakiki kıymeti olmayıp kıymeti var kabul edilme. Farazî ve izafî olan. Varlığı, başka şeylere nisbet edilmesi halinde bilinen.

ibarat / ibârât

• İbareler, metinler, yazılar.

ibare / ibâre

• Metin, ifade.

• Metin, yazı.

ibare-i arabi / ibare-i arabî

• Arapça ibare, metin.

ibare-i arabiye

• Arapça metin.

ibra-i amm / ibrâ-i âmm

• Huk: Bir kimsenin zimmetini bütün haklardan, dâvâlardan temize çıkarmak.

ibra-i has / ibrâ-i hâs

• Huk: Bir kimsenin zimmetini belirli bir haktan, hususi bir dâvâdan veya bir kısım haklardan beri kılmaktır.

ibtizal

• Çokluğu sebebiyle bir nimetin kıymetini bilmeyip, hor kullanmak.
• Devamlı şeklide bir şeyi kullanmak.
• Edb: Herkesin bildiği bir sözü tekrar etmek. (Mümtâziyetin zıddıdır.)

iç oğlanı

• Saray hizmetine alınıp devletin çeşitli makamlarına namzed olarak yetiştirilen gençler. İç oğlanı, Yıldırım Bayezid zamanında yeni teşekküle başlayan saray hizmetlerinde bulunmak üzere yeniçerilik için toplanan devşirmelerden ayrılmak suretiyle meydana getirilmiş ve bu usûl sonradan yapılan kanunla (Türkçe)

icraat-ı celiliye

• Allah (C.C.)ın celalî sıfatına yani, kibriya ve azametine delâlet eden, kudret-i hakkı ile hâsıl olan icraatı.

icraat-ı hükumet / icraat-ı hükûmet

• Hükûmetin icraatı.

idame-i nimet

• Nimetin, ihsan ve lütfun devamı, sürdürülmesi.

iddianame / iddianâme

• İddiaların toplandığı yazı, metin.

ifna'

• Mahvetmek. Tüketmek. Kıymetini kaybetmek. Çok zarar etmek. Yok etmek.

ihata-i rahmet

• Rahmetin kuşatıcılığı.

ihsanat-ı rahmet

• Rahmetin, merhametin ihsanları.

ihtilaf-ı re'y-i ümmet

• Ümmetin re'y ayrılığı. Halkın fikirlerinin başka başka olması.

ihtilam / ihtilâm

• Uykuda cünüb olma. Çocuğun bülûğa, ergenlik çağına ulaştığının alâmeti, işâreti.

ihtilas / ihtilâs / اختلاس

• Zimmetine para geçirme, para çalma. (Arapça)

ikilik

• t. İki kuruş kıymetindeki eski gümüş para.
• İki kısımdan meydana gelmiş.
• Ayrılık, ihtilâf, ikiye bölünme, iki taraf olma.

ikramat-ı rahmaniye / ikrâmât-ı rahmâniye

• Rahmeti sonsuz olan Allah tarafından gönderilen ikramlar.

iktiran

• Ulaşmak. Mukarin olmak. Yaklaşmak. Yetişmek.
• İki şeyin bir arada gelmesi. İki nimetin aynı anda bulunması gibi...

ilm-i hesab

• Hesap bilgisi, aritmetik, matematik.

ilmin ulüvv-ü kadri

• İlmin değer ve kıymetinin yüksekliği.

iltifat-ı rahmani / iltifat-ı rahmânî

• Allah'ın sonsuz rahmetiyle kuluna yönelip ona lütufta bulunması.

iltifatat-ı rahmaniye / iltifâtât-ı rahmâniye

• Allah'ın sonsuz rahmetiyle kullarına lütuf ve iyilikte bulunması.

iltifatat-ı rahmet / iltifâtât-ı rahmet

• Allah'ın sonsuz rahmetinin iltifâtları.

ima-i rahmet / îmâ-i rahmet

• Rahmete işaret etme, üstü kapalı olarak rahmeti gösterme.

iman hizmeti

• İman hakikatlerini yayma hizmeti.

imdad-ı rahmani / imdad-ı rahmânî

• Rahmet ve merhameti sonsuz olan Allah'ın yardımı.

imtinan / imtinân / اِمْتِنَانْ

• Ni'meti hatırlatma.

in'am eden / in'âm eden

• Nimeti veren.

in'am-ı hak / in'âm-ı hak

• Allah'ın nimeti, lütuf ve ihsanı.

in'amat-ı rahmaniye / in'âmât-ı rahmâniye

• Allah'ın sonsuz şefkat ve merhametiyle bağışladığı nimetler.

inayet ve rahmet-i ilahi / inayet ve rahmet-i ilâhi

• Allah'ın özel rahmeti, şefkat ve merhameti, lütuf ve yardımı.

inhisar-ı hizmet

• Hizmeti tekeline alma.

inne rahmetallahi karibün mine'l-muhsinine / inne rahmetallâhi karîbün mine'l-muhsinîne

• "Şüphesiz ki Allah'ın rahmeti ihsan sahiplerine yakındır.".

intişar-ı hizmet

• Hizmetin yayılması.

intizam-ı hikmet

• Hikmetin düzenlemesi; herbir şeyin bir gaye ve faydaya yönelik olarak, tam yerli yerinde olmasındaki düzenlilik.

istavroz

• Hıristiyanlığın alâmeti, işâreti sayılan şekil ve bu şekilde yapılmış put, haç.

istibdad-ı hükumet / istibdad-ı hükûmet

• Hükûmetin baskısı, despotluğu.

istihdam-ı rahmani / istihdam-ı rahmânî

• Rahmet ve merhameti sonsuz olan Allah'ın çalıştırması, hizmet ettirmesi.

istihkam / istihkâm

• Sağlamlık. Metin olmak. Kuvvetli ve dayanıklı olmak.
• Askerlikte: Düşmana karşı, hücumlarını savmak için hazırlanmış bulunan siper, askeri yapılar. İstihkâm işi ile uğraşan asker sınıfı.
• Kuvvet ve metanet vermek.

istikbal-i kıble

• Kıbleye, Kâbe istikametine yönelmek.

izz-üd-din

• Dilimizde "İzzettin" şeklinde isim olarak kullanılan bu kelime; "Dinin kıymeti, ulviyet ve kudreti" anlamına gelir.

jirnet

• Fırıldak. Rüzgârın istikametini gösteren âlet.

kadir-i rahim / kadîr-i rahîm

• Gücü herşeye yeten, rahmeti herşeyi kuşatan Allah.

kafir-i ni'met / kâfir-i ni'met

• Nankör. Nimeti inkâr eden.

kainatın imkan-ı mevti / kâinatın imkân-ı mevti

• Kâinatın ölümünün mümkün olması, ihtimal dahilinde olması; kıyametin kopması ihtimâli.

kalb-i ahenin / kalb-i âhenin

• Demir gibi metin ve sağlam olan kalb.

kalemrev

• Bir hükümdar veya hükümetin hükmünün geçtiği yer. (Farsça)

kamarot

• Vapurlarda kamaraların hizmetini gören adam.

kamet-i himmet

• Himmetin endamı; gayretin boyu bosu, derecesi.

kamet-i namiye-i istidad-ı insani / kamet-i nâmiye-i istidad-ı insanî

• İnsan istidadının büyüyüp gelişen kameti, endamı, boyu.

kanaat / kanaât / قناعت

• Aç gözlü olmayıp hırs göstermemek. Kısmetinden fazlasına göz dikmemek. Helâl ile yetinip haramı istememek. Az şeyi de olsa kısmetine razı olmak.

• Görüş, fikir.
• Kısmetine razı olma.

• Kısmetine razı olma, kabullenme.

• Kısmetine razı olma.

kanaatkar / kanaatkâr

• Kısmetine razı olan.

kanaatkarane / kanaatkârâne

• Kısmetine razı olarak, yetinerek.

kaside-i mevzune-i manzume-i hikmet

• Hikmetin vezinli, kâfiyeli ve ahengli kasidesi.

kasir-ül himme / kasîr-ül himme

• Himmeti az veya kısa olan.

kat'iyyü'd-delalet / kat'iyyü'd-delâlet

• Metnin mânâya olan işareti kesin olması, "Acaba metinden bu mânâ mı kastediliyor?" şeklinde bir şüphenin bulunmaması.

kavi

• Sağlam, metin, zorlu, kuvvetli, güçlü.
• Varlıklı, zengin, sâlih, emin, mutemed.

kebair

• (Tekili: Kebire) Büyük şeyler, büyük günahlar. Kebairin sıralanışı:-Allah'ı inkâr etmek.-Allah'a şirk koşmak.-Kat'iyyen sâbit olan dini bir hükme inanmamak.-Allah'ın rahmetinden ümidini kesmek.-Allah'ın cezasından, mekrinden ve azabından emin olmak.-Günah üzerinde ısrar etmek. Yâni, herhangi bir gün

kelimat-ı hikmet

• Hikmetin kelimeleri; Allah'ın her bir varlığı belirli gaye ve faydaya yönelik olarak, tam yerli yerinde yaratma sıfatının kelimeleri, sözleri.

kemal-i kibriya / kemâl-i kibriyâ

• Büyüklük, yücelik ve haşmetin kemâli, mükemmelliği, kusursuzluğu.

kemal-i kudret ve hikmet / kemâl-i kudret ve hikmet

• Allah'ın kudret ve hikmetinin eksiksiz ve mükemmel oluşu.

kemal-i nimet / kemâl-i nimet

• Nimetin tam ve mükemmel olması.

kemal-i rahmet

• Rahmet ve merhametin nihayet kemalde olması.

kemkadr

• İtibar ve kıymeti düşük. Adi, bayağı. (Farsça)

kend

• Kesmek, kat'etmek.
• Bir kimsenin nimetini ve iyiliğini bilmeyip inkâr etmek.

keramat-ı aleviye ve gavsiye / keramât-ı aleviye ve gavsiye

• Abdulkadir Geylani ve Hz. Ali'nin kerameti.

keramet / kerâmet

• İkrâm, üstünlük.Hangi peygamberin ümmetinden olursa olsun, velîlerden âdet dışı, yâni fizik, kimyâ ve fizyoloji kânunları dışında meydana gelen şeyler, hâdiseler.

keramet-i aleviye / kerâmet-i aleviye / كَرَامَتِ عَلَوِيَه

• "Ali'nin kerâmeti", yani Hz. Ali'nin (r.a.) Allah'ın lütfuyla geleceğe dair verdiği haberler (On Sekizinci ve Yirmi Sekizinci Lem'â bu kerametlerden bahseder).

• Hz. Ali Efendimizin kerâmeti.

keramet-i aleviye ve gavsiye

• Hz. Ali ve Şeyh Abdulkadir Geylânî'nin kerâmeti.

keramet-i celcelutiye / keramet-i celcelûtiye

• Celcelûtiye'nin kerameti.

keramet-i duaiye

• Duanın kerameti.

keramet-i esrar-ı kur'aniye / keramet-i esrar-ı kur'âniye / kerâmet-i esrâr-ı kur'âniye / كَرَامَتِ اَسْرَارِ قُرْاٰنِيَه

• Kur'ân'ın sırlarının kerameti.

• Kur'an sırlarının kerameti.

keramet-i evliya

• Evliyanın kerameti; Allah tarafından evliyaya ikram edilen olağanüstü hal.

keramet-i gavsiye / kerâmet-i gavsiye

• Seyyid Abdülkadir-i Geylâni'nin kerâmeti.

keramet-i hizmet-i kur'aniye / keramet-i hizmet-i kur'ânîye

• Kur'ân hizmetinin kerameti, olağanüstülüğü.

keramet-i i'caziye / keramet-i i'câziye

• Mu'cize kerameti.

keramet-i inayet-i rabbaniye / keramet-i inâyet-i rabbaniye

• Allah'ın inayetinin kerameti, ikramı.

keramet-i sadakat

• Doğruluk ve bağlılığın kerameti.

kerim-i pürneval / kerîm-i pürneval

• Her türlü nimeti bolca ikram eden, sonsuz kerem sahibi olan Allah.

kıble açısı

• Bir beldeden güney veya kuzeyden kıble istikâmetine çıkan iki doğru arasındaki açı.

kibrit-i ahmer

• Kırmızı kibrit.
• Cisimleri altun hâline koyacak derecede te'sirli olduğu söylenen şey. İksir.
• Tas: Mürşid. Kıymeti çok yüksek olan.

kibriya

• Azamet. Cenab-ı Allah'ın azameti ve kudreti, her cihetle büyüklüğü.

kibriya-i vahdet / kibriyâ-i vahdet

• Allah'ın birliğinin büyüklük ve azameti.

kılavuz

• Yol gösteren, rehber.
• Vapurlara yol gösteren.
• Bazı hayvan katarlarının önüne düşüp, onları sevkeden hayvan.
• Eskiden evlenme işlerine vasıtalık eden kadınlar.
• Düşman hakkında mâlumât edinmek için ordu hizmetinde kullanılan kişiler.
• Okçuluk müsabakaların

kırat-ı urfi / kırât-ı urfî

• Kullanılması âdet olan ve hükûmetin kabûl ettiği miskâl ve dirhemden küçük bir ağırlık birimi.

kıskanç

• Allahü teâlânın başkasına ihsân ettiği nîmetin ondan alınmasını, onun elinden çıkmasını ve yalnız kendinde olmasını isteyen kimse.

kıyamet / kıyâmet

• Allahü teâlânın emri ile İsrâfil aleyhisselâmın sûr denilen ve nasıl olduğunu bilmediğimiz bir âlete üfürmesi, (nefha-i ûlâ: Birinci üfürme) ile bütün canlıların ölüp, her şeyin yok olması, kâinâttaki (varlık âlemindeki) nizâmın, düzenin bozulması, kıyâmetin kopması.
• Her canlının ölü

kıyamet alametleri / kıyâmet alâmetleri

• Kıyâmetin kopmasının yaklaştığına dâir Resûlullah efendimizin haber verdiği büyük ve küçük alâmetler, işâretler.

kıyamet-i mükerrere-i nev'iye / kıyâmet-i mükerrere-i nev'iye

• Her bir varlık türünde sürekli olarak tekrarlanan ve kıyameti andıran var olma ve yok olma hadiseleri.

kıyamet-i şahsiye

• Kişinin kıyameti.

kübera-yı ümmet

• Ümmetin uluları, büyükleri.

kudret ve hikmet-i ilahiye / kudret ve hikmet-i ilâhiye

• Cenab-ı Allah'ın kudret ve hikmeti.

kudsiyet-i hizmet

• Hizmetin kutsallığı.

küfr alametleri / küfr alâmetleri

• Kâfirlerin ibâdet olarak yaptıkları ve kâfirlik alâmeti olan şeyler.

küfr-i hükmi / küfr-i hükmî

• İslâmiyet'in îmânsızlık alâmeti dediği sözleri söylemek ve işleri yapmak.

küfran-ı nimet / küfrân-ı nîmet

• Nîmete nankörlük etmek. Nîmeti kullanırken, nîmetin sâhibini unutmak. Allahü teâlâya verdiği nîmet ile âsî olmak yâni nîmeti yerinde kullanmamak.

külale

• Çiçek demeti. (Farsça)
• Kıvrım kıvrım olan saç. Kıvırcık saç. Bukle. (Farsça)

künud

• Nankörlük. Nimeti inkâr etmeklik.

kürek cezası

• Tanzimattan önce ve yelkencilik devrinde işledikleri ağır cürümden dolayı harp gemilerinden kürek çekmek üzere gemi hizmetine verilen kimseler. Bu gibiler, gemilerde kürek çektikleri için bu tâbir meydana gelmiştir.

kürsi / kürsî

• Allahü teâlânın azameti, kudreti ve büyüklüğünü gösteren ve Arşın altında olduğu bildirilen Allahü teâlânın yarattığı en büyük varlıklardan biri.

kuva-yı milliye / kuvâ-yı milliye

• Milli kuvvetler. Bir milletin sahib olduğu kuvvetleri.
• İstiklâl harbinde Anadoluda kurulan hükümet ve bu hükümetin askeri kuvvetleri.

kuvvet-i hikmet

• Hikmetin kuvveti.

la'net

• Nefret. Tiksinti. Allah'ın rahmetinden mahrumiyyet.

• Bedduâ; bir kimsenin kötülüğünü, Allahü teâlânın af ve merhametinden mahrum olmasını, ihânet edenlerin veya kötülüklerin gerektiği cezâya çarptırılmasını istemek.

lain / laîn

• Lânetlenmiş, kovulmuş, merdud. Allahın rahmetinden mahrum.

• Lânet edilmiş, kovulmuş. Allahü teâlânın rahmetinden mahrum olan şeytân.

lain şeytan / lâîn şeytan

• Allah'ın rahmetinden mahrum olan şeytan.

lamise / lâmise

• Dokunma hissi, duygusu. El ile olan his. Bir şeyin cesâmetini anlama duygusu.

letaif-i rahmet / letâif-i rahmet

• Rahmetin güzellikleri.

letaif-i refet / letâif-i refet

• Şefkat ve merhametin güzellikleri.

lezzet-i hizmet-i imaniye

• İman hizmetindeki lezzet.

lezzet-i nimet

• Nimetin lezzeti.

lutf-u irşad / lûtf-u irşad

• Doğru yolu gösterme lütfu, nimeti.

lutf-u merhamet / lûtf-u merhamet

• Merhametin lütfu, ikram ve ihsanı.

lütf-u rahman / lütf-u rahmân

• Rahmeti sonsuz, yarattıklarını esirgeyip koruyan, şefkat eden ve rızıklandıran Allah'ın iyilik ve bağışı.

magfiret

• (Mağfiret) Cenab-ı Hakk'ın kullarının günahlarını örtmesi, affetmesi, rahmeti ile lütfu.

mahall-i sarf

• Harcama, kullanma alanı; burada rahmetin tecellî ettiği yer kastediliyor.

mahsun

• İstihkâmlı. Kuvvetlendirilmiş. Sarp, sağlam ve metin kılınmış.

mahz-ı hikmet

• Hikmetin ta kendisi.

mahz-ı keramet

• Tam bir keramet gibi. Kerametin ta kendisi.

mahz-ı nimet

• Nimetin tâ kendisi.

makam-ı imtinan ve in'am / makam-ı imtinan ve in'âm

• Minnet ve nimeti hatırlatma yeri.

makarr-ı saltanat

• Saltanat merkezi. Hükümetin idare edildiği baş şehir.

makes-i rahmet-i alem / mâkes-i rahmet-i âlem

• Kâinatı kuşatan İlâhî rahmetin aynası.

makulü'l-mana / mâkulü'l-mânâ

• Hikmeti akılla kavranılabilir.

malik-i rahim / mâlik-i rahîm

• Özel şefkat ve merhameti olan ve herşeyin sahibi Allah.

mansıb

• (Nasb. dan) Devlet hizmeti.
• Memuriyet.
• Bünyad. Merci'.

maslahat-ı hükumet / maslahat-ı hükûmet

• Hükümetin faydası.

mazhar-ı rahmet-i alem / mazhar-ı rahmet-i âlem

• Kâinatı kuşatan ilâhî rahmetin mazharı, aynası.

me'murin / me'murîn

• (Tekili: Me'mur) Devlet hizmetinde bulunan kimseler. Me'murlar.

medrese-i yusufiye

• Hz. Yusuf'un (a.s.) hapiste kalmasına benzetilerek, iman ve Kur'ân'a hizmetinden dolayı tutuklananların hapsedildiği yer mânâsında hapishane.

• Hz. Yusuf'un (A.S.) iftira, haksızlık ve zulüm ile hapiste kalmasından kinâye olarak, İmân ve Kur'an hizmetinden dolayı tevkif edilenlerin hapsedildiği yere verilen isim.

mef'ul-ü mukadder

• Lâfız olarak metinde yer almayan, ancak sözün gelişiyle belirlenen nesne, tümleç.

mehdi-i muntazır

• (Şiilerin itikadına göre) Kıyameti bekleyen mehdi.

melace

• Husumeti uzatmak, düşmanlığı çoğaltmak.

melik-i adud / melik-i adûd

• Hükûmeti, idâreyi kuvvet zoru ile ele geçiren kimse, sultan. Buna halîfe-i câire de denir.

menba'

• Kaynak. Nimetin veya herhangi bir şeyin çıktığı yer. Suyun çıktığı yer. Pınar.

mennan / mennân

• İhsan, bağış, nimeti çok olan ve çok veren, Allah.

merhamet-i ilahiye / merhamet-i ilâhiye

• Allah'ın merhameti.

merhamet-i rabbaniye

• Allah'ın merhameti, şefkati.

merhamet-i umumiye-i ilahiye / merhamet-i umumiye-i ilâhiye

• Allah'ın her şeyi kuşatan rahmeti, merhameti.

merkez-i hükumet-i islamiye / merkez-i hükûmet-i islâmiye

• İslâm hükümetinin merkezi.

meş'ar-ül-haram / meş'ar-ül-harâm

• Mekke-i mükerremede, Arafât ile Minâ arasında bulunan Müzdelife'nin sonunda Cebel-i kuzah yakınında bir yer. Meş'ar, şiâr (alâmet) yeri demektir. Meş'ar denmesi; ibâdet yeri olması; haram diye vasıflandırılması ise, hürmeti ve kıymeti sebebiyledir.

mesture

• Örtülü kadın. İslâmiyetin emrettiği şekilde örtülmesi farz olan yerlerini örtmüş olan kadın.
• Gizli tutulan resmi işlerde harcanmak için hükümetin emrine verilen para. (Buna tahsisat-ı mesture de denir.)

metalib-i hikmet / metâlib-i hikmet

• İlâhî hikmetin istekleri, gerekleri.

metanetli

• Dayanıklı, metîn.

mevn

• Bir kimsenin zahmetini çekmek.
• Nafakalarını vermek.

mıhdame

• Hizmeti çok olan kişi.

mihenk

• (Mihek) Altının ayarını anlamaya mahsus bir taş. Ölçü. İyiyi kötüyü ayıran, ayar âleti.
• Mc: Bir insanın kıymetini, ahlâkını anlamaya yarayan vasıta.

mir'at-ı rahmet-i alem / mir'ât-ı rahmet-i âlem

• Kâinatı kuşatan İlâhî rahmetin aynası.

mirac-ı keramet

• Peygamber Efendimizin (a.s.m.) veliliğinin kerâmeti olan mirca.

misafirhane-i rahman / misafirhane-i rahmân

• Allah'ın sonsuz rahmetiyle kulları için bir konak gibi hazırladığı dünya.

misafirhane-i rahmani / misafirhane-i rahmânî

• Allah'ın sonsuz rahmetiyle kulları için bir konak gibi hazırladığı dünya.

misafirhane-i rahmaniye / misafirhane-i rahmâniye

• Allah'ın sonsuz rahmetiyle kulları için bir konak gibi hazırladığı dünya.

misal-i rahmet-i alem / misal-i rahmet-i âlem

• Kâinatı kuşatan İlâhî rahmetin misali, örneği.

mıstar-ı hikmet

• Hikmetin mıstarı.

mistar-ı hikmet

• Hikmetin gerçekleşmesi için kullanılan vasıta, şablon.

mu'ciz-i hikmet

• Allah'ın hikmetinin mu'cizesi.

mu'tezil

• Hatâsını itiraf edip, idrâk ederek melâmeti kabul eden. Kendi kötülüğünü kabul eden.

muahid

• Antlaşma yapanlardan her biri.
• İslâm hükümetine bir para ödeyerek kendini himaye ettiren hıristiyan veya bir başka dinden kimse.

• Andlaşma yapanlardan her biri. Yeminli ve anlaşmalı olanlardan her biri.
• İslâm hükümetine vergi ödeyerek kendini himâye ettiren gayr-ı müslim.

muanat

• Bir şeyin zahmetini çekme.
• Bir nesneyi dikkatle göz altında bulundurma. Ona göz kulak olma.

müfti-i ümmet

• Ümmetin müftüsü.

muğni / muğnî

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Hikmeti îcâbı, her şeyin ihtiyâcını giderici, tamamlayıcı ve lütfuyla doyurucu.

muhaddis

• Hadîs âlimi. Çok sayıda hadîs toplayıp, senet ve metinleriyle ezberleyen, râvilerin cerh ve ta'dîl (güvenilir olup olmadıkları) noktasından durumlarını bilen, bu ilimde ihtisas kazanıp kitaplar yazmış olan âlim. Muhaddisin çoğulu muhaddisîn'dir.

muhammediyyun

• Müslümanlar. Hz. Muhammed'in (A.S.M.) ümmetinden olanlar.

muhkem

• Sağlam. Metin. Sıkı sıkıya. Kuvvetli. Tahkim edilmiş. Sağlamlaştırılmış.
• Fık: Tefsir edilenlerden daha kuvvetli olan söz. İhtimalli olmayan söz.

muhtekir

• İhtikâr yapan. Vurguncu, ihtiyaç mallarını kıymeti artsın da satayım diye saklayan. Halkın zararına çalışarak malı saklayan.

muhzır

• (Huzur. dan) Eskiden şeriat mahkemelerinde mübâşir hizmetini gören kimse. Alâkalı kimseleri mahkemeye çağırmaya memur kişi.

mukadder

• Tâyin olunmuş.
• Kısmet. Kader. Miktarı tâyin ve takdir olunmuş olan.
• Kazâ.
• Kıymeti biçilmiş.
• Beğenilmiş.
• Yazılmış olan.
• Edb: Yazılı olmayıp da sözün gelişinden anlaşılan. Lafzan zikredilmeyip, mânen murad edildiği anlaşılan. Meselâ: Kur'an-ı Ker

• Kıymeti biçilmiş, kadri, değeri bilinmiş.
• Alın yazısı.

mukaddir

• Takdir eden. Bütün mahlukatın ve her şeyin esaslarını tanzim ve takdir edip sıralayan. Allah (C.C.). Bir şeyin kıymetini biçen, takdir eden. Beğenen.

mukaddirane / mukaddirâne

• Takdir edercesine, kıymetini bilircesine, kıymetine göre sıralarcasına. Mukaddire yakışır hâlde. (Farsça)

mukavemet-şiken

• Mukavemeti kıran. (Farsça)

mukavemet-suz

• Dayanmayı te'sirsiz hâle koyan. Tahammülsüzlük veren. Mukavemeti kıran. (Farsça)

mukavemetsuz / mukavemetsûz

• Mukavemeti yok eden, dayanılmaz hâle getiren.

mukteza-yı hikmet / مُقْتَضَاي حِكْمَتْ

• Allah'ın hikmetinin gereği.

• Hikmetin gereği.

mukteza-yı hikmet ve rahmet

• Hikmet ve rahmetin gereği.

mukteza-yı rahmet ve hikmet

• Allah'ın rahmetinin ve hikmetinin gereği.

mülazım

• Bir kimseye bağlı gibi olan.
• Maaşsız acemilik hizmeti.
• İlmiyyede: Medrese tahsilini bitirip icazet alan. Stajyer.
• Eskiden askerlikte yüzbaşıdan aşağı rütbelerin derecesi, ünvanı.

münafese

• Başkasında görülen bir kemale imrenip ona yetişebilmek ve daha ileri gidebilmek için, nefislerin nefâsette, iyi şeylerde yarışması hissidir ki, nefsin şerefinden ve uluvv-i himmetinden neş'et eder. Hased ile arasında fark açıktır. Hased eden kimse, kemâle düşmandır; hased ettiği kimsenin zararından,

müsaade-i hükumet / müsaade-i hükûmet

• Hükümetin izin vermesi.

müşeyyed

• Yüksek ve sağlam, metin yapılı, muhkem.

müsned

• (Çoğulu: Mesânid) İsnad edilmiş, nisbet edilmiş olan.
• Gr: Haber (yüklem). Meselâ: "Bu yazı güzeldir" cümlesindeki (güzeldir) kelimesi gibi.
• Edb: Açık olmayan heceye (kapalı heceye) de müsned denir.
• Ehl-i Hadis ıstılahınca: Müsned; içindeki metinler, senetleri ile mezk

müstahfız

• Tar: Yeniçeriliğin kaldırılmasından evvel, kale, hisar ve memleket muhafazasında bulunan kimseler hakkında kullanılan bir tabirdi. İlk zamanlardaki müstahfızlık, daim hizmet hâlinde olduğu için kendilerine timar verilirdi. Sonraki müstahfızlık ise, harp gibi lüzum görüldüğü zaman askerlik hizmetine

müstemirr

• (Mürur. dan) Devam eden, sürekli, arasız.
• Sağlam, muhkem, kavi, metin.

müsteşar

• (Meşveret. den) Kendine iş danışılan. Hükümetin vekilinden sonra en yüksek idare me'muru.

müsvedde / مُسْوَدَّه

• İlk yazılan metin.

mutasarrıf-ı rahim / mutasarrıf-ı rahîm

• Varlıklar üzerinde merhamet ve rahmetinin çok özel tecellîleri bulunan sonsuz tasarruf ve yetki sahibi Allah.

mütekebbir

• Kibirli. Büyüklenen. Tekebbür eden.
• Esmâ-i İlâhiyeden olup, Allah'ın büyüklük ve azametini ifade eder.

mütevadi'

• Düşmanlığı ve husumeti bırakarak barışan.

müttesim

• Hususi bir nişânı veyâ âlameti olan.

muvazzaf

• Vazifeli. Bir işle meşgul.
• İlk yapılan askerlik hizmeti.

muzafferiyet-i nuriye

• Nur hizmetiyle elde edilen zafer.

nadire-i hikmet

• Hikmetin az bulunan harikası.

nakdine-i hayat

• Hayatın kıymeti.

name-i nurin-i hikmet / nâme-i nurîn-i hikmet

• Hikmetin nurlu mektubu.

namık kemal

• (Mi: 1840 - 1888) Tekirdağ'lı olup İslâm mücahidlerindendir. Yeni Osmanlılık hareketine vatan mefhumunu sokmuş, "Firâki, hapsi, nefyi kadr-i nâmusumla gördüm hep" diye haklı olduğunu dâima müdâfaa etmiştir. Ehl-i kemâl bir zat olduğu, davasının istikameti ve samimiyetinden anlaşılır.Hayatının sonlar

nankör

• Gördüğü iyiliği unutan, nimeti inkâr eden. Nimetin şükrünü eda etmeyen, gafil. (Farsça)

nazm-ı garib-i hikmet

• Hikmetin hayret verici düzeni.

nebean-ı rahmet / nebeân-ı rahmet

• Rahmetin fışkırması, kaynaması.

nebiyyü-t tevbe

• Resül-i Ekremin (A.S.M.) bir ismi. (Ümmetinin tevbelerinin kabul edileceğine işâreten bu isim verilmiştir.)

nefh-i sur

• Hz. İsrafil'in sur'a üflemesi, kıyametin kopması.

nefha

• Üfleme, üfürme. İsrâfil aleyhisselâmın, kıyâmetin kopup insanların öleceği ve tekrar diriltilecekleri zaman, nasıl olduğu bizce bilinmeyen sûra üflemesi.

nefhat-ül-fer'

• İsrâfil aleyhisselâmın, kıyâmetin kopacağına yakın, nasıl olduğu bizce bilinmeyen sûr'a birinci defâ üflemesi.

nefs-i hizmet / نَفْسِ خِدْمَتْ

• Hizmetin bizzat kendisi.

• Hizmetin kendisi.

netaic-i rahmet / netâic-i rahmet

• Rahmetin neticeleri.

netice-i hizmet

• Hizmetin sonucu.

netice-i ni'met-i sabıka / netice-i ni'met-i sâbıka / نَتِيجَۀِ نِعْمَتِ سَابِقَه

• Geçmiş ni'metin neticesi.

netice-i nimet-i sabıka

• Geçmişte verilmiş nimetin sonucu.

nevale-çin

• Yiyecek toplayan, kısmetini alan. (Farsça)

nevamis-i hikmet / nevâmis-i hikmet

• Hikmetin kanunları.

nevamis-i hükumet / nevâmis-i hükûmet

• Hükûmetin uyguladığı kanunlar, yasalar.

ni'met-i ilahiye / ni'met-i ilâhiye

• Allah'ın nimeti. Allah'ın verdiği nimet.

nimet-i basariye

• Görme nimeti.

nimet-i ifade

• İfade etme, söyleyebilme nimeti.

nimet-i iman

• İman nimeti.

nimet-i istifade

• Bir şeyden yararlanabilme nimeti.

nimet-i meşrutiyet

• Meşrutiyet nimeti.

nimet-i vücud

• Varlık nimeti.

nizam-ı hikmet

• Allah'ın hikmetiyle bu âleme yerleştirdiği düzen.

nüfuz-u hükumet / nüfuz-u hükûmet

• Hükûmetin etkisi.

nümune-i rahmet-i alem / nümune-i rahmet-i âlem

• Cenâb-ı Allah'ın bütün âlemleri kuşatan rahmetinin nümunesi, örneği.

nur

• Aydınlık. Parıltı. Parlaklık. Her çeşit zulmetin zıddı. Işık.
• Kur'ân-ı Kerim. İman. İslâmiyet. Peygamber.
• Zulmeti def eden, şule, ışık.

nur-u rahmet-i alem / nur-u rahmet-i âlem

• Kâinatı kuşatan İlâhî rahmetin bu asırda yansıyan nuru.

nusus / nusûs

• Hükmü açık olan Kur'ân ve hadis metinleri.

nüzul-ü rahmet

• Rahmetin inişi.

parantez

• Yun. Cümle içinde geçen bir sözü, metin dışı tutmak için o sözün başına ve sonuna konulan işaret.

paşalı

• Paşa ünvanını alan vezir ve beylerbeyi gibi büyük devlet adamlarının hizmetinde bulunan gedikli ağalar.

propaganda

• Bir fikri veya malı herkese bildirmek veya kabulü için yapılan ilân. Çok kıymetli olduğu veya olmadığı hâlde bir şeyin kıymetini arttırmak maksadiyle yapılan konuşma veya ilânat. (Fransızca)

racim / racîm

• "Allahü teâlânın rahmetinden kovulmuş uzaklaştırılmış" mânâsına şeytanın Kur'ân-ı kerîmde bildirilen sıfatı.

radyasyon

• (Radiation) Bir enerjinin ışık demeti halinde yayılması. (Fransızca)

rahim / râhim

• Rahmeti herşeyi kuşatan, sonsuz şefkat ve merhamet sahibi Allah.

rahim-i rahman / rahîm-i rahmân

• Rahmân ve Rahîm olan Allah; herbir kuluna karşı sınırsız rahmet sahibi olan ve rahmetinin eserleri dünya ve âhireti dolduran Allah.

rahim-i sermedi / rahîm-i sermedî

• Varlığı sürekli olan ve yarattığı varlıklara sonsuz merhameti ve şefkatiyle davranan Allah.

rahim-i zat-ı zülcelal / rahîm-i zât-ı zülcelâl

• Rahmeti herşeyi kuşatan sonsuz haşmet ve yücelik sahibi olan Zât, Allah.

rahim-i zülcelal / rahîm-i zülcelâl

• Kullarına karşı özel rahmeti olan haşmet ve ikram sahibi Allah.

rahim-i zülcemal / rahîm-i zülcemâl

• Sonsuz güzellik sahibi ve her varlığa özel merhameti olan Allah.

rahimiyet-i ilahiye / rahîmiyet-i ilâhiye

• Allah'ın şefkat ve merhameti.

rahimiyet-i rabbaniye / rahîmiyet-i rabbâniye

• Bütün varlıkları terbiye eden ve idaresi ve tasarrufu altında bulunduran Allah'ın herbir varlığa şefkat ve merhameti.

rahman-ı rahim / rahmân-ı rahîm

• Dünya ve âhirette yarattığı varlıklara sonsuz rahmet, şefkat ve merhametiyle davranan Allah.

rahman-ı rahim-i zülcelali ve'l-ikram / rahmân-ı rahîm-i zülcelâli ve'l-ikram

• Kullarına karşı özel rahmeti olan ve rahmetinin eserleri dünya ve âhireti dolduran haşmet ve ikram sahibi Allah.

rahman-ı rezzak / rahmân-ı rezzâk

• Rahmet ve merhameti bütün varlıkları kuşatan ve bütün varlıkların rızıklarını bol bir şekilde tekrar tekrar veren ve ihtiyaçlarını karşılayan Allah.

rahmanane / rahmânâne

• Allah'ın yarattığı varlıkları esirgeyip koruyarak, rahmetiyle muamele etmesi ve şefkatle idare etmesi.

rahmani / rahmânî

• Rahmeti sonsuz olan Allah'a ait.

rahmaniyyet

• Cenab-ı Hakk'ın Rahman oluşu. (Yâni: Gözümüzle görüyoruz, birisi var ki, bize zemin yüzünü rahmetin binlerle hediyeleri ile doldurmuş, bir ziyafetgâh yapmış ve Rahmâniyetin yüz binlerle ayrı ayrı lezzetli taamları içinde dizilmiş bir sofra etmiş ve zemin içini rahimiyyet ve hakîmiyetin binlerle kıym

rahmanürrahim / rahmânürrahîm

• Bütün her şeye ve herbir varlığa, şefkat ve merhametiyle muamele eden Allah.

rahmet-i bipayan-ı ilahiye / rahmet-i bîpâyân-ı ilâhiye

• Allah'ın sonsuz rahmeti, sonsuz İlâhî rahmet.

rahmet-i hak

• Hakkın, Allah'ın rahmeti.

rahmet-i hakime / rahmet-i hâkime

• Allah'ın herşeye hükmeden rahmeti.

rahmet-i ilahi / rahmet-i ilâhî

• Allah'ın rahmeti, şefkat ve merhameti.

rahmet-i ilahiye / rahmet-i ilâhiye

• Allah'ın herşeyi kuşatan sonsuz rahmeti.

rahmet-i ilahiyye / rahmet-i ilâhiyye

• Allahü teâlânın merhameti, acıması.

rahmet-i mücesseme

• Allah'ın sonsuz rahmetinin maddî cisim haline gelmiş hali olan Hz. Muhammed (a.s.m.).

rahmet-i rabbani / rahmet-i rabbânî

• Herşeyin Rabbi olan Allah'ın sonsuz rahmeti.

rahmet-i rahman / rahmet-i rahmân

• Rahmet eserleri bütün varlık âlemini kuşatan Allah'ın rahmeti.

rahmet-i rububiyet / rahmet-i rubûbiyet

• Herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren ve onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında tutan Allah'ın rahmeti.

rahmet-i sübhani / rahmet-i sübhânî

• Her türlü kusur ve eksiklikten yüce ve uzak olan Allah'ın rahmeti, merhamet ve şefkati.

rahmet-i umumiye-i ilahiye / rahmet-i umumiye-i ilâhiye

• Allah'ın her şeyi kuşatan rahmeti, merhameti.

rahmet-i uzma-yı ilahiye / rahmet-i uzmâ-yı ilâhiye / رَحْمَتِ عُظْمَايِ اِلٰهِيَه

• Allah'ın en büyük rahmeti.

rahmet-i vasia-i muhita / rahmet-i vâsia-i muhîta

• Allah'ın herşeyi kuşatan geniş rahmeti.

rahmet-i zülcelal / rahmet-i zülcelâl

• Sonsuz haşmet ve yücelik sahibi olan Allah'ın her şeyi kuşatan rahmeti.

rahmetullah

• Allah'ın rahmeti.

rahmetullahi aleyh

• Allah'ın rahmeti onun üzerine olsun.

rahmetullahi aleyhi ebeden daima / rahmetullahî aleyhi ebeden dâimâ

• Allah'ın rahmeti sonsuza kadar devamlı onun üzerine olsun.

rahmetullahi aleyhi ve ala hasan feyzi / rahmetullahi aleyhi ve alâ hasan feyzi

• Allah'ın rahmeti onun (Halil İbrahim'in) ve Hasan Feyzi'nin üzerine olsun.

rahmetullahi-aleyh / rahmetullâhi-aleyh

• "Allah'ın (C.C.) rahmeti onun üzerine olsun" meâlinde vefat etmiş müslümanlar için söylenen duâ.

rahmetullahialeyh

• Allahın rahmeti üzerine olsun!

rasanet

• Sağlamlık, dayanıklık.
• Sabit, muhkem, metin.

rauf / raûf

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Kullarına karşı merhâmeti çok olan ve yaptıkları iyilikleri zâyî etmeyen.
• "Ümmetine karşı çok merhâmet eden, acıyan" mânâsına Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellemin isimlerinden.

ravi / râvî

• Rivâyet eden, nakleden; duyduğu veya gördüğü bir sözü, bir işi, bir olayı başkasına haber veren; Resûlullah efendimizin hadîs-i şerîflerini, metin (hadîs-i şerîfin kendisini) ve senedi (nakledenleri) ile birlikte nakleden hadîs âlimi.

re'fet-i rabbaniye / رَأْفَتِ رَبَّانِيَه

• Terbiye edici Allah'ın merhameti.

reca / recâ

• Ümid etmek, Allahü teâlânın rahmetini ummak.

remz-i hikmet / رَمْزِ حِكْمَتْ

• Hikmetin ince işareti.

remz-i hikmet-i kainat / remz-i hikmet-i kâinat

• Kâinattaki hikmetin ince işareti.

resül-ül melahim / resül-ül melâhim

• Resül-i Ekrem'in (A.S.M.) bir ismidir. Cenk ve muharebe ile de vazifeli olduğundan ümmeti ve kendisi din için, dinin ihyası uğrunda büyük muharebelere mükellef olduğundan bu isim ile de yâd edilmiştir.

rezzak-ı alim-i rahim / rezzâk-ı alîm-i rahîm

• Sonsuz ilmiyle her şeyi hakkıyla bilen ve rızkını veren ve rahmetinin çok özel tecellîleri olan Allah.

riyaziyat

• Matematik ilmi, hesap-hendese ilmi. Aritmetik-geometri.

rızıksızlık

• Rızkın olmayışı, nimetin olmama hâli.

ruh-u hidayet

• Hidayetin ve istikâmetin ruhu, özü.

ruhsat

• İslâmiyet'in, meşakkat ve zarûret gibi sebeblere bağlı olarak, ibâdetlerde ve diğer işlerde tanıdığı izin ve kolaylık; azîmetin zıttı.

rüşd

• Doğru yol bulup bağlanmak. Hak yolunda salabet, metanet ve kemal-i isabetle dosdoğru gitmek.
• Hayra isabet etmek.
• Büluğa ermek.
• İstikamette olmak. Dinine ve malına zarar gelecek şeyi bilmek, doğru düşünmek.
• Kişinin akıl ve idraki kavi ve tedbiri metin olmak.

şa'ban-ı muazzam / şa'bân-ı muazzam / شَعْبَانِ مُعَظَّمْ

• Üç aylardan ikincisi, kıymeti çok büyük olan şa'bân ayı.

sadaka-i cariye / sadaka-i câriye

• Hayrı, sevabı dâimî olan sadaka. Sevabı öldükten sonra da devam eden hayırlı ameller. (Kur'an ve iman hizmeti gibi.)

şahs-ı manevi-i hükumet / şahs-ı mânevî-i hükûmet

• Hükûmetin mânevî şahsiyeti, tüzel kişiliği.

san'at-ı şuuriye-i rahmaniye / san'at-ı şuuriye-i rahmâniye

• Rahmeti sınırsız olan Allah'ın sonsuz ilminin neticesi olarak ortaya çıkan san'atı.

sarraf

• Sarfeden. Para işleri ile uğraşan.
• Cevherci, kuyumcu. Cevherin kıymetini san'atı ile azaltan veya çoğaltan.

şaşaa-i rububiyet / şâşaa-i rububiyet

• Allah'ın bütün varlık âlemini kuşatan rablığının azameti, haşmeti.

şe'n-i merhamet

• Merhametin gereği.

sebike-i hak

• Hak külçesi.
• Mc: İşlenmemiş külçe halindeki altın kıymetinin zâhiren görünmemesi gibi; hakkın bâtıl ile mücadelesinin olmadığı zamanda, hakkın kıymet ve lüzumu derecesinin bir cihette bilinememesi.

sedid

• Doğru. Yanlış ve yalan olmayan.
• Müstakil.
• Muhkem. Metin.

şehr-i rahmani / şehr-i rahmânî

• Rahmet ve merhameti sınırsız olan Allah'ın şehri; kâinat.

şehrayin-i rahman / şehrâyin-i rahmân

• Cenâb-ı Hakkın sonsuz rahmetiyle bir şenlik haline getirdiği yeryüzü.

şekur / şekûr

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Kendisi için yapılan az tâate yüksek dereceler ihsân eden, sayılı günlerde yapılan ibâdete, sayısız mükâfât veren.
• Çok şükreden, kendisine ihsân edilen nîmetlerin kıymetini bilip, Allahü teâlânın emir ve yasaklarına riâyetle O'

selamet-i millet / selâmet-i millet

• Milletin selâmeti, esenliği, güven içinde oluşu.

şem'un

• Hz. İsa'nın (A.S.) havarilerindendir. Petros veya Sen Piyer de denir. Antakya kilisesini yaptırmıştır. Mi: 65'de Roma'da Neron tarafından hapsedilmiş ve çarmıha gerilerek şehid edilmiştir. Hristiyan âlemine büyük hizmeti vardır. Esas adı, Şem'un-us Safâ'dır.

semen-i misl

• Ehl-i vukuf tarafından hakiki kıymetini tâyin etme.

semen-i müsemma / semen-i müsemmâ

• Bâyi' (satıcı) ile müşterinin karşılıklı rızâ ile mebî (mal) için hakîkî kıymetine uygun olsun veya olmasın, tâyin ettikleri yâni uyuştukları bedel.

semen-i rayic / semen-i râyic

• Geçer değer, o zamanki kıymeti, fiyatı.

şeref

• Yükseklik, yücelik. Büyüklük.
• İnsanlar arasında geçerli ve makbul olma. Büyük bir makam sâhibi olma.
• Cenab-ı Hakka itâat ve ubudiyyeti ve yüksek hizmeti ile çok ihsanına mazhar olma.
• İftihâr, övünme.

• Yükseklik, büyüklük, yüksek mertebe. İnsanlar arasında geçerli ve makbûl olma. Cenâb-ı Hakk'a itâat ve yüksek hizmeti ile çok ihsâna mazhâr olma, iftihâr.

şevket-i islamiyet / şevket-i islâmiyet / شَوكَتِ اِسلاَمِيَتْ

• İslâmiyetin haşmeti.

şeytan

• İblis. (Cenab-ı Hakk'ın emrine isyan ettiğinden rahmetinden kovulmuş, şerleri ve muzır şeyleri temsil eder ve ateşten yaratılmıştır. Bütün melekler Cenab-ı Hakk'ın emriyle Hazret-i Âdem'e secde ettiği halde Şeytan: "O, topraktan yaratılmıştır, ben ateşten yaratıldım. Ben ondan daha kıymetli ve yükse

• Kovulmuş, uzaklaştırılmış. Kibir ve gurûru sebebiyle Allahü teâlânın "Âdem'e secde ediniz" emrine isyân edip, karşı geldiği için, O'nun rahmetinden uzaklaştırılan varlık, İblis.

şi'r

• (Şiir) Anlama, idrak.
• Edb: Edebiyatta kıymeti olan, nazımlı ve kafiyeli şair sözü.

şia / şîa

• Taraftar, yardımcılar. Hazret-i Ali'yi sevdiklerini söyleyip, diğer Eshâb-ı kirâmın (Peygamber efendimizin arkadaşlarının) kıymetini bilmeyen ve onları kötüleyen kimselerin mensûb olduğu bozuk fırka.

şiar-ı medeniyet

• Medeniyet alâmeti, sembolü.

şiddet-i hizmet

• Hizmetin zorluğu.

sikke-i ulya-yı rahimiyet / sikke-i ulyâ-yı rahîmiyet

• Rahmeti herşeyi kuşatan Allah'ı gösteren yüce damga.

simya

• Adi madenleri altın madenine çevirmek gayesini güden bir çalışma. Bu çalışma bir takım maddelerin bulunmasına sebep olduğu için kimya ilminin ilerlemesine hizmeti dokunmuştur.

siper-i saika / siper-i sâika

• Yıldırımdan korunmak için gemilerle, minarelere ve büyük binalara konan âlet. Paratoner.Gemilerde direklerin şapkalarına konulur ve üzerlerine, bir ucu denize kadar sarkıtılmış bakır tel bağlanır. Direkleriyle teknesi ağaç olmayan gemilerde tel yoktur. Telin gördüğü nakil hizmetini geminin demir kıs

sırr

• Gizli hakikat. Gizli iş. Herkese söylenmeyen şey.
• Müşâhedetullah'ın mahalli bulunan kalbdeki lâtife.
• İnsanın aklının ermediği şey. Allah'ın hikmeti. (Sırrını kimseye fâş etme sırrın fâş olur.Sen kendi sırrını saklayamazsanEl sana nasıl sırdâş olur.)

sırr-ı hikmeti

• Hikmetinin sırrı, esprisi; ilmî açıklaması.

sırr-ı teklif

• İnsanların dünyaya gelip, Allah (C.C.) tarafından vazifelendirilmelerinin hikmeti. Dünyaya gelip vazife sahibi olmanın sırrı.

sırr-ı tevatür

• Tevatür sırrı; bir sözün nesilden nesile, sözüne inanılır büyük topluluklar tarafından nakledilmesi sırrı, hikmeti.

sırr-ı veraset-i nübüvvet / sırr-ı verâset-i nübüvvet

• Peygamber varisliğinin sırrı, hikmeti, hakikati.

sırran tenevveret

• Gizli ve sır perdesi altında parlama, hizmeti yaygınlaştırma.

sırren tenevveret

• Gizli ve sır perdesi altında parlama ve hizmeti yaygınlaştırma.

sofra-ı rahman / sofra-ı rahmân

• Allah'ın sınırsız rahmetiyle kulları önüne serdiği sofra.

sofra-i rahman / sofra-i rahmân

• Dünya ve âhirette yarattıklarına sonsuz rahmet, şefkat ve merhametiyle muamele eden Allah'ın sofrası.

sofra-i rahmanü'r-rahim / sofra-i rahmânü'r-rahîm

• Dünya ve âhirette yarattıklarına sonsuz rahmet, şefkat ve merhametiyle muamele eden Allah'ın sofrası.

su-i istimal / su-i istimâl

• Kötüye kullanma. Eldeki nimeti veya fırsatı boşuna yahut kendi menfaatine kullanma.

süfyan

• Âhir zamanda geleceği ve ümmetin karanlık günler yaşamasına vesile olacağı sahih hadislerle bildirilen dehşetli dinsiz ve münâfık bir şahıs.

sühan-şinas

• Söz bilen, sözün kıymetini takdir eden. (Farsça)

şükrane / şükrâne / شكرانه

• Teşekkür borcu olarak, teşekkür alameti. (Arapça - Farsça)

şule-i rahmet-i alem / şule-i rahmet-i âlem

• Kâinatı kuşatan İlâhî rahmetin bir parıltısı.

suleha-yı ümmet / sulehâ-yı ümmet

• Ümmetin salih kişileri.

sultan-ı levlake levlak / sultan-ı levlâke levlâk

• Hayatın ve herşeyin yüzü suyu hürmetine yaratıldığı; Hz. Muhammed.

şümul-ü hikmet

• Allah'ın hikmetinin herşeyi kapsaması.

şümul-ü rahmet

• Cenâb-ı Hakkın rahmetinin herşeyi içine alması, kuşatması.

tahamül

• Başkasının zahmetini yüklenmek.

tahdis-i nimet

• Cenab-ı Hakk'a karşı şükrünü edâ etmek ve teşekkür etmek maksadiyle nâil olduğu nimeti anlatmak, onunla sevincini ve şükrünü bildirmek.

tahdisinimet / tahdîsinîmet

• Şükür için kendine verilen nimeti söyleme.

tahsis-i hikmet

• Has kılınmanın hikmeti, namaza ait olmasının sırrı.

takdir

• Kıymet vermek. Değerini, kıymetini, lüzumunu anlamak.
• Kader.
• Düşünmek.
• Öyle saymak.

takdir-i kelam / takdir-i kelâm

• Söze değer vermek.
• Sözün kıymeti. Sözden anlaşılan husus.

takdiren

• Değer ve kıymetini anlıyarak. Takdir ederek.

taltif-i rahmet

• Şefkat ve merhametin lütfetmesi, iyilik ve güzellikle muamele etmesi.

tasarrufat-ı celaliye / tasarrufât-ı celâliye

• Allah'ın sonsuz haşmetini yansıtan işleri, icraatları.

te'lif

• Barıştırmak. Husumeti defetmek. Ülfet ve imtizac ettirmek.
• Çeşitli şeyleri birleştirip karıştırmak.
• Eser yazmak.
• Noksan bir adedi bine çıkarmak.

te'nis

• Bir kelimenin sonuna te'nis alâmeti olan ( ) ilâve ederek müennes yapmak.

teberri / teberrî

• Uzaklaşma; mensubiyeti, hürmeti reddetme, kabul etmeme.

tecelli-i celali / tecellî-i celâli

• Büyüklük ve haşmetin yansıması.

tecelli-i kübra-yı adl ve hikmet / tecellî-i kübrâ-yı adl ve hikmet

• Adaletin ve hikmetin büyük tecellîsi, yansıması.

tecelli-i merhamet / tecellî-i merhamet

• Merhametin tecellîsi, yansıması.

tecelliye-i celaliye / tecelliye-i celâliye

• Allah'ın varlıklar üzerinde haşmetinin görünmesi.

tecemmül

• Çirkinliği gidermek, vakar sâhibi olmak, şükr etmek ve nîmeti göstermek için zînetlenmek, süslenmek.

tedbir-i hükumet / tedbir-i hükûmet

• Hükûmetin tedbiri, işleri önceden planlayarak idare etmesi.

teenni-i hikmet

• Hikmetin yavaş yavaş ve akıllıca gibi, en faydalı şekilde zuhuru.

tel'in

• Lânetleme, lânet etme. Bir kimsenin Allahü teâlânın rahmetinden uzak olmasını dileme.

telmih

• Metinde sözü edilmeyen bir şeye işaret etmek.

temsil-i rahmet-i alem / temsil-i rahmet-i âlem

• Kâinatı kuşatan İlâhî rahmetin örneği.

tenasan / tenâsân / تن آسان

• Canının kıymetini bilen, rahatına düşkün. (Farsça)

tercüman

• Yazılı ve sözlü metinleri başka bir dile çeviren.

teşkilat-ı esasiye / teşkilât-ı esasiye

• Anayasa. Kanun-u esasî. Devletin temel kuruluş şeklini tayin eden ve teşrinin yani meclisin, hükümetin ve mahkemelerin salâhiyetleri nasıl kullanılacağını; vatandaşların umumi hak ve hürriyetlerini gösteren temel kanunlardır.

teveccüh-ü ilahi / تَوَجُّهُ اِلٓهِي

• Allahın beğenerek (rahmetiyle) yönelmesi.

teveccüh-ü rahmet

• İlâhî rahmetin yönelmesi, gelmesi.

tevessül

• Bir isteğin, bir maksadın hâsıl olması için bir şeyi vesîle, sebeb yapmak. Allahü teâlânın sevdiklerini araya koyarak; "Onların hâtırı, hürmeti için" diyerek duâ etmek veya bu sûretle yapılan duâ. İstiğâse ve teşeffû' da denir

tezahürat-ı cemaliye ve celaliye / tezahürât-ı cemâliye ve celâliye

• Allah'ın sonsuz güzelliğiyle birlikte heybet ve haşmetinin yansımaları.

ulüvv-ü himmet

• Yüksek himmetlilik, gayret ve himmeti çok olmak.

ümmet-i islamiye / ümmet-i islâmiye

• İslâm ümmeti, bütün Müslümanlar.

ümmet-i merhume-i muhammediye

• Hz. Muhammed'e inanıp onun yolundan giden, Allah'ın rahmetine ermiş olan Müslümanlar.

ümmeti / ümmetî / اُمَّت۪ي

• Ümmetim!

• "Ümmetim!".

• Ümmetim.

ümmeti, ümmeti / ümmetî, ümmetî

• Ümmetim, ümmetim!.

ümmid ve korku / ümmîd ve korku

• Allahü teâlânın rahmetini ummak ve azâbından korkmak.

unayil

• (Çoğulu: Anâyil) Berk, metin, sağlam, dayanıklı, muhkem.

urvet-ül vüska

• Sağlam kulp. Metin ve muhkem olan tutulacak şey.
• İslâmiyet.
• Kur'an-ı Kerim.

üstad-ı alikadr / üstad-ı âlîkadr

• Kadir ve kıymeti büyük Üstad.

üveys-el karani / üveys-el karanî

• Hz. Ebu Bekir ve Ömer (R.A.) devirlerinde Medine-i Münevvere'de çok hürmet gören ve Tabiînin büyüklerinden olup hadis-i şerif ile medh ü senâsı yapılan büyük bir veli. Peygamberimiz (A.S.M.) zamanında yaşamış ise de vâlidesine çok hürmetinden dolayı Peygamberimizle görüşememiş, fakat ona bütün ruh u

vakahat

• Arsızlık. Utanmazlık. Katı yüzlülük. Açıklık ve saçıklık.
• Pek sağlam ve metin.

vakf-ı hayat

• Hayatını vakfetme.
• Ömrünü tamamen din hizmetine vermek.

vasi' / vâsi'

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Rahmeti, ilmi, kudreti, ihsânı ve nîmetleri her şeyi kuşatan ve her şeye kâfi olan, kudretinin ve ilminin nihâyeti olmayan.

• (Vasia) Geniş, enli. Bol. Engin. Meydanlı.
• Her ihtiyacı olana vergisi kâfi ve bol bol ihsan eden. İlmi cümle eşyayı muhit, rızkı bütün mahlukata şâmil ve rahmeti bütün şeyleri kaplamış olan Allah (C.C.)

vazife-i kudsiye-i kur'aniye / vazife-i kudsiye-i kur'âniye

• Mukaddes Kur'ân hizmeti.

vefhiyye

• Kilisede kayyımlık hizmetini etmek.

veli-ni'met

• Nimet veren. Nimeti muhafaza edip ihsan eden.

velini'met / velîni'met / وَل۪ي نِعْمَتْ

• Ni'met sâhibi, ni'meti veren.

velinimet / velînimet

• Nimeti veren, nimetin sahibi.

vezim

• Sebzevat demeti.
• Kurumuş ot.

vird-i ümmet

• İslâm ümmetinin sürekli tekrar ettiği dua.

vüs'at-ı rahmet

• Rahmetin genişliği, büyüklüğü.

vüs'at-i rahmet / vüs'ât-i rahmet / وُسْعَتِ رَحْمَتْ

• Rahmetin genişliği, bolluğu.

• Rahmetin genişliği.

vüs'at-i rahmet-i ilahiye / vüs'at-i rahmet-i ilâhiye

• Allah'ın rahmetinin bolluğu, genişliği.

ya rahim / yâ rahîm

• Ey rahmeti herşeyi kuşatan, sonsuz şefkat ve merhamet sahibi Allah.

yusufiye medresesi

• Hz. Yusuf'un (a.s.) hapiste kalmasına benzetilerek, iman ve Kur'ân hizmetinden dolayı tutuklananların hapsedildiği yer mânâsında hapishane.

zaman-ı isyan ve tuğyan ve küfran

• İtaatsizlik, zulüm ve küfürde çok ileri gitme ve Allah'ın varlığına, birliğine inanmama, nimetini inkar etme devri.

zann-ı kabul-ü cumhur

• Bir hükmün doğruluğunu ekseri müçtehidlerin ve ehl-i reylerin zann derecesinde, yani kuvvetli ihtimal ile kabul etmeleri. (Ümmeti da'vetle teşri' edemez, fehmi şeriatten olur; lâkin şeriat olamaz. Müçtehid olabilir, fakat müşerri' olamaz.İcma' ile cumhurdur, sikke-i şer'i görür. Bir fikre davet etme

zat-ı cemil-i zülcelal / zât-ı cemîl-i zülcelâl

• Sınırsız yücelik ve haşmetiyle beraber, sonsuz güzellik sahibi olan Zât, Allah.

zat-ı rahim / zât-ı rahîm

• Rahmeti herşeyi kuşatan, sonsuz şefkat merhamet sahibi Zât; Allah.

zat-ı rahman ve rahim / zât-ı rahmân ve rahîm

• Kullarına karşı sınırsız rahmeti olan ve rahmetinin eserleri dünya ve âhireti dolduran Zât, Allah.

zat-ı rahman-ı rahim / zât-ı rahmân-ı rahîm

• Kullarına karşı özel rahmet ve şefkat tecellîleri olan ve rahmetinin eserleri dünya ve âhireti dolduran Zât, Allah.

zat-ı rahmanü'r-rahim / zât-ı rahmânü'r-rahîm

• Dünya ve âhirette yarattıklarına sonsuz rahmet, şefkat ve merhametiyle muamele eden Zât, Allah.

ze

• Kur'an alfabesinde onbirinci harftir ve ebcedi kıymeti 7'dir.

zeval-i nimet

• Nimetin yok olması, sona ermesi.

zeyd

• Eski fetva metinlerinde erkeği temsil etmek için kullanılan isimlerdendir. (Diğer isimler: Amr, Bekir, Beşir, Hâlid)

zeyneb

• Eski fetva metinlerinde kadını temsil eden isimlerden biri.
• Gül.