ayat-ı hırz / âyât-ı hırz

• Okunduğunda veya üzerinde taşındığında Allahü teâlânın muhâfazasına (korumasına) kavuşmaya vesîle (sebeb) olan âyet-i kerîmeler.

işaret-i nass / işâret-i nass

• Nassın (âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîfin) görünen mânâsından başka, ayrıca maksûd olmayan, kastedilmeyen bir mânâyı da bildirmesi.

ishak aleyhisselam / ishâk aleyhisselâm

• Şam ve Filistin ahâlisine (halkına) gönderilen peygamberlerden. İbrâhim aleyhisselâmın ikinci oğlu olup, annesi hazret-i Sâre'dir. İbrâhim aleyhisselâmın dînini insanlara tebliğ etti. İsmi, Kur'ân-ı kerîmde on yedi yerde bildirilmiştir.

müteşabih ayet / müteşâbih âyet

• Mânâsı açık olmayan âyet-i kerîme. Çoğulu, müteşâbihâttır.

müteşabihat / müteşâbihât

• Mânâsı kapalı âyet-i kerîmeler ve hadîs-i şerîfler. Müteşâbihâta îmân etmeli, mânâsını Allahü teâlâya bırakmalıdır. Bunlar, Allahü teâlânın sevdiklerine bildirdiği sırların sembolleri, işâretleridir. Bunları anlıyanlar açıklamamışlardır.

a'la suresi / a'lâ suresi / a'lâ sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in seksenyedinci suresi olup Mekke-i Mükerreme'de nâzil olmuştur.

• Kur'ân-ı kerîmin seksen yedinci sûresi.

a'raf suresi / a'râf sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 7. suresidir. Mekke-i Mükerremede nâzil olmuştur. Suret-ül Mikat, Suret-ül Misak, Elif lâm mim sâd gibi isimleri de vardır.

• Kur'ân-ı kerîmin yedinci sûresi.

abese

• (Abs. den) Çehresini çattı, sureti kerih oldu (meâlinde).

abese suresi / abese sûresi

• Kur'an-ı Kerim'de sekseninci surenin ismi olup, Mekke-i Mükerreme'de nazil olmuştur. Saliha Suresi, Sefere Suresi de denilir.

• Kur'ân-ı kerîmin sekseninci sûresi. Mekke-i mükerremede nâzil oldu (indi). Kırk iki âyet-i kerîmedir. Birinci âyet-i kerîmede yüzçevirdi, iltifat etmedi mânâsına olan Abese lafzı sûreye isim olmuştur. Sûrede, Kur'ân-ı kerîmin Allahü teâlâ tarafından bir mev'ize (nasihat, öğüt) olduğu bildirilmekte,

adem / âdem

• Kur'ân-ı kerîmde ismi geçen peygamberlerden. Yeryüzünde yaratılan ilk insan ve ilk peygamber, bütün insanların babası.

adiyat suresi / âdiyat suresi / âdiyât sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 100. suresinin ismi olup, Medine-i Münevvere'de nâzil olmuştur.

• Kur'ân-ı kerîmin yüzüncü sûresi.

ahbar / ahbâr

• Haberler. Haberin çokluk şekli.
• Bir kavim, kabîle, şahıs, ülke, bölge, şehir veya bir hâdise hakkında nakledilen bilgiler.
• Allahü teâlânın, Kur'ân-ı kerîmde, geçmişte olanlara, gelecekte ve âhirette olacaklara dâir bildirdiği şeyler.

ahir-i feth / âhir-i feth

• Kur'ân-ı Kerimin 48. sûresi olan Fetih Sûresi'nin sonu.

ahkaf suresi / ahkâf sûresi

• Kur'an-ı Kerim'de kırkaltıncı sure olup Mekke-i Mükerreme'de nâzil olmuştur.

• Kur'ân-ı kerîmin kırk altıncı sûresi.

ahkam-ı ictihadiyye / ahkâm-ı ictihâdiyye

• Kur'ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîfte açıkça bildirilmeyip, müctehid denilen âlimlerin açıkça bildirilenlere benzeterek elde ettikleri hükümler.

ahkam-ı kur'aniye / ahkâm-ı kur'âniye

• Kur'ân-ı Kerim'in kat'i olan hükümleri, emirleri. (Farsça)

ahzab suresi / ahzâb sûresi

• Kur'ân-ı Kerimde otuzüçüncü surenin adı olup Medine-i Münevvere'de nâzil olmuştur.

• Kur'ân-ı kerîmin otuz üçüncü sûresi.

akval-i müfessirin / akvâl-i müfessirîn

• Kur'ân-ı Kerimi tefsir edip yorumlayan âlimlerin görüşleri.

al-i imran / âl-i imrân

• Kur'ân-ı Kerîm'in 3. sûresi.

al-i imran suresi / âl-i imran suresi / âl-i imrân sûresi

• Kur'an-ı Kerimin üçüncü suresinin ismi olup Medine-i Münevvere'de nâzil olmuştur. Bu sureye Eman, Kenz, Ma'niyye, Mücadele, İstiğfar Suresi ve Tayyibe de denilir.

• Kur'ân-ı kerîmin üçüncü sûresi.

alak suresi / alak sûresi / alâk sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in doksanaltıncı suresinin adıdır. İkra' Suresi de denilir. Mekke-i Mükerreme'de nâzil olmuştur.

• Kur'ân-ı kerîmin doksan altıncı sûresi.

• Kur'ân-ı Kerim'in 96. sûresi.

alay / آلَايْ

• (Ask.) 3-4 tabur piyade veya5 bölük süvari askerinden mürekkep kuvvet.
• Debdebe ve gösterişle yapılan tören, geçit resmi.
• Cemaat, topluluk, güruh, kalabalık, fevç.
• Fazla miktar, muhtelif ve müteaddit kişiler veya şeyler.

• Genel olarak üç taburdan oluşan askerî birlik.

• Beş bölük erden oluşan askerî topluluk.

• Dört taburdan oluşan askerî birlik.

alay emini

• Osmanlı İmparatorluğu zamanında bir alay askerin hesap işlerine bakan subay ki, binbaşıdan alt derecededir.

albay

• Yarbay ile tuğgeneral arasındaki askeri rütbede olan üstsubay.

alim / alîm / âlim

• Bilen. İlmi, ebedi ve ezeli olan Cenab-ı Hak. (Kur'an-ı Kerim'de bu isim 126 kerre zikredilir.)

• Bilen, ilim sâhibi.
• Her şeyi bilen mânâsına Allahü teâlânın sıfatlarından biri.
• Zamânın fen ve edebiyât bilgilerinde yetişmiş, Kur'ân-ı kerîmin ve yüzbinlerce hadîs-i şerîfin mânâsını ezberden bilen, İslâm'ın yirmi ana ilmi ve bunların kolları olan seksen ilminde mütehassıs (uzman),

amelde mezheb

• Mutlak müctehid denilen derin âlimin, Kur'ân-ı kerîm, hadîs-i şerîf, icmâ ve Eshâb-ı kirâma âit nakilleri esas alarak, iş ve ibâdetle ilgili hükmü açıkça bildirilmeyen husûslarda çıkardığı hükümlerin hepsi.

ameysel

• Arslan.
• Şişman, büyük deve.
• Kaftanını yere sürüyerek gezen tembel kimse.
• Uzun kuyruklu geyik.
• Enli nesne.
• Kerim, şerif nesne.

amme cüz'ü

• Amme Sûresiyle başlayan Kur'ân-ı Kerim'in son cüz'ü.

ankebut suresi / ankebût sûresi

• Kur'an-ı Kerimin yirmidokuzuncu suresidir. Mekkidir. (Allahtan başkasına güvenenlerin, dünyayı avlamak için kurdukları teşkilâtını bir örümcek ağına benzeten, örümcek meseli zikrolunan bir suredir.)

• Kur'ân-ı kerîmin yirmi dokuzuncu sûresi.

apolet

• Askerî üniformaların omuz kısmına takılan ve rütbeyi belirten sembol, işaret.

araz

• İşâret, alâmet.
• Tesâdüf, rast gelme.
• Kaza. Felâket. Zâtî olmayan hâl ve keyfiyet.
• Fls. Herhangi bir cevherin varlığı için zaruri olmayan vasıf. Meselâ: Şekerin beyaz rengi şekerin varlığı için zaruri değildir.

asabe

• Baba tarafından akrabâ, hısım. Allahü teâlânın Kur'ân-ı kerîmde hisse (pay) takdîr edip bildirdiği vârislerden (Eshâb-ı ferâizden) sonra gelen ve belli bir payı olmayıp artan malı almaya hak kazanan, ölene erkek vâsıtasıyla bağlanan erkek akrabâ veya bâzı durumlarda bunlar gibi vâris olan kadınlar.

asakir-i muntazama / asâkir-i muntazama

• Ordu askeri.

ashab-ı meratip

• Makam ve mevki sahipleri; siyasi, askeri ve ekonomik gücü elinde bulunduranlar.

aşir

• Onda bir. On kısma taksim edilen bir şeyin herbir parçası.
• Kur'an-ı Kerimin on cüz'ünden herbiri veya on âyetlik bir parçası.
• Dost, yardımcı, yardak.
• Koca.
• Kabile.
• Kötülükte yardımcılık eden.
• Sahip.
• Toz.

• Kur'ân-ı Kerimden on âyetten oluşan bir bölüm.

asker-gah / asker-gâh

• Asker kampı, askeriyeye ait kamp. (Farsça)

asker-i calud / asker-i câlûd

• Câlûd'un askeri, ordusu.

aşr

• (Aşir) On.
• On adetten birisini almak. On etmek.
• Kur'ân-ı Kerim'den on âyet mikdarı kısım.

• Kur'ân-ı Kerimden bir vesileyle okunan on âyet miktarı kısım.

• On. Bir cemâat içerisinde ve daha çok cemâatle kılınan namazlardan sonra Kur'ân-ı kerîmden sesli olarak okunan on âyet veya bu mikdara yakın bir bölüm.

• Kur'ân-ı Kerim'den on âyet miktarı okunan kısım.

asr suresi / asr sûresi

• Kur'ân-ı kerîmin yüz üçüncü sûresi.

asr-ı nüzul-i furkan

• Kur'an-ı Kerimin indiği dönem.

atb

• Hışım etmek.
• Fesad.
• İkrah olunan, kerih görülen.

ayet / âyet

• Alâmet, işâret, mûcize, ibret.
• Kur'ân-ı kerîmdeki sûreleri meydana getiren cümle veya cümleciklerden her biri. Çoğulu âyâttır.
• Allahü teâlânın varlığını, birliğini ve kudretini gösteren alâmet, ibret, işâret.
• Mûcize.

• Eser.
• Kimsenin inkâr edemiyeceği açık delil. Nişân. Alâmet. İşaret.
• Menzil, mekân.
• Kur'ân-ı Kerim'deki her bir cümle. Mânen uyanmağa, intibâha sebeb olan hâdise. (Kur'ân-ı Kerim'de 6666 âyet vardır.)

ayet-el kürsi / âyet-el kürsî

• Kur'ân-ı kerîmde Bekara sûresinin, fazîletiyle bilinen 255. âyet-i kerîmesi.

ayet-i hasbiye / âyet-i hasbiye

• "Allah bize yeter; O ne güzel Vekîl'dir" mânâsındaki "Hasbünallâhü ve ni'me'l-Vekîl" âyet-i kerimesi; Âl-i İmrân Sûresinin 173. âyeti.

ayet-i müdayene / âyet-i müdâyene

• Kur'an-ı Kerim'de (Sure-i Bakara, 281. âyet) borçlu ve alacaklı hakkındaki âyet. (Bu âyet vasatî olarak bir sahife uzunluğundadır.)

ayet-i muhkeme / âyet-i muhkeme

• Muhkem âyet. Çoğulu âyât-ı muhkemât'tır.
• Kur'ân-ı kerîm.
• Kur'ân-ı kerîmde mânâsı açık olan âyet-i kerîmelere verilen ad.

ayet-i nuriye / âyet-i nuriye

• Kur'ân-ı Kerim'in 24. sûresi olan Nur Sûresinin 35. âyeti.

ayn harfi

• Kur'ân-ı kerîmde Ömer-ül-Fârûk'un radıyallahü anh namaz kıldırırken, ayakta okumayı bitirip, rükû'a eğildiği yeri gösteren işâret. Ayn harfi hep âyet-i kerîmelerin sonunda bulunmaktadır.

bab-ı seraskeri / bab-ı seraskerî

• Osmanlı Devletinde askerlik işleriyle uğraşan bakanlık; askeriyenin başı.

bakara

• Sığır, inek.
• Kur'ân-ı Kerim'in ikinci sûresi: Bu sûrede yahudilere bir inek kurban etmeleri emredilip bu konuda geniş bilgi verildiğinden, sûre bu adı almıştır.

bakara suresi / bakara sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 2. Sûresi olup Medine-i Münevvere'de nâzil olmuştur. (Bu sûre, Mûsâ Aleyhisselâm'ın risâleti ile o milletin seciyelerine girmiş olan bakarperestlik mefküresini kesip öldürdüğünü, bir bakarın zebhi ile anlatır ve şu cüz'i hadise ile beşerin dünyevî menfaatlarına en çok vesile olan ş

bando

• Askeri mızıka takımı.

batıniyye

• Kur'an-ı Kerim'deki âyetlerin ve hadis-i şeriflerin zâhir ve âşikâr mânalarından ayrılarak, usûlsüz ve yanlış te'viller ile âyet ve hadislerin gizli ve sırlı mânalarını bulmak iddiasında olan sapık bir tarikat ve buna bağlı olanlar.Esasen âyet ve hadislerin ince, derin ve küllî mânalarını tefsir ve

begaya

• Askerin ön karakol takımı.

bekara (bakara) suresi / bekara (bakara) sûresi

• Kur'ân-ı kerîmin ikinci ve en uzun sûresi.

beled suresi / beled sûresi

• (El-beled) Kur'an-ı Kerim'de 90. sure olup Mekke-i Mükerreme'de nazil olmuştur.

• Kur'ân-ı kerîmin doksanıncı sûresi.

benul-ahyaf / benûl-ahyâf

• İslâm mîrâs hukûkunda Eshâb-ı ferâiz adı verilen (Allahü teâlânın Kur'ân-ı kerîmde hisselerini, paylarını bildirdiği) kimselerden ana bir erkek ve kız kardeşler.

berae suresi / berâe sûresi

• Kur'ân-ı kerîmin dokuzuncu sûresi. Tevbe sûresi de denir.

berriye

• Toprağa âit.
• Çöl. Beyaban. Sahra.
• Kara askeri. Piyade.

beşaret-i kur'aniye / beşaret-i kur'âniye

• Kur'ân-ı Kerimin müjdesi.

beyyine

• Açık delîl.
• Kur'ân-ı kerîm.
• Mûcize.
• Delil, şâhid.
• Âdil olan iki erkek veya bir erkek ile iki kadın şâhid.
• Peygamber efendimizin isimlerinden.

beyyine suresi / beyyine sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 98. suresi olup "Kayyime, Münfekkin, Beriyye, Lemyekün" Sûresi gibi isimlerle de söylenir.

• Kur'ân-ı kerîmin doksan sekizinci sûresi.

biat-ı rıdvan

• Kur'an-ı Kerim'in 48. Sûresi olan Fetih Sûresinde zikri geçen, Hz. Peygamber'e (A.S.M.) bağlılıklarını bildiren sahabelerin biatlarıdır. 1400 veya daha fazla olduğu bildirilir. Bu cemaata Ashab-ı Rıdvan da denir. (R.A.)

bölük

• Takımlardan oluşan, üçü veya dördü bir tabur meydana getiren askerî birlik.

buhari-işerif / buhârî-işerîf

• İslâm dîninde Kur'ân-ı kerîmden sonra en kıymetli, en üstün kitap. Kütüb-i sitte adı verilen meşhur altı hadîs kitabının birincisi.

bürt

• Nebat şekeri. Zelil, aşağılık kimse.
• Balta.

büruc suresi / bürûc sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 85. suresi olup Mekke-i Mükerreme'de nazil olmuştur.

• Kur'ân-ı kerîmin seksen beşinci sûresi.

ca'l

• Yaratmak, halk.
• Almak.
• İş işlemek. Yapmak.
• Bu kelime Kur'ân-ı Kerim'de onüç vecihle kullanılmıştır:1- Tafak ve ahz (inşâ ve ikbal) mânasına; bir işi işlemeğe müteveccih olup başlamak ve işler olmak.2- Halketmek, yaratmak.3- Kavl ve irsal.4- Tehiyye ve tesviye (tanzim

cahil / câhil

• Allahü teâlâyı unutmuş olan; gâfil, bilgisiz. Allahü teâlâ Kur'ân-ı kerîmde meâlen buyurdu ki:
• İlmiyle amel etmeyen.

cami-i kur'an

• Kur'an-ı Kerim'i toplayan mânâsında olup, Halife Hz. Osman (R.A.) kasdedilir.

casiye suresi / câsiye suresi / câsiye sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 45. sûresi olup Mekke-i Mükerreme'de nâzil olmuştur. Şeriat, Dehir Suresi de denir.

• Kur'ân-ı kerîmin kırk beşinci sûresi. Hâ-mîm de denir.

casus

• (Çoğulu: Cevâsis) Hafiye. Gizli sırları haber veren. Kendi asıl şahsiyetini gizleyip, kendini iyi şahsiyet şeklinde göstererek ve gizli yollarla bir devletin askeri, siyasi ve mâli durumlarına dair haberleri başka bir devlet menfaatına olarak toplayıp bildiren kimse.

cebb

• Bir kimsenin zekerini ve hayasını kesip hadım etmek.
• Devenin hörgücünü kesmek.
• Kökünden kesmek.

cemaat-i askeriye

• Askerî birlikler.

ceyş

• Asker, ordu. En az dörtyüz nefer süvari ve piyadeden müteşekkil bir askeri kıt'a.
• Dolup taşmak.
• Ses, sadâ.

ceyş-ül azim / ceyş-ül azîm

• Büyük ordu. Binikiyüz kişilik askeri kuvvet.

cezalet-i nazmiye

• Kur'an-ı Kerim'deki kelime ve harflerin harika bir ahenk ve münâsebet ile nazm ve tertibindeki cezâlet.

cezm

• (Cezim) Kat'î karar. Yemin. Kararlaştırmak.
• Kesmek.
• Niyet. Tahmin. Takdir.
• İlzam.
• İcâbe.
• Gr: Arabçada kelime sonundaki harfi sâkin okumak. Kur'ân-ı Kerim okurken harfleri yerlerine vaz'edip mahrecinden çıkarırken tâne tâne, fesahat, beyan ve teenni ve

cim secavendi / cim secâvendi

• Kur'ân-ı Kerim'deki durma yerlerinden biri. Bu secâvendde durmak veya geçmek caizdir.

cinn suresi / cinn sûresi

• Kur'ân-ı Kerim'in 72. sûresi olup Mekke-i Mükerreme'de nâzil olmuştur.

cum'a suresi / cum'a sûresi / cum'â sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 62. ve Medine-i Münevvere'de nâzil olan sûresi.

• Kur'ân-ı kerîmin altmış ikinci sûresi.

cürdan

• At ve eşek zekeri.

cüz

• Kısım, parça. Bir şeyin bir parçası.
• Kitab forması.
• Küllün mukabili.
• Kur'ân-ı Kerim'in otuzda bir parçası.
• Kanaat. İktifâ eylemek.
• Düğümü sağlam yapmak. Bir şeyi pekiştirip muhkem kılmak.
• Kız evlâdı.

cüzhan

• Kur'ân-ı Kerim cüzlerini okuyan kimse. (Farsça)

dabire

• Askerin bozulması.

dar-ı şura-yı askeri / dâr-ı şura-yı askerî

• 1296 yılında lağvolunan bu yüksek askeri meclis 1253 yılının muharrem ayında kurulmuştu. 1259 tarihinde çıkarılan kanun ile vazifesi tesbit edildi. Askeri ve mülki ricâlden onbir daimi, altı tane ise geçici azası bulunan bu mecliste bir reis ve bir de müftü yer alıyordu.

davud / dâvud

• Kur'an-ı Kerim'de ismi geçer ve Benî İsrail Peygamberlerindendir. Hz. Süleyman'ın (A.S.) babasıdır. Hem Peygamber, hem Sultandı. İbranice Zebur kitabı kendisine nâzil olmuştur. Sesi çok güzeldi. M.Ö. 1010 da vefat ettiği nakledilir.

davud aleyhisselam / dâvûd aleyhisselâm

• Kur'ân-ı kerîmde adı geçen ve İsrâiloğullarına gönderilen peygamberlerden. Hem peygamber, hem sultân yâni hükümdâr idi. Soyu Yâkûb aleyhisselâmın Yehûda adlı oğluna ulaşır. Süleymân aleyhisselâmın babasıdır. Kudüs'te doğdu. Orada yaşadı ve orada vefât etti.

deber

• Savaşırken askerin bozulması, bozguna uğraması.

debre

• (Çoğulu: Deberât-Dibâr-Edbür) Savaşırken askerin bozulması.
• Bir evlek yer.
• Vaktinden sonra gelmek.

deha-yı askeri / dehâ-yı askerî

• Askerî dehâ, yüksek zekâ.

dehmus

• Cömert kişi. Kerim kimse.

dehr suresi / dehr sûresi

• Kur'ân-ı Kerim'in 76. suresi olup Sure-i İnsan, Ebrar, Emşac, Hel Etâ Suresi de denir.

• Kur'ân-ı kerîmin yetmiş altıncı sûresi. İnsan sûresi ve Hel'etâ da denir.

delailü'l-i'caz / delâilü'l-i'câz

• Abdülkâhir-i Cürcânî'nin, Kur'ân-ı Kerim'in edebî yönünü anlattığı bir eseri.

delalet-i nass / delâlet-i nass

• Nassın delâleti. Nass'da (Kur'ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîfte) zikredilen şeyin hükmünün, müşterek (ortak) illet sebebiyle zikredilmeyen şey hakkında da sâbit olduğuna delâlet etmesi. Bâzı âlimler delâlet-i nass'a, kıyâs-ı celî(açık kıyâs) demişlerdir.

delil-i kat'i / delîl-i kat'î

• Mânâsı açıkça anlaşılan âyet-i kerîme ve tevâtürle bildirilmiş olan hadîs-i şerîf. Bunlar, farzlar ile haramları bildirirler. Kesin delil.

delil-i nakli / delil-i naklî

• Naklî delil, Kitabî delil. Kur'ân-ı Kerim ve Hadis-i şeriflere istinad eden delil.

delil-i zanni / delîl-i zannî

• Mânâsı açıkça anlaşılmayan, tek bir mânâya, delâlet etmeyen âyet-i kerîme ve tek bir Sahâbî tarafından bildirilen, mânâsı açık hadîs-i şerîf.

dellal-ı kitab-ı mübin / dellâl-ı kitab-ı mübîn

• Bütün hakikatleri açıklayan Kur'ân-ı Kerimdeki gizil sırları insanlara duyuran.

devair-i askeriye / devâir-i askeriye

• Askerî daireler.

• Askerî daireler.

devr-han

• Kur'an-ı Kerim'i devamlı okuyup devreden kişi. (Farsça)

dirayet tefsiri / dirâyet tefsîri

• Resûlullah'tan sallallahü aleyhi ve sellem gelen rivâyetler (açıklamalar) esas alınarak, Kur'ân-ı kerîmin lisan bilgilerine ve zamanın fen bilgilerine, aklî ilimlere göre yapılan açıklaması. Bu tefsîre ma'kul, re'y tefsîri ve te'vîl de denir.

divan-ı harp

• Askerî mahkeme.

divanıharb / divânıharb

• Askeri mahkeme.

duh

• Kız, kerime, duhter. (Farsça)
• Havai fişek. (Farsça)
• Hasır otu, hasır sazı. (Farsça)

duha

• Kuşluk vakti.
• Güneş.
• Vuzuh ve beyan.
• Kur'ân-ı Kerim'in 93. Suresinin adı. Vedduhâ da denir.

duha suresi / duhâ sûresi

• Kur'ân-ı kerîmin doksan üçüncü sûresi.

duhan

• Duman. Tütün.
• Kur'an-ı Kerim'in 44. suresinin adı.
• Mc: Gaflet ve dalâlet dumanı ki, hakikatların görünmesine mâni olur. Arap lisanında galib olan şerre, duhan tesmiye ederler.
• Kıtlık ve kuraklık.

duhan suresi / duhân sûresi

• Kur'ân-ı kerîmin kırk dördüncü sûresi.

duht

• Kız, kerime. (Farsça)

dümdar

• Askerlikte arttaki emniyeti te'minle vazifeli, geriden gelen ve askeri tâkib eden birlik. Ordunun geriden emniyet kuvveti. (Farsça)
• Mc: Son zamanlarda gelen büyük evliyâullah. (Farsça)

ebced hesabı

• Ebced harf tertibinde görüldüğü gibi, Kur'ân-ı Kerim daha nâzil olmadan harflere rakam değeri verilerek tarih yazılır ve hâdiseler kaydedilirdi. Bundan böyle Arab, Fars ve Türk Ebediyatında hâdiselerin tarihleri Ebced hesâbı ile yazılırdı. Birçok muharebe, zafer, büyüklerin doğum ve ölümü, yüksek me

ebluç

• Ezilmiş tozşekeri. Nebat şekeri. (Farsça)

ecza / eczâ

• Cüzler.
• Eczacılıkta kullanılan maddeler.
• Bir kitabın parçaları. Kur'ân-ı Kerim'in cüzleri.

ecza-yı şerife / eczâ-yı şerife

• Kur'ân-ı Kerim'i meydana getiren otuz cüz.

edeb-i furkani / edeb-i furkanî

• Hak ile batılı, doğru ile yanlışı ayıran Kur'ân-ı Kerim'in ortaya koyduğu bir ahlâk kuralı.

edille-i erbaa

• (Edille-i şer'iye) Fık: Fıkıh ilminin istinad ettiği deliller: Kitab (yani Kur'an-ı Kerim'deki deliller), sünnet, icma-ı ümmet ve kıyas-ı fukaha. (Usul-ü erbaa ve edille-i asliye tabirleri de aynı mânada kullanılır.)

efsun / efsûn

• Fen yolu ile tecrübe edilmemiş maddeler ve Kur'ân-ı kerîmden olmayan, mânâsız yazılar kullanmak. Mânâsı bilinmeyen ve îmânın gitmesine sebeb olan şeyleri okumak.

ekarim

• (Tekili: Kerim) Kerem sâhibi olanlar.

ekreh

• Çok iğrenç, en kerih.

ekreh-i mahlukat

• Mahlukların en kerihi, en iğrenci.

ekrem

• Çok cömert, daha kerim, en kerim.

• Daha kerim, en iyi.

ekremü'l-ekremin / ekremü'l-ekremîn

• Cömertlerin en cömerdi. Çok kerim, çok cömert olan Allah.

el-bakara suresi / el-bakara sûresi

• Kur'ân-ı Kerimin 2. suresi.

el-fatiha

• Kur'ân-ı Kerim'in birinci suresinin adı olup bu sureyi okumaya işâret için söylenir.

el-furkan

• Kur'ân-ı Kerim.

el-hüda / el-hüdâ

• Hidayet, Kur'ân-ı Kerim.

el-kerim / el-kerîm

• (Bak. KERÎM)

eleng

• Sur, duvar, siper. (Farsça)
• Kale ve istihkâm askeri. (Farsça)

elest

• Rabbiniz değil miyim? (meâlinde olan âyet-i kerimenin kısaltılmış işaretidir.)

elyesa' aleyhisselam; / elyesa' aleyhisselâm;

• İsrâiloğullarına gönderilen peygamberlerden. İlyâs aleyhisselâmdan sonra peygamber olarak gönderilmiş ve Mûsâ aleyhisselâmın dînini yaymakla vazîfelendirilmişti. İsmi Kur'ân-ı kerîmde bildirilmiştir.

en'am

• Deve, sığır, koyun gibi hayvanlar.
• Kur'ân-ı Kerimin altıncı Suresinin adı ve bir kısım Kur'ân âyetlerinden ve Surelerinden müteşekkil dua kitabı.

en'am suresi / en'âm sûresi

• Kur'ân-ı kerîmin altıncı sûresi.

enbiya / enbiyâ

• Nebiler, peygamberler.
• Kur'ân-ı Kerimin 21. sûresi.

enbiya suresi / enbiyâ sûresi

• Kur'ân-ı Kerim'in 21.suresi olup Mekke-i Mükerreme'de nazil olmuştur.

• Kur'ân-ı kerîmin yirmi birinci sûresi.

enfal / enfâl

• Kur'ân-ı Kerimin 8. sûresi.

• "Nefel"in çoğulu. Harpte düşmandan alınan mallar, ganimetler. Kur'ân-ı Kerim'in 8. Sûresi.

enfal suresi / enfâl sûresi

• Kur'ân-ı Kerim'in 8. suresidir.

• Kur'ân-ı kerîmin sekizinci sûresi.

esbab-ı nüzul / esbâb-ı nüzûl

• İnmesinin sebebleri.
• Kur'an-ı Kerim âyetlerinin gelmesine (Cebrail Aleyhisselâm vasıtası ile indirilmesine) sebeb olan hâdiseler.

• Kur'ân-ı kerîm âyetlerinin, Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellem efendimize indiriliş sebebleri.

eser-i tefsir / eser-i tefsîr

• Tefsîr eseri; Kur'ân-ı Kerimi mânâ bakımından açıklayan, yorumlayan kitap.

eshab-ı feraiz / eshâb-ı ferâiz

• Ölen bir kimsenin mîrâsına (geriye bıraktığı mala) vâris (hak sâhibi) olan ve Allahü teâlânın Kur'ân-ı kerîmde hisselerini (paylarını) bildirdiği dördü erkek, sekizi kadın on iki kişi.

eshab-ı kehf / eshâb-ı kehf

• Mağara arkadaşları; Îsâ aleyhisselâmdan sonra din düşmanları her tarafı kapladığı bir zamanda, dinlerini korumak için her şeylerini terk edip, hicret eden ve Efsûs (Tarsus)'daki mağarada bulunan yedi kişi ile Kıtmîr adındaki köpekleri. Kur'ân-ı kerîm de Kehf sûresinde kıssaları uzun bildirilmektedir

esma-i hüsna / esmâ-i hüsnâ

• Güzel isimler. Allahü teâlânın Kur'ân-ı kerîmde bildirilen doksan dokuz ism-i şerîfi.

esrar-ı kitabullah

• Allah'ın kitabı olan Kur'ân-ı Kerim.

evsat-ı mufassal / evsât-ı mufassal

• Kur'ân-ı Kerimin 86. suresi olan Tarık Suresinden 98. sure olan Beyyine Suresinin sonuna kadar olan surelerdir.

eyyam-ı ilahiye / eyyâm-ı ilâhiye

• İlâhi günler; Kur'ân-ı Kerîmin bahsettiği günler.

eyyam-ı kur'aniye

• Kur'an-ı Kerim'e göre olan günler (...Semavatta herhangi bir kürenin kendi etrafında bir defa dönmesi ile gün; mensub olduğu seyyarenin etrafında bir defa dönmesi ile de senesi meydana gelir. Her yıldızın kendine göre bir günü ve senesi vardır. Meselâ: Şems-üş-şumusun bir günü ellibin sene ve Şi'ra

eyyub / eyyûb

• (A.S.) : Kur'ân-ı Kerim'de ismi geçen İshak Aleyhisselâm'ın oğlu olan Ays'ın evlâdından Eyyûb Aleyhisselâm, bir peygamber idi. Pek çok malı ve Şam tarafında çok mülkü vardı. Her makbul kulunu ve peygamberini Allah imtihana çektiği gibi onu da denedi. Cümle emlâki emvâli elinden gitti. O yine şükrett

eyyub aleyhisselam / eyyûb aleyhisselâm

• Kur'ân-ı kerîmde adı geçen peygamberlerden.

ez-zikr

• Kur'ân-ı Kerim'in adlarından biri.

eza

• Ticarette kaybetme, zarar etme.
• Kibir ve gururunu bıraktırma.
• Sıkıntı, eziyet, zulüm, cevr, sitem, renc, incinmek. İnsanın kerih görüp mahzun olduğu şey.
• Hayır ve sadaka yoluyla mal vermede gururlanmak. Tetavül etmek.

fabrika-i askeriye

• Bir fabrikaya benzeyen askeriye müessesesi.

fakih / fakîh

• Fıkıh âlimi. Dînin amelî (yapılacak işlerle ilgili) hükümlerinde mütehassıs âlim. Çoğulu fukahâdır.
• Müctehid. Kur'ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açıkca bildirilmemiş olan hükümleri, açık ve geniş olarak bildirilenlere benzeterek meydana çıkarabilen derin âlim. İctihâd derecesine

fariza / farîza

• Namaz, oruç, zekât gibi kesin delil (mânâsı açık olan âyet-i kerîme) ile bildirilen emirler.
• Miktârı bildirilen vârislerden her birine düşen hisse. Mîrâs payı.

farz

• Allahü teâlânın Kur'ân-ı kerîmde yapılmasını açıkca bildirdiği emirler.

fasıla / fâsıla

• Aralık, ara, bölme.
• Ayıran, bölen, Kur'ân-ı Kerim âyetlerinin sonları.

fatiha / fâtiha / fâtihâ

• Bir şeyin başlangıcı, ibtidası.
• Mübaşeret. Başlamak.
• Karar vermek.
• Bir duânın sonunda veya duâya başlarken Fâtiha Suresini okumayı hatırlatan ifade.
• Kur'an-ı Kerim'in birinci suresi.

• Kur'ân-ı Kerimin 1. sûresi.

fatiha suresi / fâtiha sûresi

• Kur'ân-ı kerîmin birinci sûresi.

fatiha-i şerife / fâtiha-i şerife

• Kur'ân-ı Kerimin ilk sûresi olan Fâtiha Sûresi.

fatır suresi / fâtır suresi / fâtır sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 35. suresi. Melâike Suresi de denir. Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin otuz beşinci sûresi. Melâike sûresi de denilmektedir.

fecr suresi / fecr sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 89. suresi.

• Kur'ân-ı kerîmin seksen dokuzuncu sûresi.

fehil / fehîl

• Kerim, cömert adam. Ulu ve kuvvetli kimse.

felak suresi / felak sûresi

• Kur'an-ı Kerim'de 113. suredir. Nâs Suresiyle beraber ikisine Muavvezeyn; İhlâs suresi ile beraber olursa üçüne Muavvezât adı verilir.

• Kur'ân-ı kerîmin yüz on üçüncü sûresi.

fell

• (Çoğulu: Fülül - Eflâl) Gedik, rahne.
• Yaralamak.
• Cenkte askeri bozmak. Harbdeki askerin bozulması.
• Kılınç yüzündeki açılan gedik.
• Susuz kır yer.
• Güruh, cemaat.
• Muvakkat delilik.

fenik

• (Çoğulu: Finak-Efnâk) Gayet kerim ve necip olan.

ferik

• İnsan topluluğu, cemaat.
• Askerî kolordu kumandanı.
• Körpe, buğday tanesinin yarı olgunu, firik.

ferikayn / ferîkayn

• İki mukabil taraf, iki askeri fırka.

ferman-ı azam / fermân-ı âzam

• En büyük buyruk olan Kur'ân-ı Kerim.

ferman-ı rahman / ferman-ı rahmân

• Rahmân olan Allah'ın buyruğu, Kur'ân-ı Kerim.

ferman-ı risalet / fermân-ı risalet

• Peygamberlik fermânı, buyruğu; Hz. Muhammed'in (a.s.m.) bütün cin ve insanlara tebliğ ettiği Kur'ân-ı Kerim.

fetih suresi / fetih sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 48. suresi.

• Kur'ân-ı kerîmin kırk sekizinci sûresi.

fezaze

• Ahlâkı kaba ve kerih olmak.

fıkıh usulü / fıkıh usûlü

• Fıkıh bilgilerinin âyet-i kerîmelerden ve hadîs-i şerîflerden nâsıl çıkarıldığını öğreten ilim.

fil suresi / fîl sûresi

• Kur'an-ı Kerim'de 105. sure olup Mekke-i Mükerreme'de nâzil olmuştur.

• Kur'ân-ı kerîmin yüz beşinci sûresi.

fırka-i askeriye

• Askerî fırka, tümen.

fırka-i dalle / fırka-i dâlle

• Âyet-i kerîmelere ve hadîs-i şerîflere kendi görüş ve akıllarına göre mânâ vererek, doğru yoldan ayrılıp dalâlete (yanlış ve bozuk yollara) sapmış fırkalardan her biri.

fırka-i naciye / fırka-i nâciye

• Kur'an-ı Kerim'e ve Sünnet-i Seniyeye sıkı sıkıya bağlı olup Ehl-i Sünnet ve Cemaat yolundan ayrılmayan müslümanlar. Bunlar kıyamete kadar lütf-u İlahî ile devam eder.

forma

• Cüz. Kısım. Parça. (Fransızca)
• Şekil. Biçim. Askeri nişan. Rütbe işareti. (Fransızca)
• Bükülünce 8, 16, 32 sayfa olan kitap dizgisi. (Fransızca)

furkan

• Hak ile bâtılı birbirinden ayıran. İyi ile kötüyü, doğru ile yanlışı farkedip ayıran.
• Kur'an-ı Kerim.
• Kur'an-ı Kerim'in 25. suresinin ismi.

• Hak ile batılı ayırmak, iyi ile kötüyü ayırd etmek.
• Kur'ân-ı Kerim'in adlarından biri.

furkan suresi / furkân sûresi

• Kur'ân-ı kerîmin yirmi beşinci sûresi.

furkan-ı ahkem

• Doğruyu yanlıştan en hikmetli ve sağlam şekilde ayıran Kur'ân-ı Kerim.

furkan-ı azim / furkan-ı azîm

• Hakkı bâtıldan ayıran en büyük ve muazzam kitap olan Kur'ân-ı Kerim.

fussilet suresi / fussilet sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 41. suresidir. Mekkî'dir. Secde, Sure-i Akvat ve Mesabih Suresi de denir.

• Kur'ân-ı kerîmin kırk birinci sûresi. Secde sûresi ve Hâ mîm de denir.

garnizon

• Bir şehir veya müstahkem mevkideki birliklerin tamamı. (Fransızca)
• Askeri birliklerin bulunduğu şehir. (Fransızca)

• Askerî birliklerin bulunduğu yer.

gaşiye suresi / gâşiye sûresi

• Kur'an-ı Kerim'de 88. suredir. Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin seksen sekizinci sûresi.

gayb

• Hazır olmama, gizli kalma. Hazır olmayan gizli kalan, görünmeyen.
• Âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîflerde bildirilmeyen, his organları, tecrübe ve hesâb ile anlaşılmayan gizli şeyler.
• Akıl ve his (duyu) organları ile bilinemeyip, ancak peygamberlerin haber vermesi ile bilinen, Allahü teâ

gaydak

• Geniş.
• Yumuşak.
• Kerim kişi. İyi huylu kimse.
• Keler yavrusu.
• Büluğ çağına varmamış çocuk.

gulfe

• Zekerin sünnet edilecek derisi.

gurmul

• (Çoğulu: Garâmil) Erkek eşek.
• At zekeri.

habl-ül metin

• Sağlam ip.
• Mc: İslamiyet. Kur'an-ı Kerim.

hablü'l-metin

• Sağlam ip. İslâ-miyet, Kur'ân-ı Kerim.

hablullah

• Allah'ın ipi. Kur'an-ı Kerim. Allah'a kavuşma vasıtası. İhlâs. İtaat. Cemaat.

• Allahü teâlânın ipi, Kur'ân-ı kerîm veya İslâm dîni.

hablülmetin

• Sağlam ip; İslâmiyet, Kur'ân-ı Kerim ve Sünnet.

hac

• Kur'ân-ı Kerimin 22. sûresi.

hac suresi / hac sûresi

• Kur'ân-ı kerîmin yirmi ikinci sûresi.

hacc suresi

• Kur'an-ı Kerim'in 22. suresidir.

hadid suresi / hadîd sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 57. suresi.

• Kur'ân-ı kerîmin elli yedinci sûresi.

hadim-i furkan / hâdim-i furkan

• Hak ile batılı birbirinden ayıran Kur'ân-ı Kerimin hizmetkârı.

hadis-i kavi / hadîs-i kavî

• Resûlullah efendimizin, söyledikten sonra, peşinden bir âyet-i kerîme okuduğu hadîs-i şerîfler.

hadis-i kudsi / hadîs-i kudsî

• Peygamber Efendimiz (a.s.m.), Cenâb-ı Haktan "Allah Teâlâ şöyle buyurmuştur" diyerek rivayet ettiği (naklettiği) Kur'ân-ı Kerîm dışındaki sözler.

hafız / hâfız

• Kur'ân-ı Kerim'i tamamen ezbere okuyan.
• Kur'an-ı Kerim'in mânası ile beraber her şeyini yaşamaya ve muhafazaya çalışan.
• Muhafaza eden. Koruyan. Hıfzeden.

hafız mektebi

• Kur'ân-ı Kerimi ezberlemek için gidilen okul.

hafız-ı kur'an / hâfız-ı kur'ân

• Kur'ân-ı kerîmi ezbere bilen.

• Kur'ân-ı Kerimi ezberleyen.

hakayık-ı seb'a

• Yedi hakikat. Fatiha suresinin yedi âyeti. İmanın altı şartı ve İslâmiyet ile yedi olan mühim hakikatlar. Kur'an-ı Kerim'in yedi vechile hârika olması gibi hakikatlar.

hakka suresi / hâkka suresi / hâkka sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 69. suresi olup Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin altmış dokuzuncu sûresi.

hakkaniyet-i kur'aniye / hakkaniyet-i kur'âniye

• Kur'ân-ı Kerimin doğruluğu, gerçekçiliği.

halife-i adile / halîfe-i âdile

• Halîfe olacağı, âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîfin işâreti ile anlaşılan halîfe. Hazret-i Ebû Bekr'in halîfeliği böyledir.

halife-i raşide / halîfe-i râşide

• İnsanlara, İslâm dînini anlatma vazîfesini Peygamber efendimiz gibi yapan ve âyet-i kerîmelerde veya hadîs-i şerîflerde halîfe olacağı işâret olunan halîfe. Buna, Halîfe-i âdile de denir.

hamd-i zekeriyya-yı rahmet

• Hz. Zekeriyya'nın (a.s.) rahmete vesile olan hamd ve şükrü.

hanifen müslimen / hanîfen müslimen

• Allah'ı bir olarak tanıyan dosdoğru bir Müslüman (Kur'ân-ı Kerimde Hz. İbrahim için söylenen bir ibare).

haram / harâm

• Allahü teâlânın Kur'ân-ı kerîmde yapmayınız diye açıkça yasak ettiği şeyler.

harbiye

• Harble ilgili, askeri okul.

harun aleyhisselam / hârûn aleyhisselâm

• Kur'ân-ı kerîm'de adı geçen peygamberlerden.

harut ve marut

• Kur'an-ı Kerim'de ismi geçen iki meleğin ismidir.

haşr suresi / haşr sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 59. suresi olup Medine-i Münevvere'de nâzil olmuştur.

• Kur'ân-ı kerîmin elli dokuzuncu sûresi.

hatm

• Hitâma erdirmek, bitirmek. Kur'an-ı Kerim'i veya herhangi bir şeyi sonuna kadar okuyup bitirmek.
• Mühürleme. Mühürlenme.

• Kur'ân-ı kerîmi başından (Fâtiha sûresinden başlıyarak) sonuna (Nâs sûresine) kadar okumak.

hatme

• Baştan aşağı (bütün Kur'ân-ı Kerimi) okuyup bitirmek.
• Bir arada muayyen bir şeyi okuyup bitirmek.

hatme-i kur'aniye / hatme-i kur'âniye

• Kur'ân'ın hatmi; Kur'ân-ı Kerimi baştan sona okuyup bitirme.

haysiyet-i askeriye

• Askerî şeref, onur ve itibar.

hazret-i kur'an / hazret-i kur'ân

• Kur'ân-ı Kerim.

hehca'

• Kerim, cömert kimse.

hican

• İyi, kerim kimse.
• Güzel ve beyaz deve.

hicr

• Kur'ân-ı Kerimin 15. sûresi.

hicr suresi / hicr sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 15. suresidir.

• Kur'ân-ı kerîmin on beşinci sûresi.

hidemat-ı imaniye

• İmâni hizmetler. (Kur'an-ı Kerim'i ve mânâsını öğrenmeğe vesile olmak; imâni şüphelerin giderilmesine çalışmak; İslâmiyetin, hak din olduğunu isbat etmek veya isbâta vesile olmak gibi.) Görülen hizmetler. Eşyanın ve mahlukatın lisan-ı hâl ile esmâ-i İlâhiyeye ait yaptıkları tesbih ve ibadetleri.

hıfz-ı kur'an

• Kur'an-ı Kerim'i tamamıyla ezberleme.

hırk

• Cömert, kerim.

hırrik

• (Çoğulu: Ehrak - Hurrak - Huruk) Cömerd, kerim. Zarif.

hırz ayetleri / hırz âyetleri

• Okunduğunda veya üzerinde taşındığında Allahü teâlânın muhâfazasına (korumasına) kavuşmaya vesîle (sebeb) olduğu bildirilen âyet-i kerîmeler.

hissiyat-ı askeriye

• Askerî duygular, hisler.

hizb

• Bölük, taraftar.
• Kur'ân-ı kerîmin yirmi sayfadan meydana gelen cüzlerinin dörtte biri olan beş sahife.

hizbullah

• Allah için din uğrunda ciddi gayret sâhibi olan ve din düşmanlarıyla aslâ hakiki dost olmayan mücahid cemaat. "Hizb-ül Kur'an" tabiri de aynı mânada kullanılır. (Kur'an-ı Kerim'de 5:56 ve 58:22 âyetlerinde zikredilir.)

hızır

• İkinci tabaka-i hayat mertebesine mazhar olan ve Kur'an-ı Kerim tefsirlerinde ismi zikredilen bir zât-ı kerim.

hizmet-i neşriye

• Kur'ân-ı Kerimin hakikatlerini yayma hizmeti.

hucurat suresi / hucurât sûresi

• Kur'an-ı Kerim'de 49. suredir. Medine-i Münevvere'de nâzil olmuştur.

• Kur'ân-ı kerîmin kırk dokuzuncu sûresi.

hud / hûd

• Kur'ân-ı Kerimin 11. sûresi.

hud aleyhisselam / hûd aleyhisselâm

• Kur'ân-ı kerîmde ismi geçen peygamberlerden.

hud suresi / hûd sûresi

• Kur'an-ı Kerim'de 11. sure olup Mekke-i Mükerreme'de nâzil olmuştur.

• Kur'ân-ı kerîmin on birinci sûresi. Mekke-i mükerremede indi. Yüz yirmi üç âyet-i kerîmedir.

hüda

• Doğru yol göstermek.
• Doğruluk. Hidâyet.
• Kur'ân-ı Kerimin bir ismi.

• Doğru yol gösterme.
• Hidayet etme.
• Kur'ân-ı Kerim'in adlarından biri.

hükm-i şer'i / hükm-i şer'î

• Kur'an-ı Kerim'e ve Din-i İslâm'a uygun kanun ile verilen karar. Şeriatın hükmü.

huluk-ı azim / huluk-ı azîm

• Kur'ân-ı kerîmin bildirdiği ve Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem sâhib olduğu güzel huylar.

hümeze suresi / hümeze sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 104. suresi olup Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin yüz dördüncü sûresi.

huruf-ı mukattaa / hurûf-ı mukattaa

• Kur'ân-ı kerîmde bâzı sûre başlarında bulunan ve mânâsı açık olmayan ikisi üçü bir arada veya tek başına yazılı harfler. Elif lâm mîm, Yâsîn, Elîf lâm râ... gibi.

huruf-u mu'ceme

• Gr: Kur'an-ı Kerim harflerindeki noktalı harfler.

huruf-ul mukattaa

• Gr: Kur'an-ı Kerim'de sure başlarında bulunan, kesik kesik, ikisi üçü birleşik veya tek başına yazılı hafler. Elif Lâm Mim, Yâ Sin, Elif Lâm Râ... gibi. Bunlar İlahî birer şifre olup, mânalarını anlayanlar Resul-ü Ekrem (A.S.M.) ve O'nun vârisleridir.

hutuvat-ı sitte

• Altı adım. (Kur'an-ı Kerim'deki "Hutuvat-üş şeytan" tabirinden istifaze ile, şeytanların ve onların insî mümessilleri olan şerir insanların fitnekâr ve dalâlete sevkedici adımları, izleri ve desiseleri gibi mânalarla alâkalı olarak "bir mühim eser"e verilen isim) Şeytanın altı desisesi.

iane-i askeriye

• Tanzimattan sonra cizye yerine Hristiyan tebeadan alınan vergi. Bu vergi sonradan "bedel-i askerî" adını almış ve 1908 Temmuz inkılâbına kadar devam etmiştir.

ibaret-inass / ibâret-inass

• Mânâya delâleti bakımından lafzın dört kısmından biri. Nassın (âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîfin) yalnız ibâresinden anlaşılan mânâya delâlet etmesi.

ibn-i cevzi / ibn-i cevzî

• (Hi: 508-597) El-Muğni isimli Kur'an-ı Kerim tefsiri vardır. Hanbelî fıkhı ve tarihî bilgilerde muhakkik âlimlerdendir. Ebu-l Ferec İbn-i Cevzî diye de meşhurdur.

ibn-i mes'ud

• Ebu Abdurrahman Abdullah Bin Mes'ud da denir. (R.A.)şeref-i İslâm ile müşerref olanların altıncısıdır. Bütün gazvelere iştirak etmiştir. Dâimî surette huzur-u Risalette bulunduğundan Kur'an-ı Kerim'i herkesten iyi öğrendiği gibi, pekçok hadis de işitmiş ve ezberlemişti. Kur'an-ı Kerim'i en evvel Mek

ibrahim aleyhisselam / ibrâhim aleyhisselâm

• Kur'ân-ı kerîmde ismi bildirilen peygamberlerden.

ibrahim suresi / ibrâhim sûresi

• Kur'ân-ı kerîmin on dördüncü sûresi.

iç cebehane

• Şimdiki askerî müzeye eskiden verilen addır. İç cebehâne tâbiri bilahare "Hazine-i esliha", Üçüncü Sultan Ahmed devrinde "Dâr-ül esliha", daha sonraları da "Harbiye ambarı" olarak değiştirilmiş, en sonunda "askerî müze" şeklini almıştır. (Türkçe)

ictihad / ictihâd

• İnsan gücünün yettiği kadar zahmet çekerek, çalışma. Kur'ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açıkça bildirilmemiş olan işlerin hükümlerini açıkça bildirilenlere benzeterek meydana çıkarma.

ictihar

• Askeri çoğaltma.
• Meydanda ve gözükür olma. Aşikâr olma.

idare-i örfiye

• İcabında devletin bir yerde mülki idareye ait nizamları tatil ile kanunen kurduğu askerî idare. Örfi idâre, sıkıyönetim.

idris aleyhisselam / idrîs aleyhisselâm

• Kur'ân-ı kerîmde adı geçen peygamberlerden.

ihlas / ihlâs

• Samimiyet, doğruluk, riyasızlık. Kur'ân-ı Kerim'in 112. Sûresi.

ihlas suresi / ihlâs sûresi

• Kur'an-ı Kerim'de şirkin ve küfrün envâını reddedip, tevhidi ilân eden 112. Sure. Bu sureye: Esas, Tevhid, Tefrid, Tecrid, Necat, Velâyet, Marifet, Samed, Muavvize, Mazhar, Berâe, Nur, İman suresi de denilmektedir. Maâni, Müzekkire gibi isimleri de vardır.

• Kur'ân-ı kerîmin yüz on ikinci sûresi. Tevhîd, Tefrîd, Tecrîd, Necâd, Vilâyet ve Mârifet sûresi de denilmiştir.

ihtisab / ihtisâb

• Allahü teâlânın emir ve yasaklarına uyulmasının, ilim ve ehliyet sâhibi bir devlet me'muru olan muhtesib tarafından sağlanması, emr-i ma'rûf nehy-i münkerin yâni iyiliği emretmek kötülükten sakındırmak vazîfesinin el ile yapılması vazîfesi.

iktibas

• Bir söz veya yazıyı olduğu gibi veya kısaltarak almak. Birisinden ilmen istifade etmek. İstifade suretiyle almak, alınmak.
• Söz arasında Kur'an-ı Kerimden veya Hadis-i Şeriftden veya başka makbul eserlerden bir cümlenin kâmilen veya kısmen az tasarruf ile veya tasarrufsuz alınması.

iktiza-i nass / iktizâ-i nass

• Âyet ve hadîslerin gerektirdiği şey; nassın (âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîfin) hükmünün anlaşılabilmesi ve istenilen mânânın ortaya çıkması için sözün tamâmına bakılarak gerekli hükmün taktir edilmesi.

ilhad / ilhâd

• Kur'ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açıkça bildirilmiş olan, müctehid âlimlerin söz birliği ile bildirdikleri ve müslümanlar arasında yayılan îmân bilgilerine uymamak, doğru yoldan ayrılmak küfre (îmânsızlığa) sebeb olan inanış.

ilm-i kıraat / ilm-i kırâat

• Usul ve kaidesine uygun olarak Kur'an-ı Kerimin okunması ilmi. Bak: (Kıraat) ve (Kıraat-ı seb'a) ve (Fenn-i kıraat)

• Kur'ân-ı kerîmin kelimelerinin doğru olarak okunuşundan bâzı kelimelerin ise, farklı okunmasından bahseden ilim.

ilm-i tefsir / ilm-i tefsîr

• Kur'ân-ı kerîmdeki murâd-ı ilâhîyi, Allahü teâlânın kastettiği mânâyı açıklayan ilim.

ilm-i usul-i fıkıh / ilm-i usûl-i fıkıh

• Fıkıh bilgilerinin âyet-i kerîmelerden ve hadîs-i şerîflerden nasıl çıkarıldığını öğreten ilim.

ilm-i usul-i kelam / ilm-i usûl-i kelâm

• Kelâm ilminin, îmân bilgilerinin âyet-i kerîmelerden ve hadîs-i şerîflerden nasıl çıkarıldığını öğreten ilim.

ilm-i usul-i tefsir / ilm-i usûl-i tefsîr

• Tefsîr ilminin metodlarından, kâidelerinden, müfessirde bulunması gereken şartlarından, âyet-i kerîmelerin; nâsih ve mensûhundan, hâss ve âmmından bahseden ilim.

ilyas

• Benî İsrail peygamberlerinden olup, Kur'an-ı Kerim'de ismi geçen ve Tevrat'ta "Ella" diye mezkûr olan bir Peygamberin ism-i mübarekidir. M.Ö. 9. asırda yaşamış olup ondan sonra Elyesa (A.S.) Peygamber olmuştur. İlyâs (A.S.), zamanının hükümdarıyla çok mücadele etmiş, çok zaman mağaralarda yaşamış, ç

ilyas aleyhisselam / ilyâs aleyhisselâm

• Kur'ân-ı kerîmde ismi geçen peygamberlerden biri. Hârûn aleyhisselâmın neslindendir.

infitar suresi / infitar sûresi

• Kur'ân-ı kerîmin seksen ikinci sûresi.

inhizam

• Basılıp ezilme.
• Bozulma. Askerin bozulup dağılması.

inna lillah ve inna ileyhi raci'un / innâ lillah ve innâ ileyhi râci'ûn

• Belâ ve musîbet gelince veya kötü bir haber duyunca okunan, Bekara sûresinin; "Biz Allahü teâlânın kullarıyız (vefât ettikten sonra diriltilip yine) O'na döneceğiz" meâlindeki yüz elli altıncı âyet-i kerîmesi.

insan suresi / insan sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 76. Suresi olup "Dehr, Ebrar, Emşac, Hel-etâ Suresi" de denir.

• Kur'ân-ı kerîmin yetmiş altıncı sûresi.

inşikak suresi / inşikâk sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 84. Suresi olup İnşakkat suresi de denir. Mekkî'dir.

• Kur'ân-ı kerîmin seksen dördüncü sûresi.

inşirah suresi / inşirâh sûresi

• Kur'an-ı Kerimin 94. Suresidir.

• Kur'ân-ı kerîmin doksan dördüncü sûresi.

inzal / inzâl

• İndirmek.
• Kur'ân-ı kerîmin, Ramazân-ı şerîf ayında Kadir gecesinde Levh-i mahfûzdan, dünyâ semâsındaki Beyt-ül-izze denilen makâma bir defâda, topluca indirilmesi.

isa

• Dört büyük peygamberden birisidir. Hakiki Hristiyanlık dininin peygamberidir. Kur'an-ı Kerim'de meziyet ve senası geçmektedir. İncil, mukaddes kitabıdır. Vahiy ile kendine gönderilmiştir. Ancak kendisinden sonra Havarileri tarafından yazılmıştır.

ishak

• Kur'ân-ı Kerim'de adı geçen peygamberlerdendir. İbrahim (A.S.)ın oğludur. Yakub (A.S.)ın babasıdır.

ıslahat-ı askeriye

• Askerlikte yapılan ıslahatlar. Askerî ıslahat.

ismail aleyhisselam / ismâil aleyhisselâm

• Yemen'den gelip Mekke ve civârına yerleşen Cürhüm kabîlesine gönderilen peygamber. Kur'ân-ı kerîmde ismi geçen peygamberlerden. Peygamber efendimizin dedelerindendir. Cürhüm kabîlesine peygamber olarak gönderildi. İbrâhim aleyhisselâmın oğludur. Anne si Hacer Hâtun'dur.

isra suresi / isrâ suresi / isrâ sûresi

• Kur'an-ı Kerim'de 17. Suredir. Mekkidir.

• Kur'ân-ı kerîmin on yedinci sûresi.

istibdadat-ı askeriye

• Askerî baskılar.

istihkam / istihkâm

• Sağlamlık. Metin olmak. Kuvvetli ve dayanıklı olmak.
• Askerlikte: Düşmana karşı, hücumlarını savmak için hazırlanmış bulunan siper, askeri yapılar. İstihkâm işi ile uğraşan asker sınıfı.
• Kuvvet ve metanet vermek.

istihrac

• Birşeyin içinden bir şey çıkarma; ilmî ve mânevî güçle Kur'ân-ı Kerimden mânâ çıkartma.

istihracat

• Çıkarımlar; ilmî ve mânevî güçle Kur'ân-ı Kerimden çıkartılan mânâlar.

istihracat-ı kur'aniye / istihracat-ı kur'âniye

• Kur'ân-ı Kerimden anlam çıkarma işlemleri.

istikrah / istikrâh

• Beğenmeme, kötü ve kerih görme.

• Bir şeyi kötü ve kerih görmek. Beğenmemek, nefret etmek. Bir şeyi cebir ve ikrah ile işlemek.

• Kerih ve kötü görmek, tiksinmek bir şeyi beğenmemek, bir şeyi zorla yapma.

istinbat / istinbât

• Kur'ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açıkça bildirilmemiş hükümleri, bilgileri, açıkça bildirilenlere benzeterek, meydana çıkarmak.

istirca' / istircâ'

• Belâ ve musîbet zamânında veya kötü bir haber duyunca "İnnâ lillahi ve innâ ileyhi râci'ûn (Muhakkak ki Allahü teâlânın kullarıyız, vefât ettikten sonra diriltilme ve neşr ile yine O'na döneceğiz) (Bekara sûresi: 156) meâlindeki âyet-i kerîmeyi okuya rak Allahü teâlâya sığınmak.

istisgar

• Küçümsemek. Küçük görmek. Kerih görmek.

istiva / istivâ

• Kur'ân-ı kerîmdeki müteşâbih, yâni görülen, ilk anlaşılan mânâların verilmesi akla ve dîne uygun olmayıp günâh olan ve bu sebeble tevîl etmek yâni uygun olan mânâları vermek îcâb eden kapalı sözlerden biri.

itaat-i askeriye

• Askerin emre uyması.

itare

• (Tayerân. dan) Uçurma veya uçurulma.
• Hızla gönderme, yollama.
• Otomobil tekeri.

kabr ziyareti / kabr ziyâreti

• Ölümü ve âhireti hatırlayıp ibret almak, mezarlıkta medfûn (gömülü) olanlara duâ etmek ve Kur'ân-ı kerîm okumak ve velî olan ölülerin rûhlarından istifâde etmek maksadıyla bir kabre veya mezarlığa gitmek.

kadr (kadir) gecesi

• Daha çok Ramazân-ı şerîf ayı içerisinde bulunduğu bildirilen ve Kur'ân-ı kerîmin indirilmeye başladığı mübârek gece.

kadr (kadir) suresi / kadr (kadir) sûresi

• Kur'ân-ı kerîmin doksan yedinci sûresi.

kadr suresi

• Kur'an-ı Kerim'de 97. sure olup İnna Enzelna diye de söylenir.

kaf suresi / kâf sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 50. suresidir. Bâsikat ismi de verilir. Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin ellinci sûresi.

kafirun suresi / kâfirûn suresi / kâfirûn sûresi

• Kur'an-ı Kerim'de 109. sure olup El-Kâfirûn da denilir.

• Kur'ân-ı kerîmin yüz dokuzuncu sûresi.

kaid-ül ceyş

• Orduyu, askeri idare ve sevkeden. Kumandan. Serasker.

kaim-makam

• Birinin yerine geçen. Kaymakam. Bir kazayı (İlçe) idâre eden memur. Osmanlılarda, binbaşı ile miralay arasındaki askeri rütbe. Yarbay.

kalem suresi / kalem sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 68. suresinin ismidir. Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin altmış sekizinci sûresi. Nûn sûresi de denir.

kamer suresi / kamer sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 54. Suresinin ismi olup İktarabet Suresi de denir. Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin elli dördüncü sûresi.

kandi / kandî

• Şekerimsi, şekerle ilgili, şekerden.

karargah / karargâh

• Karar verilen yer. Karar yeri. (Farsça)
• Askerî birlikte kurmay heyetinin toplandığı yer. Merkez. (Farsça)

• Karar yeri, askeriyede kurmayların yeri.

kari / kârî

• Kur'ân-ı kerîmi ezberleyen ve okuyan.

karia suresi / kâria sûresi

• Kur'an-ı Kerim' in 101. Suresidir ve Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin yüz birinci sûresi.

kasas suresi / kasas sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 28. Suresidir. Mekkîdir. (Kısas da denir.)

• Kur'ân-ı kerîmin yirmi sekizinci sûresi.

kat'i delil / kat'î delîl

• Kesin delil. Âyet-i kerîmeler ve tevâtürle bildirilen mânâsı açık hadîs-i şerîfler.

katib-i vahy / kâtib-i vahy

• Kur'an-ı Kerim âyetlerini yazan. Vahy kâtibi.

kavanin-i askeriye

• Askeri kanunlar.

kavari'

• (Tekili: Karia) İnsan öleceği zaman, halet-i nezi'de okunan âyet-i kerime.
• Şiddetli esen rüzgârlar.
• Ansızın Allah tarafından gönderilen belâ ve musibetler.

kavl

• Müctehid (Kur'ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden din bilgilerini elde edebilen) âlimlerin bir işin hükmünü bildiren sözü yâni re'yi, ictihâdı.

kavl-i kadim / kavl-i kadîm

• İmâm-ı Şâfiî'nin Bağdâd'daki ilk ictihâdlarına (Kur'ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîflerden çıkardığı hükümlere) verilen ad. Bunlara onun mezheb-i kadîmi de denir. İmâm-ı Şâfiî, kavl-i kâdimini el-Hucce adlı eserinde topladı. Mısır'a yerleşince, muhîtin (y örenin) örf ve âdetlerini de nazar-ı îtibâra (dik

kavmiyetçilik

• İslâmiyetin âyet-i kerime ve hadis-i şerifle men'ettiği, soy sop üstünlüğü ileri sürerek, kendi kavminden olmayanlardan ayrılmak ve onları hakir görmek.

kazak

• Her kavmin askerliğe, akın ve çapula ayrılmış efradı.
• Çarlık Rusyasında ayrıca bir sınıf teşkil eden sipahiye benzer süvari askeri.

kazaskerler

• Osmanlı Devletinde ilmiye sınıfının en yüksek mertebesinde bulunan devlet görevlileri; askerî kadılar.

kehf

• Kur'ân-ı Kerimin 18. sûresi.

kehf suresi / kehf sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 18. suresidir. Mekke-i Mükerreme'de nâzil olmuştur.

• Kur'ân-ı kerîmin on sekizinci sûresi.

kelam-ı ilahi / kelâm-ı ilâhî

• Allahü teâlânın kelâmı. Kur'ân-ı kerîm.

kelam-ı kadim / kelâm-ı kadim / kelâm-ı kadîm

• Kur'an-ı Kerim, Kadim kelâm.

• Ezelî yâni başlangıcı olmayan söz, kelâm; Kur'ân-ı kerîm.

kelam-ı mudari / kelâm-ı mudarî / kelâm-ı mudârî

• Arab kabilelerinden Mudar Kabilesinin konuştuğu Arapça. Kur'an-ı Kerim bu lehçe üzerine nâzil olmuştur. En fasih Arapça'dır.

• Arap kabîlelerinden Mudar kabilesinin konuştuğu Arapça, Kur'ân-ı Kerîm bu lehçe üzerine nâzil olmuştur, en fasîh Arapça'dır.

kelamullah / kelâmullah

• Allah sözü, Kur'-ân-ı Kerim.

• Allah kelâmı, Kur'ân-ı Kerim.

kelimetullah

• Allah'ın kelâmı, Kur'ân-ı Kerîm.

kemiş

• Tez yürüyüşlü at.
• Zekeri küçük at.
• Memesi küçük koyun.

kerahet-i tahrimiyye / kerâhet-i tahrîmiyye

• Kur'ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîfteki delilinden zan ile anlaşılan yasak. Harama yakın mekruh.

kerahiyyet

• Mekruh oluş. Kerih ve çirkin olan işin hâli.

keraih

• (Tekili: Kerihe) Nefret edilecek ve iğrenç şeyler.

kerh

• İğrenme, hoşlanmayıp tiksinme.
• Zorlama.
• Bir şey sonradan nâ-hoş ve kerih olmak.

kerim

• Her şeyin iyisi, faydalısı. Kerem ile muttasıf olan, ihsan ve inayet sâhibi. Şerefli ve izzetli. Muhterem, cömert, müsamahakâr. (Kur'an-ı Kerim tâbirindeki kerim; muazzez, mükerrem mânâsınadır. Kur'an-ı Kerim'de bu kelime 27 defa geçer ve ancak iki defa Cenab-ı Hak hakkında kullanılmıştır.)

kerimane / kerîmâne

• Kerim olana mahsus hâlde. Lutfederek. Kerime hâs bir suretde. (Farsça)

• Kerimce.

kerimiyet / kerîmiyet

• Kerîmlik.

kesre

• Kur'an-ı Kerim yazısında harfin altına konarak, o harfi "İ" veya "I" diye okutan ve bir adı da "esre" olan işâret.

ketibeperver

• Askeri koruyan ve seven. Asker yetiştiren. (Farsça)

kevser suresi / kevser sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 108. Suresi.

• Kur'ân-ı kerîmin yüz sekizinci sûresi.

kıraat

• Okuma. Düzgün ve çabuk okuma.
• Okuma kitabı.
• Fık: Namazda Kur'an-ı Kerim'den bir miktar okumak.İnsan bir yazıyı ya kendi kendine yahut başkasına dinletmek üzere okur. Hususi mütâlaa nasıl olsa olur. Fakat dinletmekten maksad, anlatmak olduğu için o yolda okumanın dikkat edilec

kıraat-ı seb'a

• Kur'an-ı Kerim'i yedi türlü okuma tarzı. Mâna değişmemek üzere Kur'an-ı Kerim Kureyş, Huzeyl, Havâzin, Kinane, Sakif, Temim ve Yemen lehçeleriyle "sırat, mâlik, cibril" gibi kelimelerin yedi türlü okunmasına denir.
• Yedi türlü okuma.

kıraet ilmi / kırâet ilmi

• Kur'ân-ı kerîmin kelimelerinin okunuş şekillerini râvileriyle berâber bildiren ilim.

kıraet-i şazze / kırâet-i şâzze

• Arabî gramer şartlarına uyan ve mânâyı değiştirmeyen, fakat bâzı kelimeleri hazret-i Osman'ın çoğalttığı nüshaya benzemeyen Kur'ân-ı kerîm kırâeti (okunuş şekli).

kiram / kirâm

• Benzetmeli, kinâyeli.
• (Tekili: Kerim) Kerimler, şerefliler.
• Eli açık cömert kimseler.

• Ulular, cömertler, kerimler.

kısar-ı mufassal

• Kur'an-ı Kerim'de 99. sure olan Zilzal suresinden 114. olan Nas suresine kadar olan surelerdir.

kışla

• Askerlerin topluca barındığı büyük yapı; askerî birliklere ait bina.

kıt'a

• (Çoğulu: Kıtat) Dünyanın kara parçalarından her biri.
• Memleket. Ülke.
• Mat: Bir dairenin bir yayı ile onun çapı arasındaki kısım.
• Tıb: Kesik organın vücudda kalan parçası.
• Ask: Çok kalabalık olmayan askerî kuvvet.
• Edb: En az iki beyitten yapılmış manzum

kıtaat

• (Tekili: Kıt'a) Bölümler, cüzler, parçalar.
• Büyük kara parçaları.
• Askeri birlikler.
• Ülkeler, memleketler.

kitab / kitâb

• Edille-i şer'iyyenin (İslâm dînindeki hükümlerin, din bilgilerinin) birinci kaynağı olan Kur'ân-ı kerîm.
• Amel defteri.

kitab ve sünnet / kitâb ve sünnet

• Kur'ân-ı kerîm ve Peygamber efendimizin hadîs-i şerîfleri (söz, iş ve görüp de bir şey demedikleri hususlar) mânâsına olan bir terim.

kitab-ı mübin / kitâb-ı mübîn

• Açık, hak ile batılı ayıran kitap, Kur'ân-ı Kerim.

• Herşeyi açıkça beyan eden kitap, Kur'ân-ı Kerim.

kitab-ı münir

• Nurlu kitap, Kur'ân-ı Kerim.

kitabullah

• Allah kitabı, Kur'-ân-ı Kerim.

kitap

• Kur'ân-ı Kerim.

kıyame suresi / kıyâme sûresi

• Kur'ân-ı kerîmin yetmiş beşinci sûresi.

kıyamet suresi

• Kur'an-ı Kerim'in 75. Suresi olup "Lâ Uksimu" Suresi de denir. Mekkidir.

kıyas / kıyâs

• Bir şeyi diğer bir şeyle ölçme, bir şeyi başka şeye benzetme; hakkında nass (âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîf) bulunmayan bir mes'elenin hükmünü, buna benzeyen ve hakkında nass bulunan başka bir mes'elenin hükmüne benzeterek anlama.

kolordu

• Ekseriyetle üç tümen ve diğer tamamlayıcı birliklerden kurulan askeri birlik. (Türkçe)

• Üç tümen ve bağlı birliklerden meydana gelen büyük askerî birlik.

kor

• t. Her tarafı iyice yanıp içine kadar ateş hâline gelmiş kömür veya odun parçası.
• Askeriyede kolordu.

küfr-i cühudi / küfr-i cühûdî

• Allahü teâlâya, Kur'ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açıkça bildirilmiş, inanılması lâzım olan şeylere inanmamakta bilerek inâd etmek.

kur'an-ı cami' / kur'ân-ı cami'

• Herşeyi içinde bulunduran Kur'ân-ı Kerim.

kur'an-ı hakim / kur'an-ı hakîm

• Hakim olan Kur'an-ı Kerim. Hakim: Hikmetli, hikmet sâhibi, yahut çok hâkim ve muhkem mânalarına gelir.

kur'an-ı mu'cizi'l-beyan / kur'ân-ı mu'cizi'l-beyân

• Açıklamalarıyla benzerini yapmaktan akılları âciz bırakan Kur'ân-ı Kerim.

kur'ani müşkilat / kur'ânî müşkilât

• Kur'ân-ı Kerimde anlaşılması zor olan yerler.

kürema

• (Tekili: Kerim) Kerimler.

kureyş lehçesi

• Arab dilinin Kureyş kabîlesince konuşulan lehçesi. Kur'an-ı kerîm bu lehçe üzerine inmiş ve bu lehçe üzerine yazılmıştır.

kureyş suresi / kureyş sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 106. Suresidir. Liilâfi Suresi de denir. Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin yüz altıncı sûresi.

kurra / kurrâ

• (Tekili: Kari') Okuyucular. Kur'ân-ı Kerimi usul ve tecvidine göre okuyanlar. Dindar ve sâlih kimse.

• Kârîler, kırâat âlimleri, Kur'ân-ı kerîm okuyucuları.

kurra-i seb'a / kurrâ-i seb'a

• Allahü teâlânın kelâmı olan Kur'ân-ı kerîmin kırâatini (okunuşunu) Peygamberimizin okuduğu gibi bildiren yedi büyük kırâat âlimi.

küruş

• (Tekili: Keriş) İşkembeler.

kut'ül amare / kut-ül amare / كوتول امار

• Kut'ül Amare ne demektir?

  Yeni kurulan Osmanlı 6. Ordusu'nun Komutanlığı'na atanarak 5 Aralık'ta Bağdat'a varan Mareşal Colmar Freiherr von der Goltz Paşa'nın emriyle Irak ve Havalisi Komutanı Miralay (Albay) 'Sakallı' Nurettin Bey'in birlikleri 27 Aralık'ta Kut'u kuşattı. İngilizler Kut'u kurtarmak için General Aylmer komutasındaki kolorduyla hücuma geçti ancak, 6 Ocak 1916 tarihli Şeyh Saad Muharebesi'nde 4.000 askerini kaybederek geri çekildi. Bu muharebede 9. Kolordu Komutanı Miralay 'Sakallı' Nurettin Bey görevinden alındı ve yerine Enver Paşa'nın kendisinden bir yaş küçük olan amcası Mirliva Halil Paşa (Kut) getirildi.
  İngiliz Ordusu, 13 Ocak 1916 tarihli Vadi Muharebesi'nde 1.600, 21 Ocak Hannah Muharebesi'nde 2.700 askeri kaybederek geri püskürtüldü. İngilizler mart başında tekrar taarruza geçti. 8 Mart 1916'da Sabis mevkiinde Miralay Ali İhsan Bey komutasındaki 13. Kolordu'ya hücum ettilerse de 3.500 asker kaybederek geri çekildiler. Bu yenilgiden dolayı General Aylmer azledilerek yerine General Gorringe getirildi.

  Kut'ül Amare zaferinin önemi

  Kût (kef ile) veya 1939’dan evvelki ismiyle Kûtülamâre, Irak’ta Dicle kenarında 375 bin nüfuslu bir şehir. Herkes onu, I. Cihan Harbinde İngilizlerle Türkler arasında cereyan eden muharebelerden tanır. Irak cephesindeki bu muharebeler, Çanakkale ile beraber Cihan Harbi’nde Türk tarafının yüz akı sayılır. Her ikisinde de güçlü düşmana karşı emsalsiz bir muvaffakiyet elde edilmiştir.
  28 Nisan 1916’da General Townshend (1861-1924) kumandasındaki 13 bin kişilik İngiliz ve Hind askerlerinden müteşekkil tümenin bakiyesi, 143 günlük bir muhasaradan sonra Türklere teslim oldu. 7 ay evvel parlak bir şekilde başlayan Irak seferi, Basra’nın fethiyle ümit vermişti. Gereken destek verilmeden, tecrübeli asker Townshend’den Bağdad’a hücum etmesi istendi.
  Bağdad Fatihi olmayı umarken, 888 km. yürüdükten sonra 25 Kasım 1915’de Bağdad’a 2 gün mesafede Selmanpak’da miralay Nureddin Bey kumandasındaki Türk ordusuna yenilip müstahkem kalesi bulunan Kût’a geri çekildi. 2-3 hafta sonra takviye geleceğini umuyordu. Büyük bir hata yaparak, şehirdeki 6000 Arabı dışarı çıkarmadı. Hem bunları beslemek zorunda kaldı; hem de bunlar Türklere casusluk yaptı.

  Kût'a tramvayla asker sevkiyatı

  İş uzayınca, 6. ordu kumandanı Mareşal Goltz, Nureddin Bey’in yerine Enver Paşa’nın 2 yaş küçük amcası Halil Paşa’yı tayin etti. Kût’u kurtarmak için Aligarbi’de tahkimat yapan General Aylmer üzerine yürüdü. Aylmer önce nisbî üstünlük kazandıysa da, taarruzu 9 Mart’ta Kût’un 10 km yakınında Ali İhsan Bey tarafından püskürtüldü.
  Zamanla Kût’ta kıtlık baş gösterdi. Hergün vasati 8 İngiliz ve 28 Hindli ölüyordu. Hindliler, at eti yemeği reddediyordu. Hindistan’daki din adamlarından bunun için cevaz alındı. İngilizler şehri kurtarmak için büyük bir taarruza daha geçtiler. 22 Nisan’da bu da püskürtüldü. Kurtarma ümidi kırıldı. Goltz Paşa tifüsten öldü, Halil Paşa yerine geçti. Townshend, serbestçe Hindistan’a gitmesine izin verilmesi mukabilinde 1 milyon sterlin teklif etti. Reddedilince, cephaneliği yok ederek 281 subay ve 13 bin askerle teslim oldu. Kendisine hürmetkâr davranıldı. Adı ‘Lüks Esir’e çıktı. İstanbul’a gönderildi. Sonradan kendisine sahip çıkmayan memleketine küskün olarak ömrünü tamamladı.
  Böylece Kûtülamâre’de 3 muharebe olmuştur. İngilizlerin kaybı, esirlerle beraber 40 bin; Türklerinki 24 bindir. Amerikan istiklâl harbinde bile 7000 esir veren İngiltere, bu hezimete çok içerledi. Az zaman sonra Bağdad’ı, ardından da Musul’u ele geçirip, kayıpları telafi ettiler. Kût zaferi, bunu bir sene geciktirmekten öte işe yaramadı.
  Bu harbin kahramanlarından biri Halil Paşa, Enver Paşa’nın amcası olduğu için; diğer ikisi Nureddin ve Ali İhsan Paşalar ise cumhuriyet devrinde iktidar ile ters düştüğü için yakın tarih hafızasından ustaca silindi. 12 Eylül darbesinden sonra Ankara’da yaptırılan devlet mezarlığına da gömülmeyen yalnız bunlardır.
  Binlerce insanın kaybedildiği savaş iyi bir şey değil. Bir savaşın yıldönümünün kutlanması ne kadar doğru, bu bir yana, Türk-İslâm tarihinde dönüm noktası olan çığır açmış nice hâdise ve zafer varken, önce Çanakkale, ardından da bir Kûtülamâre efsanesi inşa edilmesi dikkate değer. Kahramanları, yeni rejime muhalif olduğu için, Kûtülamâre yıllarca pek hatırlanmadı. Gerçi her ikisi de sonu ağır mağlubiyetle biten bir maçın, başındaki iki güzel gol gibidir; skora tesiri yoktur. Hüküm neticeye göre verilir sözü meşhurdur. Buna şaşılmaz, biz bir lokal harbden onlarca bayram, yüzlerce kurtuluş günü çıkarmış bir milletiz.
  Neden böyle? Çünki bu ikisi, İttihatçıların yegâne zaferidir. Modernizmin tasavvur inşası böyle oluyor. Dini, hatta mezhebi kendi inşa edip, insanlara doğrusu budur dediği gibi; tarihi de kendisi tayin eder. Zihinlerde inşa edilen Yeni Osmanlı da, 1908 sonrasına aittir. İttihatçıların felâket yıllarını, gençlere ‘Osmanlı’ olarak sunar. Bu devrin okumuş yazmış takımı, itikadına bakılmadan, münevver, din âlimi olarak lanse eder. Böylece öncesi kolayca unutulur, unutturulur.
  Müşir İbrahim Edhem Paşa’nın oğlu Sakallı Nureddin Paşa (1873-1932), sert bir askerdi. Irak’ta paşa oldu. Temmuz 1920’de Ankara’ya katıldı. Fakat karakterini bilen M. Kemal Paşa, kendisine aktif vazife vermek istemedi. Merkez kumandanı iken Samsun’daki Rumları iç mıntıkalara sürgün ettiği esnada çocuk, ihtiyar, kadın demeden katliâma uğramasına göz yumdu. Bu, milletlerarası mesele oldu. Yunanlılar, bu sebeple Samsun’u bombaladı. Nureddin Paşa azledildi; M. Kemal sayesinde muhakemeden kurtuldu. Sonradan Kürtlerin de iç kısımlara göçürülmesini müdafaa edecektir. Batı cephesinde, kendisinden kıdemsiz İsmet Bey’in maiyetinde vazife kabul etti. İzmir’e girdi. Bazı kaynaklarda İzmir’i ateşe verdiği yazar. I. ordu kumandanı olarak bulunduğu İzmit’te, Sultan Vahîdeddin’in maarif ve dahiliye vekili gazeteci Ali Kemal Bey’i, sivil giydirdiği askerlere linç ettirdi; padişaha da aynısını yapacağını söyledi. Ayağına ip takılarak yerlerde sürüklenen cesed, Lozan’a giden İsmet Paşa’nın göreceği şekilde yol kenarına kurulan bir darağacına asılarak teşhir edildi. Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’da bir fedainin vursa kahraman olacağı bir insanı, vuruşma veya mahkeme kararı olmaksızın öldürmeyi cinayet olarak vasıflandırıp kınadı. M. Kemal’e gazi ve müşirlik unvanı verilmesine içerleyen Nureddin Paşa iyice muhalefet kanadına geçti. 1924’de Bursa’dan müstakil milletvekili seçildi. Asker olduğu gerekçesiyle seçim iptal edildi. İstifa edip, tekrar seçildi. Anayasa ve insan haklarına aykırılık cihetinden şapka kanununa muhalefet etti. Bu sebeple antikemalist kesimler tarafından kahraman olarak alkışlanır. Nutuk’ta da kendisine sayfalarca ağır ithamlarda bulunulur, ‘zaferin şerefine en az iştirake hakkı olanlardan biri’ diye anılır.
  Halil Kut (1882-1957), Enver Paşa’yı İttihatçıların arasına sokan adamdır. Sultan Hamid’i tevkife memur idi. Askerî tecrübesi çete takibinden ibaretken Libya’da bulundu. Yeğeni harbiye nazırı olunca, İran içine harekâta memur edildi. Irak’taki muvaffakiyeti üzerine paşa oldu. Bakü’yü işgal etti. İttihatçı olduğu için tutuklanacakken, kaçıp Ankara hareketine katıldı. Rusya ile Ankara arasında aracılık yaptı. Sonra kendisinden şüphelenilince, Almanya’ya kaçtı. Zaferden sonra memlekete dönüp köşesine çekildi. Politikaya karışmadı.
  Ali İhsan Sâbis (1882-1957), Sultan Hamid’i tahttan indiren Hareket Ordusu zâbitlerindendi. Çanakkale, Kafkasya’da bulundu. Irak’ta paşalığa terfi etti. İttihatçı olduğu için Malta’ya sürüldü. Kaçıp Ankara hareketine katıldı. I. batı cephesi kumandanı oldu. Cephe kumandanı İsmet Bey ile anlaşmadı; azledilip tekaüde sevkolundu. M. Kemal’e muhalif oldu. Nazileri öven yazılar yazdı. 1947’de devlet adamlarına yazdığı imzasız mektuplar sebebiyle 15 seneye mahkûm oldu. 1954’te DP’den milletvekili seçildi. Hatıraları, Nutuk’un antitezi gibidir.

kütüb-i ehadis

• İlâhî kitaplar: Tevrat, Zebur, İncil, Kur'ân-ı Kerim.

kütüb-i sitte

• Altı kitab. Kur'ân-ı kerîmden sonra, İslâm dîninin ikinci kaynağı olan hadîs-i şerîfleri ihtivâ eden ve doğruluğu İslâm âlimleri tarafından tasdîk edilen altı hadîs kitâbının hepsine birden verilen ad. Bunlar; İmâm-ı Buhârî'nin Sahîh-i Buhârî'si, İmâ m-ı Müslim'in Câmi'us-Sahîh'i, İmâm-ı Mâlik'in Mu

kütüb-ü ilahiye / kütüb-ü ilâhiye

• İlâhî kitaplar, Allah tarafından gönderilen semavî kitaplar; Tevrat, Zebur, İncil ve Kur'ân-ı Kerîm.

kütüb-ü mensuha-i semaviyye

• İslâma ve bütün beşeriyyete gönderilen Kur'an-ı Kerim'den evvel eski peygamberlere gelen -Tevrat, İncil, Zebur- namlarındaki şimdi hükmü kalkmış olan mukaddes kitablar.

kütüb-ü mukaddese

• Kutsal kitaplar—Tevrat, Zebur, İncil ve Kur'ân-ı Kerim.

kütüb-ü mukaddese-i semaviye / kütüb-ü mukaddese-i semâviye

• Vahye dayanan kutsal kitaplar—Tevrat, Zebur, İncil ve Kur'ân-ı Kerîm.

kütüb-ü semaviye / kütüb-ü semâviye

• Allah'ın gönderdiği kutsal kitaplar; vahiy ile gelen Tevrat, Zebur, İncil ve Kur'ân-ı Kerim.

kuva-yı milliye / kuvâ-yı milliye

• İstiklâl Savaşında Anadolu'da kurulan hükümet ve buna bağlı askeri kuvvetler.

• Milli kuvvetler. Bir milletin sahib olduğu kuvvetleri.
• İstiklâl harbinde Anadoluda kurulan hükümet ve bu hükümetin askeri kuvvetleri.

kuvvet / قوت

• Güç. (Arapça)
• Askerî güç. (Arapça)

küvviret suresi

• Kur'an-ı Kerim'de 81. Suredir. İzeşşemsü Küvviret veya Tekvir Suresi de denir. Mekke-i Mükerreme'de nâzil olmuştur.

lafzullah

• Allah lâfzı. (Bu kelime Kur'ân-ı Kerimde 2806 defa zikredilmiştir. Bu lâfız bütün "sıfat-ı kemâliyeyi" tazammun eden bir sadeftir.)

lağım

• Kaleleri düşürmek için gedik açmak veya düşman ordugâhına zarar yapmak maksadıyla açılan ve barut konulup atılan yerler. Bu işi yapanlara "lâğımcı" denilirdi. Sonradan bu türlü işlere "İstihkâm" denilmiş ve o ad altında askeri teşkilât yapılmıştır.
• Kazurat ve çirkef sularının akmasın

lahin / lâhin

• Kur'ân-ı Kerim'i okurken telaffuzunda yanlışlık yapan.

lataknetu / lâtaknetu

• Ayet-i Kerimeden bir kısım olup: Ümidinizi kesmeyiniz (meâlindedir.)

leheb suresi

• Kur'an-ı Kerim'in 111. suresi olup "Tebbet, Mesed" Suresi de denir. Mekkîdir.

leşkerşikaf / leşkerşikâf

• Düşman askerini kıran. (Farsça)

leşkerşiken

• Düşman askerini kıran. (Farsça)

leşkerşükuf / leşkerşükûf

• Düşman askerini kıran. (Farsça)

leyl suresi / leyl sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 92. Suresinin ismidir.

• Kur'ân- kerîmin doksan ikinci sûresi.

leyle-i kadr

• Daha çok Ramazân-ı şerîf ayı içinde bulunduğu bildirilen ve Kur'ân-ı kerîmin gelmeye başladığı mübârek gece.

lian / liân

• Lânetleşmek, erkeğin zevcesini (hanımını) zinâ etmekle suçlaması veya bu çocuk benden değildir demesi hâlinde dört şâhid getiremezse, zevcenin isteği üzerine eşlerin hâkim huzûruna çağrılarak usûlüne uygun (âyet-i kerîmedeki bildirildiği şekilde) kar şılıklı yemîn etmeleri ve lânetleşmeleri. Buna mu

lisan-ı gayb

• Gaybın haberlerini bildiren dil. Ahiret ahvalini veya bizce bilinmeyen gayb hükmündeki haberleri söyleyen. "Kur'an-ı Kerim"

lisanullah

• Allahın lisânı. Kur'an-ı Kerim.

lokman hakim / lokman hakîm

• Allahü teâlâ tarafından kendisine ilim ve hikmet; akıl, anlayış, idrâk verilen peygamber veya velî. Kur'ân-ı kerîmde ismi zikr edildi. Dâvûd aleyhisselâm zamânında Arabistan Yarımadası'nın Umman taraflarında yaşadı. Uzun bir ömür yaşadıktan sonra ibâ det hâlindeyken Kudüs ile Remle arasında vefât et

lokman hekim / lokman hekîm

• Kur'an-ı Kerim'de ismi geçen büyük zatlardan olup öğütleri ve ahlâkî, tıbbî sözleri ile tanınmıştır. Peygamber Davud (A.S.) zamanında yaşadığı rivayet edilmektedir. Peygamber veya veli olduğu hususunda ihtilaf vardır.

lokman suresi / lokman sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 31. Suresi olup Mekke-i Mükerreme'de nazil olmuştur.

• Kur'ân-ı kerîmin otuz birinci sûresi.

• Kur'ân-ı Kerimin 31. sûresi.

lut aleyhisselam / lût aleyhisselâm

• Kur'ân-ı kerîmde ismi bildirilen peygamberlerden. Bugün Ürdün ile Filistin arasında bulunan Lût gölü yanındaki Sedûm şehri halkına peygamber olarak gönderildi. İnsanlara İbrâhim aleyhisselâmın dînini tebliğ etti.

ma'un suresi / mâ'ûn sûresi

• Kur'ân-ı kerîmin yüz yedinci sûresi.

maal-kerahe

• Kerih, çirkin, kötü olmakla beraber. Kerahetle beraber. Mekruh olarak.

macid

• Çok âli. Şerif. Yüce. Kerim.
• Hoş. Nâzik meşreb.

mahakim-i askeriye

• Askerî mahkemeler.

maide

• Yemek yenilen sofra, yemek, ziyafet.
• Kur'ân-ı Kerim'in
• sûresi.

maide suresi / mâide sûresi

• Kur'ân-ı kerîmin beşinci sûresi.

makàsıd-ı irşadiye-i kur'aniye / makàsıd-ı irşadiye-i kur'âniye

• Kur'ân-ı Kerimin doğruluğu gösterme, uyarma maksatları.

makasıd-ı kur'aniye / makasıd-ı kur'âniye

• Kur'ân-ı Kerimin maksatları, hedefleri, gayeleri.

mana mertebeleri

• Kur'an-ı Kerim'deki âyetlerin anlaşılmasında bilinen muhtelif ma'nâlar. Zâhirî, bâtınî, sarihî, harfî, ismî, işarî, remzî, mecazî, mefhumî, riyazî mânâlar gibi.

manevi tefsir / mânevî tefsir

• Kur'ân-ı Kerimin işaret ettiği hakikatleri asrın ilmî gelişmeleri ışığında ortaya koyarak, iman hakikatlerini güçlü ve sarsılmaz delillerle açıklayan, yorumlayan eser.

manevra

• Bir makinenin, bir cihazın işleyişini düzenleme veya idare etme işi ve şekli. (Fransızca)
• Ask: Muharebede düşmanın savaş gücünü yok etmek maksadıyla eldeki askerî kuvvetlerin en te'sirli bir biçimde düzenlenmesini te'min eden bütün hareketler. (Fransızca)
• Barış zamanında kıt'alara ve kurmay hey'etle (Fransızca)

manga

• Küçük askerî birlik.

• Ask. Tek bir kumandanın kolaylıkla sevk ve idare edebileceği kadar erden kurulu küçük askerî birlik. (Yaklaşık olarak on erden kurulabilecek olan mangada birkaç makinalı tüfek veya tabanca ile avcı erleri bulunur.)
• Savaş gemilerinde erlerin yattığı koğuş.

maun suresi / mâun suresi

• Kur'an-ı Kerim'in 107. Suresidir. "Eraeyte Suresi" de denir.

meal / meâl

• Tefsîr âlimlerinin yaptıkları tefsirlerin (açıklamaların) ışığı altında, âyet-i kerîmelere verilen mânâ, açıklama.

mearic suresi / meâric sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 70. Suresi olup Seele veya Mevaki Suresi de denir ve Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin yetmişinci sûresi.

meberret

• Nöbet şekeri.

mecbub

• Hayası ve zekeri kesilmiş.

med

• Uzatmak, çekmek, Kur'ânı kerîmde uzatan harflerden (elif, vav, yâ) biriyle kendilerinden önceki harfleri çekmek.

medeni / medenî

• Faziletli, terbiyeli, kibâr.
• Medineli. Şehirli.
• Kur'an-ı Kerimin Medine şehrinde nâzil olan âyet ve sureleri.

• Topluluk hâlinde yardımlaşarak yaşayan, kibâr, nâzik, terbiyeli, görgülü kimse.
• Medîne'de nâzil olan âyet-i kerîmeler ve sûreler.

meharic-i huruf / mehâric-i hurûf

• Kur'ân-ı kerîm harflerinin herbirinin ağızdan ses olarak çıktığı yer.

mehmedcik

• Kahraman ve mücahid mânasında Türk askerine verilen ünvandır.

mehter

• (Mih-ter) Daha büyük. (Farsça)
• Reis. (Farsça)
• Seyis. Osmanlı askeri mızıkası ve buna mensub müzikçiler. (Farsça)
• Vaktiyle Bâb-ı âli çavuşu. (Farsça)
• Rütbe, nişan veya vazife alanların evlerine müjde götürenler. (Farsça)
• Tanzimattan önce Pâdişah çadırını kurmağa vazifeli asker. (Farsça)
• At uşağı.(Farsça)

• Osmanlılarda askerî müzik takımı.

mehterhane

• Tar: Zurna, nakkare, nefir, zil, davul ve kösden kurulu askeri mızıka takımı. (Farsça)

mekatib-i askeriye / mekâtib-i askeriye / مكاتب عسكریه

• Askerî okullar.

mekki / mekkî

• Peygamber efendimizin Mekke-i mükerremeden, Medîne-i münevvereye hicretinden (göç etmesinden) önce nâzil olan (inen) âyet-i kerîmeler. Âyet-i kerîmelerin Mekkî olmalarında âlimlerin arasında meşhûr olan görüş budur. Bu hususta başka görüşler de vardır.

mekki sureler / mekkî sûreler

• İçerisindeki âyet-i kerîmelerin çoğunun Mekkî (hicretten önce inmiş) yâhut, baş kısmı Mekkî âyet-i kerîmeler olan sûreler.

mekruh / mekrûh

• Hoş görülmeyen, beğenilmeyen şey. Peygamber efendimizin beğenmediği ve ibâdetin sevâbını gideren şeyler. Yasak olduğu haram gibi kesin olmamakla berâber, Kur'ân-ı kerîmde, şüpheli delil ile, yâni açık olmayarak bildirilmiş veya bir sahâbînin (Peygamb er efendimizin arkadaşlarının) bildirmesi ile anl

meryem

• Kur'ân-ı Kerimin 19. sûresi.

meryem suresi / meryem sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 19. Suresidir.

• Kur'ân-ı kerîmin on dokuzuncu sûresi.

meşy-i askeri / meşy-i askerî

• Asker yürüyüşü. Askerî yürüyüş.

meydan dayağı

• Eskiden askeri mekteblerle kışlalarda tatbik edilen cezalardan biridir. Meydanda tatbik edildiği için bu adı almıştır. Arkadaşını yaralamak, hoca ve zâbitine hakarette bulunmak gibi büyük kabahatlerden dolayı verilen bu dayak cezası, saf saf dizilen bütün talebelerin; asker ise kışladaki askerlerin

mezheb

• Gitmek, tâkib etmek, gidilen yol. Mutlak müctehîd denilen dinde söz sâhibi âlimlerin, müslümanların yapmaları gereken hususlarla ilgili olarak dînî delîllerden (Kur'ân-ı kerîm, hadîs-i şerîfler ve İcmâ'dan) hüküm çıkarma usûlleri ve çıkarıp bildirdik leri hükümlerin hepsi.

mezheb imamı / mezheb imâmı

• Kur'ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açıkça bildirilmiş olan din bilgilerini, Eshâb-ı kirâmdan işiterek veya nakl ile toplayan, açıkça bildirilmemiş olanları da, kendi koydukları usûllere (metod) göre açıkça bildirilmiş olanlara benzeterek çıkaran derin âlim, mutlak müctehîd.

mihver-i harekat / mihver-i harekât

• Askeri harekâtın yapıldığı yer.

mim

• Kur'ân-ı Kerim alfabesindeki yirmidördüncü harf olup, ebced hesabında kırk sayısının karşılığıdır.
• Tarih yazarken bazan Muharrem ayına bir işaret olabilir.
• Bir kitap veya ibarenin sonuna veya altına temme (bitti) yerine ve "mâlum oldu, görüldü" makamında konulan bir harftir.<

mirilu

• Uzayan harblerde ve askerin kifayetsizliği zamanlarında aylıkla toplanan askerler. Bunlar talimsiz, intizamsız oldukları için "Nefer-i âm: Bütün halkın cenge sürülmesi" hükmünde kalıyor, bir istifade te'min olunamıyordu. Yeniçeri Ocağı'nın ilgasıyla muntazam askerî teşkilât yapılınca bu türl

misafirhane-i askeri / misafirhane-i askerî

• Askerî misafirhane.

mıshaf

• Kur'ân-ı kerîmin tamâmının yazılı olduğu mübârek kitab.

mıska

• Şifâ âyet-i kerîme ve duâlarının yazılı olduğu kâğıt, muska.

mu'cizbeyan

• Anlatış tavrı herkese benzemeyen. Tarz-ı beyanı mu'cize olan. Kur'an-ı Kerim. (Farsça)

mü'min suresi / mü'min sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 40. Suresidir. Gafir, Tavl Suresi de denir.

• Kur'ân-ı kerîmin kırkıncı sûresi. Gâfir sûresi de denir.

mü'minun suresi / mü'minûn suresi / mü'minûn sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 20. suresidir. Mekke-i Mükerreme'de nâzil olmuştur.

• Kur'ân-ı kerîmin yirmi üçüncü sûresi.

muavvezetan / muavvezetân

• (Muavvezeteyn) Kur'ân-ı Kerim'in son iki suresi. (Dâima okunacak gâyet lüzumlu dersleri verdiği ve her çeşit şerli işlerden Allah'a sığınmayı tavsiye ve emrettiği için bu isim verilmiştir.)

muaz ibn-i cebel

• (Ebu Abdurrahman el Ensarî) Ashâb-ı Kirâm arasında hürmetle yâd olunan büyük fakihlerdendir. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm'ın sağlığında Kur'an-ı Kerim'i cem'edip ezberleyen bahtiyarlardandır. Peygamberimiz, "Kur'ânı, Muaz İbn-i Cebel'den alınız" buyurmuştur. 157 hadis rivâyet etmiştir. Ürdün

mücadele suresi / mücâdele sûresi

• Kur'ân-ı kerîmin elli sekizinci sûresi.

mücadile suresi

• Kur'an-ı Kerim'in 58. Suresi olup Kad-semi' ve Sure-i Zıhâr da denilmiştir.

mücessime

• Kur'ân-ı kerîmdeki müteşâbih (mânâsı kapalı) âyetleri, zâhir (görünen)mânâsına göre açıklayıp, Allahü teâlânın el ve yüz gibi organlarının bulunduğunu, dolayısıyla madde ve cisim olduğunu iddiâ ederek doğru yoldan ayrılan bozuk fırka. Bu fırkaya müşe bbihe de denir.

mücevvid

• (Tecvid. den) Kur'ân-ı Kerim'i tecvid usulüne göre okuyan ve tecvidi iyi bilen kimse.

müctehid

• İctihâd makâmına yâni Kur'ân-ı kerîmden, hadîs-i şerîf ve diğer dînî delillerden hüküm çıkarma derecesine yükselmiş büyük din âlimi. Bütün İslâm ilimleri ve zamânın fen bilgilerinde söz sâhibi âlim.

müctehid fil-mezheb

• Mezhebde müctehid; mezheb reisinin (imâmının) koyduğu usûl ve kâidelere uyarak, dört delîlden (Kitâb, yâni Kur'ân-ı kerîm, sünnet, icmâ', kıyâs,hüküm çıkaran İslâm âlimi. Buna, müctehid-i mukayyed ve müctehid-i müntesib de den ir.

müctehid-i fiş-şer'

• Dînî hükümleri, Kur'ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîflerden çıkarırken, kendine mahsûs kâide ve usûl koyan mezheb sâhibi müctehid. Buna müctehid-i mutlak da denir.

müctehid-i müstekıl

• Kur'ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden doğrudan hüküm çıkarabilen ve kendine mahsûs kâide ve usûl koyan mezheb sâhibi müctehid. Buna, mutlak müctehid de denir.

müctehid-i mutlak

• Dînî hükümleri, Kur'ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden ve diğer dînî delillerden (kaynaklardan) istinbât ederken, çıkarırken kendine mahsûs kâide ve usûl koyan müctehid. Buna, müctehid fiş-şer' ve müctehid-i müstekıl de denir.

müddessir

• Örtünen, bürünen. Gizlenen.
• Kur'an-ı Kerimde Peygamberimiz Resul-i Ekreme (A.S.M.) "Ey müddessir!" diye hitâb vardır.

müddessir suresi / müddessir sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 74. Suresi olup, Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin yetmiş dördüncü sûresi.

müennes

• Dişi. Müzekkerin mukabili.
• Gr: Hakiki, itibarî veya söylenişi cihetiyle "dişi" olan kelime.Müennes-i hakikî : Müzekker kelimenin sonuna bir "e-a" ilâve ederek yapılan kelime. Meselâ: (Kâtib: ): Erkek yazıcı. (Kâtibe: ): Kadın yazıcı.Sonu "e" ile biten kelimeler ekseriyetle müennestir

müfessir

• Kur'ân-ı kerîmi tefsîr eden; Allahü teâlânın kelâmında, murâd edilen, kasdedilen mânâyı anlayan âlim.

• Kur'ân-ı Kerimi tefsir eden, yorumlayan kimse.

• Tefsir eden, izah eden. Anlayabildiği mânayı söyleyen ve yazan.
• Kur'an-ı Kerim'i tefsir edebilmek salahiyetini hâiz olan, âlim, fâzıl ve kuvve-i kudsiye sahibi zât.

müfessir-i azam / müfessir-i âzam

• Büyük müfessir; Kur'ân-ı Kerimi mânâ bakımından tefsir eden, yorumlayan kimse.

müfessir-i hakiki / müfessir-i hakikî

• Gerçek müfessir; Kur'ân-ı Kerimi tam ve doğru olarak açıklayan hadis.

müfessir-i kur'an / müfessir-i kur'ân

• Kur'ân-ı Kerimi tefsir eden, mânâ bakımından yorumlayan kimse.

müfessirin / müfessirîn

• Kur'an-ı Kerim'in mânasını hakkıyla anlayıp tefsir edebilen, ilmi ile âmil, kâmil ve sâlih muhakkikler.

müfreze / مفرزه

• Küçük askerî birlik.

• Askerî birlikten ayrılan kol.

• Askerî birlik. (Arapça)

müfti / müftî

• Fetvâ veren.
• Vilâyet ve kazâlarda din işlerine bakan, İslâm âlimlerinin dînî bir konuda vermiş oldukları hükümleri yâni fetvâyı, insanlara bildiren kimse; nakleden me'mur.
• Fetvâ veren, yâni herhangi bir şeyin, İslâm dînine uygun olup olmadığını bildiren, Kur'ân-ı kerîm ve hadîs-i şer

muhammed suresi / muhammed sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 47. Suresi olup Kıtal Suresi de denir. Medine-i Münevvere'de nâzil olmuştur.

• Kur'ân-ı kerîmin kırk yedinci sûresi.

mühimmat-ı askeriye / mühimmât-ı askeriye

• Askeri malzeme.

muhkemat / muhkemât

• Kur'ân-ı kerîmdeki mânâsı açık, meydanda olan, anlaşılabilen âyet-i kerîmeler. Muhkemin çoğulu.

muhsin

• İhsan eden, iyilik eden. Kerim. Cömert.
• Allah'ı görür gibi O'na ibadet eden.

mukabele / mukâbele

• Karşılık, karşılamak.
• Mücadele.
• Karşılaştırmak. Karşılıklı yapılan iş, karşılıklı yapılan okuma.
• Camide Kur'ân-ı Kerimi okuyup halka dinletmek.
• Yüz yüze olmak.
• Düşmanın şerrinden kurtulmak ve onun şiddetini kaldırmak için onu yıldıracak tedbirde bulunm

• Ramazân-ı şerîf ayında câmide her gün Kur'ân-ı kerîmden bir cüz (yirmi sayfa) olacak şekilde cemâatin huzûrunda Kur'ân-ı kerîm okumak.

mukaddem

• Zaman ve mekân cihetiyle daha evvel olan.
• Askerin ön tarafına sevkedilen karakol.
• Değerli, üstün.
• Küçükten büyüğe sunulan, takdim edilen.

mukaddes kitaplar

• Dört büyük kitap Tevrat, Zebur, İncil ve Kur'ân-ı Kerim.

mükellefiyet-i askeriye

• Askerî yükümlülük, askerlikteki zorunlu görev.

mükerrem

• Hürmet ve tâzim edilen. İkram olunmuş. Muhterem. Kerim olan. (İnsan fıtraten mükerrem olduğundan, hakkı arıyor. Bazan batıl eline gelir, Hak zannederek koynunda saklar. Hakikatı kazarken, ihtiyarsız, dalâlet başına düşer; hakikat zannederek kafasına giydiriyor. Mek.)

• Kerîm olan, kendisine değer verilen, saygıdeğer.

mukri'

• Kur'an-ı Kerimi kaidelerine uygun okuyan.

mülaane / mülâane

• Zevcesini (eşini) zinâ ile suçlayan erkeğin dört şâhit getirememesi hâlinde, zevcenin isteği üzerine eşlerin hâkim huzûruna çıkarak usûlüne uygun (âyet-i kerîmelerde bildirilen ifâdelerle) karşılıklı yemin etmeleri ve lânetleşmeleri.

mülhid

• Âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîflere yanlış mânâ vererek dinden çıkan, yâni îmânı bozuk olan, Eshâb-ı kirâma (Peygamber efendimizin arkadaşlarına) söğen.

mülk suresi / mülk sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 67. suresidir. Tebâreke, Münciye, Mücâdele, Mânia, Vakiye, Mennea Suresi gibi isimleri de vardır. Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin altmış yedinci sûresi.

mümtehine suresi / mümtehine sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 60. Suresidir. İmtihan veya Meveddet Suresi de denilir.

• Kur'ân-ı kerîmin altmışıncı sûresi.

münafıkun suresi

• Kur'an-ı Kerim'in 63. Suresidir. Medenîdir.

münafikun suresi / münâfikûn sûresi

• Kur'ân-ı kerîmin altmış üçüncü sûresi.

münezzil

• (Nüzul. den) Tenzil eden, indiren.
• Kur'an-ı Kerim'i vahiy ile insanlara rahmet olarak ihsan eden Allah (C.C.)

münker

• Yapılması uygun olmayan, âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîflerle ve müctehidlerin (dinde söz sâhibi âlimlerin) söz birliği ile yasak edilen şey; günah.

mürettil

• Kur'ân-ı Kerimi ağır ağır ve tecvid kaidelerine göre okuyan.

mürselat suresi / mürselât sûresi

• Kur'ân-ı kerîmin yetmiş yedinci sûresi.

mürşid-i ekber

• En büyük mürşid.
• Kur'ân-ı Kerim veya Hazret-i Peygamber (A.S.M.).

müşebbihe

• Allahü teâlâyı cisim ve varlıklara benzeten, Kur'ân-ı kerîmdeki müteşâbih (mânâsı kapalı) âyetleri görünen lugat mânâsına göre açıklayıp, Allahü teâlânın el ve yüz gibi organlarının olduğunu iddiâ eden bozuk fırka.

mushaf

• Sahife. Sahife halinde yazılı kitap.
• Kur'ân-ı Kerim'in bir ismi.

• Kur'ân-ı kerîmin tamâmının yazılı olduğu kitap. Mıshaf da denir.

müşir / müşîr

• Mareşal, askeriyede yüksek bir makam.

müşkilat-ı kur'aniyye / müşkilât-ı kur'âniyye

• Anlaşılması bir hayli güç olan Kur'ân-ı Kerîmin bazı âyetleri.

müstekrih

• (Kerâhet. den) İğrenen, tiksinen, istikrah eden, kerih gören, nefret eden.

müstevi

• Düz. Her tarafı bir, doğru. Tesviye görmüş.
• Düzlem.
• Gr: Müennes ve müzekkeri bir olan isim. Sıfat.

mutaffifin suresi / mutaffifîn sûresi

• Kur'ân-ı kerîmin seksen üçüncü sûresi.

mütekerrih

• (İkrah. dan) Kerih gören, tekerrüh eden, ikrah eden. Tiksinen.
• Surat asan.

müteşabih

• Birbirine benzeyenler.
• Fık: Mânası açık olmayan âyet ve hadis. Kur'an-ı Kerim'in ve hadislerin mecazî mânalara gelen ifadeleri. "Muhkem" olmayan âyet veya hadis.
• Zâhirî mânası kastedilmeyen ve teşbih ve temsil yoluyla hakikatlerin beyanında kullanılan ifade.

• Birbirine benzeyen.
• Kur'ân-ı Kerim'de mânâ ve lafız bakımından tevile elverişli olan âyetler. Muhkem olmayan âyet.

müteşabihat-ı kur'aniye / müteşabihât-ı kur'aniye

• Beşer lisanının, lügatını vaz etmediği, sezip düşünemediği, misalini göremediği hakikatların teşbih ve temsiller ile anlatıldığı âyet-i kerimeler.

mutlak müctehid / mutlak müctehîd

• Kur'ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açıkça bildirilmemiş olan hükümleri ve mes'eleleri, açık olarak bildirilenlere benzeterek meydana çıkarabilen derin âlim. Ehl-i sünnetin ameldeki mezheb imâmlarından her biri.

müzekkir

• Andıran, hatıra getiren, yâd ettiren, zikrettiren, hatırda tutturan.
• Zikreden, ibâdet eden.
• Resul-i Ekrem (A.S.M.) mü'minleri ve bütün beşeriyeti tehlikeli şeylerden halâs edip iki cihan saadetine nâil olma yolunu tâlim ettiğinden, Kur'an-ı Kerim'de müzekkir diye isimlendiril

müzzemmil suresi / müzzemmil sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 73. suresi olup Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin yetmiş üçüncü sûresi.

nacil

• Nesli kerim, şerefli olan, soyu temiz.

nahl

• Kur'ân-ı Kerimin 16. sûresi.

nahl suresi / nahl sûresi

• Kur'an-ı Kerim'de 16. Suredir. Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin on altıncı sûresi.

naki'

• Hurma veya kuru üzüm soğuk suda bırakılıp şekeri suya çıktıktan sonra süzülerek elde edilen sıvı.

nakıl / nâkıl

• Nakleden, birinden duyduğunu veya okuduğu şeyi bildiren. İctihâd derecesine varamayıp, sâdece müctehid (Kur'ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden hüküm çıkarabilecek dereceye ulaşmış olan) âlimlerin verdikleri fetvâları (dînî suâllere verdikleri cevâb ları) nakleden âlim.

nakl

• Kur'ân-ı Kerim, hadis-i şerif gibi İslâmın asıl kaynakları.

nakliyat-ı askeriye

• Askerî kıt'aların; top, tüfek, cephane, teçhizat ve levazımatı ve her türlü seferî ihtiyaçlarıyla birlikte bir yerden kaldırıp başka bir yere gönderilmesi, nakledilmesi. Askerî nakliyat.

nas suresi / nâs sûresi

• Kur'an-ı Kerim'de 114. Sure.

• Kur'ân-ı kerîmin yüz on dördüncü ve son sûresi.

nasih / nâsih

• Daha önce bildirilen bir hükmü kaldıran, âyet-i kerîme veya hadîs-i şerîf. Kaldırılan hükme mensûh denir.

nasr suresi / nasr sûresi

• Kur'an-ı Kerim'deki 110. Sure. İza-câe veya Tevdi' Suresi de denir.

• Kur'ân-ı kerîmin yüz onuncu sûresi.

nass

• Kat'ilik, kesinlik, açıklık. Te'vile ihtimali olmayan söz veya delil.
• Kur'ân-ı Kerim veya Hadis-i Şerifde bir iş ve mes'ele hakkında olan açıklık ve bu şekilde açık olan kelâm ve âyet. Akide.
• Bir haberi kimden aldığını söyleyerek, en nihayet o haberi ilk söyleyene kadar nakle

• Açıklık, açık hüküm.
• Kur'ân-ı Kerim'de veya hadiste bir iş hakkında olan açık söz, âyet.

• Âyet-i kerîmeler ve hadîs-i şerîfler. Çoğulu nüsûs'tur.
• Fıkıh usûlü ilminde mânâsı açık ve meydanda olan âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîfler.

nass-ı azim / nass-ı azîm

• Büyük mânâlar taşıyan âyet-i kerime.

nass-ı celil / nass-ı celîl

• Yüksek mânâları olan âyet-i kerime.

nass-ı kur'an / nass-ı kur'ân

• Kur'ân-ı Kerim'in açık ve kesin hükmü.

naziat suresi / nâziât sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 79. Suresidir. Sâhire ve Tâmme Suresi de denir.

• Kur'ân-ı kerîmin yetmiş dokuzuncu sûresi.

nazm

• Kur'ân-ı Kerim'in yazısı. Manzume, ölçü ve kâfiyeli yazı.

nazm-ı celil

• Pek büyük kıymetli nazm edilmiş güzel söz.
• Kur'an-ı Kerim'in bir vasfı.
• Celil olan Cenab-ı Hakk'ın nazmı.

• Kur'ân-ı Kerim.

nazm-ı ilahi / nazm-ı ilâhî

• Allahü taâlâ tarafından yanyana dizilen mübârek sözler, Kur'ân-ı kerîm.

nazm-ı kur'an / nazm-ı kur'ân

• Kur'ân-ı Kerim'in tertibi.

nazm-ı mecid / nazm-ı mecîd

• Kur'ân-ı Kerim'in âyetleri.
• Kur'ân-ı Kerim'in tertibi, düzeni.

nebat / نبات

• Nöbet şekeri. (Farsça)

nebe' suresi / nebe' sûresi

• Kur'an-ı Kerim'de 78. Suredir. Amme Suresi de denir.

• Kur'ân-ı kerîmin yetmiş sekizinci sûresi.

nebiz

• Hurma veya kuru üzümü soğuk suda bırakıp, şekeri suya geçince, kaynayıncaya kadar ısıtıldıktan sonra soğuyunca süzülerek elde edilen sıvı.

necib

• Cömert, kerim kişi.

• Soyu ve nesli temiz, aslı kerim olan. Cömert. Asilzâde. Güzel huylu ve ahlâklı.

necm suresi / necm sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 53. Suresidir. Vennecmi Suresi de denir. Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin elli üçüncü sûresi.

nefer-i ingiliz

• İngiliz askeri.

nefs-i kur'an / nefs-i kur'ân

• Kur'ân'ı Kerimin kendisi.

nehy

• Yasak, yasak edilen şey.
• Kur'ân-ı kerîmde yapılması istenmeyen şeyleri bildiren kelâm-ı ilâhî (Allahü teâlânın mübârek sözü).

neml suresi / neml sûresi

• Kur'an-ı Kerim'de 27. Sure olup Süleyman Suresi de denir. Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin yirmi yedinci sûresi.

netn

• Fena kokmak. Kötü, kerih koku.

nezh

• (Nezih) Nezihlik, temizlik, saflık.
• Hiçbir kötü hareketi olmamak.
• Kerim, pak, pâkize.

nisa suresi / nisâ sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in dördüncü suresi.

• Kur'ân-ı kerîmin dördüncü sûresi.

nısf

• Yarım, yarı. İslâm mîrâs hukûkunda eshâb-ı ferâiz adı verilen yâni Kur'ân-ı kerîmde payları bildirilenlerden bâzı kimselere verilen yarım hisse.

nizam-ı askeri / nizam-ı askerî

• Askerî düzen.

nizam-ı cedid

• Yeni nizam. Osmanlı Devletinde III. Sultan Selim zamanında yeni nizamla yetiştirilen bir askerî teşkilât.

nizamat-ı askeriye

• Askerî düzenler.

nücum-u kur'aniye / nücûm-u kur'âniye

• Kur'ân'ın yıldızları; âyet-i kerîmeler.

nuh

• Kur'an-ı Kerim'de adı geçen bir peygamber ismi.

nuh aleyhisselam / nûh aleyhisselâm

• Kur'ân-ı kerîmde adı geçen peygamberlerden. Peygamberlerin büyükleri olan ve kendilerine Ülü'l-azm denilen altı peygamberin ikincisi. İdrîs aleyhisselâmdan sonra peygamber olarak gönderildi.

nuh suresi / nûh sûresi

• Kur'an-ı Kerim'de 71. Suredir ve Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin yetmiş birinci sûresi.

nüket-i kur'aniye / nüket-i kur'âniye

• Kur'ân-ı Kerimdeki ince noktalar.

nun suresi

• Kur'an-ı Kerim'de 68. sure ve Kur'anda müteşabih ve şifre olan bir harf.

nur / nûr

• Aydınlık. Parıltı. Parlaklık. Her çeşit zulmetin zıddı. Işık.
• Kur'ân-ı Kerim. İman. İslâmiyet. Peygamber.
• Zulmeti def eden, şule, ışık.

• Aydınlık, ışık, feyz, bereket ihsân.
• Kur'ân-ı kerîm.
• Îmân.
• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından. Tam ve kusursuz olarak zâhir olup her şeyi ortaya çıkarıcı, yaratıcı veya göktekileri ve yerdekileri nûru ile hidâyet edici, doğru yolu gösterici, gökleri; güneş, ay ve yıld

nur suresi / nûr sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 24. Suresinin ismi.

• Kur'ân-ı kerîmin yirmi dördüncü sûresi.

nusayri / nusayrî

• Eshâb-ı kirâma (Peygamber efendimizin arkadaşlarına) iftirâ eden şîanın kollarından. On birinci imâm olan Hasen bin Ali Askerî'nin adamlarından olduğunu söyleyen İbn-i Nusayr adındaki bozuk inanışlı kimseye uyanlar.

ordu

• t. Bir devletin dinini, namusunu, vatan ve istiklâlini her çeşit yabancı taarruz ve tecavüzüne karşı koruyan askerî en büyük üç kuvvetten biri. Hava Ordusu, Deniz Ordusu, Kara Ordusu gibi.
• En büyük askerî birlik.
• Aynı iman ve düşünce sahiplerinin faaliyette olanlarının hepsi.

örfi idare / örfî idare

• (İdare-i örfî) Askerî kuvvete ihtiyacı gerektiren ve cemiyet hayatında zuhur eden müşkil hallerde vaktin icablarına göre ve vaziyet düzelinceye kadar sivil idare yerine askeri idare konması. Sıkı yönetim.

öşür

• Ondalık, onda bir. Mahsullerden, Kur'an-ı Kerim hükümlerince onda bir olarak alınan zekât.

pare

• Cüz, parça. Kesinti. (Farsça)
• Para. Kuruşun kırkta biri. (Farsça)
• Kur'an-ı Kerim'in otuz kısmından bir kısmı, bir cüz'ü. (Farsça)
• Sayı, bölük. (Farsça)
• "Parça" mânâsına gelir ve birleşik kelimeler yapılır. Meselâ: Meh-pâre : Ay parçası. (Farsça)
• Güzel. Yek-pâre : Tek parça, bir parça. (Farsça)

paşa

• Sivillerle askerlerin ileri gelenlerinin bir kısmına verilen resmi ünvandı. Osmanlıların ilk devirlerinde bu ünvan, hânedân mensublarıyla yalnız bir kısım idare adamlarına verilirken sonradan askeriden "mir-i liva" ve daha yüksek rütbede olanlarla; mülkiyeden vezir, beylerbeyi, mir-i miran ve mir-ül

piyade

• Narin yapılı bir çeşit kayık adıdır. Eskiden ekseriyetle İstanbul ve civarında kullanılan bu kayıklar, pek makbul gezinti vasıtası idi.
• Ask: Orduda tüfekle teçhiz edilmiş olan ve muharip sınıfların asli unsuru bulunan efrada da bu ad verilir. Yaya askeri.
• Yaya.

pota-i furkan

• Hak ile batılı birbirinden ayıran Kur'ân-ı Kerim potası ve kalıbı.

ra'd suresi / ra'd sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 13. Suresi.

• Kur'ân-ı kerîmin on üçüncü sûresi.

racim / racîm

• "Allahü teâlânın rahmetinden kovulmuş uzaklaştırılmış" mânâsına şeytanın Kur'ân-ı kerîmde bildirilen sıfatı.

rağm

• (Ragm) Bir şeyden hoşlanmayıp kerih görmek. Bir işi birisine zor ile tutturmak. Züll ve hakaret. Kahretmek.

rahim

• (Rahmet. den) Rahmet edici, merhamet eyleyen. Rahmedici. Muhafaza eden, bağışlayan. Rahmet ve merhamet sahibi, şefkat eden, gufran sahibi. (Kur'an-ı Kerim'de bu isim 220 defa zikredilir.)

rahman suresi / rahmân sûresi

• (Errahman Suresi de denir.) Kur'an-ı Kerim'in 55. suresidir. Bu sureye Arus-ül Kur'an da denilmiştir. Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin elli beşinci sûresi.

rahmet

• Acıma, merhamet.
• Sevgili Peygamberimiz hazret-i Muhammed'in isimlerinden.
• Kur'ân-ı kerîm.
• Yağmur.

ramazan

• Mübarek ayların en mühimmi ve mübarek üç ayların sonuncusu. Kur'an-ı Kerim'in nâzil olmağa başladığı oruç ayı. Arabî ve Kamerî olan takvime göre 9. ay. Oruç tutanın günahlarını yaktığı, mahveylediği için bu isim verildiği rivayet edilir.

rasih alim / râsih âlim

• Kur'ân-ı kerîmin ve hadîs-i şerîflerin derin ve ince mânâlarını, işâretlerini anlayan büyük din âlimi.

re'y

• Müctehid İslâm âlimlerinin, açıkça bildirilmeyen bir mes'ele hakkında dînî delillerden yâni Kur'ân-ı kerîm, hadîs-i şerîf ve icmâ-i ümmetten çıkardıkları hüküm, kıyâs.

re'y yolu

• Kıyas yolu. Kur'ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açıkça bildirilmemiş bir işin hükmünü buna benziyen ve açıkça bildirilen başka bir işin hükmüne benzeterek bulma yolu.

reddiye

• Ferâiz yâni İslâm mîrâs hukûkunda, Eshâb-ı ferâiz adı verilen Kur'ân-ı kerîmde hisseleri bildirilen mîrâsçılar hisselerini aldıktan sonra terike (ölenin bıraktığı mal) artmış ise ve kalanı alacak kimse yoksa, artan terikenin yine aynı mirasçılar aras ında payları oranında taksim edilmesi. Bu sûretle

resm-i geçit

• Askerî bir kıt'anın yahut bir mektebin talebelerinin gösteri mahiyetinde geçişi. Geçit resmi.

resuliekrem / resûliekrem

• "En kerim peygamber" mânâsında Peygamberimiz.

rık'a

• Kur'an-ı Kerim'in harfleri ile bir yazı çeşidi.

rivayet tefsiri / rivâyet tefsiri

• Kur'ân-ı kerîmdeki bâzı âyet-i kerîmelerin başka âyetlerle veya Peygamber efendimizin sünneti veya Eshâb-ı kirâmın mübârek sözleriyle açıklanması. Buna me'sur veya naklî tefsir de denir.

rum suresi / rûm sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 30. suresidir. Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin otuzuncu sûresi.

sa'

• Çiy, rutubet, şebnem.
• Kur'an-ı Kerim alfabesindeki dördüncü harfin adı.

sad suresi / sad sûresi

• Kur'an-ı Kerim'de 38. Suredir. Dâvud Suresi de denir. Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin otuz sekizinci sûresi.

saf suresi / saf sûresi

• Kur'ân-ı kerîmin altmış birinci sûresi.

saff suresi

• Kur'an-ı Kerim'de 61. suredir. İsa, Havariyyun Suresi de denir. Medenîdir.

saffat suresi / sâffât sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 37. suresidir. Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin otuz yedinci sûresi.

sahih-i buhari / sahîh-i buhârî

• Kur'ân-ı kerîmden sonra, doğru oldukları, bütün İslâm âlimleri tarafından tasdîk edilmiş olan meşhur altı hadîs kitâbından birincisi.

sahihayn / sahîhayn

• Kur'ân-ı kerîmden sonra, doğru oldukları, bütün İslâm âlimleri tarafından tasdîk edilmiş olan altı hadîs kitâbından Sahîh-i Buhârî ile Sahîh-i Müslim'in ikisine birden verilen isim.

sakalan / sakalân

• İnsanlar ve cinler.
• Kıymetlerini bildirmek için, Kur'ân-ı kerîm ve Ehl-i beyte (yâni Peygamber efendimizin akrabâlarına) verilen isim.

şakk-ı kamer

• Ayın iki parça olması mu'cizesi. (Kur'ân-ı Kerimin nass-ı kat'isi ile de sâbit olan ve mütevâtir olarak da bilinen Peygamberimiz Hazret-i Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâmın parmağının işâreti ile ayın iki parçaya ayrıldığı hadisesi ki, büyük mu'cizelerindendir.)

santit

• Ulu, kerim kişi.

sarfe mezhebi

• Kur'an-ı Kerim'in mu'cize olduğuna dair ikinci mercuh bir mezheb ismi.

sebe' suresi / sebe' sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 34. Suresi olup Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin otuz dördüncü sûresi.

sebeb-i nüzul / sebeb-i nüzûl

• Kur'ân-ı kerîmin nüzûl (inme) sebebi.

secavend / secâvend

• Kur'an-ı Kerim'de doğru okunması için yapılan işaretler.Kur'an-ı Azîmüşşan'ı okurken durularak nefes alınacak yerler, âyet sonları ile secavend mahalleridir. (Farsça)

• Kur'ân-ı kerîmin, mânâsına uygun ve doğru okunabilmesi için durak ve geçiş yerlerini gösteren işâretler.

• Kur'ân-ı Kerim'i doğru okumak için yapılan işaretler.

secde ayetleri / secde âyetleri

• Okunduklarında veya işitildiğinde secde yapılan, Kur'ân-ı kerîmdeki on dört secde âyet-i kerîmesi. Bunlar: A'râf: 206, Ra'd: 15, Nahl: 50, İsrâ: 109, Meryem: 58, Hac: 18, Furkân: 60, Neml: 25, Secde: 15, Sa'd: 24, Fussilet: 37, Necm: 62, İnşikâk: 21, Alak: 19. âyet-i kerîmeleridir.

secde suresi / secde sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 32. Suresidir. Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin otuz ikinci sûresi.

secde-i tilavet / secde-i tilâvet

• Kur'ân-ı kerîmin on dört yerindeki secde âyetinden birini okuyan veya duyanın yapması vâcib olan secde.

sedd-i zülkarneyn

• Kur'ân-ı kerîmde Zülkarneyn adıyla bildirilen peygamber veya evliyâ olan mübârek bir zâtın, Ye'cûc ve Me'cûc için yaptırdığı sed.

şedde

• Kur'an-ı Kerim okurken tek sessiz harfin iki defa okunmasına yarayan işaret.
• Seğirtmek. Yürümekle şiddet göstermek. Bir şeyi kuvvetlendirmek, sağlamlaştırmak.

seferber

• Harbe hazırlık hali. (Farsça)
• Sefere hazırlık içinde olan asker ve bu askerin durumu. (Farsça)

selefiye

• İtikadca Ehl-i Sünnet Mezhebi üzerinde olan Sahabe ve Tâbiîn'in gittikleri yol. Ve bu yolda giden fakihler, muhaddisler ve bu mezhebden olanlar.
• Cenab-ı Hakk'ın varlığında ve diğer hususlarda Kur'an-ı Kerim aşikâr ne söylemiş ise aynen kabul edenler. Bunlara "Eseriyye" de denir.

semavi kitaplar / semavî kitaplar

• Gökle ilgili kitaplar, Kur'ân-ı Kerim, Tevrat, İncil, Zebur.

şems suresi / şems sûresi

• Kur'ân-ı kerîmin doksan birinci sûresi.

şems-i mu'cizbeyan

• Mu'cizeli açıklamalarıyla varlık âlemini aydınlatan güneş, Kur'ân-ı Kerim.

serdar

• Askerin başı. Kumandan. (Farsça)

şeriat

• Doğru yol. Hak din yolu.
• Büyük ve geniş cadde.
• Nur, aydınlık, ışık.
• Kur'an-ı Kerim ve Hazret-i Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm'ın târif ettiği ve bildirdiği yol. Allah (C.C.) tarafından Peygamber Aleyhisselâm vâsıtasiyle vaz' ve tebliğ olunan hükümleri hâvi İlâhî kan

seriye

• Askerî bölük.

şetim

• Küfredilmiş sövülmüş kimse.
• Kerih ve kabih olan, çirkin.

şevk-i tenzili / şevk-i tenzilî

• Kur'an-ı Kerim'in ilk önceki mânâsıyla Sahabelere verdiği sevgi ve iştiyak. Kur'an-ı Kerim'in tenzil mertebesindeki mânâsının verdiği şevk. İlâhî bir makamdan inmenin verdiği şevk.

sevk-ül ceyş

• Askerî birliklerin lüzumlu yere sevkini ve geri çekilme işini idare etme.

seyfeddin

• (Seyf-üd din) Dinin kılıcı, dinin askeri.

seyfullah

• Allah'ın (C.C.) kılıcı, askeri.
• Ashab-ı Kiram'dan Hz. Hâlid İbn-i Velid'e (R.A.) verilen ünvan.

şifa ayet-i kerimeleri / şifâ âyet-i kerîmeleri

• Kur'ân-ı kerîmdeki altı şifâ âyeti. Tevbe sûresi on dördüncü âyetinin sonu, Yûnus sûresi elli yedinci âyetinin ortası, Nahl sûresi altmış dokuzuncu âyetinin orta kısmı, İsrâ sûresi seksen ikinci âyetinin baş tarafı, Şuarâ sûresinin sekseninci âyeti, Fussilet sûresi kırk dördüncü âyetinin ortası.

silahhane

• Askerî depo. Silahların saklandığı yer. (Farsça)

sipahi

• Ask: Osmanlı askerlik teşkilâtında "Timar" namiyle öşür ve rüsumunu aldıkları araziye mukabil, harp zamanlarında kendi hayvanları ve kanunen götürmeğe mecbur oldukları silâhlı askerlerle birlikte sefere iştirak eden bir sınıf süvari askeri. Bunlar akıncılık, çapulculuk ve karakol hizmetlerini ifa ed

sipare

• (Si-pâre) Kur'an-ı Kerimin herbir cüz'ü. (Farsça)
• Küçük kitap, mecmua. (Farsça)
• Otuz cüz. (Farsça)

siper

• Arkasına saklanılacak şey. Koruyan. (Farsça)
• Mânia. Sığınak veya set arkası, duvar altı gibi kuytu yerler. (Farsça)
• Okun, giderken kabzayı zedelememesi için sol elin üzerine konulan âlet. (Farsça)
• Muharebede askerin kurşun ve gülleden korunması için toprak kazılarak açılan ve ön tarafına, çıkan (Farsça)

strateji

• yun. Askeri sevk ve idare ilmi, sevk-ul-ceyş.

şuara

• (Tekili: Şâir) Şâirler.
• Kur'an-ı Kerim'in 26. suresinin ismidir. Mekkîdir.

şuara suresi / şuarâ sûresi

• Kur'ân-ı kerîmin yirmi altıncı sûresi.

süleyman aleyhisselam / süleymân aleyhisselâm

• Kur'ân-ı kerîmde ismi geçen peygamberlerden.

şümus-u kur'an / şümus-u kur'ân

• Kur'ân-ı Kerimin içinde bulunan ve her birisi güneş gibi iman hakikatlerini açıkça gösteren temel özellikleri.

şura suresi / şûrâ sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 42. suresi olup, "Hâ mim ayn sin kaf" Suresi de denir.

• Kur'ân-ı kerîmin kırk ikinci sûresi.

sure / sûre

• Kur'an-ı Kerim'in 114 bölümünden her biri.
• Derece.
• Duracak yer. Menzilet.
• Şeref ve şan.
• Güzel inşa edilmiş bina. Sur.
• Refi'.
• Alâmet, nişan.

• Kur'ân-ı kerîmin en az üç âyetten meydana gelen bölümlerinden her biri. Çokluk şekli süverdir. Kur'ân-ı kerîmde 114 sûre olup, bâzı sûrelerin birkaç ismi vardır. Bekara sûresinden Berâe sûresine kadar olan yedi sûreye es-Seb'ut-tıvâl (uzun sûreler), Fâtiha'ya ve âyetleri yüzden az olan sûrelere mesâ

• Kur'ân-ı Kerim'in 114 bölümünden her biri.

sure-i a'raf / sûre-i a'râf

• A'râf Sûresi, Kur'ân-ı Kerimin 7. sûresi.

sure-i ahkaf / sûre-i ahkâf

• Kur'ân-ı Kerimin 46. sûresi olan Ahkâf Sûresi.

sure-i al-i imran / sûre-i âl-i imrân

• Kur'ân-ı Kerimin 3. sûresi olan Âl-i İmran Sûresi.

sure-i alak / sûre-i alâk

• Kur'ân-ı Kerimin 96. sûresi olan Alâk Sûresi.

sure-i casiye / sûre-i câsiye

• Kur'ân-ı Kerimin 45. sûresi olan Câsiye Sûresi.

sure-i fatır / sûre-i fâtır

• Fâtır Süresi, Kur'ân-ı Kerim'in 35. süresi.

sure-i feth / sûre-i feth

• Kur'ân-ı Kerimin 48. sûresi olan Fetih Sûresi.

sure-i fil / sûre-i fîl

• Kur'ân-ı Kerimin 105. sûresi olan Fil Sûresi.

sure-i hadid / sûre-i hadid

• Kur'ân-ı Kerimin 57. sûresi olan Hadid Sûresi.

sure-i hud / sûre-i hûd

• Kur'ân-ı Kerimin 11. sûresi olan Hûd Sûresi.

sure-i isra / sûre-i isrâ

• Kur'ân-ı Kerimin 17. sûresi.

sure-i kadir / sûre-i kadir

• Kur'ân-ı Kerimin 97. Sûresi olan Kadîr Sûresi.

sure-i kehf / sûre-i kehf

• Kehf Sûresi, Kur'ân-ı Kerim'in 18. Sûresi.

sure-i maide / sûre-i mâide

• Mâide Sûresi; Kur'ân-ı Kerimin 5. sûresi.

sure-i mü'min / sûre-i mü'min

• Kur'ân-ı Kerimin 40. sûresi.

sure-i muhammed / sûre-i muhammed

• Muhammed Süresi, Kur'ân-ı Kerimin 47. süresi.

sure-i mürselat / sûre-i mürselât

• Kur'ân-ı Kerimin 77. sûresi.

sure-i nahl / sûre-i nahl

• Nahl Sûresi, Kur'ân-ı Kerimin 16. sûresi.

sure-i necm / sûre-i necm

• Kur'ân-ı Kerimin 53. sûresi.

sure-i nisa / sûre-i nisâ

• Nisâ Sûresi; Kur'ân-ı Kerimin 4. sûresi.

sure-i nur / sûre-i nur

• Kur'ân-ı Kerimin 24. sûresi olan Nur Sûresi.

sure-i saf / sûre-i saf

• Kur'ân-ı Kerimin 61. sûresi.

sure-i sebe / sûre-i sebe

• Sebe Sûresi, Kur'ân-ı Kerim'in 34. süresi.

sure-i şura / sûre-i şûrâ

• Kur'ân-ı Kerimin 42. sûresi.

sure-i tevbe / sûre-i tevbe

• Kur'ân-ı Kerimin 9. âyeti.

sure-i ve'l-asr / sûre-i ve'l-asr

• Kur'ân-ı Kerimin 103. Sûresi.

sure-i ve'l-asri / sûre-i ve'l-asrî

• Kur'ân-ı Kerim'in 103. sûresi olan Asr Sûresi.

sure-i yasin / sûre-i yâsin

• Yâsin Sûresi, Kur'ân-ı Kerim'in 36. sûresi.

sure-i yusuf / sûre-i yusuf / sûre-i yûsuf

• Yusuf Sûresi, Kur'ân-ı Kerimin 12. sûresi.

• Kur'ân-ı Kerimin 12. sûresi.

sure-i zuhruf / sûre-i zuhruf

• Kur'ân-ı Kerimin 43. sûresi.

sure-i zümer / sûre-i zümer

• Kur'ân-ı Kerim'in 39. sûresi.

sure-i zümer, casiye, ahkaf / sûre-i zümer, câsiye, ahkaf

• Kur'ân-ı Kerimin 39, 45 ve 46. sûreleri.

suret-ül asr

• Kur'an-ı Kerim'in yüzüçüncü suresi.

suret-ül infitar

• Kur'an-ı Kerim'de seksenikinci Sure olup Mekkidir.

şürta

• (Çoğulu: Şurat-Şuratâ) Malı mülkü ile tanınan meşhur bir kimse.
• Askerin önünde yürüyüp düşman ile evvel cenk eden taife. Öncü kuvvet.

suver-i müteşabihe

• Müteşâbih ifadeler; Kur'ân-ı Kerimde mânâsı kapalı olan ve yorumlara açık olan suretler, temsiller.

ta'viz / ta'vîz

• Kur'ân-ı kerîmde bildirilen ve Peygamberimizden naklen gelen duâları okumak veya bunları yazıp üzerinde taşımak.

tabakat-ı müfessirin / tabakât-ı müfessirîn

• Kur'ân-ı kerîmdeki murâd-ı ilâhîyi, yâni kastedilen mânâyı açıklayan tefsîr ilmi ile meşgûl olan İslâm âlimlerinin dereceleri.
• Tefsîr âlimlerini derecelerine göre sıralayıp, hayatlarını ve eserlerini anlatan kitaplar.

taberi / taberî

• (Ebu Cafer Muhammed bin Cerir İbn-i Yezid) (Hi: 224 - 310) İslâm tarihçisi ve müfessiri olup Taberistan'da doğmuş, 7 yaşında Kur'anı hıfz edip bütün ömrünü ilme vakf etmiştir. Babasının adına izafetle Ceririye adlı bir fıkıh mektebi kurmuştur. İbn-i Cerir-et Taberî adı meşhurdur. Kur'an-ı Kerimin bü

tabur / طَابُورْ

• Bölüklerden oluşan askerî birlik.

• Dört bölükten meydana gelen askerî birlik.

• Dört bölükten oluşan askeri birlik.

taha / tâhâ

• Kur'an-ı Kerim'de mukattaat-ı hurufiyeden olup Cenab-ı Hak ile Peygamberimiz (A.S.M.) arasında bir şifredir.
• Peygamberimizin (A.S.M.) bir ismidir. Mânası hakkında muhtelif rivayetler vardır.

• Kur'ân-ı Kerimin 20. sûresi.

taha suresi / tâhâ suresi

• Kur'an-ı Kerim'in 20. suresidir. Mekkîdir.

tahrim suresi / tahrîm sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 66. Suresidir. "Lime tüharrimu" da denir. Medine'de nâzil olmuştur.

• Kur'ân-ı kerîmin altmış altıncı sûresi.

tahrimen mekruh / tahrîmen mekrûh

• Kur'ân-ı kerîmdeki ve hadîs-i şerîfteki delîlinden zan ile anlaşılan yasak. Harama yakın olan fiil, iş.

tahşidat-ı askeriye

• Askerî yığınak.

tahzin

• (Hüzn. den) Kederlendirme, tasalandırma.
• Hazin hazin Kur'an-ı Kerim okuma.

taife-i askeriye / tâife-i askeriye

• Askerî topluluk.

takazzür

• İstikrah etmek, kerih görmek, beğenmemek.

takım

• En küçük askerî topluluk.

talak suresi / talâk suresi / talâk sûresi

• Medenîdir. Nisâ Suresi de denir. Kur'an-ı Kerim'in 4. Suresidir.

• Kur'ân-ı kerîmin altmış beşinci sûresi.

tama'

• Hırsla istemek. Doymazlık. Aç gözlülük. Çok isteme.
• Askerî fertlerin maaşları. (Kamus)

tarık suresi / târık suresi / târık sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 86. Suresinin ismidir. Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin seksen altıncı sûresi.

tatfif suresi

• Kur'an-ı Kerim'in 83. suresidir. Mekkîdir.

tavasim

• (Tavâsin) : Kur'an-ı Kerim'den tâ-sin, tâ-sin-mim sureleri.

tayy-ı zaman

• Zamanı ortadan kaldırmak. Çok uzun bir zamanı pek kısa olarak görmek ve yaşamak. Meselâ: Kur'an-ı Kerimde beyan edilen "Ashab-ı Kehf" mağarada 309 sene kaldıkları halde, kendileri yarım gün veya bir gün kadar kaldıklarını söylemişlerdir.

te'vil / te'vîl

• (Tef'il veznindendir) Bir nesneye redd ve irca' etmek. Döndürmek. Te'vil kelimesi, bazı müfessirlere göre, rücu' mânasına olan "Evl: " den alınmıştır. Müfessirlerce: Bir âyet-i kerimenin mânasını bir nesneye irca' ile beyan etmektir. Bazılarınca da (Evvel: ) lâfzından alınmış olup kelâmı evveline sa

• Yorumlamak, açıklamak.
• Ehl-i sünnet âlimlerinin, Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellemden ve Eshâb-ı kirâmdan bildirdikleri tefsirlere (açıklamalara) bağlı kalarak âyet-i kerîmeleri açıklamak veya bu şekilde yapılan açıklamalar ve îzâhlar.

tebareke suresi / tebâreke sûresi

• Kur'ân-ı kerîmin altmış yedinci sûresi.

tebbet suresi / tebbet sûresi

• Kur'ân-ı kerîmin yüz on birinci sûresi.

techizat-ı askeriye / techizât-ı askeriye

• Askerî donanım.

• Askerî teçhizat, askerî donatım.

teçhizat-ı askeriye

• Askeri donanım.

tecvid / tecvîd

• (Cevdet. den) Bir şeyi güzel yapma. Süsleme.
• Kur'an-ı Kerim'i usulüne uygun olarak okuma ilmi ve buna dair yazılan kitap.

• Kur'ân-ı Kerim'i okuma kaidelerini (kurallarını) öğreten bilim.

• Güzel yapmak, Kur'ân-ı kerîmi harflerin mahreclerine (çıkış yerlerine) ve sıfatlarına uygun olarak okumak ve bunu anlatan ilim.

tecvid ilmi

• Harflerin mahreç ve sıfatlarına uymak suretiyle, Kur'an-ı Kerim'i hatasız okumayı öğreten bir ilimdir.

tedvir

• Devrettirmek, döndürmek. Çevirmek.
• İdare etmek, yönetmek.
• Daire şekline sokmak.
• Edb: Bir mısradaki kelimelerin yerini değiştirmekle veznin ve mânanın bozulmamasıdır.
• Kur'an-ı Kerim kıraatında: Tahkik ile hadr ortasında bir okuma usulüdür. Her iki yönde meşru m

tefasil

• (Tekili: Tefsir) Tefsirler, Kur'an-ı Kerim'in mânasını anlatan kitaplar.

tefsir / tefsîr

• Mestur, gizli bir şeyi aşikâr etmek. Mânâyı izhâr etmek.
• Anladığını anlatmak. Bildiği kadar açıklamak.
• Kur'ân-ı Kerim'in mânâsını anlatan kitab.
• Ehl-i Hadis ıstılahında Tefsire dâir hadis-i şeriflere Tefsir denilir.

• Örtülü bir şeyi açmak, yorumlamak.
• Kur'ân-ı Kerim'in anlamını açıklayan bilim.

• Yorumlama; Kur'ân-ı Kerimi mânâ bakımından açıklayan, yorumlayan kitap.

• Örtülü, kapalı olan şeyi ortaya çıkarmak, açmak, beyân etmek, beşerî kudret dâhilinde, Kur'ân-ı kerîm âyetlerindeki murâd-ı ilâhîyi (Allahü teâlânın murâdını) anlamak. Bu işi yapabilen âlime müfessir denir.

tefsir-i kur'an / tefsir-i kur'ân

• Kur'ân tefsiri; Kur'ân-ı Kerimi mânâ bakımından açıklayan, yorumlayan kitap.

tegabün suresi / tegâbün sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 64. suresidir. Medenîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin altmış dördüncü sûresi.

tekasür suresi / tekâsür suresi / tekâsür sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 102. Suresi. Mekkîdir. Makbure Suresi de denilmiştir.

• Kur'ân-ı kerîmin yüz ikinci sûresi.

tekerrüh

• (Kerh. den) İğrenme, kerih görme.

tektib

• Askeri bölük bölük etmek, bölüklere ayırmak.
• (Ketebe. den) Yazdırma.

tekvir suresi / tekvîr sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 81. Suresidir. Küvvirat Suresi adı da verilir.

• Kur'ân-ı kerîmin seksen birinci sûresi.

telcie

• İkrah etmek, iğrenmek, tiksinmek, kerih görmek.

tenezzül-ü ilahi / tenezzül-ü ilâhî

• Allah'ın Kur'ân-ı Kerim'de emirlerini kullarının anlayabilecekleri şekilde bildirmesi, onların anlayış seviyelerine göre hitap etmesi.

tenezzülat-ı ilahiye / tenezzülât-ı ilâhiye

• Allah'ın Kur'ân-ı Kerim'de emirlerini kullarının anlayabilecekleri şekilde bildirmesi, onların anlayış seviyelerine göre hitap etmesi.

tenzihen mekruh

• Nehyine dair şer'î bir delil olmamakla beraber işlenmesi kerih görülen iş. (Helâle yakın iş)

tenzil / tenzîl

• Bir şeyin bir miktarını çıkarmak.
• İndirmek, indirilmek, indirilen. Aşağı indirmek.
• Kur'an-ı Kerim'in vahiy vasıtası ile Peygamberimize (A.S.M.) indirilmesi. Tedricen indirme. (Birden indirmeye inzal, parça parça indirmeye de tenzil denir.)

• Kur'ân-ı Kerim (Kur'ân-ı Kerim 23 yılda bölüm bölüm indirildiği için "indirilen, parça parça indirilmiş" anlamına gelen Tenzîl ismi verilmiştir).

• İndirmek, indirilmek; Allahü teâlâ tarafından indirilen kitab, Kur'ân-ı kerîm. İnzâl kelimesinde bir defada indirmek mânâsı bulunduğu halde, tenzîlde azar azar indirme mânâsı vardır. Kur'ân-ı kerîm Levh-i mahfûzdan Beyt-ül-izze (Kur'ân-ı kerîmin bir bütün hâlinde indirildiği ve dünyâ semâsında bulun

tercih ehli / tercîh ehli

• Hanefî mezhebinde, dînî hükümleri bildiren fıkıh âlimlerinin beşinci tabakasında bulunan ve ictihâd (Kur'ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîflerden dînî hüküm çıkarma) gücüne sâhib olmayan, sâdece bağlı oldukları mezhebin kavillerinden (sözlerinden) ve hüküml erinden sahîh ve evlâ (en iyi) olanı seçen mukall

terhis

• Askeri sivil, serbest hayata geçirmek. İzin ve ruhsat vermek. Serbest bırakmak.

tertil / tertîl

• Muvafık ve yerli yerinde, güzel, uygun ve lâtif konuşmak.
• Düşüne düşüne, yavaş yavaş, anlayarak okumak. Beyan eylemek ve âşikâr kılmak.
• Kur'an-ı Kerim'i usul ve kaidesine göre, acele etmeksizin dura dura anlaya anlaya okumaktır. Kur'an-ı Kerim tertil üzere nâzil olmuştur.

• Kur'ân-ı Kerim'i iyi ve kaidelerine (kurallarına) uygun biçimde tane tane okuma.

• Kur'ân-ı kerîmi tecvîdle yâni usûl ve kâidelerine uyarak, açık açık, tâne tâne, harfleri ve kelimeleri birbirinden ayırarak okuma.

teslihat-ı askeriye / teslihât-ı askeriye

• Askerin silâhlandırılması.

tevafukat-ı kur'aniye / tevâfukat-ı kur'âniye

• Kur'ân-ı Kerim'deki tevafuklar, uygunluklar.

tevbe suresi / tevbe sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 9. suresidir. Berae Suresi de denir. Medenîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin dokuzuncu sûresi. Berâe sûresi de denir.

tevhid suresi

• Kur'an-ı Kerim'in 112. Suresidir. İhlâs Suresi gibi çok isimleri de vardır.

tevrat

• Hz. Musâ Aleyhisselâm'a nâzil olan kitab-ı mukaddesin nâm-ı celili. (Hakiki Tevrat, Kur'an-ı Kerim ile barışıktır. Şimdiki ise, çok yerleri değiştirilmiş, tahrif edilmiştir. Bu kitabın aslından az bir şey kalmıştır. Aklı başında ve İslâmiyeti, Kur'an-ı Kerim'i tetkik eden Yahudiler de hidayeti seçmi

tevşih

• (Vişah. dan) (Çoğulu: Tevşihât) Süslü elbise giydirme. Süsleme veya süslendirme.
• Kur'ân-ı Kerimi usul ve kaidelerine göre okuma.
• Bir kimseye mücevher gerdanlık takmak.
• Ist: Bir eseri, büyük bir adamın adıyla süsleme. Eski ilim adamları, bazı kimselerin adına kitap yaz

tilavet / tilâvet

• Kur'ân-ı kerîm okumak.

tilavet secdesi / tilâvet secdesi

• Kur'ân-ı kerîmdeki on dört secde âyetinden herhangi birini okuyan veya işiten bir mükellefin yâni akıllı ve ergenlik çağına erişmiş bir müslümanın yapması vâcib (lâzım gelen) secde. Secde âyetleri, Kur'ân-ı kerîmin; A'râf, Ra'd, Nahl, İsrâ, Meryem, Hac, Furkân, Neml, Secde, Sâd, Necm, İnşikâk ve Ala

tilavet-i kur'an / tilavet-i kur'ân

• Kur'an-ı Kerim'i usulüne göre okumak, mânâsını tefekkür etmek.

tin suresi / tîn suresi / tîn sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 95. suresinin ismidir. Mekkîdir. Vettîni Suresi de denir.

• Kur'ân-ı kerîmin doksan beşinci sûresi.

tıval-ı mufassal

• Kur'an-ı Kerim'de 49'uncudan 85'inciye kadar olan sureler.

tur suresi / tûr sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 52. Suresidir. Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin elli ikinci sûresi.

ukbe bin amir bin kays el-cüheni / ukbe bin amir bin kays el-cühenî

• Ashab-ı Kiramın mümtaz fakihlerinden ve Kur'an-ı Kerim'i ezberleyip yazanlardandır. 55 Hadis-i Şerif rivayet etmiştir. Mısır Valiliğinde bulunmuş ve orada Hicri 58 tarihinde vefat etmiştir.

ukud suresi

• Kur'an-ı Kerim'in beşinci suresi olan Mâide Suresinin diğer bir ismi.

ulema / ulemâ

• Âlimler, ilim sâhibleri; zamânın fen ve edebiyât bilgilerinde yetişmiş, Kur'ân-ı kerîmin ve binlerce hadîs-i şerîfin mânâsını ezberden bilen, İslâm'ın yirmi ana ilim ve kolları olan seksen ilimde mütehassıs (uzman), tasavvufun (evliyâlığın) en yüksek derecesine ulaşmış, yetişmiş ve yetiştirebilen, i

ulema-i rasihin / ulemâ-i râsihîn

• Kur'ân-ı kerîmin ve hadîs-i şerîflerin derin ve ince mânâlarını, işâretlerini anlayan yüksek din âlimlerine verilen isim. Bunlar; Eshâb-ı kirâm, Tâbiîn, Tebe-i tâbiîn ve her bakımdan onlara tâbi olan müctehidler, tefsîr ve hadîs âlimleri ve tasavvuf büyükleridir.

ulema-i zahir / ulema-i zâhir / ulemâ-i zâhir

• Kur'an-ı Kerimin zâhir mânâsına göre hakikatları değerlendiren âlimler. Şeriatın mâna ve esrarından daha çok, zâhirini ve hükümlerini bilen âlimler.

• Kur'ân-ı Kerimin zâhir mânâsına göre hüküm veren ve hakikatlerini değerlendiren âlimler.

ulum-i nakliyye / ulûm-i nakliyye

• Din bilgileri; edille-i şer'iyye denilen dînin dört temel kaynağından yâni Kur'ân-ı kerîmden, hadîs-i şerîflerden, icmâ-ı ümmet, kıyâs-ı fukahâdan elde edilen bilgiler, ilimler.

ümera-yı askeriye / ümerâ-yı askeriye

• Askerî âmirler, komutanlar.

ümm-ül kitab

• Kitabın anası, esası. Levh-i Mahfuz ve ilm-i İlâhî. (Yâni: Kur'ân, İlm-i İlâhîde, Levh-i Mahfuz'da ezelî ve ebedî olarak mahfuz bulunduğundan Kur'anın aslı ve anası mânasında kullanılan bir tabirdir.)
• Kur'an-ı Kerim'in müteşabih olmayan muhkem âyetlerine de kitabın anası, esası mânas

umud

• (Tekili: Amud) Direkler. Sütunlar.
• Mc: Seyyidler. Askerî elçiler.

urvet-ül vüska

• Sağlam kulp. Metin ve muhkem olan tutulacak şey.
• İslâmiyet.
• Kur'an-ı Kerim.

urvet-ül-vüska / urvet-ül-vüskâ

• Tutunulacak en sağlam kulp.
• İslâmiyet veya Kur'ân-ı kerîm.
• Dinde güvenilir, kendisine uyulacak büyük âlim mânâsına, İmâm-ı Rabbânî hazretlerinin üçüncü oğlu olan Muhammed Ma'sûm-i Fârûkî'nin lakabı.

üss-ül harekat / üss-ül harekât

• Askerî harekâtın başlangıcına esas olan yer.

usul-i fıkıh / usûl-i fıkıh

• Fıkıh (ibâdet ve amel) bilgilerinin âyet-i kerîmelerden ve hadîs-i şerîflerden nasıl çıkarıldığını öğreten ilim.

usul-i kelam / usûl-i kelâm

• Îmân bilgilerinin âyet-i kerîmelerden ve hadîs-i şerîflerden nasıl çıkarıldığını öğreten ilim.

üzeyr

• (A.S.) Kur'an-ı Kerim'de ismi bulunan büyük zâtlardandır. Peygamber olup olmadığı hakkında ihtilâf vardır.

vacib / vâcib

• Kur'ân-ı kerîmde açık olmayarak bildirilmiş veya bir sahâbînin açıkça bildirmesi ile anlaşılmış olan emirler. Şâfiîlere göre vâcib denince farz anlaşılır.

vahy-i kur'an / vahy-i kur'ân

• Vahiyle gelen Kur'ân-ı Kerim.

vahy-i kur'ani / vahy-i kur'ânî

• Vahiyle gelen Kur'ân-ı Kerim.

vahy-i sarihi / vahy-i sarihî

• Kur'ân-ı Kerim ve bazı kudsî hadisler gibi ap açık şekilde Cenâb-ı Hak tarafından gelen vahiy.

vahy-i zımni / vahy-i zımnî

• Kur'ân-ı Kerim ve bazı kutsî hadisler dışındaki vahye ve ilhâma dayanan hadisler.

vakıa suresi / vâkıa suresi / vâkıa sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 56. suresidir. Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin elli altıncı sûresi.

vaziyet-i kur'aniye / vaziyet-i kur'âniye

• Kur'ân-ı Kerimin durumu.

ve'l-asri

• Asra and olsun; Kur'ân-ı Kerimin 103. sûresi.

ve'l-asri suresi / ve'l-asri sûresi

• Kur'ân-ı Kerimin 103. sûresi.

ve's-saffat / ve's-sâffât

• Sâffât Sûresi, Kur'ân-ı Kerim'in 37. sûresi.

veşşemsi suresi

• Kur'an-ı Kerim'in 91. suresidir. Suret-üş Şems de denir. Mekke-i Mükerreme'de nazil olmuştur.

vird

• Sık sık ve devamlı okunan dua.
• Kur'an-ı Kerim'den her gün okunması vazife bilinen kısım, bir cüz.

vücuh

• (Tekili: Vech) Çehreler, yüzler, suretler.
• Tarzlar.
• Sebepler.
• İmkânlar.
• Münasebetler.
• Kur'an-ı Kerim okunuşundaki farklar.
• Bir memleketin ileri gelenleri.

vücuh ilmi / vücûh ilmi

• Kur'ân-ı kerîmin çeşitli okunuş şekillerini bildiren ilim.

vükela / vükelâ

• Askerî âmirler, komutanlar; bakanlar.

ya'kub

• Kur'an-ı Kerim'de adı geçen peygamberlerdendir. Yusuf Aleyhisselâm'ın babası ve İshak Aleyhisselâm'ın oğludur. Bir adı da İsrail olduğundan bu sülâleden gelenlere İsrail oğulları mânasına, Benî İsrail denilmektedir. Büyük oğlunun adı Yehud olduğundan sonradan bunlara Yahudi denilmiştir.

yahya

• Zekeriya'nın (A.S.) oğludur. Benî İsrail Peygamberlerinden ve İsa Aleyhisselâm'ın şeriatı ile amel edenlerden olmuştu. Hz. İsa'dan (A.S.) önce Tevrat'a göre hareket ederdi. Kudüs'ün o zamanki reisi, Hz. Yahya'nın, Hz. Musa şeriatı üzere amel etmediğini ileri sürdüklerinden şehid ettiler.

yahya aleyhisselam / yahyâ aleyhisselâm

• İsrâiloğullarına gönderilen peygamberlerden. Zekeriyyâ aleyhisselâmın oğludur. Annesinin ismi Elîsa olup, hazret-i Meryem'in kızkardeşi ve İmrân'ın kızı idi. Dâvûd aleyhisselâmın neslinden olan Yahyâ aleyhisselâm, hazret-i Meryem'in teyzesinin oğludur.

yasin suresi / yâsîn sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 36. suresinin ismidir. Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin otuz altıncı sûresi.

yaver-i ekrem / yâver-i ekrem

• Cenab-ı Hakk'ın emrinde çalışan en makbul yâver, en kerim olan Hazret-i Muhammed. (A.S.M.)

ye'cuc ve me'cuc / ye'cûc ve me'cûc

• Kur'ân-ı kerîmde adı geçen ve kıyâmete yakın, yeryüzüne yayılacak olan zararlı ve bozguncu iki kötü kavim.

ye'cüc ve me'cüc

• Kur'ân-ı Kerimde bahsi geçen ve ortalığı fitne, fesat ve anarşiye boğacak olan kavimler, anarşist topluluk.

• Kısa boylu olacakları söylenen ve Kur'an-ı Kerim'de bahsi geçen ve ortalığı fitne ve anarşiye boğacak olan bir kavmin ismi.

• Kur'ân-ı Kerim'de bahse konu edilen ve kısa boylu olacakları söylenen, ortalığı fitne ve anarşiye boğacak olan bir kavmin adı.

ye'cüc-me'cüc

• Kur'ân-ı Kerimde bahsi geçen, ortalığı fitne ve anarşiye boğacak olan bir kavmin ismi.

yunus

• Benî İsrail peygamberlerinden ve Kur'an-ı Kerim'de bahsi geçenlerdendir. Elyesa (A.S.) dan sonra Ninova şehrine gönderildi. Şehir ahalisi kendisine itaat etmediği için müteessir olarak bir gemiye binmiş ve oradan denize atılmış. Cenab-ı Haktan emir almadan şehri terk ettiğinden bu hâl başına gelmişt

yunus suresi / yûnus sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 10. suresidir. Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin onuncu sûresi.

yusuf aleyhisselam / yûsuf aleyhisselâm

• Kur'ân-ı kerîmde adı geçen peygamberlerden. Mısır ahâlisine gönderilen peygamber. Yâkûb aleyhisselâmın oğludur. Yâkûb aleyhisselâmın neslinden gelen ilk peygamberdir. Allahü teâlâ ona rüyâ tâbiri ilmini öğretti.

yusuf suresi / yûsuf sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 12. suresidir. Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin on ikinci sûresi.

zahf

• (Çoğulu: Zuhuf) Ayaklarını sürüyerek yürüme. Sürünerek yürüme.
• (Çocuk) emekleme.
• Askerin, düşmana karşı emekliyerek ilerlemesi.

zahiriyye / zâhiriyye

• Kur'ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîflerin zâhir, görünen mânâlarından başka hiçbir delîl ve kıyâsı kabûl etmeyen Dâvûd-i Zâhirî'nin kurduğu mezheb.

zanni delil / zannî delil

• Mânâsı açık anlaşılmayan âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîfler ile bir sahâbî tarafından bildirilen mânâsı açık hadîs-i şerîf.

zariyat suresi / zâriyât sûresi

• Kur'an-ı Kerim'in 51. suresidir. Mekkîdir.

• Kur'ân-ı kerîmin elli birinci sûresi.

ze'r

• Kerih görmek. İğrenmek. Nefret etmek.

zeamet

• Şeref, şan. Riyaset.
• Yetiştirdikleri hayvanları ile birlikte harbe iştirak eden ve Sipâhi denen Osmanlı askerine öşrü alınmak üzere verilen en büyük timâr.

zebzeb

• (Çoğulu: Zebâzib) Adam zekeri.

zehravan

• (Zehrâveyn) İki parlak şey.
• Kur'an-ı Kerim'de Sure-i Bakara ile Âl-i İmran Surelerine birlikte verilen isim.

zekeriyya

• Benî İsrail peygamberlerinden ve Hz. Süleyman Aleyhisselâm'ın neslindendir. Beytül-Makdis'de Tevrat yazan ve kurban kesen reis idi. Zevcesi, Hz. Meryem'in teyzesi idi. Benî İsrail'in büyüklerinden olan İmran namındaki zatın karısı Hanne, Zekeriyya (A.S.) ın karısının kardeşidir. Hz. Meryem İmran kız

zemim

• Burun suyu, sümük.
• Koç ve teke zekerinden akan bevl.
• Koyun emziğinden akan süt.

zeyd bin sabit

• Sahabe-i Güzinden ve Aşere-i Mübeşşeredendir. Henüz on bir yaşında iken isteği ile İslâmiyet'i kabul etmiştir. Kur'ân-ı Kerim'i kemiklerde yazılı ve hâfızların ezberinde iken bugünkü şeklinde ilk olarak yazan, bu hizmette en büyük hizmet kendisine nasib olandır. Resul-ü Ekrem'in (A.S.M.) kâtipliğini

zı

• Kur'an-ı Kerim alfabesinde onyedinci harftir. Ebcedî değeri: 900'dur.

zıd

• Aksi, muhâlif, zıt.
• Nefret edilen, kerih şey.