a'raz / a'râz

• Varlıkta kalabilmesi için başka bir şeye muhtâc olan hâssalar (özellikler), sıfatlar. Araz'ın çokluk şeklidir.

a'sarnişin olan / a'sârnişîn olan

• Asırlar içinde oturmuş olan.

ab-dest

• Namaz ve sair dini ibadetler için usulüne uygun olarak, el, ağız, burun, yüz, dirseklere kadar kolları ve topuk kemiği üzerine kadar ayakları üçer defa yıkamak ve kulaklara, başa ve enseye meshetmektir. (Farsça)
• Azarlama, paylama. (Farsça)

ab-ı abisteni / ab-ı âbistenî

• Nebatların beslenip büyümesi için zaruri olan su ve yağmur.
• Gebeliğe sebep olan su, meni.

ab-yari-i himmet / ab-yârî-i himmet

• Korumak için yapılan yardım, himmet yardımı.

abdest

• Namaz ve diğer bâzı ibâdetlerin yerine getirilebilmesi için yapılması lâzım gelen yüzü, dirseklerle berâber kolları yıkamak, başın dörtte birini mesh etmek ve topuklarla berâber ayakları yıkamaktan ibâret temizlik. Namazın dışındaki farzlardan biri.

abdulhamid ll

• (mi: 1842-1918) 34' üncü Osmanlı Padişâhıdır. 33 yıl saltanatta kalmış olan bu şefkatli Sultan,İslâmiyete son derece bağlı idi. Yüksek bir siyaset adamı ve devlet işlerini bizzat takibeden bir zattı. Memlekette bolluk ve refahı te'min için çalıştı. (R.Aleyh)

abdurrahman bin avf

• Aşere-i mübeşşereden ve çok fedakar olan Sahabelerdendir. İlk müslüman olan sekiz kişiden birisidir. Bütün ihya-yı din için olan muharebelerde çok fedakârlıkta bulunmuş, birisinde yirmibir yerinden yaralanmıştı. Bir gazada oniki dişini birden kaybetmişti. Medine'ye ve Habeşistan'a hicret edenlerdend

abeket

• (Çoğulu: Abekât) Tâne, az şey.
• Tuluk içinde kalan yağ bakiyyesi.
• Ekmek parçası.
• Yılan başı dedikleri ufacık akça boncuk.

abese irca

• Mantık ve matematikte bir isbat şeklidir. Bir hükmün doğruluğunu isbat için, bu hükmü inkâr eden diğer hükmün yanlışlığı isbatlanır. Meselâ: Allah'ın varlığının inkâr edilmesinin imkânsızlığını veya abesiyetini göstermek, Allah'ın varlığını isbat yollarından biridir. Bu, "Abese irca" yolu ile isbat

abide

• Uzun müddet dillerde destan olup kalan beliye ve dâhiye.
• Bir milletin târihinde büyük bir değeri hâiz olan vak'a.
• Fesahat ve belâgatı dolayısıyle benzeri söylenemeyen şiir.
• Tarihte yüksek ve hâkim bir mevkide olan vak'aları veya büyükleri yaşatmak için yapılan bina.

abişhor

• Hayvan sulama yeri. (Farsça)
• İçme kabı. (Farsça)
• Dinlenmek için kısa bir duraklama, teneffüs. (Farsça)
• Günlük yiyecek. (Farsça)

abone

• Gazete ve dergi gibi yayınlara peşin para vererek muayyen bir zaman için müşteri olan kimse. (Fransızca)

abonman

• Bir imalâtçı ile müşteri arasında düzenli satın alma için yapılan anlaşma. (Fransızca)

abra

• Bir değiş-tokuşta üste verilen şey.
• Teraziyi ayarlamak için hafif gelen kefesine konulan ağırlık.

aceb

• Taaccüb, şaşma, hayret.
• Garib, hoş, lâtif ve nâdir-ül vücud olduğundan bir şey için inkâr ve istiğrab etme hâli.

acizane / âcizâne

• Âciz olarak. Beceriksizce. Tevâzu ile. (Alçak gönüllülük ifâdesi için söylenir) "Allah'a karşı kusurlarını bilen bir mü'min âcizâne ancak Allah'tan rahmet diler." (Farsça)

ad kavmi / âd kavmi

• Hûd aleyhisselâmın kavmi. Bu kavim Nûh aleyhisselâmın torunlarından Âd'ın evlâdından çoğaldıkları için bu adı almışlardır. Bu kabile, Yemen'de Hadramûd bölgesinde, Umman ile Aden arasında Ahkâf denilen yeri yurt edindi. Yemen ile Şâm arasında yerleştikleri de rivâyet edilmiştir.

adak

• Nezr, Allahü teâlânın rızâsının elde edilmesi veya bir isteğin yerine gelmesi veya bir belâ ve musîbetin giderilmesi maksadıyla Allahü teâlâ için oruç tutmak, kurban kesmek gibi başlıbaşına ibâdet olan veyâ benzeyen bir şeyi kendisine vâcib kabûl etm e.

adalet-i izafiye / adalet-i izâfiye / adâlet-i izafiye

• Göreceli adalet; toplumun selâmeti için birey hukukunun feda edilmesini öngören adalet.

• İzafi adalet veya adâlet-i nisbiye de denir. Küll'ün selâmeti için, cüz'ü feda eden adalet usulüdür.

adalet-i mahza / adâlet-i mahzâ

• Tam adâlet; "ferdin hukuku hiçbirşey için fedâ edilemez" görüşünde olan adalet anlayışı.

adalet-i nisbiye

• Zamanın şartlarına göre değişebilen, toplumun selâmeti için ferdin feda edilmesini öngören göreceli adalet.

adet-i agnam / âdet-i agnâm

• Keçi ve koyunlar için alınan vergi.

adet-i ilahiyye / âdet-i ilâhiyye

• Sünnet-i ilâhî; Allahü teâlânın kânûnu. Allahü teâlânın bir şeyi yaratmak için arada bulundurduğu sebebler. Bu sebebler tecrübe ile anlaşılır.

afaki / afakî / âfâkî

• Kâinat ve içindeki hâdiselere âid. Nefsin haricindeki âleme dair.
• Kıymetsiz sözler ve meseleler. (Enfüsinin zıddı.) (Objektif)

• İnsanın dışındaki şeyler.
• Uzak memleketlerden hac ibâdetini yapmak için gelenler.

afat-ı semaviye

• Semavi âfetler. Allah tarafından insanları ikaz ve ceza için verilen belâ ve musibetler.

agaliş

• Kışkırtma. (Farsça)
• Birşeye saldırmak için kışkırtma. (Farsça)

ağıt

• Mersiye. Ölen kimse için söylenen ve onu öven ve üzüntüyü anlatan şiir. Ölen için ağlama. (Müslümanlıkta ölenin arkasından aşırı ağlayıp dövünme iyi değildir.)

agiyye

• İçine su biriken çukur.

ağtabaka

• Tıb: Görme sinirlerinin göz yuvarlağı içinde dağılmasından meydana gelen zar.

agvas

• (Tekili: Gavs) Yardım istemek için bağırmalar. İmdat istemeler.

ahann

• Sözü burun içinden söyleyen. Burnundan konuşan.

ahiret / âhiret

• Bu dünyadan sonra gideceğimiz ebedi âlem. Âhiret, kıyamet koptuktan sonra, bütün varlıkların ve insanların devamlı kalacakları yerdir. Orada ölüm yoktur, hayat sonsuzdur; dinin emirlerine bağlı olanlar için cennet; dine bağlı olmıyanlar için de cehennem vardır. Âhirete inanmayan insan müslüman olama

aile

• Erkeğin karısı.
• Ev halkı.
• Akraba.
• Aynı işte olan, aynı gaye için çalışanların hepsi.

akabe

• Sarp ve çıkılması zor yokuş, bâdire.
• Tehlike.
• Tehlikeli geçit.
• Bugün Ürdün sınırları içinde bulunan bir şehir.

akabe biatı

• Nübüvvetin 11. senesinde Mekke'nin haricindeki Akabe denilen yerde Medine ahalisinden bir cemaatın, Hz. Peygamber'le (A.S.M.) gürüşüp konuşarak İslâm'ı kabul ve tasdik ettikleri biat hâdisesi.

akalliyet

• (Ekalliyet) Azlık. Azınlık.
• Bir ülkede hâkim unsurların haricinde olan ve ekseriyet teşkil edemiyen insanlar.

akçe

• Osmanlı Devletinin ilk zamanlarından îtibâren bastırılan ve kullanılan gümüş para birimi. İlk sikkesi gümüşten yapıldığı için ak (beyaz, parlak) para mânâsına akçe denildi.

akd-i meclis

• Konuşmak için toplanma, meclis kurma.

akibet-endiş / âkibet-endiş

• Geleceği için endişe eden. İstikbâlini düşünen. Akibetini düşünen. (Farsça)

akıbetendişane / âkıbetendişane

• Sonu için kaygılanırcasına.

akika / akîka

• Yeni doğan çocuk için Allah'a şükür maksadıyla kesilen kurban.

• Yeni doğan bir çocuğun başındaki ana tüyü. Yahut böyle bir çocuk için Cenab-ı Hakk'a şükür niyetiyle kesilen kurbanın adı. Bu kurbana "Nesike" de denir.

• Yeni doğan çocuk için şükür niyetiyle kesilen kurban.

akim

• (Çoğulu: Akâm-Ukum) İçinde giyecek olan büyük çuval.

akl-ı mead / akl-ı meâd

• Ebedî rahata kavuşmak, Cennet'te ebedî kalmak ve Cehennem azâbından kurtulmak için hâlini ıslâh etmeyi, düzeltmeyi düşünen, uzak görüşlü, dünyâya değil, âhirete değer veren akıl.

akropol

• yun. Eski Yunan şehirlerinde içinde saray ve tapınakların bulunduğu müstahkem tepe.

akvat-ı yevmiyye

• Geçim, derd-i maişet için lazım olan günlük yiyecekler.

ala / alâ

• Gr:Arabçada harf-i cerdir. Buna isim diyen de olmuştur. Müteaddit mâna ile kelimenin başına getirilir; manevî istilâ ve tefevvuk bildirmek için ekseriyâ mecrurunu istilaya delâlet eder. Bazan mecrurunun mukabiline müstâli olur. (maa) gibi müsahabet için gelir. (lâm) gibi tâlil için olur. Müc

alan

• Orman içinde açıklık, meydan.

alarm

• Tehlike anında herkesi haberdar etmek için verilen işaret. (Fransızca)

alavere

• Vapurlara kömür vermek için bordaya kurulan kademeli iskele.
• Tulumbanın basıp emme suretiyle işlemesi.
• Herc ü merc. Karışıklık, kargaşalık.
• Bir şeyin elden ele verilerek veya atılarak aktarılması.

albora

• İtl. (Denizcilik) Serenlerin, direklerin üzerine kaldırılıp bağlanması.
• Floka küreklerinin, selâmlamak için yukarı kaldırılması.
• Dalyanlarda ağın yukarı alınması ile balığın toplanması.

albüm

• Lât. Fotoğraf resimlerini veya sair resim, şekil ve hatıraları içine alan defter veya kitap.

ale / âle

• Güneş, yağmur gibi etkenlerden korunmak için yapılmış barınak.
• Fakirlik.

• İlaç için kullanılan ve "Hint Sünbülü" adı verilen çiçek. (Farsça)

alek / âlek

• İlaç için kullanılan ve "Hint Sünbülü" adı verilen bir çiçek. (Farsça)

alem-i kebir / âlem-i kebîr

• İnsandan başka bütün mahlûkât, kâinat ve içindekiler.

alem-i sagir / âlem-i sagîr

• Yaratılmışların hepsinden kendisinde bir nümûne bulunduğu için insana verilen ad.

alem-i zuhur / âlem-i zuhur

• Görünen âlem, şahâdet âlemi, şu anda içinde yaşadığımız âlem.

aler-re'si-vel-ayn

• Baş ve göz üstüne. (Gelen misafire karşı veya bir işi deruhte edeceğine karşı hürmet ve memnuniyetle kabul ettiğini ifâde için söylenir.)

ales

• Bir cins buğday ki bir kabuk içinde iki tane olur.
• Buğday arasında biten çavdar ve mercimek.
• Büyük kene.
• Bir nevi karınca.
• Katı, sağlam nesne.

aleyhimürrıdvan / aleyhimürrıdvân

• Allahü teâlânın rızâsı onların üzerine olsun veya Allahü teâlâ onlardan râzı olsun mânâsına duâ ve hürmet ifâdesi. İkiden fazla Eshâb-ı kirâmın ismi anıldığında, işitildiğinde ve yazıldığında söylenir ve yazılır. Bir kişi için aleyhirrıdvân, iki kişi için aleyhimerrıdvân denir.

aleyhissalatü ves-selam / aleyhissalâtü ves-selâm

• Peygamberler bilhassa Peygamber efendimizin ism-i şerîfi söylenince, yazılınca ve işitilince söylenen ve yazılan salât ve selâm (hayr duâlar) onun üzerine olsun mânâsına duâ ve tâzim (saygı) ifâdesi. İki kişi için aleyhimesselâm daha fazla için aleyh imüssalâtü ves selâm denir.

aleyhisselam / aleyhisselâm

• Allahü teâlânın selâmı onun üzerine olsun mânâsına daha çok peygamberler ve dört büyük melek için kullanılan duâ ve tâzim (saygı) ifâdesi. İki kişi için aleyhimesselâm, daha çok kişi için aleyhimüsselâm denir.

alfabe

• Bir lisandaki sesleri gösteren harflerin, belli bir sıraya göre dizilmiş takımı. (Fransızca)
• Okuyup yazmayı yeni öğrenecekler için başlangıç kitabı. (Fransızca)
• Bir işin başlangıcı. (Fransızca)

alika

• İçine birşey koyacak torba.
• Yem.

aliyy-ül murtaza

• Esedullah, Aliyy-ibni Ebi Talib, Ebutturâb, İmâm-ı Ali isimleri ile de anılır.Hz. Resul-i Ekrem'in (A.S.M.) amcası Ebu Tâlib'in oğlu olup Hicretten yirmiüç yıl önce doğmuş ve Bi'setin ikinci günü daha on yaşında iken imân etmiş, hiç putlara tapmamıştır. Bunun için mübârek ismi söylendiğinde, Kerrema

aman-name

• Bir şahsa iltimas yapması için, başka bir kimseye hitaben yazılan pusula, yazı. (Farsça)

amatör

• Bir işi para kazanma maksadıyla değil de, zevk için yapan kimse. (Fransızca)

ambalaj

• Eşyayı taşınabilir bir hale koymak için sarma veya sandığa yerleştirme işi. (Fransızca)

amel-i kesir

• Namaz içinde ve namazdan sayılmayan ve bir uzuvla ardı ardına yapılan üç hareket veya iki uzuvla yapılan bir hareket; bu hareket namazı bozar.

amel-i uhreviye

• Âhireti kazanmak için yapılan amel, iş.

amil / âmil

• İş yapan.
• İslâmiyet'in emirlerini yapıp, yasaklarından sakınan.
• Herhangi bir bölgenin zekât, harac, öşr ve ganîmetlerinin tahsîli (toplanması) için, halîfe, sultan, melik veya emir tarafından vazîfelendirilen ve yerine göre dînin emirlerini öğreten me'mur.

aminen

• Emniyet ve huzur içinde, selâmetle, emin olarak. Sağlam olarak.

amme / âmme

• Tülbent sargı.
• Su içinde üstüne binip yüzülen şişirilmiş tulum.
• Umumi. Herkese ait.

ampul

• İçinde elektrik akımı yardımıyla ışık vermeye yarayan bir iletken bulunan, havası boşaltılmış olan cam şişe. (Fransızca)
• İçinde sıvı ilâç bulunan, ağzı kızdırılarak kapatılmış küçük şişe. (Fransızca)

amr

• Eski fetva metinlerinde erkeği temsil etmek için kullanılan umumi isimlerden birisi.

an

• Arabçada harf-i cerrdir. Ekseri ismin, kelimenin başına getirilir. Türkçe karşılığı "den, dan" diyebiliriz. Bedel için olur. Meselâ: Ona bedel ben geldim, cümlesinde olduğu gibi. Tâlil için olur. Bu'd yerinde kullanılır. Zarfiyyet için, mücâveze için ve harf-i cerr olan "min" mânasına, "bâ" mânasına

analoji

• Mant. Benzetme yoluyla sonuç çıkarma. Bilinmeyen bir durum, bir hadise, bir münasebet ve bir varlık hakkında hüküm vermek için bilinen bir benzeri hakkındaki bilgilerden faydalanılarak muhakeme yürütülmesidir. Bu tarz düşünce çok defa düşüneni yanlış sonuca götürür. Muhtemel olanın muhakkak zannedil

anasır-ı hisabiyye / anâsır-ı hisabiyye

• Mat : Bir hesabı yapmak için gerekli olan mâlûmatlar.

andem

• Tıb: Kanı durdurmak için kullanılan bir çeşit reçine.

ane / âne

• Kelime sonuna getirilerek zarfiyet ifâdesi için kullanılan nisbet edatıdır. Meselâ: Mütefekkirâne (: Mütefekkire yakışır halde) kelimesinde olduğu gibi. (Farsça)

ankebut suresi

• Kur'an-ı Kerimin yirmidokuzuncu suresidir. Mekkidir. (Allahtan başkasına güvenenlerin, dünyayı avlamak için kurdukları teşkilâtını bir örümcek ağına benzeten, örümcek meseli zikrolunan bir suredir.)

antikor

• Vücuda giren hastalık mikroplarını zararsız kılmak için organizmanın bir kanun-u İlahî ile çıkardığı madde. (Fransızca)

aposteriori

• Fels: Tecrübe sonunda meydana gelen bilgi ve düşünceyi anlatmak için kullanılan bir sıfat. Meselâ ateşin yakıcı olduğunu denedikten sonra anlarız. Bu bilgi, aposteriori bir bilgidir.

apriori

• fels. Tecrübeden önce insan aklında varlığı kabul edilen bilgi ve düşünceyi anlatmak için kullanılan bir sıfat. Meselâ: "Her sayı kendine eşittir" hakikatı hiçbir deneye baş vurmadan bilinen bir apriori bilgidir.

araknak

• Terlemiş, terden ıslanmış, ter içinde kalmış. (Farsça)

aram-güzin / ârâm-güzin

• Dinlenmek için oturan, istirahat eden, dinlenen. (Farsça)

araz

• İşâret, alâmet.
• Tesâdüf, rast gelme.
• Kaza. Felâket. Zâtî olmayan hâl ve keyfiyet.
• Fls. Herhangi bir cevherin varlığı için zaruri olmayan vasıf. Meselâ: Şekerin beyaz rengi şekerin varlığı için zaruri değildir.

arazi / ârazî

• Bir şeyin aslen kendisinde olmayıp sonradan ona ilişen, zâtı için zorunlu olmayan.

arazi-i gamire / arâzi-i gamire

• Huk: Harap, su baskınına uğramış veya içine henüz çift girmemiş yerler.

arda

• Vaktiyle bazı çavuşların elde tuttukları uzun değnek.
• Nişan almak için dikilen değnek.

ardiyye

• Ticaret eşyasının saklandığı yer.
• Böyle bir yerde saklanan eşya için ödenen ücret.

aremet

• Savurmak için dövülüp toplanmış harman.

arız / ârız

• Sonradan olan şey. Bir şeyin zâtına ve hakikatına ait ve lâzım olmayıp başka bir varlıktan bazan vâki ve kaim olan. Takılan. Yapışan.
• Bir şeyi arz ve takdim edici olan.
• Kalın ve geniş bulut.
• Ön dişlerin haricindeki onaltı dişin herbiri.
• İnsanın yanağı.

ark

• Tarla ve bostana su akıtmak için açılan yol, cedvel, hark.

arka

• Çadıra diktikleri direk.
• Duvar içinde kerpiç ve taş arasına konulan ağaç.

armatür

• Lât. Fiz: Kuvvet akımını toplu bir hale koymak için mıknatısın kutupları arasına yerleştirilen demir parçası.
• Kondansatördeki iki iletken yüzeyden her biri.

arşi ve süllemi / arşî ve süllemî

• Devir ve teselsülü inkâr maksadıyla yukarıya doğru gittikçe daralan ve tek bir yaratıcının varlığına dayanan mantıkî delil.

arv

• Sıtma ve diğer ateşli hastalıklarda gelen ilk titreme.
• İş için birinin yanına varma.
• Yemişsiz bir çeşit ağaç.

arz-gah

• Bir şey arzetmek için toplanma yeri. (Farsça)

arz-ı mahzar

• Bir işin yapılması için, yüksek bir mevkiye halk tarafından topluca verilen dilekçe.

arz-taleb

• Üreticinin piyasaya belli fiyatla mal sürmesi ve tüketicinin de piyasadan mal çekmesi hâdisesi.

arzuhal

• (Arz-ı hâl) Bir iş için bir makam veya resmi daireye bir iş sahibinin verdiği dilekçe. İstida-nâme.

as

• Sansar cinsinden siyah kuyruklu, beyaz tüylü kakum denilen bir hayvan, çok kıymetli olan postu için avlanır.

asa / asâ

• (Fiil veya harftir) Ümid veya korku bildirir. Şek ve yakin manalarına delalet eder; (ola ki, şayet ki, meğer ki, olur, gerektir) manalarına gelir. Ekseri, (lâkin) (leyte) mânasına temenni için kullanılır. Hitab-ı İlahî kısmında yakîn ve vücubu ifade eder.

asakir-i müteavine

• Birbirine yardım edip dayanışma içinde olan askerler.

asalet

• Temiz soyluluk. Soy sop temizliği. Köklülük.
• Rüsuh.
• Metanet. Necabet. Zâdegânlık.
• Kendi işi için bizzat ve kendisi nâmına hareket.
• Edb: Yazıda veya sözde bayağı tâbirlerin bulunmaması.

asayiş / âsâyiş

• Bir yerin düzen ve güvenlik içinde bulunması durumu, güvenlik.

aseli / aselî

• Bal gibi sarı renkte olan.
• Yahudilerin ayırdedilmek için, omuzbaşlarına taktıkları sarı kumaş parçası.
• Eskiden kullanılan bir kumaş çeşidi.

ases

• Asâyişin muhafazası için geceleri dolaşan ve şimdiki polis vazifesini gören memurlar.

aşevi

• Yoksullara parasız olarak yemek yedirilen veya dağıtılan yer, aşhane.
• Para ile yemek yenilen yer, lokanta.
• Düğün gibi toplantılarda, yemekleri hazırlamak için iğreti mutfak olarak kullanılan yer.
• Bazı tekkelerde yemek pişirilen yer.

ashab-ı fil / ashâb-ı fil

• İslâmiyetten önce Kâbe-i Muazzamayı tahrib için Mekke'ye hücum eden Habeş ordusunun ismi ( Önlerinde fil bulunduğundan, zırhlı vasıtalar gibi ondan faydalandıklarından bu isim verilmiş olduğu nakledilir.

ashab-ı yemin / ashâb-ı yemin

• Ahid ve yeminlerinde sebât edenler. Kendi kazançlarından ziyâde Cenab-ı Hakk'ın lütuf ve ikrâmına kavuşacakları ümid edilenler. Allah'a itâatleri ve amelleri iyi olup ahirette amel defterleri sağ taraftan verilecek olanlar. Sağcılar. Mukaddesatçılar. Kur'an ve İmân yolunda Allah (C.C.) için çalışanl

aşı

• Birşeyden alınıp diğer birşeye aktarılan madde.
• Çeşitli tehlikeli hastalıkların önünü almak için aşılanan madde.
• Yabani veya cinsi âdi bir ağaca, cinsine yakın diğer iyi bir ağaçtan vurulan kalem veya yaprak aşısı.

asir / asîr

• Üzüm ve benzeri şeyleri şıra yapmak veya yağını almak için sıkan.

• Üsâre. Özsu.
• Bir maddenin sıkılmış suyu.
• Suyu alınmak için sıkılmış şey.

aşk-ı hakiki / aşk-ı hakikî

• Hakiki aşk. Allah için sevmek. Allah sevgisi.

asker

• (Çoğulu: Asakir) Devlet ve memleketin muhafazası için ücretli veya ücretsiz olarak veya kur'a ile toplanarak hazır bulundurulan ve resmi elbise giyen silahlı adamlar topluluğu. Er, leşker, nefer.

asrem

• Kulağı sakat, hasta.
• Ailesini geçindirmek için sıkıntı çeken (kimse).
• Bölük bölük.

astronomi

• yun. Kozmoğrafya. Gök ilmi. Felekiyat.Astronomi ilmi dünyanın birgün hareketinin duracağını; coğrafya, karaların alçalarak dünyanın sularla kaplanacağını, iklimin değişerek canlılar için yaşanmaz hâle geleceğini; fizik, güneşin birgün söneceğini, kâinattaki enerjinin artık kullanılamaz, işe yaramaz

asude / asûde

• Rahat, huzur içinde. Dinç. Müsterih. Sâkin. (Farsça)
• Bir cins helva adı. (Farsça)

asum

• Geçim derdi için çok çalışan kimse.

ata ender ata

• Lütuf içinde lütuf, ihsan üzerine ihsan.

ata-ender / atâ-ender

• Lütuf ve bağış içinde.

ateş-i rumi / ateş-i rumî

• Eskiden kullanılan bir silâh çeşitidir. Kara ve deniz muharebelerinde yangın çıkartmak için kullanılırdı.

ateş-zen

• Ateş yakmak için kullanılan alet, çakmak. (Farsça)

atf-ı beyan

• Mâkablini yâni mâtufun aleyhin mefhumunu izah ve te'kid için atfolunan tâbir. Meselâ: "Meseleyi izâh ve teşrih eyledi" cümlesindeki "ve" gibi.

atf-ı tefsir

• Bir mânada olup mücerred tasdik ve te'kid için "ve" ile müteradifine (aynı mânadaki kelimeye) atfolunan kelime. Meselâ: "İhsan ve kerem, hüzün ve keder" ifadesindeki "ve" ler gibi. Diğer bir ifade ile: Aynı olan ayrı iki kelimenin birlikte kullanılması. ("deli divâne"de olduğu gibi.)

atım

• t. Ateşli silahların boşaltılması, atılması.
• Kurşun menzili, kurşunun gidebildiği, yetiştiği mesâfe.
• Silahın bir defa atılması için lâzım gelen barut vesaire.

atire

• Receb ayında keferenin putları için boğazladıkları koyun ki, o puta "itrâ" derler.

avamperestane nümayiş

• Avamca gösteriş, halka hoş görünmek için farklı tarzlara yeltenme.

avize / âvize

• İçinde ampul bulunan ve tavana asılan süs.

ayan / âyan

• Parlamentonun aldığı kararları düzeltmek için üyelerinin bir kısmı devlete mensup, bir kısmı da halktan seçilmiş olan meclis ve bu meclis üyelerinin her biri ("âyan meclisi", "âyandan falan zat" şeklinde kullanılır).

ayin / âyin

• Merâsim. Usûl. Görenek. Dinî âdâb. Âdet, örf ve kanun.
• Ziynet, süs.İslâm'da fıkıh lisânı âyin kelimesini kabul etmemiştir. Bazı vakıflar, filân câmide herhangi bir tarikat âyini icra için te'sis yapacakları zaman vaki olan müracaatlarında fetvahâne tarafından verilen müsaadelerde âyi

ayiş

• Bolluk içinde rahat yaşayan.
• Hz. Peygamber'in (A.S.M.) zevcesi ve mü'minlerin vâlidesi, Hz. Ebu Bekir'in (R.A.) kızının bir ismi. Aişe-i Sıddıka diye de anılır. Hayret edilecek derecede takva, iffet ve zekâvet sahibesi olup 2210 Hadis-i Şerif nakletmiştir. Hicretin 57. yılında vefat

ayn

• Birşeyin kendisi.
• Boşlukta yer kaplayan ve ağırlığı olan yâni tartılabilen her şey, madde, cisim.
• Alış-verişte, belli, meydanda, mevcut ve hâzır olan veya hâzır olmayıp da bulunduğu yeri, cinsi, miktârı belli edilen mal.
• İnsanın zekât için ayırdığı ve yanında hazır bulunan mal

ayn-ı zahir / ayn-ı zâhir

• Açıklık içinde, bizzat görünende.

azaim

• Kötü şeyleri defetmek için yazılan duâlar.

azame

• Eskiden, büyük görünmesi için kadınların bağladıkları arkalık.

azap-ender azap

• Azap içinde azap.

azbe

• (Çoğulu: Uzeb-Azebât) Su içinde olan çerçöp.
• Her bir şeyin ucu, tarafı.

azerşeb

• Batıl bir inanışa göre ateş içinde yaşadığı sanılan ve semender denilen bir hayvan. (Farsça)
• Şimşek, berk. (Farsça)

azin / âzîn

• Kaide, kanun. (Farsça)
• Süs, zinet, güzellik. (Farsça)
• Yoğurttan yağ çıkarmak için hususi olarak yapılmış yayık. (Farsça)

azmen

• Pek fazla şeyler içine alabilen.
• En çok güvenilen.

azoik

• En eski jeolojik zaman.
• İçinde fosil bulunmayan toprak.

ba'de harabi'l-basra

• "Basra yıkıldıktan sonra" mânâsında olan ve bir iş için çok geç kalındığını ifade eden bir deyim.

bab-ı ali / bâb-ı âlî

• Yüksek kapı.
• Tanzimattan önce sadrazam kapılarının, daha sonra da hükümet dairelerinin çoğunun içinde toplandığı bina.
• Mc: Osmanlı Hükümeti.

babil kulesi / bâbil kulesi

• Tevrat'ın rivayetine göre Hz. Nuh'un (A.S.) oğulları tarafından gökyüzüne ulaşmak için yaptırılmış büyük bir kuledir. Rabbimiz bu kulede çalışmakta olanların dillerini değiştirmiş ve birbirlerini anlamaz hale getirmiştir. Bundan dolayı tamamlanamamış ve 72 dil burada meydana gelmiştir. (Buna "tebelb

badi'

• Deniz içinde olan ada.
• Et.
• Deri.

badire

• Birdenbire meydana gelen hâl. Felâket. Musibet.
• Kabahat.
• Birden, zahmetsizce söylenen söz.
• Kılıcın, namlunun veya her çeşit nebatın ucu.
• Zor geçit.

bahariyye

• Edb: Birini övmek için yazılan ve bahar tasviriyle başlayan kaside.
• Tar : Yeniçeri ağasından itibaren padişah tarafından Yeniçeri kâtibiyle ocak ağalarına verilen baharlık.

bahdele

• İşte çabukluk gösterme.
• Eğilme, kırılma. (Kürek kemiği için).

bahis / bâhis

• Anlatan. Bahseden. Araştıran. Araştırıcı.
• Bir şeye dâir bilgileri içine alan. Bir mes'eleye dair beyanatı ihtiva eden.

bahr-i muhit-i havai / bahr-i muhit-i havaî / bahr-i muhit-i havâî

• Yıldızların, seyyarelerin içinde dolaştığı feza. Büyük feza denizi.

• Hava okyanusu; yıldızların, gezegenlerin içinde dolaştığı geniş feza denizi.

bahurdan / bahûrdân

• İçinde tütsü yakılan kap. (Farsça)

bakaya

• Askerlik için son yoklaması yapıldıktan sonra istenildiklerinde gelmeyen kişiler.

balkanlar

• (Balkan Yarımadası) Yugoslavya'nın büyük kısmı ile Arnavutluk, Bulgaristan, Yunanistan ve Trakya'yı içine alan yarımada.

balyoz

• Vaktiyle Avrupa devletlerinin büyükelçi ve büyük konsoloslarıyla, general ve amiral gibi kişilerine verilen bir ünvandır. (Fransızca)
• (Yunancadan) Kazık çakmak, büyük taşları kırmak için kullanılan uzun saplı, iri ve ağır çekiç. (Fransızca)

baraj

• Bir akarsuyun akışına mâni olmak için yapılan set. (Fransızca)

barbakan

• Emniyetle ateş etmek için sur duvarlarında açılan dar mazgal deliği. Kale kapılarının savunması için yapılan tahkimat. (Fransızca)

barbaros

• Hayreddin Paşa: (Mi: 1466-1546) Tarihin en büyük Denizcisi Hayreddin Paşa, kardeşleri ile İslâm âlemini birleştirmek, tek bir bayrak altında muhteşem imparatorluğumuzun himayesinde toplamak için çalıştı. Sonunda müstakil devleti ile, Osmanlı Devletine iltihak etti. Kaptan-ı Derya olarak Akdenizi bir

barekallah / bârekâllah

• "Allah ne mübarek yaratmış".
• Allah hayırlı ve mübarek kılsın anlamında, beğeniyi ifade etmek için kullanılan bir söz.

başeng

• Tohumluk olmak için saklanan sarı, iri hıyar, salatalık. (Farsça)
• Asma üzerindeki üzüm salkımı. (Farsça)

başıbozuk

• Bir harp çıktığında orduya süvari veya piyade olarak katılan gönüllü asker. Başıbozuk tâbiri, gelişigüzel ve intizamsız idare tarzına da alem olmuştur. Bir zamanlar bu tâbir, asker olmayan siviller için de kullanılmıştır. (Türkçe)

basik

• Gövde damarı. (Dirsek içinde bulunan üç damarın aşağısında olandır.)

bast

• Genişlemek, açmak, yaymak.
• Bir şeye el uzatmak.
• Sevindirmek.
• Bir mecliste haya sebebiyle olan sıkılmanın gitmesiyle açılmak.
• Özür kabul etmek.
• Kaplamak.
• Tas: Allahın cemâl tecellisiyle kalbin sükûn ve huzur içinde ferahlaması. (Mukabili: "Kabz"

• Yayma, açma.
• Özellikle hurufilikte cezbe ve tefekkür içinde kendinden geçmeyi ifade eder.

bast-ı zaman

• Az bir zaman dilimi içine uzun bir zamanı sığdırmak ve onu yaşamış gibi olmak.

basur / bâsûr

• (Çoğulu: Bevâsir) Tıb: Mayasıl. Kalın bağırsakta ve makadın etrafındaki siyah kan damarlarının şişmesi ve bazen iltihablanması sebebiyle, makadın içinde ve dışında meydana gelen memeler yüzünden makaddan kan ve cerahat gelmesi hastalığı.

batarya

• İtl. Elektrik elde etmek için hazırlanmış şişeler takımı.
• Ask: Bir subayın emrine verilen belli sayıdaki ağır silâhlarla bunların hizmetinde bulunan insan, hayvan ve malzemenin hepsine birden verilen isim.

bath

• (Çoğulu: Bitah) İçinde kum ve çakıl taşları olan geniş su akıntısı.
• Yüz üzeri düşme.
• Serilip yatan adamın boyu.
• Bırakma.

batın / bâtın

• Bütün varlıkların içini yaratan ve dahiline hükmeden Allah.

batınen / bâtınen

• İçinden olarak. Dâhilen, içyüzünde.

batıni / bâtınî

• İnsanın içinde bulunan, içsel, görünmeyen.

batnında

• İçinde.

bayiiyye / bâyiiyye

• Eskiden pazar kurulan yerlere gönderilen mevad ve eşyadan gümrük ihtisab vergisinin haricinde alınan ikinci vergi.

bayzar

• Sövme, sövüp sayma.
• Rahmin başlangıcındaki et parçası.

bazar

• Alış-veriş. Ahz ü itâ. (Farsça)
• Alış-veriş yeri. Pazar. Üstü açık yer ki, hergün veya belirli günlerde herkes satacağını oraya çıkarıp pazarlıkla veya açık artırmayla satar. (Farsça)
• Fiat kararlaştırılıp alış-verişte uyuşmak için yapılan konuşma veya çekişme, pazarlık. (Farsça)

bazile

• Tıb: Göğüs veya karnın içinde husule gelen gaz veya su şişlerinin mahfazasını delmeye mahsus ve boru içinde mahfuz bir mil.

be

• Kelime başına getirilerek, Türkçedeki: "de, da, den, dan, ile, için" mânalarında kullanılır. (Farsça)

be-ziyaret

• (Berâ-yı ziyâret) Ziyaret için. Ziyaret maksadı ile.

becbece

• Çocuk avutmak için yapılan tuhaf hareketler, gürültü.

bed'

• (Çoğulu: Ebdâ-Büdü') İslâm içinde kazılan kuyu.
• Evvel, ibtidâ, başlangıç.
• Hisse, nasip.
• Başlama, başlayış, ilk.

bed-dua

• (Bedduâ) Bir kimsenin kötülüğü için duâ. Kötü duâ. (Farsça)

bedarf

• Muayyen bir gayenin gerçekleşmesi için zaruri olan veyâ zaruri görülen muayyen kalitede bir mal veya meta miktarıdır.

beddua / bedduâ

• Birinin kötü olması için edilen dua.

bedel-i nüzul / bedel-i nüzûl

• Tar: Osmanlı İmparatorluğu devrinde askerlerin bir yere konaklamasında yapılacak olan masraflar için alınan vergi.

bedel-i rakabe

• Huk: Kölenin sahibi tarafından azad edilmesi için, şahsı yerine geçen kıymeti veya nefsi karşılığında vermeyi kabullendiği ıtk veya kitabet akçesi.

bedmestlik

• İçip içip dağıtma. (Farsça - Türkçe)
• Bedmestlik etmek: İçip için dağıtmak. (Farsça - Türkçe)

behailik / behâîlik

• Müslüman görünüp İslâmiyet'i içerden yıkmak için çalışan El-Bâb Ali Muhammed ismindeki bir acemin talebesi olan Behâullah'ın, kurduğu bozuk yol.

behra

• Ondan dolayı, ona binaen, onun için. (Farsça)

bela / belâ

• Allahü teâlânın insanları imtihan etmek, denemek için verdiği maddî ve mânevî üzüntü, sıkıntı, musîbet, âfet.

bela-ender / belâ-ender

• Belâ içinde.

bela-ender-bela / belâ-ender-belâ

• Belâ üstüne belâ. Zahmet içinde zahmet. (Farsça)

beladir

• Kadınların kullandıkları altun, gümüş, zümrüt, yakut, elmas gibi süs eşyası. (Farsça)
• Belâyı def etmek için verilen sadaka. (Farsça)

belagat-ı irşadiye / belâgat-ı irşadiye

• Doğru yolu göstermek için sözün muhataba ve amaca uygun olarak söylenmesi.

belakeş / belâkeş

• Belâ çeken. Sıkıntı içinde olan. (Farsça)

bend-rug / bend-rûg

• Tarla ve bostan kenarlarına suyun akıntısını kesip havuz gibi birikmesi için yapılan setli çukur. (Farsça)

bengere

• Çocukları uyutmak için, çocuğu uyutan kişi tarafından söylenen ninni. (Farsça)

beni israil / benî isrâil

• İsrâiloğulları. Ya'kûb aleyhisselâmın, on iki oğlundan gelen evladı ve torunları. Ya'kûb aleyhisselâmın diğer adı İsrâîl olduğu için, soyundan gelenler bu isimle anılmışlardır.

bera / berâ

• İçin, dolayı.

bera-yı malumat / berâ-yı mâlumat / berâ-yı mâlûmat

• Malûmat ve bilgi için.

• Bilgi vermek için.

bera-yı tashih / berâ-yı tashih

• Tashih için, düzeltmek için.

bera-yı ziyaret / berâ-yı ziyaret

• Ziyaret için.

beraat-ül istihlal / berâat-ül istihlâl

• Bir eserin içindekilerini güzel bir başlangıçla baş tarafında anlatmak. İyi bir alâmet. Güzel bir başlangıç.
• Bir ibarede müradif ve mukni birkaç kelime bulunması, hüsn ve insicamdaki ibarenin vech-i mergub üzere te'lif ve terkibi.
• Maaş, rütbe, nişan için hükümetçe bildirilen

berat

• Nişân. Rütbe. İmtiyaz ve taltif için verilen resmi kâğıt.

beray / berây

• İçin, dolayı, binâen. (Arabçadaki "Li, li ecli" yerinde bir tâbirdir.) (Farsça)

beray-ı istikbal / berây-ı istikbâl

• Karşılamak için.

beray-ı ma'lumat / berây-ı ma'lûmât / بَرَايِ مَعْلُومَاتْ

• Bilgi için.

beray-ı malumat / berây-ı malûmat

• Mâlûmat için.

beray-ı tenezzüh / berây-ı tenezzüh

• Tenezzüh için, gezinti için.

beray-ı ticaret / berây-ı ticâret

• Ticâret için. Ticâret maksadı ile.

berayı / berâyı / برای

• İçin. (Farsça)

berayı malumat / berâyı malûmât / برای معلومات

• Bilgi edinmek için, bilgi vermek için, bilgi sahibi olmak için.

berayımalumat / berâyımâlûmât

• Bilgi için.

bere

• Tıb: Ezilme veya kılcal damarların kopması sonunda kanın, dokular içinde birikmesi ve bundan dolayı meydana gelen morluk. (Türkçe)

berend

• Nakışı olmayan ipek kumaş. (Farsça)
• Keskin olan hançer, kılıç, pala v.b. âletler. (Farsça)
• Kılıcın suyu. (Farsça)

berf-alud / berf-âlud

• Kar içinde, kara batmış. (Farsça)

bergüzar / bergüzâr

• Hatırlatmak için armağan, hediye vermek. (Farsça)

• Hatırlanmak için hediye verme.

berk-i basar

• Gözün şimşek çakması.
• Birdenbire tepesinde çakan şimşekten mâruz olduğu dehşet ve şiddet hâlinden mecaz olarak, ansızın başına gelen mühlik hâdisenin şiddetli âlâm ve ıztırabıyla dehşet ve hayret içinde duyulan keskin intibahı ifade eder.

bervaze

• Gezinti için hazırlanan yemek. (Farsça)

besfayic

• Bir ot kökü ki, içinde fıstığa benzer bir yemişi olur.

besile

• Kap içinde kalmış içki artığı.

besin

• Zihayat varlıkların yaşama, gelişme ve çalışmaları için gerekli olan çeşitli gıda maddeleri. (Türkçe)

besmele

• Bismillahirrahmanirrahim'in kısaltılmış ismi. Müslüman her işine Bismillah ile başlar. Yani her işi Allah adına ve Allah için yapar. Atomlardan yıldızlara kadar her varlık da Allah adına ve Allah için hareket eder. İnsan da Bismillah diyemiyeceği, yani Allah'ın emri ve izni olmayan bir işi ve hareke

bess

• İçindekini açığa vurmak.
• Neşretmek, yaymak.
• Ayırmak.
• Dert, keder.
• Merak.

betkiş

• Atılacak okların içine konulup omuza asılan mahfaza. Ok mahfazası, okluk. (Farsça)

bevval-i çeh-i zemzem / bevvâl-i çeh-i zemzem

• Zemzem kuyusuna işeyen.
• Mc: Yalnız şöhret kazanmak ve adı anılmak için uygunsuz iş yapan.

bey'-i bil vefa / bey'-i bil vefâ

• Vefa ile satış. Alıcı ve satıcının, satıştan vazgeçmek hakkına sâhip olduğu alış-veriş.

beyan-ı ifhamiye

• Bildirmek ve anlatabilmek için yapılan açıklama.

beyincik

• Art kafa çukurunda beyin kökünün üst arka kısmında bulunan merkezi sinir sisteminin bir organıdır. Mühim bir görevi, hareketlerimizin âhenk içinde olmasını sağlamaktır.

beyt-ül haram

• (Beyt-ül Haram) Kâbe-i Muazzama'nın etrafının bir ismi. Kâfirlerin yaklaşmaları men' edildiği, onlara haram olduğu için bu isimle alınır.

beytullah

• Mekke-i mükerremede Mescid-i harâmın ortasında bulunan mukaddes binâ. Kâbe-i muazzama; müslümanların kıblesi; Fazîlet ve kıymetini bildirmek için Beytullah buyurulmuştur.
• Câmi, mescid.

bezirgan / bezirgân

• (Bâzâr-gân) Tacir, tüccar, alışveriş eden esnaf. Efendi ve ağa yerine Yahudiler için söylenen ünvandır. (Farsça)

• Mesleğini sadece kazanç için kullanan kimse, tüccar.

bi / bî

• İstek bildirmek için emir sigasının başına getirilr. Meselâ: (Farsça)

• Kelimenin başına getirilerek o kelime menfi yapılır.Misâlleri için, "BİA" kelimesinden sonraki kelimelere bakınız. (Farsça)

bi'set

• Gönderilme. İnsanları hak ve doğru yola sevk için gönderilen Cenab-ı Peygamberimiz Resül-i Ekrem'in (A.S.M.) nübüvvetinin başlangıç zamanı, nübüvvetinin bidayeti.

bi-

• Başına eklendiği kelimeyi "e" haline getirir. İle, için mânâlarını vererek Farsçadaki "be" edatıyla aynı vazifeyi görür. Harf-i cerdir. Yâni; kendinden sonraki kelimeyi esre ("İ" diye) okutur. Yemin için de kullanılır.

bi-namaz / bî-namaz

• Namaz kılmayan, namazı terkeden, namazsız. Beynamaz. Namaz, İslâmın temel şartlarından biridir. Peygamberimiz (A.S.M.), namaz dinin direğidir demiştir. Namazını terkeden dininin direğini yıkmış olur. Beş vakit namaz için bir saat yetmektedir. İnsan bir günün 24 saatinden bir saatini Allah'ın huzurun (Farsça)

biblo

• Salonlarda, masaların ve rafların üzerine süs için konan vazo gibi küçük eşya. (Fransızca)

bidayet mahkemesi

• Bu tâbir eskiden Asliye Mahkemeleri için kullanılırdı.

bila teşbih / bilâ teşbih

• Benzetme olmaksızın; Allah'ı yaratılmışlara benzemekten uzak tutmak için kullanılır.

billah

• Billahi, Allah için.

bini / binî

• Burun. (İnsan ve deniz için kullanılır.) (Farsça)
• Dağ tepesi. (Farsça)
• Zirve, uç nokta. (Farsça)
• Yayın ele alınan kısmının ucu. (Farsça)
• Görürlük, görmeklik. (Farsça)

bira

• (Felemenkçe) İçinde alkol bulunan ve bu sebeple haram olan bir cins içki.

birsam

• (Hallüsinasyon) Akıl hastalarının, gerçekten var olmayan bir şeyi varmış gibi yanlış idrak etmeleri halidir. Meselâ karınlarında veya başlarının içinde yılan bulunduğunu söylemeleri yahut bir canavarın ağzını açıp kendilerine baktığını söylemeleri birsam hâlini gösterir.

bırtıl

• (Çoğulu: Berâtıl) Rüşvet.
• Meşru olmayarak, kanunen bir iş gördürmek için vazifeli olan kimseye rüşvet olarak verilen şey ki, para vesair menfaatlardır.

bismillah

• Allah namına, Allah için, Allah'ın adı ve izni ile.

bitaka

• Küçük parça. (Üzerinde kumaşın fiatını yazıp kumaş içine koyarlar.)

biyonik

• Canlıların, yaşadıkları muhit içinde değişen şartlara uygun nasıl hareket ettiklerini inceleyerek canlıları model almak suretiyle benzer hareketleri yapabilecek makinelerin yapılması işiyle uğraşan ilim ve fen.

bizatiha / bizâtihâ

• Kendileri için.

blöf

• ing. Karşısındakini yanıltmak veya yıldırmak için aslı olmayan şeyleri gerçekmiş gibi göstermek.

Bolşevik

• Kongrede Lenin yanlıları çoğunlukta olduğu için Rusça "çoğunluk" anlamına gelen Bolşevik olarak, azınlıktaki Martov yanlıları da Menşevik olarak adlandırılacaktır.
  Kongreden sonra iki taraf arasında birleşme girişimleri olsa da birleşme gerçekleşmeyecek ve 1912 yılında kesin ayrım yaşanacaktır. Bolşevikler Ekim Devrimi ile iktidarı alacaklar ve Sovyetler Birliği’ni kuracaklardır. Lenin ve Martov yandaşları kongredeki durumlarına göre Rusça “bolshinstvo” (çoğunluk) ve “menshinstvo” (azınlık) olarak adlandırılırlar. Kongredeki delegeler sürekli olarak saf değiştirdikleri için birleşim başarısız olacak ve parti fiilen ikiye bölünecektir.

• Kongrede Lenin yanlıları çoğunlukta olduğu için Rusça "çoğunluk" anlamına gelen Bolşevik olarak, azınlıktaki Martov yanlıları da Menşevik olarak adlandırılacaktır.
  Kongreden sonra iki taraf arasında birleşme girişimleri olsa da birleşme gerçekleşmeyecek ve 1912 yılında kesin ayrım yaşanacaktır. Bolşevikler Ekim Devrimi ile iktidarı alacaklar ve Sovyetler Birliği’ni kuracaklardır. Lenin ve Martov yandaşları kongredeki durumlarına göre Rusça “bolshinstvo” (çoğunluk) ve “menshinstvo” (azınlık) olarak adlandırılırlar. Kongredeki delegeler sürekli olarak saf değiştirdikleri için birleşim başarısız olacak ve parti fiilen ikiye bölünecektir.

bolşeviklik

• Bolşevik, çoğunluktan yana anlamına gelen Rusça kelime, 1903 yılında düzenlenen Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin İkinci Kongresi'nde Vladimir Lenin ve Julius Martov arasında yeni kurulmakta olan partinin üyelik tanımı üzerine başlayan görüş ayrılığı sonucu yaşanan ayrışmadaki taraflardan Lenin yanlısı grup. Kongrede Lenin yanlıları çoğunlukta olduğu için Rusça çoğunluk anlamına gelen Bolşevik olarak, azınlıktaki Martov yanlıları da Menşevik olarak adlandırılacaktır.

  Kongreden sonra iki taraf arasında birleşme girişimleri olsa da birleşme gerçekleşmeyecek ve 1912 yılında kesin ayrım yaşanacaktır. Bolşevikler Ekim Devrimi ile iktidarı alacaklar ve Sovyetler Birliği'ni kuracaklardır.

Bolşevizm

• Rusça'da çoğunluk anlamına gelir.
  Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi (RSDIP) içindeki ayrılıkta Lenin ile aynı görüşü savunanlar kongre çoğunluğu sağlamışlar ve bu tarihten sonra Leninist görüşleri savunmanın diğer adı Bolşevizim olmuştur. Bu kelimenin Rusça'daki zıddı; Menşevik.
  Bu kongrede azınlıkta kalan grup ise Menşevikler olarak adlandırılmıştır. Marksist literatürde menşevik bir hakaret olarak kullanılır.

büfe

• İçinde sofra takımı konulan dolap. (Fransızca)
• Davetlileri ağırlamak için çeşitli yiyecek ve içeceklerin hazır bulundurulduğu masa. (Fransızca)
• İstasyon lokantası. (Fransızca)
• Sigara, kibrit, gazete, sandviç v.s. satılan yer. (Fransızca)

buğd-ı fillah / buğd-ı fillâh

• Allahü teâlânın düşmanlarını Allahü teâlâ için sevmemek ve onlardan uzaklaşmak.

bühre

• Geniş yer, büyük mekân.
• Kesik kesik soluyuş.
• Dere içindeki sazlık ve çayırlık.

bühüvv

• (Tekili: Behv) Misafirlere mahsus odalar.
• Hayvanlar için yerin altına yapılmış ahırlar.

büls

• İçine incir koyulan kilimden dokunmuş büyük çuval.

bumbar

• Koyun ve benzeri gibi hayvanların kalın bağırsağı. (Farsça)
• İçine kıyma, pirinç vs. doldurulmuş bağırsakla yapılan bir cins yemek. (Farsça)

bürhan

• Delil, hüccet, isbat vasıtası.
• Man: Yakînî mukaddemelerden meydana gelen kıyas.
• Red ve inkâr için itiraz kabul edilmeyecek surette isbat-ı hakikat eden kavi hüccet.

bürhan-ı enfüsi / bürhan-ı enfüsî

• İnsanın içinde ve hayatında görünen bürhan. Nefse ve şahsa ve içe ait bürhan.

burhan-ı limmi / burhân-ı limmî

• Limeli (niçinli) delîl. İlletten sebebden ma'lûle (illetin bulunduğu şeye), müessirden (eseri yapandan) esere, san'atkârdan san'ata, sebebden netîceye götüren delîl. Görülen ateşten dumanın varlığına hükmetmek böyledir.

burhan-ı tatbik / burhân-ı tatbîk

• Kelâm ilminde Allahü teâlânın varlığını ve kadîm (ezelî), olduğunu (başlangıcının olmadığını) isbâtta kullanılan delîllerden biri.

burhan-ı vücub-u vücud

• Allah'ın varlığının zorunlu oluşunun ve var olmak için bir sebebe muhtaç olmamasının delili.

bürin

• Dilim (Daha çok meyveler için kullanılır.) (Farsça)

burs

• Devlet veya bazı müessese yahut şahıslarca tahsil veya ilmî tetkik için gerekli masraflara kullanmak üzere verilen para. (Fransızca)

butakat

• (Çoğulu: Bevatık) Pota dedikleri kap ki içinde maden eritirler.

büteka

• (Çoğulu: Bevâtık) Pota dedikleri âlettir ve kuyumcular içinde altın ve gümüş eritirler.

butlan-ı his

• Ameliyat için bir uzvun hissinin iptâli, duyarsız hâle getirilmesi.

buus

• Sefalet. Yokluk içinde olma.

ca'cere

• (Çoğulu: Ceâcir) Hamurdan çeşitli şekiller yapıp, pekmez içinde pişirip yerler.

ca'feri / ca'ferî

• Şiilerden İmam-ı Ca'fer-i Sâdık Hazretlerine bağlı olduklarını iddia edenler.Bütün mânâsıyla İslâmiyet'e bağlı olup şeriatın emirlerine göre amel eden ve Âl-i Beyt'in büyük bir dinî şahsiyeti olan İmam-ı Ca'fer-i Sâdık Hazretlerine bağlılık iddiasının doğru olması için, o zat gibi olmağa ve Hz. Muha

çaba

• Cehd. Gayret, herhangi bir işi yapmak için harcanan güç.

cabiye

• (Çoğulu: Cevâbi) Cemaat.
• İçinde su toplanan büyük havuz.
• Şam diyarında bir şehir adı.

çağdışı

• Askerliğe alınma çağı dışında.
• Çağın fikirlerine felsefesine uymayan. Bu mânada bazı kimselerin kelimeyi hakaret olarak kullanmaları dar görüşlülüğün ve cehaletin neticesidir. Çünkü çağın insanlık için zararlı öyle fikirleri ve felsefeleri vardır ki, gelecek devirler bunu anladıkları

çağz

• Kurbağa. (Farsça)
• Korku, havf. (Farsça)
• Kapandığı halde hâlâ içinde cerahat bulunan yara. (Farsça)
• Ah ü fizar. İnilti. (Farsça)

cahar

• Kuyunun içinin geniş olması.

cahid / câhid

• Din için savaşan.

cahız / câhız

• Asıl ismi Amr İbn-ül Bahr olan ve gözünün hadekası çıkık olduğu için bu isimle anılan büyük bir Arab edibi.
• Patlak gözlü adam.

caize / câize

• Armağan, övücü şiirleri için eskiden şairlere devlet büyükleri veya aşiret büyükleri tarafından verilen para veya mal.

cale

• Nehrin bir kenarından diğer kenarına geçebilmek için ağaçtan, sazdan veya şişirilmiş tulumlardan yapılan sal. (Farsça)

çalım

• Tavır, eda.
• Kılıcın keskin tarafı, ağzı.

cami / câmi

• İslâm mâbedi. İbadet yeri olan bina.
• Cem'edici, toplayıcı, içine alan.
• Cem'etmiş, toplamış bulunan, hâvi ve muhit olan.
• Resûl-i Ekrem Aleyhissalâtu Vesselâm bütün evvel ve âhir güzel isim ve ahlâkı kendisinde cem'ettiğinden dolayı ona verilen bir isimdir.
• Ehl-

• Kapsayan, içine alan.

cami' / câmi'

• Toplayan.
• Müslümanların ibâdet etmek için toplandıkları yer, mâbed.
• Allahü teâlânın ism-i şerîflerinden. Çeşitli hakîkatleri ve enfüs (iç) ve âfâktaki (dıştaki) zıt işleri birleştirici, kıyâmet gününde yeryüzünde olan cinleri, insanları ve mahlûkâtı bir araya getirici insanların dağı

cami' olan

• İçine alan, kapsayan.

camiiyet-i lafziye / câmiiyet-i lâfziye

• Sözün kapsamlılığı, çok geniş ve genel mânâları içine alması.

camiü'l-kelim / câmiü'l-kelim

• Vecize, kısa olmasına rağmen çok mânâları içine alan söz söyleyen.

cankurtaran

• t. Ölüm tehlikesinde olanları kurtarmak için kullanılan vasıta.
• Hasta ve yaralıları hastahaneye taşıyan otomobil. Ambulans.

çare / çâre

• Neticeye varmak üzere maniaları kaldırmak için tutulması icabeden çıkar yol. Kurtuluş yolu. Tedbir, yardım, yol. (Farsça)
• Hile. (Farsça)
• Bir def'a. (Farsça)
• Ayrılık. (Farsça)

çark

• (Çarh-Çerh) Dönen pervaneli tekerlek. (Farsça)
• Vapur, değirmen ve dolap çarkı. (Farsça)
• Bir makinenin dönen tekerleği, çok zaman bu tekerlek makineyi çalıştırır. Her çeşit tekerlekli makine. (Farsça)
• Dönerek işleyen âlet. (Farsça)
• Koz: Birbiri içinde dönen feleklerden mürekkeb kâinat, felek, efl (Farsça)

çarmıh

• (Çar: Dört; Mıh: Çivi) Salib. Suçluyu haça germek için kurulmuş, haç şeklinde darağacı. (Farsça)
• Geminin direkleri başından aşağıya inen kalın ipler. (Farsça)

• (Dörtçivi) Suçluyu cezalandırmak için kurulmuş haç şeklinde darağacı.

• Suçluyu bağlamak için kurulmuş haç şeklinde ağaç.

çarmih / çârmîh

• Dört çivi. Birbiri üzerine dikey olarak konulmuş iki tahtadan meydana gelen, suçluları îdâm etmek için kullanılan haç şeklindeki darağacı. Bu cezâya çarptırılan kişi iki yana açılmış kollarından ve bağlanmış ayaklarından çivilenerek öldürülürdü.

çaşni

• Çeşni, lezzet, tad. Yemeğin tadına bakmak için ağza alınan miktar, tadımlık.

cayife / cayîfe

• Karın içine geçmiş olan yara.

ceb'

• (Çoğulu: Cebeât) Kızıl mantar.
• (Çoğulu: Ecbu) Nakir dedikleri ağzı dar kap ki, içine su koyarlar.
• Tehir etmek, sonraya bırakmak.

cebe'

• Kuyu içinden çıkan toprak ki, etrafına öbek öbek dökerler.

cedel

• Konuşmada kavga etme. Niza. Hakkı bulmak için olmayıp, galib görünmek için çekişme. (Diyalektik)
• Man: Meşhur veya müsellem mukaddemelerden terekküb eden kıyastır.

ceey

• Su içmesi için deveyi çağırmak.

cef'

• Kenara çerçöp atmak.
• Zâyi ve bâtıl olmak.
• Koparmak.
• Bir kabı eğip içindekini dökmek.

cefa ender cefa

• Cefa içinde cefa. Azab içinde azab veya ayrılık.

cefa-ender / cefâ-ender

• Cefa ve sıkıntı içinde.

çelenk

• Eskiden kadınların süs için başlarına taktıkları mücevher veya madenlerden yapılmış sorguç. Halka şeklinde çiçek veya yapraklı dal demeti. (Cenazelere çelenk göndermek İslâm âdeti değildir, israftır.) (Farsça)

celib

• Satmak için bir yerden toplanılan şeyler.
• Esir, köle, cariye. Satılık esir.

cem'

• (Çoğulu: Cümu) Hurmanın iyi olmayanı. Farklı şeyleri bir yere getirmek mânasına mastar.
• Az olarak cemaat için isim olur.
• Toplama. Bir yere getirme, biriktirme. Yığma.
• Gr: Arabçada (ve tesniye olmayan dillerde) ikiden çok olan şeylere delâlet eden kelime. (Kitabın başı

cem-ul cevami'

• Eski medreselerde okutulan Dört Hak Mezhebin fıkıh usûlünü içine alan, Usûl-i Fıkh'ın en son kitabı. Müellifi Şâfiî âlimlerinden İbn-üs Sübkî'dir.

cemaat / cemâat

• Topluluk.
• İbâdet etmek için bir araya gelen topluluk.
• Peygamber efendimiz ve Eshâbının bildirdiği hak yol üzere bulunan müslümanlar, Ehl-i sünnet vel-cemâat.

cemaat ve komite

• Kötü bir maksat için kurulmuş cemiyet ve dernek.

cemaat-i mütesanide / cemaat-i mütesânide

• Dayanışma içinde olan topluluk.

cemal / cemâl

• Güzellik.
• Allahü teâlânın lütuf ve rızâ sıfatı.
• Zât, yüz.
• Çirkinliği gidermek, vakar sâhibi olmak ve şükr etmek için nîmeti göstermek. Çirkinliğe, başkalarının iğrenmelerine, hakâret etmelerine sebeb olacak şeyleri yapmamak, bunları gidermek.

cemal-i rububiyet / cemâl-i rububiyet

• Allah'ın herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesinin, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurmasının güzelliği.

cemile

• Hoşa gitmek için yapılan hareket.

cemiyet-i kainat / cemiyet-i kâinat

• Kâinat cemiyeti, dayanışma içinde olan kâinattaki tüm varlıklar.

cemreviyye

• Divân şairleri tarafından bayramlar, baharlar gibi cemre sebebiyle, muasır olan büyük makamlı ve rütbeli kişiler için yazılan şiirler.

cenab

• Büyüklük ifade etmek için, hürmet maksadı ile söylenir. Cenab-ı Hak, Cenab-ı Resül-i Kibriya (A.S.M.)... gibi.

cenab-ı vacibü'l-vücud / cenâb-ı vâcibü'l-vücud

• Varlığı zorunlu olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan Allah.

cenab-ı vacibü'l-vücud ve tekaddes / cenâb-ı vâcibü'l-vücud ve tekaddes

• Varlığı zorunlu olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan ve her türlü kusur ve eksikten uzak olan Allah.

cenb

• Yan taraf. Koltuk altının aşağısı.
• Def'etmek, kovmak.
• Müştak olmak.
• Bir yere gitmek için bir yere inmek.
• Birisinin sevdiğinden dolayı kararsız ve muztarib bulunmak.
• Büyük ve çok olan.
• Engin taraf.
• Şetmetmek, söğmek.

çenber

• Daire, def ve kalbur gibi şeylerin tahtadan olan dairesi. (Farsça)
• Fıçı ve tekerlek gibi şeylere takviye edip, dağılmalarını önlemek için etrafını çevirecek tarzda geçirilen demir veya tahta halka. (Farsça)
• Başa ve boyna bağlanan yemeni. (Farsça)
• Esirlik, bağlılık, kölelik. (Farsça)
• Geo: Bir düz (Farsça)

cencene

• Sözü burun içinden söylemek, genizden konuşmak.

cennet

• Allah'a (C.C.) inanan ve O'na ibadet ve itaat edenlerin, iman ve İslâmiyyet'e ihlâs ve sadâkatle hizmet edenlerin, Kur'ana bir hizb-ül Kur'ân olarak mücâhidâne bir sûrette hizmetkâr olan mücâhidlerin, cihâd-ı diniyye erlerinin âhirette fazl-i İlâhi ile gidip ebediyyen içinde kalacakları mekân ve mes

çera

• Niçin, niye böyle? (Farsça)
• Mer'a. Otlak. (Farsça)

çerb-ahur

• İçinde yemi bol olan ahır. (Farsça)
• Bolluk içinde yaşıyan kimse. (Farsça)

cereyan / cereyân / جَرَيَانْ

• Bir süreç içinde gerçekleşme.

cerrahhane / cerrahhâne

• Osmanlılarda ordu için cerrah yetiştiren müessese. Yüksek dereceli okul.

cess

• Koparmak.
• Bal mumu.
• İçinde arının kanadı ve gövdesi karışmış olan şey.

cevher

• Bir şeyin özü, esası.
• Kıymetli taş.
• Çelik üzerindeki nakış.
• Edb: Noktalı harf.
• Yalnız noktalı harflerin ebcedîsi hesab edilerek yazılan manzum tarih.
• Harflerin noktası.
• Fls: Varlığı kendinden olan, var olmak için kendi dışında başka birşeye muh

• Varlığı için başkasına muhtaç olmayan.
• Bir şeyin özü.

• Mâhiyet, asıl, öz. Varlıkta kalabilmesi için başka bir mahlûka muhtâc olmayan, kendi kendine varlıkta kalabilen.

cevşen-i kebir / cevşen-i kebîr

• Büyük zırh. Peygamberimiz Hz. Muhammed'e (A.S.M.) vahiyle gelen en azîm ve en mühim bir münâcâtın ismidir. Bu harika münâcât, mârifetullahda terakki eden bütün âriflerin münâcâtının fevkindedir. Bin hâsiyeti olan ve bin Esmâ-i Hüsnâ'yı içine alan emsalsiz bir münâcât-ı Peygamberiyedir.

cezbe-i rahman / cezbe-i rahmân

• Allah'ın hayır ve rahmet için verdiği ve duygulara yerleştirdiği mânâ ve coşku hâli.

cihad / cihâd / جهاد

• (Cehd. den) Düşman ile muharebe. İlim ve imanla, sözle, fiile, mal ve canla bütün kuvvetini sarf etmek. Allah (C.C.) yolunda muharebe. Din için çalışmak. Erkân-ı imâniye ve esasât-ı diniyeyi muhafaza ve imânı takviye için cehd ve gayret etmek. Şeriat-ı Garrâ'nın ahkâmını muhafaza, Kelimetullah'ı i'l

• İslâm için düşmanla yapılan maddî, manevî savaş.
• Nefisle yapılan her türlü mücadele.

• İnsanların, İslâmiyeti işitmeleri, müslüman olmakla şereflenmeleri veya müslümanların dînine, vatanına ve nâmusuna saldıran düşmanı defetmek için yapılan muhârebe yâhut mal, can, söz, neşriyat ve diğer vâsıtalarla İslâmiyeti anlatmak ve müdâfa etmek.

• Allah için harb ve hizmet.

cihad etmek

• Allah için, kutsal değerleri korumak için savaşmak.

cihad-ı asgar

• Küçük savaş. İslâm müdâfaası için silahla savaşma.

cihad-ı dini / cihad-ı dinî

• Dinî değerler için mücadele etme, gayret ve çaba harcama.

cihad-ı ekber / cihâd-ı ekber

• Büyük cihâd. Nefsin, insan tabiatının, bedeninin kötü isteklerini yerine getirmemek için yapılan mücâdele.

cihanşümul / cihanşümûl

• Cihânı içine alan.

cihaz

• Çeyiz ve avadanlık.
• Cenazenin kaldırılması için gerekli olan eşya.

• Âlet ve edevat.
• Gelinin lüzumlu şeyleri. Çeyiz.
• Cenazenin kaldırılması için lâzım olan eşya.

çile

• Dervişlerin, nefislerini terbiye ederek tasavvuf yolunda ilerliyebilmek için kırk gün tenhâ bir yerde riyâzet (nefsin istemediği şeyler) ve ibâdetle meşgul olmaları.

• Nefsi ıslah için bir yere kapanıp ibadet etmek.

çilehane / çilehâne

• Çile yeri; yalnız başına kalınan ve çile içinde ibadet edilen yer; hapishane.

çilehane-i uzlet / çilehâne-i uzlet

• Yalnız başına ve çile içinde ibadet edilen yer.

• Çile çekilen yer. Yalnız başına ve çile içinde ibadet yapılan yer.

cilve-i rabbaniye / cilve-i rabbâniye

• Allah'ın herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesinin ve onları terbiye, idare ve egemenliği altında bulundurmasının izi, görüntüsü.

cimam

• Kuyu içinde suyun toplanması ve çoğalması.

cimnastik

• yun. Vücud organlarını alıştırıp kuvvetlendirmek için yapılan idman. Beden terbiyesi.

cinas / cinâs

• Münasebet, benzeyiş. Birçok mânâlara yorulabilen söz. İmalı, telmihli söz. Telaffuzu aynı anlamı ayrı olan kelimelerin bir söz içinde kullanılması.

cinayet-i külliye-i daime

• Daimî olan kapsamlı cinayet; belli bir türü, sınıfı içine alan devamlı ve kapsamlı cinayet.

cinaze

• Tabut. İçine cenaze konulan sandık.

çire

• Niçin? Çerâ? (Farsça)

conta

• Birbirinin üzerine kapanan iki madeni parça arasında, açıklık kalmamasını te'min etmek için konulan karton, kösele, lâstik vs. şey.

cudi-i islamiyet / cûdî-i islâmiyet

• İslâmiyetin Cûdî Dağı; insanları maddî ve mânevî tufanlardan ve felâketlerden koruyan İslâm dini için bir benzetme olarak kullanılmış.

çuhadar

• Ayak hizmetinde bulunan çuha elbiseli yahut çuhadan olan perdenin haricinde emre hazır bulunan hademe.

cülusiyye / cülûsiyye / جلوسيه

• Taht'a çıkan hükümdarlar veya padişâhlar için yazılmış yazı veya söylenmiş şiir.
• Hükümdarın tahta çıktığı ilk gün verdiği bahşiş.

• Tahta çıkan hükümdarın dağıttığı bahşiş. (Arapça)
• Tahta çıkan hükümdar için yazılan şiir. (Arapça)

cum'a

• Toplanma.
• Perşembeden sonraki gün. Müslümanların kudsî tâtil günü olup, o güne mahsus namazla mükelleftirler. Memur ve işçilerin cuma namazı vakti serbest bırakılmamaları din hürriyetine aykırıdır. Yahudiler ve hristiyanlar haftalık dinî törenleri için cumartesi ve pazar günü serbest

cümle-i mu'tarıza

• Parantez içinde bulunan cümle, açıklayıcı mahiyetteki cümle. Ara cümlecik.

cümle-i mu'terize

• Cümlenin mânasını açıklamak için parantez içine yazılan cümle.

çun

• (Tâlil edatı) Ne zaman ki, çünkü, şu sebepten ki, gibi, şâyet, zirâ, nasıl, niçin, çerâ.. den beri mânalarına gelir. (Farsça)

çün / چن

• Gibi. (Farsça)
• Mademki. (Farsça)
• Nasıl. (Farsça)
• İçin. (Farsça)
• Çünkü. (Farsça)

çun / چون

• Gibi. (Farsça)
• Mademki. (Farsça)
• Nasıl. (Farsça)
• İçin. (Farsça)
• Çünkü. (Farsça)

çun ü çira / çûn ü çirâ

• Nasıl ve niçin. (Farsça)

• "Nasıl ve niçin" mânâsına farsça bir terim.

cüret-i teşebbüs

• Girişimcilik; bir işi yapmak için cesaret etme.

cürf

• Dere kenarında selin dibini yalayıp oymuş olduğu bıçık üzerinde kalan toprak veya çamur çıkıntısıdır ki, her an için yıkılıp çökmeğe hazır bir vaziyette bulunur.
• Estiyan adı verilen bir ot.

cürsun

• Üzerine binâ yapmak için duvardan dışarı uzattıkları ağaç.

da'vet

• Çağırma. Ziyafet. Duâ.
• Bir fikri kabul ettirmek için deliller söylemek.

• Hak dîne çağırmak.
• İkrâm etmek için çağırma çağırılma.

dahhas

• (Çoğulu: Dehâhis) Toprak içinde kaybolup bulunmayan küçük bir böcek.

dahil / dâhil / داخل

• İç, içeri, içinde.

• İçeri. İç. İçinde. İçeri girmiş.

• İçinde.

dahilinde

• İçinde.

dahs

• Koyunun derisiyle eti arasına yüzmek için elini sokmak.
• Fesad, ifsâd.

daire-i ihata / dâire-i ihata

• Her şeyi içine alan, kapsayıp kuşatan daire, alan.

daire-i imkan / dâire-i imkân

• Bir şeyin var veya yok olabilme ihtimallerini içine alan daire, kâinat.

daire-i imkani / daire-i imkânî

• Birşeyin var veya yok olabilme ihtimallerini içine alan daire, kâinat.

daire-i muhiti / daire-i muhîti

• İçine aldığı daire, kuşattığı alan.

dakik

• (Ekseri mânevi mânalar için) Pek ince. Nâzik. Ufak.

dalgakıran

• Bir limandaki tekneleri dalgaların te'sirinden muhafaza etmek için denizde yapılan set. (Türkçe)

dalgıç

• Mercan, inci ve saire avlamak veya denizin dibine düşmüş olan şeyleri çıkarmak için denizin dibine dalmaya alışık adam. (Türkçe)

dalkavuk

• Eline maddî menfaatler, para vesaire geçirmek için yaltakçılık ve soytarılık edip kendi vakar ve haysiyetini muhafaza etmeyen adam. (Türkçe)

• Maddî ve şahsî menfaatleri için zilleti kabul eden soytarı adam.

• Menfaati için hoş görünmeye çalışan, yağcılık ve soytarılık eden.

damar

• t. İstidad. Huy, tabiat, inat.
• İnsan bedeninde kanın dolaştığı yollar, şiryan.
• Irk.
• Toprağın içindeki maden filizleri ve su tabakası.
• Damar veya köke benzeyip bir cismin her tarafına uzanan yollar.
• Mermer ve ona benzer dalgalı şeylerdeki çizgiler.

damping

• ing. Bir pazarı elde etmek veya bir malı elden çıkartabilmek için benzerlerinden çok düşük fiyatla satma.

danişmend

• (Çoğulu: Dânişmendân) Bilgili, ilimli. (Farsça)
• Tanzimattan evvel, kadıların yanında stajyer olarak çalışan kimseler için kullanılan bir tâbirdi. (Farsça)

dar-ül cihad / dâr-ül cihad

• İslâm sınırlarının haricindeki ülkeler.

dar-ün nedve / dâr-ün nedve

• Müslümanlıktan evvel, Kureyş kabilesinin münakaşalar için toplandığı bir yerin adı olup, Kusey ibn-i Kilâb tarafından kurulmuştur. (Sonradan Hz. Muhammed'e (A.S.M.) karşı bulunanların toplanmalarından dolayı fesat ve münafıkların toplandıkları yer mânâsına kullanılmaya başlanmıştır.)

dar-üş-şafaka

• İstanbul'da yetim ve öksüzler için kurulmuş olan yatılı lise.

darrı nef'a derc

• Zararlıyı yararlının içine koyma.

darül hikmetil islamiye

• (Dâr-ül Hikmet-il İslâmiye) Bu teşkilât, son devirlerde gerek imparatorluk ve gerekse İslâm Aleminde ortaya çıkan bir takım dini mes'elelerin halli ve İslâma yapılan hücumların İslâm ahkâmına göre cevaplandırılması için 12 Ağustos 1334 (25 Ağustos 1918) tarihinde 5. Mehmed Reşat ve Şeyhülislâm Musa

darülislam / dârülislâm

• Müslümanların huzur içinde yaşadığı yer.

davlumbaz

• Çarkları yandan olan vapurlarda çarkların döndükleri yerleri örtmek için vapurun iki tarafında bulunan iki büyük yarım daire.

debdebe

• Gürültü, patırtı. Gösteri için yapılan gürültü. Tantana. Haşmet.

dedikodu

• Bir müslümanın veya zımmînin (İslâm devletinin idâresi altında bulunan müslüman olmayan vatandaşın) ayıbını, onu kötülemek için arkasından söylemek.

def'

• Ortadan kaldırmak, Öteye itmek.
• Mâni' olmak. Savmak. Savunmak.
• Himaye etmek.
• Fık: Bir dâvayı müdafaa için başka bir dâva açmak.

defter

• (Çoğulu: Defâtir) (Yunanca iki kanatlı manasına gelen bir kelimeden alınmıştır). Not yazmağa, ders için veya ticari hesablara mahsus kağıttan beyaz kitab. Pusula.
• Liste.

defter-i iltifatat-ı rahmaniye / defter-i iltifâtât-ı rahmâniye

• Sonsuz merhamet sahibi olan Allah'ın iltifatlarını içine alan defter.

dehalet / dehâlet

• Dâhil olma, içine girme.

dehr

• Zaman, devir. Âlemin (varlıkların) varlığının başlangıcından son bulmasına kadar olan bütün zaman.

dehre

• (Dahra) Testere gibi dişli ve eğri budama âleti. Bağ budamak için kullanılan testere gibi dişli olan bıçak. (Farsça)

dehri / dehrî

• Zaman yönünden, çağları içine alan.

dehs

• İçine ayak batan yumuşak yer.

dehşet

• Korkup kaçılacak şey. Ürkmek, şaşmak. Korku ve telâş içinde olmak.

dehya

• Te'kid için "Dahiye" lâfzına sıfat yapılır. "Dâhiye-i dehya" gibi.

dek

• Edat olup zaman ve mekân için kullanılır. "Hatta, tâ, kadar" mânalarına gelir. Meselâ: Akşama dek çalıştım. (Türkçe)

delail-i sani / delâil-i sâni

• Yaratıcının varlığına ait deliller.

demagoji

• yun. Halkı kendi menfaati için okşama siyâseti. Halkın hoşuna gidecek sözlerle insanların sevgisini kazanarak kendi maksadını elde etmeğe çalışmak. Halk avcılığı. Cerbeze.

deneycilik

• (Ampirizm) Fels: İnsan zihninde mevcut her bilginin ve her düşüncenin kaynağı tecrübe (deney) olduğunu iddia eden felsefi görüş. Bu görüş, tecrübenin ehemmiyetini belirtirken aklın ve dinin rolünü inkâr ediyor. Tecrübe maddi dünyayı anlamak için gerekli ama, yeterli değildir. Tecrübe görüneni ve müş

der

• "İçine, içinde" mânâsında ön ek.

der-kar / der-kâr

• Mâlum, âşikâre olan. (Farsça)
• İçinde olan. İçte bulunan. (Farsça)

derbar-ı saadet-karar

• İstanbul. (Osmanlılar devrinde İstanbul hilâfet merkezi olduğu için saadet kapısı diye tavsif edilirdi.)

derc / درج / دَرْجْ

• İçine almak. Katmak.
• Kitaba koymak.
• Nakışlı kâğıt üzerine yazılan yazı.
• Hattatın yazılmış kâğıt tomarı.

• İçine alma, sokma.

• İçine koyma.

• İçine alma, biriktirme. (Arapça)
• Derc edilmek: İçine alınmak. (Arapça)
• Derc etmek: İçine almak. (Arapça)

• İçine koyma, yerleştirme.

derc edilme

• İçine katılma, yerleştirme.

dercan / dercân

• Can içinde. (Farsça)

• Canına sokma, içine alma.

dercan etmek

• Can içine almak, hayatını ona vermek.

derebeyi

• Ortaçağda kendi arazisi içindeki insanlara istedikleri gibi hükmeden, devamlı olarak birbirleriyle savaşan geniş toprak sahiplerinden her biri.
• Mc: Asi, zorba.

dernek

• Eğlence için yapılan toplanma.
• Düğün.
• Cemiyetler kanununa göre kurulmuş cemiyet.

derrace

• Eskiden kullanılan bir çeşit harb âletidir ki, üstü sığır derisi ile örtülü olup, tekerlekleri içinde dönerdi.
• Bisiklet.

ders

• Tenbih, tâlimat, vazife. Bir şeyi öğrenmek için muallim veya o işi iyi bilen birisinden azar azar alınan vazife.
• Akıl.

ders-i umumi / ders-i umumî

• Herkesi ve herşeyi içine alan ders.

desse

• Toprak içinde gömülüp yatan bir nevi yılan.

destek

• Bir şeyin yıkılıp devrilmemesi için, o şeye vurulan payanda, dayanak. (Farsça)
• Küçük el. (Farsça)
• Yün ve pamuk gibi şeyleri eğirmeye yarıyan âlet. (Farsça)

destur

• İzin, müsaade. Şerlilerden kurtulmak için söylenen söz. (Farsça)
• Allah'ın inayeti. (Farsça)

devair-i rububiyet / devâir-i rububiyet

• Rububiyet daireleri; Allah'ın herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesi, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurmasının alanları.

devlet

• Ülkeyi yönetmek için örgütlenmiş siyasî topluluk.

devletçilik

• Halk işlerinin, hususan büyük sanayi ve ziraatin devlet vasıtası ile işletmesi usulü. Cemiyetin umuma âid olan işleri ve bu işler için lâzım gelen teşkilât, müessese ve sâirelerini devlet eliyle yapılmasını kabul eden idâre sistemi.
• Halkın hususi teşebbüslerini veya büyük müesseseler

devletlü necabetlü / devletlü necâbetlü

• Osmanlılar zamanında şehzâdeler için kullanılan bir tabirdir.

devletlü re'fetlü

• Eskiden seraskerler için kullanılan ünvan.

devr

• Bir şeyi elden ele aktarma. Vefât eden bir müslümanın sağlığında kılamadığı namaz, tutamadığı oruç ve veremediği zekât gibi borçlardan kurtulması için birkaç fakirin kendilerine ölünün vasî veya velîsi tarafından verilen fidyeyi alıp, gönül rızâsıyla tekrar geri vermek sûretiyle yapılan muâmele.

diger-bin

• Başka kişilerin faydaları için fedakârlıkta bulunan kişi. (Farsça)

dil

• t. Lisan, zeban.
• Ağızdaki tat alma duygusu ve konuşma uzvu.
• İnsanların konuştukları lehçelerin her birisi. Lügat.
• Muhtelif âlât ve edevâtın uzunca ve yassı, ekseriya oynak kısımları.
• Coğ: Denizin içine uzanmış üstü düz mumluk, uzunca kara parçası.
• Mc:

din

• Allahü teâlânın insanları dünyâ ve âhirette râhat, huzûr ve seâdete (mutluluğa) kavuşturmak için peygamberleri vâsıtasıyla bildirdiği yol, emirler ve yasaklar.

diritnavt

• Düşman saldırılarına engel olmak için yapılan hareketli kale.

disam

• Şişe ağzına konulan tıpa.
• Yaraya bağlanan bez.
• Kulak içine sokulan şey.
• Yarık ve delik tıkamada kullanılan tıkaç.

disiplin

• Uyulması lâzım gelen kaide ve yasaklar. (Fransızca)
• Nizam ve intizam te'mini için zihnî, ahlâkî, ruhî, cismanî tâlim ve terbiye. (Fransızca)

divan-ı harp

• Harp divanı. Yüksek rütbeli askerlerin harp mes'eleleri veya harp suçluları hakkında işler için toplandıkları meclis.

divanhane

• Odalar arasındaki büyük salon. Büyük ev. Divan kurulacak büyük oda. Saraylarda odalar hâricinde olan büyük salon. (Farsça)

divit

• Yazı yazmak için kullanılan hokka ve kalemi bir arada ihtiva eden mahfaza.

diyet

• Kan bedeli. Yaralanan veya öldürülen bir kimse için en yakın vârisine ödenmesi şer'an hükmolunan para veya mal. Can pahası.
• Para, değer. Kıymet.

dizçek

• Dizleri muhafaza etmek için muharebelerde kullanılan bir nevi zırh.

dok

• ing. Gemi tamir veya inşasında kullanılan üstü örtülü havuz.
• Ticari eşya için rıhtımlarda yapılan büyük depo.

dolap

• (Çoğulu: Devâlib) Kuyudan su çıkarıp bahçeleri sulamaya mahsus döner makine.
• Her çeşit döner çark, çıkrık.
• İçine eşya vesaire konulan raflı veya rafsız göz.
• Eskiden selâmlık ile harem arasında eşya alıp vermeye mahsus döner dolap ki, veren ile alan birbirlerini görmez

dua / duâ

• İsteme, yalvarma. Bir kimsenin kendisi veya başkası hakkında bir dileğine bir arzusuna kavuşması için Allahü teâlâya yalvarması.

dua-i mağfiret

• Allah'ın bağışlaması için yapılan dua.

dua-yı umumi / dua-yı umumî

• Herkesi içine alan dua.

düello

• İtl. Hakareti tamir için iki kişi arasında hususan Avrupa'da ve şâhitler önünde yapılan silâhlı çarpışma.

duhuliye

• Eskiden, satılmak üzere şehir ve kasabalara getirilen her cins ticaret malından alınan vergi.
• Bir yere girmek için verilen para.

dünya / dünyâ

• İçinde yaşadığımız âlem.

dünyayı terketmek / dünyâyı terketmek

• Bütün haram olan şeyler ile berâber, mübâhları da, yâni günâh olmayan lezzetlerin çoğunu da bırakıp, yaşamak için zarûrî olan miktârını kullanmak.
• Harâm ve şüpheli şeylerden kaçıp mübâhları kullanmak.

durc

• İçine inci ve altın konulan küçük hokka.

durendiş / dûrendiş

• İlerisi için kaygılanan.

durendişane / dûrendişâne

• İlerisi için kaygılanırcasına.

dürr-i yetim

• Sadef içinde tek olan inci. (Farsça)
• Mc: Hz. Peygamber Muhammed (A.S.M.) (Farsça)

eazım-ı esma / eâzım-ı esmâ

• İçinde çok isimlerin mânası bulunan, isimlerin en büyükleri. Cenab-ı Hakk'a mahsus isimlerin en mühim ve büyükleri.

ebab

• Bir yere gitmek için hazır olmak.

ebb

• (Çoğulu: Abâb) Kuru ot. Taze ot.
• Mer'a, otlak, çayır.
• Kavga etmek veya bir yerden gitmek için hazırlanmak.

ebced

• Arabça Eski Sâmi alfabesindeki harf sırasının sayı değerine göre tertiplenmesinden meydana gelen birinci kelime. Bu tertip İbrâni ve Süryâni Alfabesindeki harfleri içine alır. İbâredeki kelimelerin sırası ve harflerin rakam değerleri şu suretle gösterilmektedir (Ebced), (Hevvez), (Hutti), (Kelemen),

ebced hesabı / ebced hesâbı

• Her harfi bir rakamı gösteren arabî harflerle yazılı sekiz kelimeden meydana gelen bir hesab sistemi. Hâdiselerin zamânının tesbiti ve hatırda daha kolay kalması için rakamları harf olan târih düşürme sanatı.

ebed-şümul / ebed-şümûl

• Ebedî içine alan.

ebu leheb

• (Ebi Leheb) Asıl adı: Abduluzza'dır. Güneş gibi, âlemleri aydınlatan Resul-i Ekrem Aleyhissalatü Vesselâm'ın nurundan gözünü kapadı ve küfre hizmete çalıştı, iman etmedi. Peygamberimizin amcası idi. Karısı ve oğulları sırf düşmanlık için çalıştılar. Adı "Alev babası" mânasında olan "Ebu Leheb" kaldı

ebzün

• Küvet, banyo.
• İçinde yıkanılabilinen küçük havuz.

ecel

• Belli vakit. Hayâtın sonu. Hayat sâhibinin, canlının ölümü için Allahü teâlânın takdir ve tâyin ettiği vakit.

ecel-i müsemma / ecel-i müsemmâ

• Belli vakit, bilinen ecel, Allahü teâlânın bir kimse için ezelde takdir ve tâyin buyurduğu (belirlediği) hiç bir şekilde değişmeyen ecel, hayâtın sonu.

ecir / ecîr

• Bir işi yapmak için kendi kuvvetini veya san'atını kirâya veren, çalışan kimse, işçi.

ecir-i has / ecîr-i hâs

• Belli zamanda, belli işi yapmak için husûsî tutulan işçi.

ecl

• İllet, sebeb, cihet. İçin, dolayı... den. Arabçada "Li" ilâve ederek kullanılır. Meselâ: Li-eclillâh : Allah için, Allah rızası için.

eczahane-i rahmaniye / eczâhane-i rahmâniye

• Rahmân'ın eczanesi "Kur'ân müminler için rahmet ve şifadır".

eda şartları / edâ şartları

• Bir işin, ibâdetin sahîh ve mûteber olması için lâzım olan şartlar.

edat

• Tek başına bir anlam ifade etmeyen, kullanıldığı kelimelerle sebep, sonuç, vasıta benzerlik vb. bakımlardan ilişkisi olan kelime (dahi, gibi, için vs.).

• "Hem, için" gibi kendi başına mânâsı olmayan yardımcı kelime.

ef'al-i rabbaniye / ef'âl-i rabbâniye

• Herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah'ın fiilleri.

efendi

• (Rumcadan) Sahib, mâlik, mevlâ. Ağa. Şer'î hâkim, kadı, molla. (Saygı ve nezâket mübalağası olarak kullanılır. Eskiden büyüklere ve şâyân-ı hürmet zâtlara Efendimiz denildiği gibi, her zaman için Hz. Peygamber Aleyhissalâtu Vesselâm'a da, mü'minler Efendimiz diyerek hürmet ve sevgilerini ifade ederl

effak

• Ticaret için bütün dünyayı dolaşıp gezen tüccar adam.

efsürde / افسرده

• Donuk. (Farsça)
• Üzgün, moral çöküntüsü içinde. (Farsça)
• Duygusuz. (Farsça)

efvah

• Menfezler, ağızlar, delikler.
• Mc: Yemeğe lezzet için konan baharat.

efzar

• Ayakkabı, kundura. (Farsça)
• Gemi yelkeni. (Farsça)
• Yemeklere koku ve tad vermesi için konulan baharat. (Farsça)
• San'atkârların kullandıkları san'at âletleri. (Farsça)

egann

• Sözü burnu içinden söyleyen, burnundan konuşan.
• Otlu dere.

ehadis-i müteşabihe / ehâdîs-i müteşabihe

• Çok mânâlara gelebilen ve bu mânâların arasında benzerlik olduğu için mânâları birbirine karıştırılan hadisler.

ehevatının ma-fi'z-zamirleri

• Kardeşlerinin içinde gizli olan şeyler.

ehl-i gaza / ehl-i gazâ

• Din için cihad edenler, savaşanlar.

ehl-i medeniyet

• Dünyaya yalnız dünya için ve maddî zevk ve menfaatleri için bakanlar.

ehl-i riyazet / ehl-i riyâzet

• Nefsini terbiye etmek için manevî eğitime giren kişiler.

ehl-i tevekkül

• Allah'a tevekkül içinde olanlar.

ehza'

• Ok mahfazası içinde sona kalan ok.

eimme-i selase / eimme-i selâse

• Üç imâm. Fıkıh kitablarında ekseriyetle İmâm-ı A'zam, İmâm-ı Şâfi'i, İmâm-ı Malik için söylenir. Hanefi Mezhebine dâir mes'elelerin bahsolduğu kitablarda "Eimme-i Selâse"den maksad; İmâm-ı A'zam ile iki talebesi olan İmâm-ı Muhammed ve İmâm-ı Ebu Yusuf'dur.

ekerat

• Ziraat ve imar için, sahiblerinin rençberlere verdikleri arazi.

ekonomi

• yun. İktisad. Tutum. Geliri gideri hesaplıyarak lüzumsuz masrafı bırakıp artırmağa çalışmak. Ölçülü ve idâreli harcamak. İnsanların sınırsız olan ihtiyaçlarıyla bunları sağlamaya yarayacak sınırlı imkân ve vasıtalar arasında mümkün olan azami uygunluğu temin için (sağlamak için) yapılan çalışma ve f

ekselans

• Eskiden bakanlar, elçiler ve cumhurbaşkanları için kullanılan bir ünvan. (Fransızca)

el-alaü lillahi şehidetün / el-âlâü lillâhi şehîdetün

• "Allah'ın verdiği nimetler" Allah için şâhiddir ("şehîdetün" kelimesi dişilik kipidir).

el-buğzu fillah

• Allah için nefret ve düşmanlık beslemek.

• Allah için buğzetmek. Bütün şiddet, adavet ve düşmanlık Cenab-ı Hakk'ın (C.C.) rızası dairesindedir. İhlâsı kıracak, hissî hareketten sakınmaktır.

el-fatiha

• Kur'ân-ı Kerim'in birinci suresinin adı olup bu sureyi okumaya işâret için söylenir.

el-hannas / el-hannâs

• Fırsatını bulamayınca gizlenen, bulunca vesvese vermek için gelen sinsi şeytan.

el-hubbu fi'llah

• Allah için sevmek; sevgi Allah içindir.

el-hubbu fillah / el-hubbu fillâh / el-hûbbu fillah

• Allah için sevme.

• Allah için sevmek.

el-hubbu fillah muhibb-i muhlis / el-hubbu fillâh muhibb-i muhlis

• Allah için, hâlis ve samimî bir şekilde seven.

elhamdü lillahi ala dini'l-islam ve kemali'l-iman / elhamdü lillâhi alâ dîni'l-islâm ve kemâli'l-îmân

• İslâm dinini ve kusursuz bir imanı nasip ettiği için Allah'a hamd olsun.

elhamdü lillahi ala külli hal / elhamdü lillâhi alâ külli hal

• Her türlü hâl için Allah'a hamd olsun!.

elhan / elhân

• Sesi mûsikî perdelerine uydurmak için, mânâ bozulacak şekilde, harfleri ve kelimeleri değiştirerek, sesi alçaltıp yükselterek, çeneyi oynatarak okumak. Lahn'in çokluk şeklidir.

elhubbu-lillah

• Allah için sevmek. Muhabbet, dostluk, sevgi sırf Allah içindir. Hoş geçim, insanlara olan muhabbet Cenab-ı Hakk'ın rızası içindir.

elhubbulillah / elhubbulillâh

• Sevgi Allah içindir.

elif

• Birinci harf-i hecânın adı.
• (Ülfet. den) : Bütün harflerle ülfet edebildiği için böyle isimlendirilmiştir. Ebcedî değeri de bire delâlet eder.

elli dört farz

• İslâm âlimlerinin, müslümanların hâtırlarında tutmalarını kolaylaştırmak için, öncelikle bilmeleri îcâbeden pek çok farzdan, Allahü teâlânın emirlerinden derledikleri elli dört tânesi.

elyasa

• Benî İsrail Peygamberlerindendir. Benî İsrail ise; günden güne Kitabullah'ı dinlemez olmuştu. Cenab-ı Hak Asuriye Devleti'ni onlara musallat eyledi. Sonra Yunus (A.S.) Asuriye içinde Ninova şehrinde Peygamber oldu.

eman / emân

• Korkusuzluk, emniyet, güven.
• Bir kimseye veya düşmana; söz, işâret veya yazı ile, mal ve can güvenliğinin emniyet (güven) altında olduğunu bildirme.
• Müslüman olmayan bir kimsenin İslâm memleketine girmesi için kendisine verilen müsâade, izin.

emanet

• Eminlik. İstikamet üzere bulunmak.
• Birisine koruması için teslim edilen şey. Birisine bir şeyi koruması için teslim edilen şey. Birisine bir şeyi koruması için bırakma. Emniyet edilip inanılan şey.
• Başkasının hukuku emniyet edilip, inanılabilen.
• Osmanlılar Devrinde ba

emere

• (Çoğulu: İmer) Çöllerde taştan belirlemek için yapılan alâmetler.

emhal

• (Tekili: Mehl) Mehiller, mühletler, vâdeler, zamanlar, bir iş veya vazifenin yapılması için verilen fazla zamanlar.

emperyalizm

• Bir devletin, sınırlarını genişletme politikası. Sınırları genişletmekteki gaye, başka memleketlerin zenginlik kaynaklarını ele geçirme ve insanlarını kendi hesaplarına çalıştırmaktır. Bu maksat için çok defa silâhlı harp, hem masraflı, hem de hürriyet fikriyle bağdaşmadığından zamanımızda daha sins (Fransızca)

emr-i istihbabi / emr-i istihbabî

• Müstehab veya sünnet olan vazife.
• Sevdirmek için verilen emir.
• Muhabbetin gereği olarak yapılması gereken iş.

emr-i teklifi / emr-i teklîfî

• Allahü teâlânın insanlara yapmaları veya sakınmaları için verdiği emirler. Buna Emr-i teşrîî de denir.

emyan

• Para kesesi, içine para konulan torba, çanta. (Farsça)

Emzik / Bibs / Kidful

• 

  

  Bibs Kauçuk Emzik

  ---

  Söz konusu emzik olunca, BIBS Colour gerçek bir klasik. Yaklaşık 40 yıldır Danimarka'da tasarlanıp üretilen BIBS Colour emzikler, %100 doğal kauçuk ucuyla, hava akışı sağlayan delikleri ve cilt tahrişini önlemek için geliştirilen hafif eğimli yapısı ile gerçek bir efsane! BIBS Colour, yuvarlak ve yumuşak kauçuk uç kısmı ile anne memesine en yakın forma sahip olduğundan, çocuklar tarafından kolay kabul ediliyor. Anne memesini taklit ederek, emiş sırasında hava akışı sağlıyor. Ultra hafif ve sağlam yapısı ile bebeğinizi yormuyor. BPA, PVC ve phthalates gibi zararlı maddeler içermiyor ve dünyaca geçerli EN 1400 standardına göre üretiliyor. Hiçbir emzik markasında göremeyeceğiniz kadar fazla renk çeşitine sahip olan BIBS Colour, klasikleşen zamansız tasarımı ve elegant duruşu ile tasarım ve işlevselliği birleştiriyor. BIBS Colour, bir emzikten beklenen tüm detaylara sahip olmasının yanısıra; bir emzikten beklenmeyen güzellikte tasarımı ile, tüm dünyada hem anneleri hem çocukları kendine hayran bırakıyor…
  
  https://www.kidnkind.com/bibs