"icl" meselesi

• Buzağı olayı. Bu olay İsrailoğullarının Firavun'dan kurtulup Sina Çölüne yerleştikleri zaman yaşandı. Bir ara Mûsa (a.s.) Tur Dağına çıkmış ve orada bir müddet kalmıştı. İsrailoğulları da bu esnâda altından bir buzağı yaptı ve ona tapmaya başladı.

akibet / âkibet

• Son, netîce.
• Dünyâda zafer, âhirette sevâb ve kurtuluş.

akl-ı mead / akl-ı meâd

• Ebedî rahata kavuşmak, Cennet'te ebedî kalmak ve Cehennem azâbından kurtulmak için hâlini ıslâh etmeyi, düzeltmeyi düşünen, uzak görüşlü, dünyâya değil, âhirete değer veren akıl.

akonitin

• Kurtboğan denilen bir bitkiden çıkan zehirleyici bir madde. (Fransızca)

akul

• İshalden kurtaran bir ilâç.

albümin

• Tıb:Nebat ve hayvanların etli ve sulu kısımlarında bulunan karbon, oksijen, azot, hidrojen ve kükürt bileşiği gıdalı madde. (Fransızca)

amelles

• Kuvvetli adam.
• Kurt.
• Yavuz, çirkin at.

amir

• Mâmur eden, harâbelikten kurtaran, şenlendiren.
• İmâr olunmuş.
• Devlete âit, mirî.

arus

• Süslenmiş gelin, güveyi.
• Güneş. Gök.
• Kim: Kükürt.

arz-ı münacat

• Yalvarıp yakarma, kurtuluş isteme.

as'as / as'âs

• (Çoğulu: Asâis) Bir yerin adı.
• Kurt, zi'b.
• Kirpi.

• Gece çok gezip dolaşan kimse.
• Kurt.

aşair-i ekrad / aşâir-i ekrad

• Kürt aşiretleri.

asayiş

• Emniyet, güvenlik, korku ve endişeden uzak hâl. Kanun, nizam hakimiyeti. İnsan cemiyetlerinde iktidar, hâkimiyet, bir zümrenin, bir sınıfın elinde olmaktan kurtulamamasından ve bir kısım insanlarca yapılan, istedikleri zaman değiştirilen kanunlara diğer insanların saygısı temin edilemediğinden asayi (Farsça)

azad / âzâd

• Serbest. Hür. Kimseye bağlı olmayan. Kölelikten kurtulmuş olan. (Farsça)
• Dünya alâkasından kesilmiş. (Farsça)
• Serbest fikirli. (Farsça)

• Kurtulmuş, serbest.

azad etmek / âzâd etmek

• Serbest bırakmak, hürriyetine kavuşturmak, kölelikten kurtarmak.

azad olmak / âzâd olmak

• Serbest olma, kurtulma.

azade / âzâde

• Bağlardan kurtulmuş. Serbest. Kayıtsız. Hür. Sâlim. Müberrâ. (Farsça)

• Serbest, hür, kayıtlardan kurtulmuş.

azade olma / âzâde olma

• Kurtulma, hür ve serbest olma.

azade-hayat

• Hayattan kurtulmuş. Ölmüş. (Farsça)

bais-i necat / bâis-i necât

• Kurtuluş sebebi.

bakiyyet-üs-süyuf / bakiyyet-üs-süyûf

• Kılıçtan kurtulan kimseler.
• Mc: Arta kalan kişiler.

barut

• yun. Güherçile ile kükürt ve kömürden mürekkeb, alev alıcı bir maddedir ki, toz halinde olup, umumiyetle ateşli silahlarda ve taş kırmak gibi işlerde kullanılır.
• Mc: Çabuk kızan, şiddet ve hiddete kapılan.

belul

• Kurtulma. Hastalıkdan, marazdan kurtulma. Halâs olma.

beraet / berâet

• Temize çıkarmak. Bir şahsın, hakkında iddia edilen suçtan uzak olduğunun veyâ işlediği söylenilen suçun gerçekte suç olmadığının anlaşılması.
• Kurtuluş vesîkası.

• Arınma, kurtulma.

berat / berât / بَرَاتْ

• Suçlamadan kurtuluş belgesi.

beri / berî

• Sâlim, kurtulmuş, temiz arınmış.

• Salim, kurtulmuş, temiz, pak.

• (Berâet. den) Kurtulmuş. Temiz. Kayıt ve hüküm altında olmayan. Zimmeti bulunmayan adam. Hiçbir karışıklık, kusur ve noksanı olmayan. Hastalıktan sâlim olan.

• Temiz, arınmış, kurtulmuş.

beyt-i atik

• Kâbe-i Muazzama. (Çok eskiden beri Cenab-ı Hak tarafından her türlü tehlikelerden korunduğu ve kurtarıldığı ve hiçbir kimsenin ona mâlik olmayıp aslının hür olduğundan kinaye olarak bu isim verilmiştir.)

bi-fasal / bî-fasal

• (Kürtçe) Fırsat vermeyen, kocaman mahlûk.

bihak

• Erkek kurt.

bür'

• (Büru') Hastanın iyileşmeğe başlaması.
• Kurtulmak.
• Fazilette ve bilgide üstünlük.

canavar

• Can alıcı, kahredici. (Farsça)
• Vahşi, yırtıcı hayvan. Kurt. (Farsça)

cankurtaran

• t. Ölüm tehlikesinde olanları kurtarmak için kullanılan vasıta.
• Hasta ve yaralıları hastahaneye taşıyan otomobil. Ambulans.

çare / çâre

• Çıkar yol, kurtuluş yolu.

• Neticeye varmak üzere maniaları kaldırmak için tutulması icabeden çıkar yol. Kurtuluş yolu. Tedbir, yardım, yol. (Farsça)
• Hile. (Farsça)
• Bir def'a. (Farsça)
• Ayrılık. (Farsça)

çare-i halas / çare-i halâs

• Kurtuluş çaresi.

• Kurtuluş çaresi.

çare-i necat

• Kurtuluş çaresi.

çark-ı felek

• Bir makine veya dolaba benzetilen gökyüzü.
• Mc: Tâlih, baht.
• Yakıldığı zaman dönerek ateşler püskürten bir çeşit donanma fişeği.
• Bir nevi sarmaşıklı nebat çiçeği.

cebel-i selamet / cebel-i selâmet

• Kurtuluşun sembolü olan esenlikli ve güvenli dağ.

cemaat-ı naciye / cemaat-ı nâciye

• Cehennemden kurtulacak ehl-i sünnet cemaatı.
• Selâmete, kurtuluşa erecek cemaat.

cesten

• Atlamak, sıçramak. Kaçmak, kurtulmak. Atılmak. (Farsça)

cudi-i islamiyet / cudi-i islâmiyet

• Her türlü helâket ve felâketlerden İslâmiyetle necat bulunacağını ifâde eden bir teşbihdir.Nasıl ki Nuh tufanında Nuhun (A.S.) gemisi Cudi Dağında karaya oturup kurtuldukları gibi.

darüsselam / dârüsselâm

• Kurtuluş ve güven yeri, cennet.

defer

• Koltuk kokusu gibi olan pis koku.
• Yemeğe kurt düşmesi.

define-i saadet ve necat / define-i saadet ve necât

• Kurtuluş ve mutluluk hazinesi.

derman

• İlâç, tiryak. (Farsça)
• Çare-i necat, kurtuluş sebebi. (Farsça)
• Tâkat, güç, kuvvet. (Farsça)

dervah

• Hastalıktan yeni kurtulan, iyice kendisine gelemeyen kimse. (Farsça)
• Sağlam, metin, muhkem. (Farsça)
• Doğru, asıl, gerçek. (Farsça)
• Yiğitlik, cesaret, cesur olmak, şecaat. (Farsça)
• Ayıp, utanma. (Farsça)
• Sertlik, kabalık. (Farsça)

destur

• İzin, müsaade. Şerlilerden kurtulmak için söylenen söz. (Farsça)
• Allah'ın inayeti. (Farsça)

devr

• Bir şeyi elden ele aktarma. Vefât eden bir müslümanın sağlığında kılamadığı namaz, tutamadığı oruç ve veremediği zekât gibi borçlardan kurtulması için birkaç fakirin kendilerine ölünün vasî veya velîsi tarafından verilen fidyeyi alıp, gönül rızâsıyla tekrar geri vermek sûretiyle yapılan muâmele.

deysem

• Köpekten olmuş kurt eniği.
• Sultan böreği denilen kırmızı çiçekli bir ot.

din

• Ceza, ivaz.
• İman ve amel mevzuu olarak insanlara Cenab-ı Hak tarafından teklif olunan Hak ve hakikat kanunlarının hey'et-i mecmuasıdır. Din, kâinatın, dünyanın hayatın ve insanın yaratılış gayeleri ve var oluş şekillerini açıklıyarak, onları mânasızlıktan ve abesiyetten kurtarır. İns

dud / dûd / دود

• Kurt, böcek.

• Böcek, kurtçuk, kurt. (Arapça)

dude

• Kurtcağız, küçük solucan, böcek.

duhas

• Denizlerde çok olan büyük bir canavar. (Arkasıyla, boğulan kimselere yardım edip kurtarır, "dülfin" de derler.)

dülfin

• Denize düşenlere yardım edip, onları kurtaran bir balık.

ebu ca'de

• Kurt, zi'b.

ebü'l-vakt

• Tasavvufta kalb makâmından yukarı çıkıp, kalbin sâhibine varan, hallerden kurtulup, halleri verene ulaşan. Bunlara Erbâb-üt-temkîn de denir.

ecel-i mübrem

• Elinden kurtulunması mümkün olmayan, kaçınılmaz olan ecel.

eflah

• Çok felah bulan, kurtulan, selâmete çıkan. Taleb ettiği şeye, arzusuna vasıl olan.

egoizm

• Bencillik. Kendi menfaatını ön plâna alma. Her işi ve davranışta kendini düşünme. Bencillik, hem ahlâk, hem de dinde reddedilen kötü bir huydur. Bencillikten kurtulmanın çaresi, İslâm terbiyesidir. (Fransızca)

ehl-i felah / ehl-i felâh

• Kurtuluşa, selâmete erenler.

ehl-i necat / ehl-i necât / اَهْلِ نَجَاتْ

• Kurtuluşa erenler.

• Kurtuluşa erenler.

ehlinecat

• Kurtulanlar.

ekrad

• Kürtler.

• Kürtler.

ekrad reçetesi

• "Kürtler reçetesi" anlamında olan Münâzarat isimli eser.

el-kürdi / el-kürdî

• Kürt milletinden olan.

endülüs

• (Mi: 756-1031) Dört halife devrinden sonra kurulan Emevi devleti yıkıldıktan sonra Emevilerin Afrikadan Avrupa'ya geçip şimdiki Portekiz ve İspanya'da kurdukları İslâmi devletin bir ismidir. Bunlara Endülüs Emevileri denir. Abbasilerin katliâmından kurtulan Abdurrahman ismindeki zât Afrika yoluyla İ

envar

• (Tekili: Nur) Nurlar, ışıklar, aydınlıklar. Maddi veya mânevi karanlıktan kurtarmaya vâsıta olanlar.

ersah

• Uylukları etsiz, zayıf (adam).
• Kurt.

ev-kema kal

• Söylediği gibi. Söylendiği gibi.
• Hadis-i Şerifi lâfzı ile aynen nakletmekte bir hata olmuşsa, mes'uliyetten kurtulmak için bu kelâm söylenir. "Bu naklettiğim hadisin metninde yanlışım varsa Peygamber (A.S.M.) aslında nasıl söylemiş ise aynen onu kastediyorum" demektir.

evliya / evliyâ

• Velî kelimesinin çoğuludur.
• Dostlar.
• Allahü teâlânın sevgili kulları, nefsin esâretinden kurtulup, sözleri, işleri ve hareketleri İslâmiyet'e uygun olanlar, devamlı Allahü teâlâyı hatırlayıp, ananlar.

evs

• Bahşiş vermek.
• Kurt.

ezell

• Kurtla sırtlandan doğan hayvan.
• Oturak yerinin iki yanları arık ve yeyni olan.

faiz

• (Fevz. den) Dilediğine eren. Başaran. Korktuğundan kurtulan. Üstün gelen. Necat bulan.
• Kapının üstündeki eşik.

falih

• İsteğine kavuşan. Kurtulan. Felâh bulan.
• Toprak süren. Çiftçi.

fals

• Halâs etmek, kurtarmak.

fani / fânî

• Yok olucu, geçici, devamlı olmayan.
• Tasavvufta Allahü teâlâdan başkasını unutan, bunların sevgisinden kurtulan kimse.

faric

• (Ferec. den) Keder ve tasadan kurtaran.

farz-ı kifaye

• Bir kısım müslümanların yapması ile diğerlerinin günahtan kurtuldukları farz. Cenâze namazı kılmak gibi.

farzıkifaye / farzıkifâye

• Bazı müminlerin yapmasıyla sorumluluktan kurtulunan vazife.

fasye

• Darlıktan ve belâdan kurtulmak.

fekk

• Açmak. Ayırmak.
• Kırmak.
• Kaldırmak.
• Kesmek.
• El ve bilek, yerinden burkulup çıkmak.
• Rehin verilen şeyi kurtarıp çıkarmak.
• Köle azadetmek.
• Pir-i fâni olmak.

fekk-i rehn

• Rehini kurtarma.

felah / felâh / فلاح / فَلَاحْ

• Selâmet. Saadet. Kurtuluş. Hayır ve ni'metlerde refah, rahatta dâim olmak. Fevz ve zafer. Necat ve beka.
• Sahur yemeği.
• Şakketmek.

• Kurtuluş.

• Kurtuluş, selâmet, mutluluk, hayır ve nîmetlerde, râhatta dâim olmak.

• Kurtuluş, selâmet, onma, mutluluk, kutluluk.

• Tam kurtuluş.

• Kurtulma, rahata erme. (Arapça)

• Kurtuluş.

felah-ı vatan / felâh-ı vatan

• Vatanın kurtuluşu. Vatanın selâmeti.
• Tar: 10 Şubat 1920'de İstanbul Mebuslar Meclisi'nde teşekkül etmiş olan bir grup.

felah-yab

• Kurtulan, kurtuluşa eren, felah bulan. (Farsça)

ferce

• Gamdan ve tasadan kurtulmak.
• Kurtuluş.
• Şiddetten kurtulmak.
• Yarık, şak.
• Girecek yer, medhal.
• Açıklık, ferahlık.

ferec / فَرَجْ

• Sıkıntıdan kurtulmak, zafer, inşirah, kederden kurtulmak. Genişlik, ferahlık, fütuhat.
• Girecek yerler.

• Tasa ve sıkıntıdan kurtulma, ferahlık.

• Sıkıntıdan kurtulma.

ferec-i umumi / ferec-i umumî

• Genel ferahlık, sıkıntıdan kurtulma.

fesaki / fesakî

• (Tekili: Fıskıyye) Fıskiyeler.
• Çocukların oynadıkları su püskürten oyuncaklar.

feth-i mübin

• Açık ve parlak zafer. Hakkı, bâtılın tahakkümünden kurtaran veya birbirine zıd olan hak ile batılın karışıklığını ayırarak hakkı galip kılan feth ve zafer Bu zafer, harp ile olabileceği gibi harpsiz de olur. (Hakikatın ve ilmin galebesi gibi.)Fetih suresinin birinci âyetinde geçen "Feth-i mübin"in i

fettah / fettâh

• (Fetih. den) En iyi, en çok fetheden. Darlıktan kurtaran. Her şeyi en iyi cihetten açan. Her şeyi açan. Zabteden Allah (C.C.)

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Kullarına hayır kapılarını, dileklerine kavuşmak istiyen kullarına kapalı kapıları açan, peygamberlerini düşmanlarının elinden kurtarıp, memleketlerin fethini müyesser (kolay) kılan; evliyâsına (sevdiği kullarına) melekûtünün (gözle görülmeyen

fevz

• Kurtuluş. Zafer. Necat. Muvaffakiyet. Selâmet.

• Kurtuluş.

• Galiplik, zafer, üstünlük, selamet, kurtuluş.

fevz-i azim / fevz-i azîm

• Büyük kurtuluş, büyük selamet, büyük başarı.

fevz-i necat

• Kurtuluş zaferi.

fevzi / fevzî

• Kurtuluşa, fevze âit ve müteallik.

fida / fidâ

• Bir esiri kurtarmak için verilen şey, fidye.

fidye

• Herhangi bir farzından birini yerine getirmeye gücü olmayan bir kimsenin Cenâb-ı Hak'tan özür dilemek kasdı ile, verdiği para veya sadaka.
• Esir veya kölelikten kurtulmak için verilen para.
• Fık: Fakirin sabahlı akşamlı bir günlük yiyeceği.

• Can kurtarma karşılığı verilen akçe vesaire.

• Bir suçtan veya esirlikten kurtuluş parası.

fidye-i necat

• Kurtuluş fidyesi.

• Bir kimsenin esirlikten veya başına gelen bir belâdan kurtulmak için, kendisi veya kendi namına başkası tarafından mecburen verilen para vesaire hakkında kullanılan bir tabirdir. Tabirin karşılığı, can kurtarma akçası demektir.

fikak

• Halas, kurtulma.
• Bir şeyin karşılığında verilen şey.

fintise / fintîse

• Kurt ve kuş ağzı.

fırka-i naciye / fırka-i nâciye

• Kurtuluşa eren cemaat, topluluk; Ehl-i Sünnet ve Cemaat.

• Kurtuluş fırkası. Cehennem'den kurtulacağı bildirilen fırka. İslâm dîninde doğru îtikâd üzere olanlar. Peygamber efendimiz ve Eshâbının ve bu büyüklere tâbi olan Ehl-i sünnet âlimlerinin yolunda bulunanlar.

fırka-i naciye-i kamile / fırka-i nâciye-i kâmile

• Kurtuluşa eren kâmil cemaat, topluluk; Ehl-i Sünnet ve Cemaat.

fitil

• Eskiden ağırlık ölçüsü olarak kullanılan dirhemin kesirlerinden biri. Dirhemin dörtte birine: denk; dengin dörtte birine: Kırat; Kıratın dörtte birine: Fitil denilir.
• Eski Fitilli tüfeklerin namlusundaki baruta ateş vermek için kullanılan kükürtlü ip veya kaytan parçası.
• Topa

garf

• (Çoğulu: Guref-Agrâf) Kurtarmak.
• El ile su almak.
• Bir şeyi kesmek.

gavs

• Çağırma. Nida. Medet istemek.
• Yardım edici. Medet verici.
• Kurtuluş.

gayya

• Cehennemin beşinci tabakasındaki çok korkunç bir kuyunun adı. İçine düşenin kolay kolay kurtulamıyacağı korkunç yer.

gırajova ateşi

• Tar: Eskiden kale müdafaalarında hücum edenlere karşı ve deniz savaşlarında düşman gemilerini tutuşturmak için kullanılan ve su ile sönmeyen bir cins ateş. Balmumu, kükürt, ispirto, kâfuru karmasından ibarettir. Bu ya doğrudan doğruya tutuşturulur veya buna batırılmış yuvarlak yün parçaları ateşlene

gugerd / gûgerd / گوگرد

• Kükürt. (Farsça)

gugird

• Kükürt. (Farsça)

gürg / گرگ

• (Çoğulu: Gürgân) Canavar, kurt, zi'b. (Farsça)

• Kurt. (Farsça)

gürgzade

• Kurt yavrusu. (Farsça)

halas / halâs / خلاص / خَلَاصْ

• Kurtulma, kurtuluş. Selâmete ermek.

• Kurtulma.

• Kurtulma, kurtuluş.

• Kurtuluş.

• Kurtuluş, kurtulma. (Arapça)
• Halâs bulmak: Kurtulmak. (Arapça)
• Halâs olmak: Kurtulmak. (Arapça)

• Kurtulma.

halas etme / halâs etme

• Kurtarma.

halas etmek / halâs etmek

• Kurtarmak.

halas olma / halâs olma

• Kurtulma, kurtuluşa erme.

halas olmak / halâs olmak

• Kurtulmak.

halas-ı umumi / halâs-ı umumi

• Umumî, genel kurtuluş.

halaskar / halaskâr / halâskâr / خلاصكار / خَلَاصْكَارْ

• Kurtarıcı.

• Kurtarıcı.

• Kurtarıcı.

• Kurtarıcı. (Arapça - Farsça)

• Kurtarıcı.

halaskar-ı iman / halâskâr-ı iman

• İman kurtarıcı, imanın kurtulmasına vesile olan.

halaskar-ı islam / halâskâr-ı islâm

• İslâmın kurtarıcısı.

halem

• Helâk olmak.
• Dibâgat yaparken derinin kurtlanması.

hali' / halî'

• Ailesinden ayrılan kimse.
• Kurt.

hallisna / hallisnâ

• Bizi halâs eyle, bizi kurtar (meâlinde duâ.)

• Bizi kurtar.

hayteur

• Bir vaziyette durmayan.
• Arslan.
• Kurt.
• Belâ.
• Cin tâifesinden bir nesne.
• Bir su böceği.

hayye ale'l-felah / hayye ale'l-felâh

• "Haydi kurtuluşa!".

hayyealelfelah / hayyealelfelâh

• Tam bir kurtuluşa gelin!

hayyeales-salah-hayyealel-felah / hayyeales-salâh-hayyealel-felâh

• Ezân ve ikâmet okunurken söylenen "Haydin namaza" ve "Haydin kurtuluşa" mânâsına mü'minleri kurtuluşa, seâdete sebeb olan namaza çağıran iki mübârek söz.

hemla'

• Seri.
• Kurt (canavar.)

hers

• Ufak kurt.

heysem

• Toy kuşunun yavrusu.
• Tavşancıl yavrusu.
• Akbaba yavrusu.
• Kurt eniği.

him

• Deveye ârız olan susuzluk hastalığı.
• Kürtçede: Temel, esas.

hım'

• Kurt.
• Hırsız.

hüdlul

• Kurt. (Canavar)

huneyn vak'ası

• Hicretin sekizinci senesinde şirkten kurtulmamış bazı Arap kabileleri Mekkeyi geri almak maksadıyla hücum ettikleri zaman burada müslüman askerlere karşı gelerek başlangıçta galip gibi görünmüşlerse de daha sonra galebe ve zafer, İslâm askerlerine nasib olmuştur. Bu muhârebede Sahabe-i kiramdan birç

hürriyet

• Hürlük, serbestlik.
• Allahü teâlânın emir ve yasaklarına uyup, herkesin hakkını gözetmek.
• Maddî ve mânevî her türlü şeyin sevgisinden gönlünü kurtararak yalnız Allahü teâlâya kul olmak.

i'mar

• Yapmak. Tâmir etmek. Şenlendirmek. Mâmur kılmak. Harabilik ve ıssızlıktan kurtarmak.

iade-i itibar

• Ticarette iflâstan kurtulma.
• Kaybedilen itibarı tekrar kazanma. Şerefini kurtarma.

ibn-i rüşd

• (Kadı Muhammed Bin Ahmed) (Hi: 514-595) Endülüs Devleti zamanında yetişen bir filozoftur. Kurtuba'da doğmuştur.

ibra / ibrâ

• (Ber'. den) Temize çıkarmak. Borçtan kurtarmak. Sağlamlaştırmak.

icaret

• İcâr, ücret. Kiraya vermek.
• Kurtarmak, yardım etmek.

ifakat

• (Fevk. den) İyileşme, hastalıktan kalkma. Hastalıktan kurtulup tamamen iyileşinceye kadar aradan geçen zaman.
• Ayılma. Sarhoşluk veya baygınlıktan kurtulma.

iflah / iflâh / افلاح

• Kurtulma.

• Rahata erme, kurtulma. (Arapça)
• İflâh etmek: Ondurmak, dertten kurtarmak. (Arapça)
• İflâh olmak: İyileşmek, kurtulmak. (Arapça)

iflas

• Sıyrılıp kurtulmak.

iflat

• Kement veya bağdan kurtulup kaçma.

iftida'

• (Fidye. den) Fidye vererek esirlikten kurtulma.

iftikak

• (Fekk. den) Rehinden kurtarma, rehinden çıkarma.

ihtimal-i necat

• Kurtuluş ihtimali.

ihtiyat / ihtiyât

• Dîne uygun olmayan bir işi yapma şüphesinden kurtulmak için, tedbirli hareket etme.

ikaz

• Uyandırmak. Gafletten kurtarmak. Tenbih.

imdad

• Yardım. Yardıma yetişmek. "Yetişin, kurtarın" mânasında da kullanılır.
• Yardıma gönderilen kuvvet.
• Vâdeyi uzatmak. Mühlet vermek.

inca'

• Kurtarma, necata erdirme, selâmete çıkarma.

indira'

• Bir işe girişme, bir şeye teşebbüs etme.
• Öne geçme.
• Buluttan kurtulma.

infirac

• Gam ve gussadan kurtulma, açılma.

inkaz

• Kurtarma. Kurtarılma. Halâs etme.

inkaz eden

• Kurtaran.

ıskat

• Düşürmek. Düşürülmek. Aşağı atmak. Hükümsüz bırakmak.
• Silmek.
• Ölünün azaptan kurtulması ümidi ile ölen kimse nâmına dağıtılan sadaka.

iskat ve devr / iskât ve devr

• Müslüman bir kimsenin ölünce, namaz, oruç ve diğer bâzı borçlarından kurtulması için yapılan muâmele.

istifaka

• Hastalıktan kurtulup iyileşme.
• Sarhoşluktan ayılma.

istiflah

• Felah bulma, kurtulma. Maksada ulaşma.

istihlas

• (Hulus. dan) Bir şeyi elde etmeğe çalışma.
• Kurtarma veya kurtarılma.

istiklal harbi / istiklâl harbi

• Bağımsızlık, Kurtuluş Savaşı.

istişfa

• Şifa istemek. Hastalıktan kurtulup iyi olmayı arzulamak.

ıtlak

• Salıvermek. Bırakmak. Koyuvermek. Serbest bırakmak. Serbest olup her tarafta bulunmak. Cezadan kurtarmak.
• Boşama. Boşanma. Afvetmek.

izahe

• Bir şeyi ayırma.
• Kurtulma.
• Yok etme.

kadi iyaz / kadî iyaz

• Lâkabı: Ebu-l Fadl bin Musa el Yahsabî'dir. Muhaddislerin meşhurlarından ve edebiyatçılardan olup, 476 hicrî tarihinde Site kasabasında doğmuş, sonra Endülüse geçerek Kurtuba'da ve diğer ilim merkezlerinde ilim tahsili yapmıştır. Daha sonra Site kasabasında uzun bir zaman durmuş, bir ara Garnata şeh

kalb gözü

• Kin, hased, kibir gibi mânevî hastalıklardan kurtulup, her an Allahü teâlâyı anan kimsenin kalbinde meydana gelen, işlerin iç yüzünü görme kuvveti, basîret.

kalb selameti / kalb selâmeti

• Kalbin kibir, riyâ, kıskançlık, kin ve düşmanlık gibi kötü düşüncelerden kurtulup, iyi ahlâk ile ahlâklanması.

kalb tasfiyesi

• Kalbi, İslâmiyet'in beğenmediği şeylerden, günâhlardan, kötü düşüncelerden kurtarmak, temizlemek.

kalb temizliği

• Kalbin İslâmiyet'e uymayan şeylerden, dünyâya düşkünlükten, kötü düşünceden kurtulması.

kalb toparlanması

• Kalbin Allahü teâlâdan başka şeylere bağlanmaktan kurtulması.

karia / kâria

• Pek şiddetli rüzgâr,
• Ansızın gelen büyük belâ.
• Kıyamet.
• Belâdan kurtulmak üzere okunan "el-Kariâtü" sûresi.

kaşkaşa

• Bir şeyin kabuğunu soymak.
• Hasta iyi olmak.
• Halâs etmek, kurtarmak.
• Uyandırmak.

kibrit

• Kükürt.
• Kırmızı, yakut, altun.
• Ucu kibritlenmiş yakacak madde.

kibriti / kibritî

• Kükürtle alâkalı.
• Kükürt renginde olan. Açık sarı rengi.

kibritiyet

• Kükürt niteliği.

kılevb

• Kurt, zi'b.

kıllib / kıllîb

• Eski kuyu.
• Kurt.

kirm / كرم

• Kurt, kurtçuk. (Farsça)

kürdi / kürdî

• Kürtçe.

kurta

• (Bak: KURT)

kus'ul

• Yaramaz, leim, lânet edilen kimse.
• Kurt eniği.

kut'ül amare / kut-ül amare / كوتول امار

• Kut'ül Amare ne demektir?

  Yeni kurulan Osmanlı 6. Ordusu'nun Komutanlığı'na atanarak 5 Aralık'ta Bağdat'a varan Mareşal Colmar Freiherr von der Goltz Paşa'nın emriyle Irak ve Havalisi Komutanı Miralay (Albay) 'Sakallı' Nurettin Bey'in birlikleri 27 Aralık'ta Kut'u kuşattı. İngilizler Kut'u kurtarmak için General Aylmer komutasındaki kolorduyla hücuma geçti ancak, 6 Ocak 1916 tarihli Şeyh Saad Muharebesi'nde 4.000 askerini kaybederek geri çekildi. Bu muharebede 9. Kolordu Komutanı Miralay 'Sakallı' Nurettin Bey görevinden alındı ve yerine Enver Paşa'nın kendisinden bir yaş küçük olan amcası Mirliva Halil Paşa (Kut) getirildi.
  İngiliz Ordusu, 13 Ocak 1916 tarihli Vadi Muharebesi'nde 1.600, 21 Ocak Hannah Muharebesi'nde 2.700 askeri kaybederek geri püskürtüldü. İngilizler mart başında tekrar taarruza geçti. 8 Mart 1916'da Sabis mevkiinde Miralay Ali İhsan Bey komutasındaki 13. Kolordu'ya hücum ettilerse de 3.500 asker kaybederek geri çekildiler. Bu yenilgiden dolayı General Aylmer azledilerek yerine General Gorringe getirildi.

  Kut'ül Amare zaferinin önemi

  Kût (kef ile) veya 1939’dan evvelki ismiyle Kûtülamâre, Irak’ta Dicle kenarında 375 bin nüfuslu bir şehir. Herkes onu, I. Cihan Harbinde İngilizlerle Türkler arasında cereyan eden muharebelerden tanır. Irak cephesindeki bu muharebeler, Çanakkale ile beraber Cihan Harbi’nde Türk tarafının yüz akı sayılır. Her ikisinde de güçlü düşmana karşı emsalsiz bir muvaffakiyet elde edilmiştir.
  28 Nisan 1916’da General Townshend (1861-1924) kumandasındaki 13 bin kişilik İngiliz ve Hind askerlerinden müteşekkil tümenin bakiyesi, 143 günlük bir muhasaradan sonra Türklere teslim oldu. 7 ay evvel parlak bir şekilde başlayan Irak seferi, Basra’nın fethiyle ümit vermişti. Gereken destek verilmeden, tecrübeli asker Townshend’den Bağdad’a hücum etmesi istendi.
  Bağdad Fatihi olmayı umarken, 888 km. yürüdükten sonra 25 Kasım 1915’de Bağdad’a 2 gün mesafede Selmanpak’da miralay Nureddin Bey kumandasındaki Türk ordusuna yenilip müstahkem kalesi bulunan Kût’a geri çekildi. 2-3 hafta sonra takviye geleceğini umuyordu. Büyük bir hata yaparak, şehirdeki 6000 Arabı dışarı çıkarmadı. Hem bunları beslemek zorunda kaldı; hem de bunlar Türklere casusluk yaptı.

  Kût'a tramvayla asker sevkiyatı

  İş uzayınca, 6. ordu kumandanı Mareşal Goltz, Nureddin Bey’in yerine Enver Paşa’nın 2 yaş küçük amcası Halil Paşa’yı tayin etti. Kût’u kurtarmak için Aligarbi’de tahkimat yapan General Aylmer üzerine yürüdü. Aylmer önce nisbî üstünlük kazandıysa da, taarruzu 9 Mart’ta Kût’un 10 km yakınında Ali İhsan Bey tarafından püskürtüldü.
  Zamanla Kût’ta kıtlık baş gösterdi. Hergün vasati 8 İngiliz ve 28 Hindli ölüyordu. Hindliler, at eti yemeği reddediyordu. Hindistan’daki din adamlarından bunun için cevaz alındı. İngilizler şehri kurtarmak için büyük bir taarruza daha geçtiler. 22 Nisan’da bu da püskürtüldü. Kurtarma ümidi kırıldı. Goltz Paşa tifüsten öldü, Halil Paşa yerine geçti. Townshend, serbestçe Hindistan’a gitmesine izin verilmesi mukabilinde 1 milyon sterlin teklif etti. Reddedilince, cephaneliği yok ederek 281 subay ve 13 bin askerle teslim oldu. Kendisine hürmetkâr davranıldı. Adı ‘Lüks Esir’e çıktı. İstanbul’a gönderildi. Sonradan kendisine sahip çıkmayan memleketine küskün olarak ömrünü tamamladı.
  Böylece Kûtülamâre’de 3 muharebe olmuştur. İngilizlerin kaybı, esirlerle beraber 40 bin; Türklerinki 24 bindir. Amerikan istiklâl harbinde bile 7000 esir veren İngiltere, bu hezimete çok içerledi. Az zaman sonra Bağdad’ı, ardından da Musul’u ele geçirip, kayıpları telafi ettiler. Kût zaferi, bunu bir sene geciktirmekten öte işe yaramadı.
  Bu harbin kahramanlarından biri Halil Paşa, Enver Paşa’nın amcası olduğu için; diğer ikisi Nureddin ve Ali İhsan Paşalar ise cumhuriyet devrinde iktidar ile ters düştüğü için yakın tarih hafızasından ustaca silindi. 12 Eylül darbesinden sonra Ankara’da yaptırılan devlet mezarlığına da gömülmeyen yalnız bunlardır.
  Binlerce insanın kaybedildiği savaş iyi bir şey değil. Bir savaşın yıldönümünün kutlanması ne kadar doğru, bu bir yana, Türk-İslâm tarihinde dönüm noktası olan çığır açmış nice hâdise ve zafer varken, önce Çanakkale, ardından da bir Kûtülamâre efsanesi inşa edilmesi dikkate değer. Kahramanları, yeni rejime muhalif olduğu için, Kûtülamâre yıllarca pek hatırlanmadı. Gerçi her ikisi de sonu ağır mağlubiyetle biten bir maçın, başındaki iki güzel gol gibidir; skora tesiri yoktur. Hüküm neticeye göre verilir sözü meşhurdur. Buna şaşılmaz, biz bir lokal harbden onlarca bayram, yüzlerce kurtuluş günü çıkarmış bir milletiz.
  Neden böyle? Çünki bu ikisi, İttihatçıların yegâne zaferidir. Modernizmin tasavvur inşası böyle oluyor. Dini, hatta mezhebi kendi inşa edip, insanlara doğrusu budur dediği gibi; tarihi de kendisi tayin eder. Zihinlerde inşa edilen Yeni Osmanlı da, 1908 sonrasına aittir. İttihatçıların felâket yıllarını, gençlere ‘Osmanlı’ olarak sunar. Bu devrin okumuş yazmış takımı, itikadına bakılmadan, münevver, din âlimi olarak lanse eder. Böylece öncesi kolayca unutulur, unutturulur.
  Müşir İbrahim Edhem Paşa’nın oğlu Sakallı Nureddin Paşa (1873-1932), sert bir askerdi. Irak’ta paşa oldu. Temmuz 1920’de Ankara’ya katıldı. Fakat karakterini bilen M. Kemal Paşa, kendisine aktif vazife vermek istemedi. Merkez kumandanı iken Samsun’daki Rumları iç mıntıkalara sürgün ettiği esnada çocuk, ihtiyar, kadın demeden katliâma uğramasına göz yumdu. Bu, milletlerarası mesele oldu. Yunanlılar, bu sebeple Samsun’u bombaladı. Nureddin Paşa azledildi; M. Kemal sayesinde muhakemeden kurtuldu. Sonradan Kürtlerin de iç kısımlara göçürülmesini müdafaa edecektir. Batı cephesinde, kendisinden kıdemsiz İsmet Bey’in maiyetinde vazife kabul etti. İzmir’e girdi. Bazı kaynaklarda İzmir’i ateşe verdiği yazar. I. ordu kumandanı olarak bulunduğu İzmit’te, Sultan Vahîdeddin’in maarif ve dahiliye vekili gazeteci Ali Kemal Bey’i, sivil giydirdiği askerlere linç ettirdi; padişaha da aynısını yapacağını söyledi. Ayağına ip takılarak yerlerde sürüklenen cesed, Lozan’a giden İsmet Paşa’nın göreceği şekilde yol kenarına kurulan bir darağacına asılarak teşhir edildi. Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’da bir fedainin vursa kahraman olacağı bir insanı, vuruşma veya mahkeme kararı olmaksızın öldürmeyi cinayet olarak vasıflandırıp kınadı. M. Kemal’e gazi ve müşirlik unvanı verilmesine içerleyen Nureddin Paşa iyice muhalefet kanadına geçti. 1924’de Bursa’dan müstakil milletvekili seçildi. Asker olduğu gerekçesiyle seçim iptal edildi. İstifa edip, tekrar seçildi. Anayasa ve insan haklarına aykırılık cihetinden şapka kanununa muhalefet etti. Bu sebeple antikemalist kesimler tarafından kahraman olarak alkışlanır. Nutuk’ta da kendisine sayfalarca ağır ithamlarda bulunulur, ‘zaferin şerefine en az iştirake hakkı olanlardan biri’ diye anılır.
  Halil Kut (1882-1957), Enver Paşa’yı İttihatçıların arasına sokan adamdır. Sultan Hamid’i tevkife memur idi. Askerî tecrübesi çete takibinden ibaretken Libya’da bulundu. Yeğeni harbiye nazırı olunca, İran içine harekâta memur edildi. Irak’taki muvaffakiyeti üzerine paşa oldu. Bakü’yü işgal etti. İttihatçı olduğu için tutuklanacakken, kaçıp Ankara hareketine katıldı. Rusya ile Ankara arasında aracılık yaptı. Sonra kendisinden şüphelenilince, Almanya’ya kaçtı. Zaferden sonra memlekete dönüp köşesine çekildi. Politikaya karışmadı.
  Ali İhsan Sâbis (1882-1957), Sultan Hamid’i tahttan indiren Hareket Ordusu zâbitlerindendi. Çanakkale, Kafkasya’da bulundu. Irak’ta paşalığa terfi etti. İttihatçı olduğu için Malta’ya sürüldü. Kaçıp Ankara hareketine katıldı. I. batı cephesi kumandanı oldu. Cephe kumandanı İsmet Bey ile anlaşmadı; azledilip tekaüde sevkolundu. M. Kemal’e muhalif oldu. Nazileri öven yazılar yazdı. 1947’de devlet adamlarına yazdığı imzasız mektuplar sebebiyle 15 seneye mahkûm oldu. 1954’te DP’den milletvekili seçildi. Hatıraları, Nutuk’un antitezi gibidir.

kutb-i irşad / kutb-i irşâd

• İnsanların irşâdına (doğru yolu bulmasına) ve hidâyetine (saâdete ve kurtuluşa ermesine) vesîle kılınan zâtların reisi.

la'lus

• Kurt, zi'b.

levşeb

• Kurt, zi'b.

lezlaz

• Kurt. (Canavar)

lu'lu'

• Serap.
• Bir mevzi ismi.
• Kurt.

mahis / mahîs

• Kaçacak yer. Kaçamak.
• Kurtulmak.

mahlas

• Nâm. Lâkab. Bazı muharrirlerde olduğu gibi, isme ilâve edilen başka bir isim.
• Halâs olacak, kurtulacak yer.

• Kurtulacak yer.
• Bir kimsenin takma adı, mahlası.

mahv

• Harab olma. Yıkılma. Ortadan kalkma. Çökme. Bozulma.
• Tas: Beşeri noksanlıklardan kurtuluş hâli.

• Yok etme, ortadan kaldırma.
• Beşerî noksanlardan kurtulma hali.

medar-ı necat / medâr-ı necât / مَدَارِ نَجَاتْ

• Kurtuluş sebebi.

• Kurtuluş sebebi.

mefaz

• Feyz, halâs, zafer.
• Korkulardan, acılardan kurtulup murada ermek.

melce'

• Sığınılacak yer. Halas olacak, kurtulacak yer.

menba-ı fevz-i necat

• Kurtuluş zaferinin kaynağı.

mencat

• Kurtulma, necât bulma. Halâs olma.

mence

• (Mencâ) Kurtulacak yer. Necat bulacak yer.
• Necat bulma. Kurtulma.

• Kurtaracak yer.

mencê

• Kurtuluş yeri.

mence' / مَنْجَأْ

• Kurtuluş yeri.

merhum

• (Rahm. den) Kendine rahmet edilmiş.
• Rahmete kavuşmuş. Dünyanın sıkıcı ahvâlinden kurtulup rahmet-i İlâhiyeye kavuşmuş olan. Dünya imtihanından kurtulup, vazifesini bitirmiş, paydosa kavuşmuş olan. (Vefat etmiş müslüman hakkında söylenir.)

mez'ub

• Koyununa kurt gelen.

mücadele-i milliye

• Milli mücadele.
• Kurtuluş Savaşı. İstiklal Harbi. (1919 - 1922)

müdara / müdârâ

• Dîni ve dünyâyı zarardan kurtarmak için, dünyâ menfaatinden vermek veya belâyı dünyâ menfaati ile savmak.

müdevved

• Kurtlanmış.

müferrah

• Ferahlanmış. Sıkıntıdan, üzüntüden kurtulmuş.

müferric

• Ferahlandıran. Ferah veren. İç açıcı.
• Kurtarıcı. Ferec veren.

müflih

• İflâh olan, selâmet bulan. Kurtulan. Felâha eren.

• Kurtuluşa eren.

• Kurtulan.

müflihin / müflihîn

• (Tekili: Müflih) Selâmete çıkanlar, kurtulanlar, felâha erenler.

müflihun / müflihûn

• (Tekili: Müflih) Kurtulanlar, iflâh olanlar, felâha erenler, müflihler, selâmete çıkanlar.

müftedi / müftedî

• Fidye verip esirlikten kurtarılan.

muhalles

• Kurtarılmış. Tahlis olunmuş.

muhallis

• (Halâs. dan) Kurtaran, halâs kılan, tahlis eden.

muhyi / muhyî

• Maddî mânevî hayat veren, dirilten, canlandıran, can ve ruh veren mânalarında olup, Cenab-ı Hakk'ın bir ismidir. (Ehl-i dünya küfür ve dalâlet karanlığında mânen ölü gibi iken Resul-i Ekremin (A.S.M.) mübarek irşadları ve iman nurları ile dirilmelerine ve o mânevî ölümden kurtulmalarına binaen Peyga

mukabele

• Karşılık, karşılamak.
• Mücadele.
• Karşılaştırmak. Karşılıklı yapılan iş, karşılıklı yapılan okuma.
• Camide Kur'ân-ı Kerimi okuyup halka dinletmek.
• Yüz yüze olmak.
• Düşmanın şerrinden kurtulmak ve onun şiddetini kaldırmak için onu yıldıracak tedbirde bulunm

mukarreb

• Yakınlaştırılmış.
• Cennette dereceleri en yüksek olan.
• Tasavvufta, nefslerinin sevgisinden kurtulmuş, kalbinde Allahü teâlâdan başka hiçbir şeyin sevgisi kalmayan, yalnız Allahü teâlâyı isteyen.

mukız / mûkız

• (Yakaza. dan) Uyandıran, ikaz eden.
• Gaflet ve dalgınlıktan kurtaran.

münacat / münâcât

• Dua, kurtuluş için Allaha yalvarma.

münci / müncî

• İncâ eden. Kurtaran, necat veren.Resul-i Ekremin (A.S.M.) insanların azabtan kurtulmasına ve dünyâ ve âhiret saadetlerine sebeb olmasından mübarek isimlerinden birisi de münci olmuştur.

• Kurtarıcı.

münciyyat / münciyyât

• Felâketlerden kurtarıcı bilgiler; ibâdetler, iyi ameller.

münebbih

• Uyandıran, tenbih eden, dalgınlıktan kurtaran. Uyuşukluğu gideren.

• Uyandıran, dalgınlıktan kurtaran.

münecci

• Halaskâr, kurtarıcı.

munfasi / munfasî

• Bir şeyden ayrılıp kurtarılmış olan.

münfedi

• Fidye verilerek kurtarılan esir.

münferic

• İnfirac eden. Çok açık. Açılan, genişleyen.
• Gam, gussa ve kederden kurtulmuş.
• Arası geniş. Açık olan. İki tarafı birbirinden uzak olan.

münkız

• Kurtaran.

• Kurtaran. Kurtarıcı.

müsevves

• Kurtlanmış.

müstahlas

• (Halâs. dan) Kurtarılmış, halâs edilmiş.

müstahlis

• (Halâs. dan) Kurtaran, halâs eden. Kurtarıcı.

mütehallis

• (Hulus. dan) Kurtulan, halâs bulan.
• İkinci olarak başka bir ad takınan. Mahlâs alan.

müteşekkik

• Şek ve şüphede kalan. Şek ve şüpheden kurtulamayan.

mutmainne

• İtmînân bulan, rahatlayan, huzur ve sükûna kavuşan.
• İslâmiyet'in emirlerini yapıp, yasaklarından kaçınarak ve Allahü teâlâyı zikrederek itminana huzur ve sükûna kavuşan, şüphe ve tereddütlerden kurtulan nefis.

müvaele

• Necat talep etmek. Kurtuluş için talepte bulunmak.

naci / nâcî / ناجى / nacî / نَاجِي

• Kurtulan. Necat bulan.
• (Mi: 1849-1892) Muallim Naci diye meşhur olan bir İstanbul'lu şâir. Lügat-ı Naci'yi "Fetva" kelimesine kadar hazırlamıştır.

• Kurtulmuş, necat bulmuş. Cennetlik olan.

• Kurtulan.

• Kurtulan. (Arapça)

• Kurtulan.

nakıh

• (Çoğulu: Nukuh) Tam olarak iyileşip hastalıktan kurtulmayan.

nakih

• (Nekahet. den) Hastalıktan yeni kurtulmuş olup henüz zayıf olan kimse.

nakz

• Halâs olmak, kurtulmak.

neca

• Evmek. Acele etmek.
• Halâs olmak, kurtulmak.

necat / necât / نَجَاتْ

• Kurtuluş, selâmet.
• Hırs ve hased.
• Yüksek mekân.
• Ağaç budağı.
• Mantar.

• Kurtulma, kurtuluş.

• Kurtulma, kurtuluş.

• Kurtuluş.

• Kurtuluş.

• Kurtuluş.

necati / necatî

• Kurtulmaya ait, kurtulmakla ilgili.

neccina / neccinâ

• Bizi kurtar, bize selâmet ver, bizi hıfzeyle (meâlinde dua).

• Bizi kurtar.

neciyyullah

• Allahü teâlâ tarafından tûfandan kurtarılan mânâsına Nûh aleyhisselâmın lakabı.

necr

• Ağaç yonmak.
• Şiddetli sevk.
• Asıl.
• Renk.
• Halâs, kurtuluş.

nefr

• Heyecan verici bir emirden dolayı bir yerden bir yere fırlayıp çıkmaktır. Ürkmek demek olan "Nüfur" da bu mânâdandır. Fakat "Nüfur" tek başına kaçıp kurtulmak için menfi bir harekette kullanıldığı hâlde; "nefr", düşmana karşı gaza için fırlayıp çıkmakta kullanılır. Ve böyle çıkıp toplanan cemaate "n

nehşel

• Kurt, zi'b.
• Çakır.
• Erkek ismi.

nemf

• Küçük kurt (böcek).

nemrud

• Zâlim ve gaddar olarak tanınmış ve Allaha karşı kibir ve isyan ile büyüklük taslamış bir kralın ismidir. Milâddan evvel 2640 yılında yaşadığı sanılmaktadır. Peygamber İbrahim Aleyhisselâm zamanında yaşamış ve onu ateşe atarak yakmak istemiş, mu'cize ile İbrahim Aleyhisselâm ateşten kurtulmuştur. Bâb

nüch

• Zafer bulmak. Hâlâs olmak. Kurtulmak. İhtiyaçlarını giderip zafer bulmak.

rabıta-i mevt

• Ölümünü düşünüp dünyanın fani olduğunu mülâhaza edip nefsin desiselerinden kurtulmak.

rah-ı necat / râh-ı necat

• Kurtuluş yolu.

• Kurtuluş yolu.

rah-ı necat ve selamet / râh-ı necat ve selâmet

• Kurtuluş ve esenlik yolu.

reha / rehâ / رها

• Kurtuluş, kurtulma. Halâs. (Farsça)
• Urfa şehrinin eski ismi. (Farsça)

• Bolluk, zenginlik, kurtuluş.

• Kurtuluş.

• Gevşeklik, kurtuluş.

• Kurtuluş. (Farsça)

rehafeşan

• Kurtarıcı. (Farsça)

rehakar / rehakâr / rehâkâr / رهاكار

• (Çoğulu: Rehakâran) Kurtarıcı. (Farsça)

• Kurtarıcı. (Farsça)

rehayab

• Kurtulan. (Farsça)
• Yolcu olan. (Farsça)

rehayafte

• Kurtulmuş. (Farsça)

rehayi / rehayî

• Kurtulma, halâs, necat. (Farsça)

rende

• Tahtaların yüzlerini pürüzlerden kurtarıp dümdüz etmek için marangozların kullandıkları âlet. (Farsça)
• Mutfakta peynir, soğan, havuç gibi şeyleri ufalamak için kullanılan tenekeden veya ona benzer maddelerden yapılan âlet. (Farsça)

reşad-penah

• Reşada sebep olan. Kurtuluşa sebep.

reşş

• Serpmek, püskürtmek.
• Serpinti, serpintili yağmur, çisilti.

reste

• (Çoğulu: Restegân) Kurtulmuş. (Farsça)

restegan / restegân

• (Tekili: Reste) f. Kurtulmuş olanlar.Restgâr : Kurtulan. (Farsça)

restgari / restgârî

• Kurtulma, necat. (Farsça)

riyazat

• Nefsi terbiye için az yiyip az uyuyarak dünya lezzetlerinden kurtulma.

sahil-i selamet / sâhil-i selâmet

• Kurtuluş sahili; güvenli yer.

sahil-i vahdet ve tevhid

• Vahdet ve tevhid sahili; insanların mânevî kurtuluşuna ve ebedî saadet sahiline ulaştıran tevhid ve vahdet inancı.

sahv

• Uyanıklık, aklı başında, şuuru yerinde olma hâli, sekr hâlinin zıddı. Tasavvufta kendini kaybetme hâlinden kurtulup, ayılma hâli. Fenâdan sonraki bekâ hâli.

sarih

• Kurtaran, maded veren. İmdad eden.
• Çağırılan, kendisinden meded beklenen.
• Meded isteyen.

sebeb-i necat / sebeb-i necât / سَبَبِ نَجَاتْ

• Kurtuluş sebebi.

• Kurtuluş sebebi.

secde-i şükr

• Bir nîmete kavuşan veya bir dertten kurtulan kimsenin Allahü teâlâ için yaptığı secde.

şefaat etmek

• Cenâb-ı Haktan yakınlarının affını talep edip kurtuluşlarına vesile olmak.

şefaatçi olma

• Allah'ın izniyle kurtuluşa vesile olma.

sefer der vatan

• Nakşibendiyye yolunun on bir temel esâsından biri. Sâlikin (tasavvuf yolunda bulunan kimsenin) kötü ahlâk, beşer (insan) tabiatının sıfatlarından kurtulması, beşerî sıfatlardan meleklere âit sıfatlara, kötü, çirkin vasıflardan, iyi, güzel ahlâka geçm esi.

sefine-i necat

• Kurtuluş gemisi.

selamet / selâmet

• Kurtuluş, tehlikeden sâlim olmak. Korktuklarından, fenalıklardan kurtulmak.
• Neticede imân ile kabre girmek.
• Edb: Doğruluk, sağlamlık.

• Her türlü korku ve tehlikeden uzak olma, kurtulma.

• Kurtuluş, emniyet.

selamet-i millet fedaileri / selâmet-i millet fedâileri

• Milletin kurtuluşu ve esenliği için fedakârlıkta bulunan ve kendini feda eden kişiler.

selfe

• Ahmak.
• Kurt.

serahin

• (Tekili: Sirhân) Yırtıcı hayvanlardan olan kurtlar.

serh

• Kıl taramak.
• Halâs etmek, kurtarmak.
• Uzun, büyük ağaç.
• Güdülen davar ve sığır sürüsü.
• Otlak, mera.
• İrsal etmek.

serhan

• Canavar. Kurt.

sery

• Davarı iyi gütmek.
• Yıldırımın parlayıp çakması.
• Kurt, eşine çıkmak.
• Hiddetlenmek, kızmak.

seyr-i ilallah

• Allahü teâlâya doğru olan yolda ilerlemek, mânevî ilimde durmadan yükselmek. Seyr-i âfâkî (kötü hâllerden kurtulma) ve seyr-i enfüsî (iyi hâllerle süslenme) yi içine alan tasavvuf yolculuğu.

şeyzuman

• Kurt.

sid

• (Çoğulu: Sidân) Kurt,
• Yaşlı keçi.
• Arslan.

şifa / şifâ

• Hastalıktan iyi olma, iyileşme. Hastalıktan kurtulma.

• Hastalıktan kurtuluş.

• Hastalıktan kurtulma, iyileşme, iyi olma.

şifa-i acil / şifa-i âcil

• Hastalıktan çabuk kurtulma.

• Acil şifa, hastalıktan çabuk kurtulma, çabuk iyileşme.

silfed

• Ahmak kimse.
• Kurt.

silk

• Çöğenler adı verilen havuç.
• Pancar.
• Kurt, zi'b.
• Şerli, ahlâksız kadın.

sirhan

• (Çoğulu: Serâhin) Vahşi hayvanlardan olan kurt.

şükr secdesi

• Kendisine nîmet gelen veya bir dertten ve sıkıntıdan kurtulan kimsenin, Allahü teâlâ için yaptığı secde.

sus

• Huy, tabiat, tıynet.
• Buğday ve arpa biti. Hububata düşen kurt. Güve.
• Miyan kökü.

tafassi

• Halâs olmak, kurtulmak.

tafsiye

• Halâs etmek, kurtarmak.

tahallüs / تخلص

• Halâs olmak. Kurtulmak.
• Edb: şiirde mahlâs kullanmak.

• Kurtulma.

• Kurtulma. (Arapça)
• Şiirde mahlas kullanma. (Arapça)

tahılle

• Gerçek yere yemin etmek.
• Yeminden kurtulmak için verilen keffaret.

tahlis / tahlîs / تخليص

• Kurtarmak. Halâs etmek.
• Bir şeyin özünü, hülâsasını almak.

• Kurtarma.

• Kurtarma.

• Kurtarma. (Arapça)

tahlis eden

• Kurtaran.

tahlis-i giriban

• Yakayı kurtarma, kurtarılma.

tahlis-i nefis / tahlîs-i nefîs

• Kendini kurtarma.

tahlisiyye

• Can kurtaran.

tarik-i halas / tarîk-i halâs

• Kurtuluş yolu.

tarik-i selamet ve necat / tarik-i selâmet ve necat

• Emniyet ve kurtuluş yolu.

tava'vu'

• Tilki, çakal, kurt ve köpeğin ürümeleri.

tebrie

• (Tebriye) Bir kimseyi şüpheden ve zan altından kurtarmak. Temizliğini ve suçsuzluğunu meydana çıkarmak.
• Borçtan kurtarmak.
• Nezahet, ismet.
• Beraet ettirmek.

tefellüt

• Halâs olmak, kurtulmak.
• Aniden bağından boşanmak.

teferrug

• (Ferâg. dan) Vaz geçme, fârig olma.
• Bir işi bitirip kurtulma.
• Satın alınan bir mülkün tapusunu kendi üzerine çevirme.

tefkik

• Birbirinden ayırmak.
• Halâs etmek, kurtarmak.

tefrig

• (Feragat. dan) Boşaltma.
• Azade etme.
• Dökme.
• Kurtarma.
• Zâil ve hâlî eyleme.
• Vazgeçirme.

telyin

• (Leyyin. den) Yumuşatmak. Eritmek.
• İçi yumuşatmak, kabızlıktan kurtarmak.

temellus

• Halâs olmak, kurtulmak.

temkin / temkîn

• Ağır başlılık, usluluk.
• Ölçülü hareket sâhibi.
• Vakar, izzet. İktidar, kudret.
• Birini bir şeye muktedir kılmak.
• Kararsızlıktan kurtulup huzur ve sükuna mazhar olmak.
• Tedbir, ihtiyat.

• Tasavvufta değişmekten, hâlden hâle geçmekten kurtulup, huzur ve sükûna kavuşma.

tenakkuz

• Halâs olmak, kurtulmak.

tenciye

• (Necât. dan) Kurtarma.

tenebbüh-ü tam / tenebbüh-ü tâm

• Tam bir uyanış, tam bir gafletten kurtulma.

tenkiz

• İnkaz etmek, kurtarmak. Kurtarılmak.

tensil

• Halâs olmak, kurtulmak.

teselli-i selamet

• Kurtuluş tesellisi, güvencesi.

tesrih

• Talâk. Boşanma, ayrılma.
• Halâs etme, kurtarma.
• Bırakma, salıverme.
• Kıl tarama.
• Asan etme, kolaylaştırma.

tevhid / tevhîd

• Allahü teâlânın bir olduğuna inanmak, O'na kimseyi ortak etmemek. Yâni Lâ ilâhe illallah (Allahü teâlâdan başka ibâdete lâyık bir ilâh yoktur. O'nun ortağı benzeri yoktur) sözünü, mânâsına inanarak söylemek.
• Tasavvufta kalbi Allahü teâlâdan başka şeylere bağlılıktan kurtarmak.

tıbs

• Kurt, zi'b.

tılv

• Kurt, zi'b.

üşbe

• Kurt, böcek.

usbud

• Kelp aşmasından olan kurt yavrusu.

usret

• Sığınacak ve kurtulacak yer.

vaid / vaîd

• İyiliğe sevk veya kötülükten kurtarmak için ileride olacak kat'i hâdiseleri haber vererek korkutmak.
• Cehennemi haber vermek.

• İyiliğe sevk veya kötülükten kurtarmak için ileride olacak kesin hadiseleri haber vererek korkutmak, cehennemi haber vermek.

vareste / vâreste / وارسته

• Affedilmiş. Halâs bulmuş, kurtulmuş. (Farsça)
• Rahat, serbest. (Farsça)

• Kurtulmuş, uzak.

• Affedilmiş, kurtulmuş.

• Afvedilmiş, halâs bulmuş, kurtulmuş, rahat, serbest.

• Kurtulmuş, rahat. (Farsça)
• Uzak. (Farsça)

vareste kılma

• Uzak kılma, kurtarma.

varestegi / varestegî

• Kurtulma, halâs bulma. (Farsça)
• Rahatlık, serbestlik. (Farsça)
• İlişiksizlik. (Farsça)

varta

• Her çukur yer. Uçurum.
• Kurtuluşun zor olduğu yer. Tehlike. Muhatara.

vasıta-i necat / vâsıta-i necat

• Kurtuluş vasıtası.

• Necat vasıtası. Kurtuluşa sebep.

vecar

• (Çoğulu: Vücür - Evcire) Sel suyunun oyduğu yer.
• Arslan ve kurt gibi vahşi hayvanların yatağı. İn.

vellas

• Kurt.

vesile-i necat

• Kurtuluş aracı.

vesilet-ün necat

• Kurtuluş vesilesi, kurtuluş sebebi.

vicar

• (Çoğulu: Vücur - Evcire) Sel suyunun oyduğu yer.
• Arslan ve kurt gibi vahşi hayvanların yatağı. İn.

vilayet-i kübra / vilâyet-i kübrâ

• Vehimden ve hayâlden kurtulma makâmı. Bu vilâyete, Vilâyet-i enbiyâ da denir.

vilayet-i sugra / vilâyet-i sugra

• Vehimden ve hayâlden kurtulamadan ilerlenen evliyâlık yolu. Buna Vilâyet-i evliyâ da denir.

visal / visâl

• (Vasıl. dan) Vâsıl olma. Sevdiğine ulaşma. Kavuşma. Ayrılıktan kurtulma.

• Kavuşma, sevdiğine ulaşma, ayrılıktan kurtulma.

vücür

• (Tekili: Vicâr) Arslan, ayı, kurt gibi vahşi hayvanların inleri.
• Sel sularının oyduğu yerler.

yuşa

• Hz. Musa'dan (A.S.) sonra peygamber olmuş ve Benî İsrail'i çöllerden kurtarmıştı. Ondan sonra pek çok reisler Yahudilerin idaresinde bulundu, bazan da hâkimsiz kalarak esaret hayatı yaşadılar. Tâ bir müddet sonra İsmail (A.S.) hâkim oldu. Onbir sene Benî İsrail'i idare etti. Sonra içlerinden bir mel

zevahiri kurtarmak / zevâhiri kurtarmak

• Görünümü, durumu kurtarmak.