adat-ı küfriye ve zalimane / âdât-ı küfriye ve zâlimâne

• İnkâra ait ve zâlimlere yakışan âdet ve uygulamalar.

ameliyat / ameliyât / عمليات

• Uygulamalar, tatbikler, pratikler.

• İşlemler, uygulamalar. (Arapça)
• Ameliyat. (Arapça)

ameliyat-ı dahiliye

• İç operasyon, sıkı yönetim uygulamaları.

bakaya

• Artıklar, fazlalıklar.
• Ask: Son yoklamaları yapıldıktan sonra istenildiklerinde gelmeyen veya gelip de kıtalarına varmadan savuşanlar. (Bakayadan sayılmak suçtur.)

beyan-ı mu'ciz / beyân-ı mu'ciz

• Mu'cizevî açıklama; açıklamaları mu'cize olan ve bir benzer açıklamayı yapmaktan başkalarını âciz bırakan Kur'ân'ın beyanı.

beyanat / beyânat / beyânât / بيانات / بَيَانَاتْ

• (Tekili: Beyan) Nutuklar, izahlar, açıklamalar, beyanlar.

• Açıklamalar.

• Açıklamalar, demeç. (Arapça)

• Açıklamalar.

beyanat-ı ayat-ı kur'aniye / beyanat-ı âyât-ı kur'âniye

• Kur'an'ın âyetlerinin açıklamaları.

beyanat-ı furkaniye

• Hak ile batılı birbirinden ayıran Kur'ân'ın açıklamaları, izahları.

beyanat-ı harika

• Hayranlık veren açıklamalar, izahlar.

beyanat-ı kevniye

• Yaratılışa âit açıklamalar.

beyanat-ı kur'aniye / beyânât-ı kur'âniye

• Kur'ân'ın açıklamaları.

beyanat-ı medhiye / beyânât-ı medhiye / بَيَانَاتِ مَدْحِيَه

• Övgü dolu ifadeler, açıklamalar.

• Övgülü açıklamalar.

beyanat-ı muhammediye

• Hz. Muhammed'in (a.s.m.) açıklamaları.

beyanat-ı sabıka

• Geçmiş açıklamalar, önceden yapılan izahlar.

bid'at

• Aslen dinde olmayıp sonradan ortaya çıkan yeni âdet ve uygulamalar.

bid'atkarane / bid'atkârâne

• Aslen dinde olmayıp sonradan ortaya çıkan ve dine zarar verici yeni âdet ve uygulamaları dine mal etmeye çalışarak.

bid'iyyat / bid'iyyât

• Bid'alar; aslen dinde olmayıp sonradan ortaya çıkan ve dine zarar verici yeni âdet ve uygulamalar.

cemre

• (Çoğulu: Cimâr) Şiddetli karanlık.
• Ateşli kömür parçası, kor.
• İlkbaharda suya, yere, havaya düştüğü söylenen sıcaklık.
• Hacıların Mina Vâdisinde şeytan taşlamaları.

cerre çıkma

• Eski zamanda medrese talebelerinin, mübarek üç aylar olan Receb, Şaban ve Ramazanda köylere dağılıp halka, ahaliye dini nasihatlarda bulunmak, namaz kıldırmak veya müezzinlik etmek suretiyle para ve erzak toplamaları.

cibayat

• (Tekili: Cibâyet) Vergi, câbilikler, gelir toplamalar.

dirayet tefsiri / dirâyet tefsîri

• Resûlullah'tan sallallahü aleyhi ve sellem gelen rivâyetler (açıklamalar) esas alınarak, Kur'ân-ı kerîmin lisan bilgilerine ve zamanın fen bilgilerine, aklî ilimlere göre yapılan açıklaması. Bu tefsîre ma'kul, re'y tefsîri ve te'vîl de denir.

efham / efhâm

• Anlayışlar, zihinler, anlamalar.

• Anlamalar, en iyi anlayan.

efrah

• Ferahlamalar. İç açılmaları. Sevinmeler.

ehl-i bid'a

• Dinin aslında olmadığı halde, sonradan çıkarılan zararlı âdet ve uygulamaları dine mal etmeye çalışanlar.

ehl-i bid'a ve ilhad / ehl-i bid'a ve ilhâd

• Dinin aslında olmadığı halde, sonradan çıkarılan zararlı âdet ve uygulamaları dine mal etmeye çalışanlar ve inkârcılar.

ehl-i dalalet ve bid'a / ehl-i dalâlet ve bid'a

• Dinin aslında olmadığı halde, sonradan çıkarılan zararlı âdet ve uygulamaları dine mal etmeye çalışan, doğru ve hak yoldan sapmış olanlar.

eşvat

• (Tekili: Şavt) Sıçrayışlar, zıplamalar, koşmalar, koşuşmalar.
• Kâbe-i Muazzama'yı yedi defa tavaf etme, etrafını dolaşma.

fiiliyat

• Fiiller, uygulamalar.

garaib-i icraat

• Alışılmışın dışında garip uygulamalar, faaliyetler.

harahir

• (Tekili: Harhara) Tıb: Akciğerden gelen hırıltılar.
• Uykuda iken horlamalar.

havaşi

• (Tekili: Hâşiye) Bir yazının kenarına eklenen not veya açıklamalar. Hâşiyeler, derkenarlar.
• Maiyet adamları.

hezeliyat

• Ciddi olmayan sözler, saçmalamalar.

hezeyanat

• (Tekili: Hezeyan) Sayıklamalar.
• Saçma sapan ve mânâsız konuşmalar.

hissiyat-ı cumhur

• Genel halk kitlelerinin hisleri, algılamaları.

hornito

• İsp. Küçük fırın.
• Jeo: Genellikle patlamalar neticesinde meydana gelen, lâv fışkırmalarının volkan selleri yüzeyinde meydana getirdiği kabarcık.

ibramat

• (Tekili: İbram) Yalvarmalar, ısrar etmeler, rica etmeler, zorlamalar.

icraat / icrâât

• Uygulamalar, yapmalar.

iddianame / iddiânâme

• İddia yazısı; savcının, yapılan soruşturmalar neticesinde tutuklu hakkındaki suçlamalarını bildirmek üzere mahkemeye sunduğu yazı.

iddiharat / iddihârât

• Biriktirmeler, depolamalar.

ihzarat / ihzârât

• Hazırlamalar.

• Hazırlamalar.

ilcaat / ilcaât / ilcâât

• Zorlamalar.
• Lüzumlu şeyler.

• Gereklilikler, zorlamalar.

• Mecburiyetler, zorlamalar.

ilcaat-ı zaman

• Zamanın zorlamaları ve mecburiyetleri. Yaşanılan zaman içinde meydana gelmiş bazı sebeplerin neticesi olarak karşılanan mecburiyetler.

ilhahat

• (Tekili: İlhah) Direnmeler, zorlamalar.

ilham-ı fıtri / ilham-ı fıtrî

• Cenâb-ı Hakkın ihtiyaçlarını karşılamaları için varlıklara yaratılışta vermiş olduğu duygu.

iştialat / iştialât

• (Tekili: İştial) Parlamalar, alevlenmeler, yanmalar, tutuşmalar.
• Mc: Şiddetlenmeler.

istihrac-ı cifri / istihrac-ı cifrî

• Cifirle ilgili hesaplamalar, cifir ilmiyle elde edilen sonuçlar.

istihzarat / istihzarât

• Hazırlamalar.

izafat

• (Tekili: İzâfet) İzafetler, isim takıları, isim tamlamaları.
• Gr: Zincirleme isim tamlaması.

izahat / izâhât / îzâhât / ایضاحات / ا۪يضَاحَاتْ

• (Tekili: İzah) İzahlar, açıklamalar.

• İzahlar, açıklamalar.

• Açıklamalar.

• Açıklamalar.

• Açıklamalar. (Arapça)
• Îzâhât vermek: Açıklamada bulunmak, açıklama yapmak. (Arapça)

• Açıklamalar.

kervansaray

• Büyük yollarda kervanların konaklamaları için yapılmış büyük hanlar.

• Büyük yollarda kervanların konaklamalarına mahsus büyük hanlar. (Selçuklular ve Osmanlılar devrinde hayır eseri olarak yaptırılmışlardı.)

kur'an-ı azimü'l-beyan / kur'ân-ı azîmü'l-beyan

• Açıklamaları pek yüce ve benzersiz olan Kur'ân.

kur'an-ı hakim-i mu'cizü'l-beyan / kur'ân-ı hakîm-i mu'cizü'l-beyan

• İfade ve açıklamalarıyla mu'cize olan ve sayısız hikmetleri içinde bulunduran Kur'ân.

kur'an-ı mu'cizi'l-beyan / kur'ân-ı mu'cizi'l-beyân

• Açıklamalarıyla benzerini yapmaktan akılları âciz bırakan Kur'ân-ı Kerim.

kur'an-ı mu'cizü'l-beyan / kur'ân-ı mu'cizü'l-beyân

• Açıklamalarıyla mu'cize olan, benzerini yapmakta akılları âciz bırakan Kur'ân.

kur'an-ı mu'cizü'l-beyan-ı azimüşşan / kur'ân-ı mu'cizü'l-beyân-ı azîmüşşân

• Açıklamalarıyla benzerini yapmaktan akılları aciz bırakan, şan ve şerefi yüce olan Kur'ân.

kur'an-ı mucizü'l-beyan / kur'ân-ı mucizü'l-beyân

• Açıklamalarıyla mu'cize olan, benzerini yapmakta akılları âciz bırakan Kur'ân.

kur'an-ı vazıhü'l-beyan / kur'ân-ı vâzıhü'l-beyân

• İfade, üslûp ve açıklamaları açık, anlaşılır olan Kur'ân.

kuyud

• Kayıtlar, sınırlamalar.

lisan-ı kur'an-ı mu'cizü'l-beyan / lisan-ı kur'ân-ı mu'cizü'l-beyan

• Açıklamaları mu'cize olan Kur'ân'ın dili.

manzumat

• Düzenlemeler, sıralamalar.

meal / meâl

• Tefsîr âlimlerinin yaptıkları tefsirlerin (açıklamaların) ışığı altında, âyet-i kerîmelere verilen mânâ, açıklama.

meşruhat / meşrûhât / مشروحات

• Açıklamalar, izahlar.

• Açıklamalar. (Arapça)

mu'cizü'l-beyan

• Açıklamaları mucize olan.

muahezat

• (Tekili: Muâheze) (Ahz. den) Tenkid ve itirazlar.
• Azarlama ve paylamalar. Çıkışmalar.

muamelat-ı zahiriye / muâmelât-ı zâhiriye

• Görünürdeki uygulamalar.

muhakemat / muhâkemat / محاكمات

• Hüküm yürütmeler. (Arapça)
• Yargılamalar. (Arapça)

muktatafat

• (Tekili: Muktataf) (İktitaf. dan) Derlemeler, toplamalar. Derlenmiş şeyler.

müsveddat

• (Sevvad. dan) Müsveddeler, karalamalar, taslaklar.

niseb

• Nisbetler, kıyaslamalar ve ölçüler.

nüfuş

• Yabana yayılmak.
• Davarların geceleyin yayılıp çobansız otlamaları.

nüzul

• İniş, inmek, aşağı inmek, konaklamak.
• Nüzül, felç hastalığı.
• Hacıların Mina'ya gelip konaklamaları.

ragabat

• Rağbetler, istekler, istekle karşılamalar.

rejim-i bid'akarane / rejim-i bid'akârâne

• Bid'aları, dinin aslından olmayan zararlı âdet ve uygulamaları getiren rejim.

rücum

• (Tekili: Recm) Taşa tutmalar, taşlamalar.

sademat

• (Tekili: Sadme) Vuruşlar, patlamalar.
• Ansızın başa gelen belâlar.

şems-i mu'cizbeyan

• Mu'cizeli açıklamalarıyla varlık âlemini aydınlatan güneş, Kur'ân-ı Kerim.

sevkiyat / sevkiyât

• Göndermeler, yollamalar.

siyasat / siyâsât

• Siyasetler, siyasî uygulamalar.

sürub

• (Tekili: Serb) İçyağları.
• Çekiştirmeler, azarlamalar.

şüruh / şürûh / شروح

• (Tekili: Şerh) Şerhler, açıklamalar.

• Şerhler, açılamalar. (Arapça)

ta'mirat / ta'mirât

• (Tekili: Tamir) Noksanları gidermek. Eksik ve bozukları düzeltmeler ve tamamlamalar. Ta'mirler.

ta'nifat / ta'nifât

• (Tekili: Ta'nif) Şiddetle azarlamalar, darılmalar.

ta'yibat / ta'yibât

• (Tekili: Ta'yib) Ayıplamalar.

ta'zirat

• (Tekili: Ta'zir) Azarlamalar, ta'zirler, tekdirler.

tafsilat / tafsilât / tafsîlât / تَفْص۪يلَاتْ

• (Tekili: Tafsil) Açıklamalar, izahlar.

• Geniş açıklamalar.

• Açıklamalar.

tahdidat / tahdidât / tahdîdât / تحدیدات

• Sınırlamalar, kısıtlamalar.

• Tahditler. Sınırlamalar.

• Sınırlandırmalar, kısıtlamalar. (Arapça)

tahdişat

• (Tekili: Tahdiş) Tırmalamalar. Kurcalamalar.

tahkirat / tahkirât

• Hakaretler, aşağılamalar.

• Aşağılamalar.

tahşidat / tahşidât

• Birikmeler. Toplamalar. Yığınaklar.
• Konuşarak fazla üzerinde durma.

tahşidat-ı kur'aniye / tahşidat-ı kur'âniye

• Kur'ân'ın tahşidatı; Kur'ânın bazı konular üzerinde yaptığı vurgulamalar.

tahsinat

• Alkışlamalar. Güzelleştirmeler. Beğenmeler.

takbihat / takbihât

• (Tekili: Takbih) Ayıplamalar, çirkin görmeler.

takriat / takriât

• (Tekili: Takri') Azarlamalar, paylamalar, başa kakmalar.

takrir / takrîr

• Anlatma, anlatım, bir âlimin kitâbdan okuyarak îzâh ve açıklamalarda bulunması.

takyidad / takyidâd

• Sınırlamalar, bağlamalar.

tasarrufat-ı beşeriye / tasarrufât-ı beşeriye

• İnsanların gerçekleştirdikleri tavır, davranış, faaliyet ve uygulamalar.

tasavvurat / tasavvurât

• Tasarlamalar.

tasdikat / tasdîkât

• (Tekili: Tasdik) (Ka, uzun okunur) Tasdikler, onaylamalar, doğrulamalar.

• Tasdikler, onaylamalar.

taskilat / taskilât

• (Tekili: Taskil) Cilâlamalar. Cilâ yapmalar.

tatbikat / tatbîkat / تطبيقات

• Uygulamalar.

• Uygulamalar. (Arapça)
• Tatbikat. (Arapça)
• Tatbîkat yapmak: Uygulama yapmak. (Arapça)

tavzihat / tavzîhat / توضيحات

• Açıklamalar. (Arapça)

tazyikat

• (Tekili: Tazyik) Tazyikler. Sıkıştırmalar. Baskılar. Zorlamalar.
• Basınçlar.

te'vil / te'vîl

• Yorumlamak, açıklamak.
• Ehl-i sünnet âlimlerinin, Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellemden ve Eshâb-ı kirâmdan bildirdikleri tefsirlere (açıklamalara) bağlı kalarak âyet-i kerîmeleri açıklamak veya bu şekilde yapılan açıklamalar ve îzâhlar.

teamülat / teâmülât / تعاملات

• Alışılagelmiş uygulamalar. (Arapça)

teberruat / teberruât

• (Tekili: Teberru') Teberrular, bağışlar, bağışlamalar.

tebrikat / tebrikât / tebrîkât / تبریكات

• Mübârek kılmalar, kutlamalar.

• Kutlamalar. (Arapça)

tedenniyat / tedenniyât

• (Tekili: Tedenni) Gerilemeler, tedenniler, aşağılamalar.

tefehhümat / tefehhümât

• (Tekili: Tefehhüm) Farkına varmalar, yavaş yavaş anlamalar.

tefsirat

• Tefsirler; açıklamalar, yorumlamalar.

tekatir

• (Tekili: Taktir) Damlamalar.

tekdirat / tekdirât

• Uyarmalar, azarlamalar.

• (Tekili: Tekdir) Tekdirler, azarlamalar.

tekrarat

• Tekrarlamalar. Aynı şeyi bir kaç defa yapma.

telakkiyat / telâkkîyât

• Anlayışlar, anlamalar.

telkihat

• Aşılamalar.

telkinat

• Aşılamalar.

terakib / terâkib

• (Tekili: Terkib) Terkibler.
• Gr: İki veya daha çok kelimeden meydana gelen birleşik kelimeler. Tamlamalar.

• Tamlamalar.

tertibat / tertîbat / تَرْت۪يبَاتْ

• Sıralamalar.

tertibat-ı mukaddeme / tertibât-ı mukaddeme

• Başlangıçtaki sıralamalar, tertib ve düzenler.

teşniat / teşniât

• Ayıplamalar, çirkin bulmalar.

• (Tekili: Teşni') Ayıplamalar, çirkin bulmalar.

teşrihat

• Şerhler, açıklamalar.

• Açıklamalar.

tevbihat

• (Tekili: Tevbih) Azarlamalar, tekdirler.

tevbihat-ı şedide

• Şiddetli tekdir ve azarlamalar.

tevkifat

• Tutuklamalar.

tuluat / tulûât / طلوعات

• Doğaçlamalar. (Arapça)

zaazi'

• (Tekili: Za'zaa) Sarsmalar, ırgalamalar.