Menu
İletişim
LUGGAT
OSMANLICA TÜRKÇE SÖZLÜK
{ lügât . lügat . لغت }
Arapça ve Farsça yazımları, Osmanlıca okunuşları
ve detaylı açıklamaları ile birlikte.
Arama yapmak istediğiniz kelimeyi girip
karşılığını bulmak istediğiniz "
OSMANLICA ARA
" ya da "
TÜRKÇE ARA
" butonlarına tıklayın.
İfadenin içinde geçtiği kelimeleri de göster.
Türkçe - Osmanlıca Sözlük
'te
indi
ifadesini içeren
454
kelime bulundu...
ayat-ı hırz / âyât-ı hırz
Okunduğunda veya üzerinde taşındığında Allahü teâlânın muhâfazasına (korumasına) kavuşmaya vesîle (sebeb) olan âyet-i kerîmeler.
nehy-i anil münker
Günahlardan ve kötülüklerden sakındırmak, alıkoymak.
a'la-yı illiyyin / a'lâ-yı illiyyîn
Cennette en yüksek derece. Cenâb-ı Hakkın indinde en iyilerin ve kâmillerin derecesi.
abad / âbâd / آباد
Bayındır, mamûr.
(Farsça)
Âbâd etmek/eylemek:
(Farsça)
Mamûr etmek.
(Farsça)
Zenginleştirmek.
(Farsça)
Huzur vermek.
(Farsça)
Âbâd olmak:
(Farsça)
Mamûrlaşmak.
(Farsça)
Zenginleşmek.
(Farsça)
Huzura kavuşmak.
(Farsça)
abadan / âbâdân / آبادان
Bayındır.
(Farsça)
abadani / âbâdânî / آبادانى
Bayındırlık.
(Farsça)
abadi / abadî / âbâdî / آبادی
Bayındırlık, mâmurluk, şenlik.
İmar edilmiş olan.
Hindistan'ın Devlet-âbad şehrinde ipekden yapılmış bir yazı kağıdı.
Bayındırlık.
(Farsça)
İnce Hint kağıdı.
(Farsça)
abese suresi / abese sûresi
Kur'ân-ı kerîmin sekseninci sûresi. Mekke-i mükerremede nâzil oldu (indi). Kırk iki âyet-i kerîmedir. Birinci âyet-i kerîmede yüzçevirdi, iltifat etmedi mânâsına olan Abese lafzı sûreye isim olmuştur. Sûrede, Kur'ân-ı kerîmin Allahü teâlâ tarafından bir mev'ize (nasihat, öğüt) olduğu bildirilmekte,
ad kavmi / âd kavmi
Hûd aleyhisselâmın kavmi. Bu kavim Nûh aleyhisselâmın torunlarından Âd'ın evlâdından çoğaldıkları için bu adı almışlardır. Bu kabile, Yemen'de Hadramûd bölgesinde, Umman ile Aden arasında Ahkâf denilen yeri yurt edindi. Yemen ile Şâm arasında yerleştikleri de rivâyet edilmiştir.
adl-penah
Adâletin barındığı yer, adâlete sığınan kimse.
ah
Maddi veya mânevi bir acı hissolundukta kullanılır.
Nedamet, pişmanlık ve teessüf beyan eder.
Birine acındığına, keder ve esef edildiğine delalet eder. Meselâ : Ah! Evladım! gibi.
ahır
(Ahur) Hayvanların barındığı yer, dam.
(Türkçe)
ahmediyye
Evliyânın gözbebeği İmâm-ı Rabbânî Ahmed Fârûkî Serhendî hazretlerinin tasavvuftaki yolu. Bu yola Müceddidiyye-i Ahmediyye de denir.
Hindistan'da Gulam Ahmed Kâdiyânî tarafından kurulan sapık bir yol.
ail
Ailesini geçindiren, idare eden. Kalabalık ailesi olan. Fakir.
alem-penah / âlem-penah
Cihanın sığındığı (yer veya saha).
(Farsça)
aman
(Emân) Emniyet. İmdat. Yardım dileği. Afv, ricâ, niyâz.
Sabırsızlıkla hiddet ve infiâl ifâdesi.
Tenbih, sakındırma.
ammar
Bayındırlaştıran, imar eden.
arazi-i uşriyye / arâzi-i uşriyye
Mahsûlünden (ürününden) uşur denilen zekatın alındığı topraklar. Müslüman devletlerde harb ile alınıp gâzîlere (askerlere) taksim edilen veya isteyerek İslâm'ı kabûl edenlerin ellerinde bırakılan yâhut devlet reisinin (başkanının) izni ile müslümanlar tarafından işlenip faydalanılır hâle getirilen m
areometre
yun. Sıvıların yoğunluk derecesini ölçmeye yarayan âlet. Arşimet'in keşfettiği kanuna istinad edilerek yapılan bu alet, içi boş cam bir silindir ile bunun üst kısmındaki dereceli bir çubuktan ibarettir.
arz-ı dehalet
Sığındığını belirtmek, sunmak.
asal
(Tekili: Asil) İkindi ve akşam arası mânasına, öğleden geceye kadar olan müddet.
Zamanlar ve vakitler.
asr / عصر / عَصْرْ
(Asır) Bir devrelik zaman.
İkindi vakti.
Zamanın bir cüz'ü.
Konuşan kimselerin başkaları ile beraber yaşadığı müddet.
Yüz yıl.
Eskiden bazılarınca kırk, elli veya altmış yıllık müddet.
İnsanın ortalama yaşayış zamanı.
Gece ve gündüzden
İkindi namazı.
İkindi vakti.
Yüzyıl, çağ.
İkindi.
Zaman, devir, yüz yıllık zaman.
İkindi vakti.
İkindi vakti.
Yüzyıl.
(Arapça)
İkindi vakti.
(Arapça)
İkindi.
asr-ı evvel
İlk asır.
Ist: Fey-i zevâle ilâveten, herşeyin gölgesi kendisinin bir misli daha uzadığı zamandan başlayıp, iki misli uzayıncaya kadar süren ikindi vaktidir. (Fey-i zevâl; güneş tam ortada iken, gölgenin uzunluğudur.)
İmâmeyn'e (İmâm-ı Ebû Yûsuf ve İmâm-ı Muhammed'e) göre ikindi vaktinin başlama zamânı.
asr-ı nüzul-i furkan
Kur'an-ı Kerimin indiği dönem.
asr-ı sani / asr-ı sâni / asr-ı sânî
İkinci asır.
Ist: Fey-i zevâle ilâveten, herşeyin gölgesi kendi boyunun iki misli daha uzadığı zamandan başlayan ikindi vaktidir. (Fey-i zevâl; güneş tam ortada iken, gölgenin uzunluğudur.)
İmâm-ı a'zam'a göre ikindi namazının başlama zamânı.
asrem
Kulağı sakat, hasta.
Ailesini geçindirmek için sıkıntı çeken (kimse).
Bölük bölük.
ateş-gede
Mecûsilerin tapındıkları yer. Mecusi mabedi.
(Farsça)
atlas
(Tekili: Talas) Eskitmeler, yıpratmalar.
Eski, aşındırılmış, yıpranmış.
atles
Eski, yırtık, yıpranmış, aşındırılmış.
ayet-i tenzil / âyet-i tenzil / âyet-i tenzîl / آيَتِ تَنْزِيلْ
Allah'ın indirdiği Kur'ân âyeti.
Parça parça indirilmiş âyet.
ba'de harabi'l-basra
"Basra yıkıldıktan sonra" mânâsında olan ve bir iş için çok geç kalındığını ifade eden bir deyim.
bab
Evlat sahibi erkek. Ata, ecdat.
(Farsça)
Gemi halatlarının bağlandığı yer.
(Farsça)
İnşaatta ağırlıkların bindirildiği direk.
(Farsça)
Mânevi rehber, şeyh.
(Farsça)
Bektaşi şeyhi.
(Farsça)
Hayırhah ve muhterem.
(Farsça)
Daha çok zencilerde olan bir hastalık cinsi.Aile reisi babadır. Babanın hayatt
(Farsça)
babur
(Zahirüddin Muhammed) Hindistan'da büyük Müslüman Türk devletinin kurucusu ve Timur'un beşinci göbekten torunudur. Fergana Emiri olan babası Ömer Şeyh'in ölümünden sonra tahta geçmiştir. (1494)
badinc
Hindistan cevizi.
(Farsça)
bahr-i muhit-i hindi / bahr-i muhit-i hindî
(Bahr-i Muhit-i Şarkî) Hindistan Yarımadasının doğusunda kalan deniz.
balıkhane kapısı
Topkapı Sarayı'nın Marmara kıyısındadır. Padişahlarca cezandırılan vezirler burada idam edilir, sürgün edileceklerse buradan gemilere bindirilirlerdi.
bar-hane
Yük yeri, yüklük.
(Farsça)
Yolcu eşyası indirilecek ve saklanacak yer.
(Farsça)
bast
Genişlemek, açmak, yaymak.
Bir şeye el uzatmak.
Sevindirmek.
Bir mecliste haya sebebiyle olan sıkılmanın gitmesiyle açılmak.
Özür kabul etmek.
Kaplamak.
Tas: Allahın cemâl tecellisiyle kalbin sükûn ve huzur içinde ferahlaması. (Mukabili: "Kabz"
bati-ül hazm / batî-ül hazm
Sindirimi güç, hazmi zor.
bayram
İslâm dîninin bildirdiği ve müslümanların neşelenip sevindikleri Fıtr (Ramazan) ve Kurban bayramı.
Cumâ günü.
Allahü teâlânın emirlerine uyup, yasaklarından sakınarak, günâh işlemeden, haram lokma yemeden geçirilen günler.
Müslümanın rûhunu teslim (vefât) edeceği zama
bebr
Kaplana benzer, ondan daha büyükçe ve pek yırtıcı bir canavar ki, Hindistanda ve Afrikada bulunur. Saldırdığı zaman derisindeki tüyleri kabarıp korkunç bir manzara arzeder. Arslanı bile korkutur bir hayvandır.
(Farsça)
bedii kıraet / bedîî kıraet
Mantıki kıraet şartlarına riâyet ettikten başka rikkat mevkiinde sesini indirmek, şiddet makamında yükseltmek -acemi aktör tavrı takınmaksızın- mevzuu ses ve işaretle canlandırmaktır.
behc
Her zaman neşeli olma. Birisini şâd ve mesrur etme, sevindirme.
Güzellik, hüsn.
belediye
Bir şehir veya kasabanın temizliği, bayındırlığı ve nizamiyle ilgilenen daire.
benadık
(Tekili: Bunduk) Yuvarlak kurşunlar.
Fındıklar.
bendeka
Hiddetle bakma, sert bakış.
Bir şeyi fındık kadar ufak yapma.
beşaret
(Doğrusu Bişârettir) Müjde. Sevindirici haber. Hayırlı haber.
Müjdeye verilen ihsan.
Yeni çıkan acib şey.
beşir ve nezir / beşîr ve nezîr
Müjdeleyen ve sakındıran Peygamber efendimiz Hz. Muhammed (a.s.m.).
bevva
Hindistan cevizi.
bezbaz
Hindistan cevizinin kabuğu.
(Farsça)
biyokimya
Canlıların kimya ile ilgili yapılarını, tepkilerini, belirtilerini inceleyen bilim dalıdır. 19. Asırda başlatılan bu çalışmalarla proteinler, vitaminler, hormonlar anlaşılır duruma gelindi.
bobin
Tel veya iplik sarılmaya mahsus silindir şeklinde makara.
(Fransızca)
brahma dini / brahma dîni
Hindistan'da mîlâddan asırlarca önce ortaya çıkmış, Allahü teâlânın varlığına inandığı gibi, başka tanrıları (ilâhları) da kabûl eden ve bütün peygamberleri inkâr eden bozuk yol ve inanış.
budei / budeî
(Hindistan'da) Buda Dininden olan.
(Farsça)
budizm
Hindistan'da M.Ö. altıncı yüzyılda yaşamış olan Buda'nın kurduğu, Uzakdoğu ülkelerinde yaygın bozuk bir inanış. Bu inanışta olanlara Budist denir.
bunduk
Yuvarlak küçük taşlar.
Yuvarlak küçük kurşun.
Fındık.
bünduka
(Çoğulu: Bünduk, Benâdik) Fındık tanesi.
Kemankere taşı. Küçük yuvarlak taş.
burak
Peygamberimizin mirac gecesi bindiği binek.
Peygamber efendimizin göklere çıkarıldığı, bilinmeyen yerlere götürüldüğü gece (mîrac gecesinde) üzerine bindiği ve kendisini Mekke'den Kudüs-ü şerîfe kadar götüren (taşıyan) Cennet hayvanı. Burak, dünyâ hayvanlarından değildir. Erkekliği ve dişiliği yoktur. Çok hızlı giderdi.
Peygamberimizin miraçta bindiği binek.
büste
Fındık.
(Farsça)
cefaset
Hazımsızlık ıztırabı, sindirim zorluğu.
cem'
Birleştirme, bir araya getirme.
İkindi namazını öğle namazıyla, yatsı namazını akşam namazıyla birlikte kılma.
Tasavvufta bir makam. Fenâ ve sekr (mânevî sarhoşluk) makâmı da denir.
ceviz-i hindi / ceviz-i hindî
Hindistan cevizi.
cevz-i bevva / cevz-i bevvâ
Hindistan cevizi.
cial
(Çoğulu: Cüul) Ocaktan çömlek ve tencere gibi sıcak şeyleri tutup indirmekte kullanılan bez.
cillevez
İnce kabuklu, uzunca fındık.
Köknar.
cuki / cûkî
Hindistan'da yayılan ve bozuk bir yol olan Brahmanizmin, cûk denilen dört rûhânî sınıfından birine mensûb olan kimse. Hind kâfirlerinin dervişlerine verilen ad.
defn
Cenâzenin yıkanıp kefenlendikten ve namazı kılındıktan sonra kabre konularak üzerinin toprakla örtülmesi.
dercan etmek
Hayatını ona vermek, gönlüne sindirmek.
devlet-abadi / devlet-abadî
Hindistan'ın Devlet-âbâd şehrinde imal edilen ve güzel san'atlarda kullanılan bir çeşit kâğıt.
(Farsça)
diyanet alemi / diyanet âlemi
Dinî konuların ele alındığı alan.
duhter-i hindi / duhter-i hindî
Hindistanlı kız.
ehl u iyal / ehl u iyâl
Bir kimsenin geçindirmek zorunda olduğu aile efradı ve diğer kimseler.
el-azametü lillah ve'l-kudretü lillah / el-azametü lillâh ve'l-kudretü lillâh
Büyüklük ve kudret Allah'ındır.
el-hubbu fi'llah
Allah için sevmek; sevgi Allah içindir.
el-hükmü li'l-galib
Hüküm güçlü ve kuvvetli olanındır.
el-minnetü lillah
Minnet ancak Allah'ındır. "Ancak Allah'a minnet edilir."
elhikmetü lillah / elhikmetü lillâh
Gerçek bilgi ve hikmet sadece Allah'ındır.
elhubbu-lillah
Allah için sevmek. Muhabbet, dostluk, sevgi sırf Allah içindir. Hoş geçim, insanlara olan muhabbet Cenab-ı Hakk'ın rızası içindir.
elhubbulillah / elhubbulillâh
Sevgi Allah içindir.
elhükmü-lillah
Hüküm Allah'ındır.
emanet-i kübra / emanet-i kübrâ
Benlik duygusu; büyük emanet; başka varlıkların yüklenmekten çekindiği ve insanın yüklendiği İlâhî görevler, yükümlülükler.
emr-i bi'l-ma'ruf ve nehy-i ani'l-münker / emr-i bi'l-ma'rûf ve nehy-i ani'l-münker
Dinin iyi gördüğü şeyleri emretmek ve kötü gördüğünden sakındırmak.
ercil
bot.: Ceviz-i hindi. Hindistan cevizi.
eriş
Sakatlanan bir uzuv için yaralayandan alınan şer'i diyet.
Satıldıktan sonra kusuru ve noksanları belli olan malın, kıymetinden bunun için indirilen miktar.
esbab-ı nüzul / esbâb-ı nüzûl
İnmesinin sebebleri.
Kur'an-ı Kerim âyetlerinin gelmesine (Cebrail Aleyhisselâm vasıtası ile indirilmesine) sebeb olan hâdiseler.
Kur'ân-ı kerîm âyetlerinin, Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellem efendimize indiriliş sebebleri.
eşhür-ül hurum
İslâmiyetten evvel Arab kabileleri arasında vuruşmanın ve muharebenin haram kılındığı Zilka'de, Zilhicce, Muharrem ve Receb ayları.
esil
(Çoğulu: Asal-Esail-Usul) İkindi sonrasından akşama kadar olan vakit.
Kavi, muhkem, sağlam.
etvak
(Tekili: Tavk) Kadın gerdanlıkları.
Hindistan cevizinin sütü.
evkat-ı hamse
Beş vakit. Sabah, öğle, ikindi, akşam ve yatsı namazlarının kılındığı vakitler.
evsaf-ı nisbiye / evsâf-ı nisbiye
Ölçü ve kıyasa göre olan vasıflar. (Sıcaklık, soğuklukla bilindiği, karanlık derecesi aydınlıkla görüldüğü gibi.)
(Farsça)
ey
(Arabçada) "Bak, dinle, dikkat et, yahut, demektir ki" mânalarına gelir. Bir ibareyi tefsir için kulanılır. Türkçede: Yakın nidâ içindir.
ez ki
Ondandır ki, onun içindir ki.
fagosit
yun. Organik yahut inorganik maddeleri alıp sindirebilen hücre.
fakih
(Fâkihe) Yaş meyve, yemiş, yaş hurma ağacı.
Şenlendiren, sevindiren.
fatımi / fatımî
(Fâtımiyye) Hz. Fatıma Sülâlesinden olmak iddiasında bulunan, önce kuzey Afrika, sonra Mısırda hükümet süren sülâleye mensub meliklerin takındıkları isimdir. (Mi: 910-1171) İsmâiliye nâmında bâtıl fırkadandırlar. Salâhaddin-i Eyyubî, ordusu ile, Fâtımîlerin hâkimiyetine son verdi.
ferah-aver
Sevinç getiren, sevindiren, ferah getiren.
(Farsça)
ferah-bahş
Sevinç veren, sevindiren. Ferah bağışlayan.
(Farsça)
fersa
Mahveden, yoran, aşındıran manasına kelimelere bitişir. Meselâ: Tahammül-fersa : Tahammül bırakmayan. Tâkat-fersa : Tâkatsız düşüren, tâkat bırakmayan.
(Farsça)
feylule / feylûle
İkindiden akşama kadar olan ve mekruh addedilen uyku.
İkindiden akşama kadarki zaman dilimi.
İkindiden akşama kadar olan mekruh uyku.
fil
(Çoğulu: Efyal-Füyul) Daha ziyade Hindistan ve Asya gibi yerlerde bulunan iri vücudlu, hortumlu bir hayvan.
funduk
Fındık.
Misafirhane, han. Otel.
füru-nihade
İndirilmiş, tenzil edilmiş.
(Farsça)
gamm-penah
Tasalı yer, kederli yer. Kederin, tasanın sığındığı yer.
(Farsça)
gülle
Top mermisi. (Vaktiyle demirden veya taştan yuvarlak olarak yapılırdı. Şimdi çelikten, silindir biçiminde ve ucu sivri olarak yapılmaktadır.)
Eskiden demirden, yuvarlak bir biçimde yapılırken, günümüzde çelikten silindir biçiminde, bir ucu sivri olarak yapılan top mermisi.
günindi
İkindi.
güvariş
Sindirime yarıyan şeyler, hazme yardımı olan şeyler.
(Farsça)
haber-i beşaret / haber-i beşâret
Sevindirici, müjdeli haber.
hadis-i müftera / hadîs-i müfterâ
Müseylemet-ül-Kezzâb'ın ve ondan sonra gelen münâfıkların (kalbiyle inanmayıp, sözleriyle inandık diyenlerin), zındıkların (kâfirlerin), müslüman görünen dinsizlerin uydurma sözleri.
hafi okumak / hafî okumak
Namazda sessiz okumak. İmâmın öğlen, ikindi ve üç ve dört rek'atlı namazların üç ve dördüncü rek'atlarında sessiz okuması.
hafid / hâfid
Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Kıyâmet günü, yâni öldükten sonra mahlûkât (yaratılmışlar) diriltilip, herkes dünyâda iken yaptığının hesâbını verirken, kâfirleri ve kötü kimseleri en aşağı seviyeye indiren, huzûrunda düşmanl arının başlarını aşağı eğdiren.
hal
Küçük Hindistan cevizi.
Yapıp bitirme, indirme.
hal' / خلع
Kaldırma. Kal' etme.
Hükümdarı tahttan indirmek. Azletmek.
Mansıb ve mesnetten ihraç etmek.
Elbise gibi şeyleri soymak.
Bir şeyi izâle edip ayırmak ve terketmek.
Karısını boşamak. Evlâdını evlâdlıktan reddetmek.
Tahttan indirme.
(Arapça)
Hal'edilmek:
Tahttan indirilmek.
(Arapça)
Hal'etmek:
Tahttan indirmek.
(Arapça)
hal' edilme
Hükümdarın tahttan indirilmesi.
Boşanmış olmak.
Kovulmuş olmak.
haliliye / halîliye
Allah'ın dostu (Halîlullah) ünvanına sahip olan Hz. İbrahim'in örnek alındığı yol.
hanadis
(Tekili: Hındıs) Musibetler.
Karanlık geceler.
Şiddetli hâller.
hangar
Eşyayı muhafaza etmek için yapılan üstü örtülü, yanları açık yer.
(Fransızca)
Uçakları barındırmaya mahsus garaj.
(Fransızca)
hatita
Bir malın değerinden indirilen tenzilât, iskonto.
hatm / ختم
Hatim, hatim indirme.
(Arapça)
Mühürleme.
(Arapça)
hatt
Bir şeyi yukarıdan aşağıya indirmek.
Ucuzlatmak.
Cilâ vurmak.
Bırakmak.
havva / havvâ
İlk insan ve ilk peygamebr olan Hz. Âdem'in (a.s.) eşi, beşeriyetin anası ve ilk kadındır.
hazım / hâzım
Hazmettirici, sindirici.
Sindirici.
hazm / حضم
Midedeki yenen şeyleri eritmek, sindirmek. Vücuda yarayacak hale getirmek.
Birisine ansızın hücum etmek.
Ansızın bir şey üzerine inmek.
Birisinin hakkını, malını gasb ile alıp zulmeylemek.
Münasebetsiz bir hale, güce gidecek bir vaziyete düşenin kendi nefsini
Düşünceli hareket, sabır, sindirme.
Sindirim.
(Arapça)
hazm-ı nefs
Tahammül etmek. Nefsini kırmak. Meydana gelen kendi ile alâkalı gördüğü bir kusuru kendi üzerine almak. Sabreylemek. Sindirmek.
(Farsça)
Nefsini kırma, sabredip sindirme.
hazmınefs
Kendi adına sabretme, içine sindirme.
hazmolma
Sindirilme.
hebt
(Hübut) İniş. Aşağı inme.
Aşağı indirme. Bir yere inip konmak.
Nüzul, illet, maraz.
Zayıflama.
Bir memlekete birisini dâhil ettirmek.
Eksiltmek.
Kötü bir hale uğratmak.
hedel
Devenin dudağının sarkık olması.
Bir şeyi aşağı indirmek.
henae
Yemeğin sindirilip hazmolması.
hendesehane
Eskiden mühendis mektebi, teknik üniversitesi.
(Farsça)
Bayındırlık ve belediye gibi dairelerin mühendislere mahsus şubesi.
(Farsça)
heşile / heşîle
Sahibinin izni olmayarak bir adamın bindiği deve.
hilitec / hilîtec
Hindistan eriği.
himmet
Kalbin bütün kuvveti ile Cenab-ı Hakk'a ve sâir mukaddesata yönelmesi. Kalb isteği ile gösterilen ciddi gayret.
Allah indinde makbul ve mübârek bir kimsenin mânevi yardımı ile birisini koruması, yardım etmesi.
Tabiî şevk ve meyil ve heves.
Lütuf, yardım.
hind
Hindistan'ın kısa adı.
Bir kadın adı. (Asr-ı saadette Hazret-i Hamza'nın ciğerlerini yiyen kadın, Ebu Süfyan'ın karısı.)
Fetva metinlerinde kadını temsil etmek üzere kullanılan umumi isimlerden birisi. Diğerleri: Fatıma, Hatice, Zeyneb.
hindeb
(Hindebâ-Hindebâe) Hindibâ, gündöndü çiçeği.
hinduvani / hinduvanî
Hindî kılıç.
hırz ayetleri / hırz âyetleri
Okunduğunda veya üzerinde taşındığında Allahü teâlânın muhâfazasına (korumasına) kavuşmaya vesîle (sebeb) olduğu bildirilen âyet-i kerîmeler.
hoşgüvar
Hazmı kolay, tatlı, hoş, sindirici.
(Farsça)
hud suresi / hûd sûresi
Kur'ân-ı kerîmin on birinci sûresi. Mekke-i mükerremede indi. Yüz yirmi üç âyet-i kerîmedir.
hudur
Aşağı indirmek.
Bir yeri şişmek.
hukukullah
Fık: İbadetler ve İlâhî cezalar, ukubetlerle alâkalı haklar.
Hukukullah umuma taalluk edip, yalnız bir şahsa âid olmayan ahkâm demektir. Bunlar hukuk-u umumiyeden ibarettir. Cenab-ı Hakk'a izafesi, tazim ve ehemmiyetine işaret içindir.
hünu'
Sindirip hazmetmek.
hüve'l-batın / hüve'l-bâtın
O Bâtındır; bütün varlıkların içyüzlerini mükemmel bir fabrikanın harika makineleri gibi yaratıp işleten ve herşeyin iç âlemine hükmeden Allah'tır.
i'lam ve ilham-ı ilahi / i'lâm ve ilham-ı ilâhî
Allah tarafından bildirme ve kalbe indirilen ilham.
i'mar / i'mâr / اعمار / اِعْمَارْ
Bayındırlaştırma, mamûr etme.
(Arapça)
Bayındır hâle getirme, şenlendirme.
i'sar
İkindi zamanında bulunmak.
Kızın gelinlik çağına gelmesi.
Kasırga.
i'tikal / i'tikâl
(Ekl. den) Kemirme, kemirerek yeme.
Dalgaların, deniz kenarlarındaki karaları döğerek aşındırması.
Tıb: Yaranın, vücudu yemesi. Yaranın büyümesi.
iaşe / iâşe / اعاشه
Geçindirmek. Beslemek. Yaşatmak. Diriltmek.
Geçindirme, besleme.
Geçindirme.
(Arapça)
iaze
Sığındırmak. Muhafaza etmek. İltica.
iba' / îba'
Tiksindirmek, iğrenme.
ibate / ibâte / اباته
Bir yerde barındırma. Gece yatırma.
Gece yatırma, geceyi geçirtme, barındırma.
(Arapça)
ibate ve iaşe
Barındırma ve besleme.
ibhac
Sevindirme, sürur ve sevinç verme.
iczal
Birini sevindirme, mesrur etme, gönlünü hoş etme.
iftitah tekbiri
Namaza başlarken alınan tekbir. Namaz, her nevi dünya meşguliyetinden alâkayı keserek kılındığı için, Allahü Ekber diye iftitah tekbirini alarak namaza başladıktan sonra ibadet esnasında dünya işi haram olup namazı bozar. Bu mâna için bu tekbire, tahrime adı da verilir.
ihbar-ı faruki / ihbar-ı fârukî
Hicri ikinci bin yılın müceddidi İmam-ı Rabbânî Ahmed el-Fârukî es-Sirhindî'nin (k.s.) bildirdiği, haber verdiği kişi.
ihbat
Mahveylemek. Battal ve geçmez hale koymak.
Kuyunun suyu çoğalmak veya bitmek.
İşin karşılığını vermek.
Amelin sevabını giderip, hiçe indirmek.
ihtisab / ihtisâb
Allahü teâlânın emir ve yasaklarına uyulmasının, ilim ve ehliyet sâhibi bir devlet me'muru olan muhtesib tarafından sağlanması, emr-i ma'rûf nehy-i münkerin yâni iyiliği emretmek kötülükten sakındırmak vazîfesinin el ile yapılması vazîfesi.
ihtisar
İcmâl etmek. Sözün kısaltılması. Kısaltmak.
Mat: Sadeleştirme, basitleştirme. Hesapta bir tenasübü en küçük haddine indirme.
ihtitat
Yukarıdan aşağı indirme.
ihtizaza getiren
Coşturan, sevindiren.
ikindi divanı
Tanzimattan evvel sadrazamların kendi konaklarında yaptıkları divanlar. Bu divan ikindi namazından sonra toplandığı için bu adı almıştı. Bâb-ı Âlî teşkilâtının ilk şekli olarak Divan-ı Hümayun, muayyen günlerde toplandığı zaman, vezir-i azamlar da divanda bitirilemeyen veya arza lüzum görülmeyen işl
(Türkçe)
ikindi namazı
İslâm'ın şartlarından biri olan beş vakit namazın üçüncüsü, öğle vakti ile akşam vakti arasında kılınan namaz.Gökten yere iner kamû (bütün) melekler, Meleklere müştâk olur (can atar) felekler, Kabûl olur anda bütün dilekler, İkindi namâzın kıldığın zaman.
iklal
(Kıllet. den) Azaltma, miktarını indirme.
Az bulma, az görme.
ikram
Ağırlamak. Hürmet etmek. Saygı göstermek.
İltifat olarak bir şeyler vermek.
Bağış.
Hesap dışı verilen şey veya yapılan indirme, tenzilât.
Allah'ın lütfu ve ihsanı. (İkramın izharı, yani Allah'ın lütfu ve ihsanı olan ikramın izharı tahdis-i nimettir. İnsanın ne
ilahi / ilâhî
"Ey Allah'ım" mânâsına hitâb.
Allahü teâlâ ile alâkalı, O'na âit, O'ndan gelen, O'nun gönderdiği, indirdiği.
ilham / ilhâm
Allah tarafından insanın kalbine indirilen mânâ.
ilham-ı rabbani / ilham-ı rabbânî
Allah tarafından kalbe indirilen ilham.
ilka
Vahiyle indirilme, kalbe bırakılma.
imar-ı dünya / imâr-ı dünya
Dünyanın bayındır hâle getirilmesi, düzenlenmesi.
imaret / imâret / عمارت
Bayındırlık; bir yerin ömür sürülür, yaşanır hâle getirimesi.
Bayındırlık, fakirlere yemek verilen yer.
Aşevi.
(Arapça)
Bayındırlık.
(Arapça)
incil
Hz. İsa'ya indirilen mukades kitap.
incil-i yuhanna
Yuhanna İncili dört incilden birisi, Hz. İsa'nın (a.s.) havarilerinden Yuhanna tarafından yazılan İncil, Hz. İsa'ya indirilen kitap.
ind
Arapçada zaman veya mekân ismi yerine kullanılır. Hissî ve manevî mekân. Maddî ve manevî huzura delâlet eder. Nezd, huzur, yan, vakt, taraf gibi mânâlara gelir. Gayr-ı mütemekkindir. Yani harekeleri değişmez. İzafete göre zamanı ifade eder (Min) harf-i cerriyle birleşebilir. Bazan da zarf olmaz. Baz
ind-i ilahi / ind-i ilâhî
Allah'ın indinde. Allah'ın nazarında.
indallah
Allah yanında. Allah indinde.
indifa / indifâ / اندفاع
Püskürme.
(Arapça)
İndifâ etmek:
Püskürmek.
(Arapça)
indiyyat
(Tekili: İndî) Birinin kendince uydurduğu şeyler. Bir kimsenin kendi görüş ve inanışına göre söylediği sözleri.
infak / infâk / انفاق
Nafaka verme. Besleme. Geçindirme.
Harcayıp tüketme.
Fakir olma.
Nafaka verme, besleme, geçindirme.
Nafaka vererek geçindirme, besleme.
Geçindirme, nafakalandırma.
(Arapça)
inne rahmetallahi karibün mine'l-muhsinine / inne rahmetallâhi karîbün mine'l-muhsinîne
"Şüphesiz ki Allah'ın rahmeti ihsan sahiplerine yakındır.".
inzal / inzâl / انزال / اِنْزَالْ
(Nüzul. dan) İndirme. İndirilme. Nüzul ettirme.
Tenasül âletinden meninin çıkması.
İndirme.
İndirmek.
Kur'ân-ı kerîmin, Ramazân-ı şerîf ayında Kadir gecesinde Levh-i mahfûzdan, dünyâ semâsındaki Beyt-ül-izze denilen makâma bir defâda, topluca indirilmesi.
İndirme, inme.
İndirme, indirilme.
İndirme.
(Arapça)
İndirme.
inzal eden / inzâl eden
İndiren, gönderen.
inzal etme
İndirme.
inzal olunan
İndirilen.
inzal-i kütüb / inzâl-i kütüb / اِنْزَالِ كُتُبْ
Kitapların indirilmesi.
Kitapları indirme.
inzar / inzâr
(Çoğulu: İnzârât) (Nezr. den) Neticenin kötü olacağını bildirerek fenalıktan sakındırmak. Azab ve ceza va'detmek.
Korkutmak, sakındırmak.
inzicar
Azarlanma, sakındırılma, menedilme.
irca / ircâ
İndirme, döndürme.
irca'
Geri çevirmek, geri döndürmek.
Alışverişi faydalı kılmak.
Musibet vaktinde Allah'a sığındığını âyet okuyarak ifade etmek.
irhas
Fiat indirmek, ucuzlatmak.
irka'
Akan kan veya göz yaşını silme, dindirme.
irkab / irkâb
(Rükûb. dan) Bindirme.
Binilecek hayvan verme.
Araba veya gemi gibi bir vasıtaya bindirme.
irkaben / irkâben
Bindirerek, irkâb suretiyle.
irkah / irkâh
İnanma, itimad etme, güvenme.
Sığındırma, dayandırma.
ıs
(Iss) t. Bayındırlık, mâmuriyet. Şenlik.
Ses.
Sâhib. Mâlik.
Efendi.
işa-i evvel / işâ-i evvel
Yatsının ilk vakti. Batıdaki mer'î (görünen) ufuk hattı üzerinde, kırmızılığın kaybolması ile başlayan vakit. Güneşin üst kenarının ufk-ı mer'î altında, on yedi derece yüksekliğe indiği vakit.
işa-i sani / işâ-i sânî
Batıdaki mer'î ufuk hattı üzerinde beyazlığın kaybolması ile başlayan vakit; güneşin üst kenarının ufk-ı mer'î altında on dokuz derece yüksekliğe indiği ve şafağın kaybolduğu tam karanlık vakit.
ısfa'
Arındırılmak. Hâli olmak.
ısli' / ıslî'
Boynu ince ve başı fındık gibi yumruca olan yılan.
ispat-ı nüzul
Kur'ân'ın Allah tarafından indirildiğini ispat etme.
istilam / istîlâm
Selâmlamak. Hac ve umre ibâdetinde Kâbe'yi tavafa (etrâfında dönmeye) başlarken veya tavaf sırasında Hacer-ül-esved (Cennet'ten indirilen taşın) önüne gelindiğinde, elleri namaza durur gibi kaldırıp tekbir, tehlîl getirerek (Allahü ekber, lâilâhe ill allahü vallahü ekber diyerek) onu selâmlamak ve e
istinzal
Tenzil etmek. İndirmek.
İnmesini istemek.
itfa'
Söndürme. Bastırma. Dindirme.
Bir borcu ödeyerek bitirme.
Fizikte: İntizamlı ve eşit zamanlarla sallanan bir hareketin yavaş yavaş azalarak sıfıra inmesi.
iva'
Barındırma, kondurma. Yerleştirme, oturtma, iskân ettirme.
ivar
İkindi vakti, ikindi zamanı.
ıyal / ıyâl
Fık : Bir adamın üzerine nafakasını vermek vacip olan, kendilerini geçindirdiği kimseler.
Bir kimsenin bakmak (geçindirmek) zorunda olduğu kimseler: Zevce (hanım), çocuklar (erkek ve kız), ana-baba, hizmetçi.
Bir kimsenin geçindirmek zorunda olduğu kişiler.
ıztırar vakti
Çaresizlik içinde kalındığı zaman dilimi.
ka'ş
(Çoğulu: Kuuş) Ağacın başını çekip eğmek.
Cem etmek, toplamak.
Kadınların bindiği merkep.
kabil-i hazım
Hazmı mümkün, sindirilebilir.
kabul-i adem
Kalben ademi kabul etmektir. Hakkı inkâr etmek, hatalı bir hüküm ve itikattır. Hak mesleği kabul etmeyip indi ve şahsi görüşünü ileri sürerek başka bir yolda gitmektir, bir iltizamdır. İmânın zıddına şahsi görüşüne tâbi olmak, bâtılı kabul etmektir.
kabz u bast
Ruhen sıkıntı. Daralma ve genişleme. Sıkıntı ve ferahlık.
Birini diğeri üzerine tercih etme.
Münkabız bir adama ferahlık ve sürurluluk vermek, sevindirmek.
Beyan ve ifâde etmek.
Uzun uzun ve etraflıca anlatmak.
kadiyanilik / kâdiyânîlik
On dokuzuncu yüzyılda, Hindistan'da Mirzâ Gulâm Ahmed tarafından kurulan bozuk yol. Kurucusunun doğum yeri olan Kâdiyan kasabasına nisbetle bu adla anılmaktadır. İsmine nisbetle, Ahmediyye de denilmektedir.
kadr (kadir) gecesi
Daha çok Ramazân-ı şerîf ayı içerisinde bulunduğu bildirilen ve Kur'ân-ı kerîmin indirilmeye başladığı mübârek gece.
kahvaltı
Sabah ve ikindi vakitleri yenilen hafif yemek.
(Türkçe)
kantar
Ağırlık ölçüsü âleti.
Binikiyüz dinar, onikibin okiyye, yüz okiyye gibi hudutsuz bir vezindir.
Kırk okka.
karibetün / karîbetün
Yakındır (kadınlar için kullanılır).
karibün / karîbün
Yakındır (erkekler için kullanılır).
kelimat-ı ilahiye / kelimât-ı ilâhiye
Cenab-ı Allah'a ait kelimeler; vahiyle indirilen kitaplar.
keramet
Allah (C.C.) indinde makbul bir veli abdin (yâni, âdi beşeriyyetten bir derece tecerrüd edebilen zatların) lütf-u İlâhî ile gösterdiği büyük mârifet. Velâyet mertebelerinde yükselen bir abdin hilaf-ı âdet hâli.
Bağış, kerem.
İkram, ağırlama.
kerar
Arap kadınlarının takındıkları boncuk.
kerih / kerîh
İğrenç, tiksindirici.
Muharebe ve cenkte olan şiddet.
Pis, çirkin, fena şey.
Nefse kerahetlik vercek kabahat.
İğrenç, tiksindirici, pis kokan.
Tiksindirici.
keştigah / keştîgâh
Liman. Gemilerin barındığı yer.
(Farsça)
kışla
Askerlerin topluca barındığı büyük yapı; askerî birliklere ait bina.
kitab-ı münzel
İndirilen, indirilmiş kitap.
kuknas
Hindistan'da olan bir cins beyaz kuş.
kulleteyn
Eni boyu ve derinliği altmışar santimetre veya çapı 48, derinliği 96 santimetre olan bir küp veya silindir şeklindeki havuz veya 500 rıtl yâni 220 kg su.
küllü atin karib / küllü âtin karîb
Gelecekte olacak her şey yakındır.
kur'an-ı kerim / kur'ân-ı kerîm
Allahü teâlânın Cebrâil aleyhisselâm vâsıtasıyla Muhammed aleyhisselâma yirmi üç senede Arabça olarak indirdiği, bize kadar ilk nâzil olduğu şekilde tevâtürle, yalan söylemeleri mümkün olmayan üstün vasıflı insanların bildirmeleri ile gelen ve mushaf larda yazılı olup, okunması ile ibâdet edilen, hi
kurmus
(Çoğulu: Karâmıs) Avcıların dağda olan kulübesi veya soğuktan sakındıkları küçük çukur yer.
kut'ül amare / kut-ül amare / كوتول امار
Kut'ül Amare ne demektir?
Yeni kurulan Osmanlı 6. Ordusu'nun Komutanlığı'na atanarak 5 Aralık'ta Bağdat'a varan Mareşal Colmar Freiherr von der Goltz Paşa'nın emriyle Irak ve Havalisi Komutanı Miralay (Albay) 'Sakallı' Nurettin Bey'in birlikleri 27 Aralık'ta Kut'u kuşattı. İngilizler Kut'u kurtarmak için General Aylmer komutasındaki kolorduyla hücuma geçti ancak, 6 Ocak 1916 tarihli Şeyh Saad Muharebesi'nde 4.000 askerini kaybederek geri çekildi. Bu muharebede 9. Kolordu Komutanı Miralay 'Sakallı' Nurettin Bey görevinden alındı ve yerine Enver Paşa'nın kendisinden bir yaş küçük olan amcası Mirliva Halil Paşa (Kut) getirildi.
İngiliz Ordusu, 13 Ocak 1916 tarihli Vadi Muharebesi'nde 1.600, 21 Ocak Hannah Muharebesi'nde 2.700 askeri kaybederek geri püskürtüldü. İngilizler mart başında tekrar taarruza geçti. 8 Mart 1916'da Sabis mevkiinde Miralay Ali İhsan Bey komutasındaki 13. Kolordu'ya hücum ettilerse de 3.500 asker kaybederek geri çekildiler. Bu yenilgiden dolayı General Aylmer azledilerek yerine General Gorringe getirildi.
Kut'ül Amare zaferinin önemi
Kût (kef ile) veya 1939’dan evvelki ismiyle Kûtülamâre, Irak’ta Dicle kenarında 375 bin nüfuslu bir şehir. Herkes onu, I. Cihan Harbinde İngilizlerle Türkler arasında cereyan eden muharebelerden tanır. Irak cephesindeki bu muharebeler, Çanakkale ile beraber Cihan Harbi’nde Türk tarafının yüz akı sayılır. Her ikisinde de güçlü düşmana karşı emsalsiz bir muvaffakiyet elde edilmiştir.
28 Nisan 1916’da General Townshend (1861-1924) kumandasındaki 13 bin kişilik İngiliz ve Hind askerlerinden müteşekkil tümenin bakiyesi, 143 günlük bir muhasaradan sonra Türklere teslim oldu. 7 ay evvel parlak bir şekilde başlayan Irak seferi, Basra’nın fethiyle ümit vermişti. Gereken destek verilmeden, tecrübeli asker Townshend’den Bağdad’a hücum etmesi istendi.
Bağdad Fatihi olmayı umarken, 888 km. yürüdükten sonra 25 Kasım 1915’de Bağdad’a 2 gün mesafede Selmanpak’da miralay Nureddin Bey kumandasındaki Türk ordusuna yenilip müstahkem kalesi bulunan Kût’a geri çekildi. 2-3 hafta sonra takviye geleceğini umuyordu. Büyük bir hata yaparak, şehirdeki 6000 Arabı dışarı çıkarmadı. Hem bunları beslemek zorunda kaldı; hem de bunlar Türklere casusluk yaptı.
Kût'a tramvayla asker sevkiyatı
İş uzayınca, 6. ordu kumandanı Mareşal Goltz, Nureddin Bey’in yerine Enver Paşa’nın 2 yaş küçük amcası Halil Paşa’yı tayin etti. Kût’u kurtarmak için Aligarbi’de tahkimat yapan General Aylmer üzerine yürüdü. Aylmer önce nisbî üstünlük kazandıysa da, taarruzu 9 Mart’ta Kût’un 10 km yakınında Ali İhsan Bey tarafından püskürtüldü.
Zamanla Kût’ta kıtlık baş gösterdi. Hergün vasati 8 İngiliz ve 28 Hindli ölüyordu. Hindliler, at eti yemeği reddediyordu. Hindistan’daki din adamlarından bunun için cevaz alındı. İngilizler şehri kurtarmak için büyük bir taarruza daha geçtiler. 22 Nisan’da bu da püskürtüldü. Kurtarma ümidi kırıldı. Goltz Paşa tifüsten öldü, Halil Paşa yerine geçti. Townshend, serbestçe Hindistan’a gitmesine izin verilmesi mukabilinde 1 milyon sterlin teklif etti. Reddedilince, cephaneliği yok ederek 281 subay ve 13 bin askerle teslim oldu. Kendisine hürmetkâr davranıldı. Adı ‘Lüks Esir’e çıktı. İstanbul’a gönderildi. Sonradan kendisine sahip çıkmayan memleketine küskün olarak ömrünü tamamladı.
Böylece Kûtülamâre’de 3 muharebe olmuştur. İngilizlerin kaybı, esirlerle beraber 40 bin; Türklerinki 24 bindir. Amerikan istiklâl harbinde bile 7000 esir veren İngiltere, bu hezimete çok içerledi. Az zaman sonra Bağdad’ı, ardından da Musul’u ele geçirip, kayıpları telafi ettiler. Kût zaferi, bunu bir sene geciktirmekten öte işe yaramadı.
Bu harbin kahramanlarından biri Halil Paşa, Enver Paşa’nın amcası olduğu için; diğer ikisi Nureddin ve Ali İhsan Paşalar ise cumhuriyet devrinde iktidar ile ters düştüğü için yakın tarih hafızasından ustaca silindi. 12 Eylül darbesinden sonra Ankara’da yaptırılan devlet mezarlığına da gömülmeyen yalnız bunlardır.
Binlerce insanın kaybedildiği savaş iyi bir şey değil. Bir savaşın yıldönümünün kutlanması ne kadar doğru, bu bir yana, Türk-İslâm tarihinde dönüm noktası olan çığır açmış nice hâdise ve zafer varken, önce Çanakkale, ardından da bir Kûtülamâre efsanesi inşa edilmesi dikkate değer. Kahramanları, yeni rejime muhalif olduğu için, Kûtülamâre yıllarca pek hatırlanmadı. Gerçi her ikisi de sonu ağır mağlubiyetle biten bir maçın, başındaki iki güzel gol gibidir; skora tesiri yoktur. Hüküm neticeye göre verilir sözü meşhurdur. Buna şaşılmaz, biz bir lokal harbden onlarca bayram, yüzlerce kurtuluş günü çıkarmış bir milletiz.
Neden böyle? Çünki bu ikisi, İttihatçıların yegâne zaferidir. Modernizmin tasavvur inşası böyle oluyor. Dini, hatta mezhebi kendi inşa edip, insanlara doğrusu budur dediği gibi; tarihi de kendisi tayin eder. Zihinlerde inşa edilen Yeni Osmanlı da, 1908 sonrasına aittir. İttihatçıların felâket yıllarını, gençlere ‘Osmanlı’ olarak sunar. Bu devrin okumuş yazmış takımı, itikadına bakılmadan, münevver, din âlimi olarak lanse eder. Böylece öncesi kolayca unutulur, unutturulur.
Müşir İbrahim Edhem Paşa’nın oğlu Sakallı Nureddin Paşa (1873-1932), sert bir askerdi. Irak’ta paşa oldu. Temmuz 1920’de Ankara’ya katıldı. Fakat karakterini bilen M. Kemal Paşa, kendisine aktif vazife vermek istemedi. Merkez kumandanı iken Samsun’daki Rumları iç mıntıkalara sürgün ettiği esnada çocuk, ihtiyar, kadın demeden katliâma uğramasına göz yumdu. Bu, milletlerarası mesele oldu. Yunanlılar, bu sebeple Samsun’u bombaladı. Nureddin Paşa azledildi; M. Kemal sayesinde muhakemeden kurtuldu. Sonradan Kürtlerin de iç kısımlara göçürülmesini müdafaa edecektir. Batı cephesinde, kendisinden kıdemsiz İsmet Bey’in maiyetinde vazife kabul etti. İzmir’e girdi. Bazı kaynaklarda İzmir’i ateşe verdiği yazar. I. ordu kumandanı olarak bulunduğu İzmit’te, Sultan Vahîdeddin’in maarif ve dahiliye vekili gazeteci Ali Kemal Bey’i, sivil giydirdiği askerlere linç ettirdi; padişaha da aynısını yapacağını söyledi. Ayağına ip takılarak yerlerde sürüklenen cesed, Lozan’a giden İsmet Paşa’nın göreceği şekilde yol kenarına kurulan bir darağacına asılarak teşhir edildi. Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’da bir fedainin vursa kahraman olacağı bir insanı, vuruşma veya mahkeme kararı olmaksızın öldürmeyi cinayet olarak vasıflandırıp kınadı. M. Kemal’e gazi ve müşirlik unvanı verilmesine içerleyen Nureddin Paşa iyice muhalefet kanadına geçti. 1924’de Bursa’dan müstakil milletvekili seçildi. Asker olduğu gerekçesiyle seçim iptal edildi. İstifa edip, tekrar seçildi. Anayasa ve insan haklarına aykırılık cihetinden şapka kanununa muhalefet etti. Bu sebeple antikemalist kesimler tarafından kahraman olarak alkışlanır. Nutuk’ta da kendisine sayfalarca ağır ithamlarda bulunulur, ‘zaferin şerefine en az iştirake hakkı olanlardan biri’ diye anılır.
Halil Kut (1882-1957), Enver Paşa’yı İttihatçıların arasına sokan adamdır. Sultan Hamid’i tevkife memur idi. Askerî tecrübesi çete takibinden ibaretken Libya’da bulundu. Yeğeni harbiye nazırı olunca, İran içine harekâta memur edildi. Irak’taki muvaffakiyeti üzerine paşa oldu. Bakü’yü işgal etti. İttihatçı olduğu için tutuklanacakken, kaçıp Ankara hareketine katıldı. Rusya ile Ankara arasında aracılık yaptı. Sonra kendisinden şüphelenilince, Almanya’ya kaçtı. Zaferden sonra memlekete dönüp köşesine çekildi. Politikaya karışmadı.
Ali İhsan Sâbis (1882-1957), Sultan Hamid’i tahttan indiren Hareket Ordusu zâbitlerindendi. Çanakkale, Kafkasya’da bulundu. Irak’ta paşalığa terfi etti. İttihatçı olduğu için Malta’ya sürüldü. Kaçıp Ankara hareketine katıldı. I. batı cephesi kumandanı oldu. Cephe kumandanı İsmet Bey ile anlaşmadı; azledilip tekaüde sevkolundu. M. Kemal’e muhalif oldu. Nazileri öven yazılar yazdı. 1947’de devlet adamlarına yazdığı imzasız mektuplar sebebiyle 15 seneye mahkûm oldu. 1954’te DP’den milletvekili seçildi. Hatıraları, Nutuk’un antitezi gibidir.
kütüb-i münzele
Allah tarafından indirilmiş olan kutsal kitaplar.
kütüb-ü münzele
Allah tarafından indirilen kitaplar.
Vahiy ile Cenâb-ı Hak tarafından indirilmiş, ihsan edilmiş mukaddes kitaplar.
la't
Sakınmak, sakındırmak.
lacin
Ağaçtan dökülen yaprak.
Ağaçtan yaprak indirme.
lasaga
Hindibâ denilen ot.
ledeyk
Senin yanında. Senin indinde.
lehle
Süst ve zayıf nesne.
Seyrek dokunmuş bez.
Fusaha indinde makbul olmayan şiir ve söz.
levhimahv
Varlıkların yazılıp silindiği levha.
lükk
Nar ağacına benzer bir hindi ağacının zamkı.
Kılıç ve bıçak saplarını berkitmekte kullanılan meşhur bir nesne.
ma'mure
İnsanların bulunduğu bayındır yer. Ma'mur olan yer. Şehir, kasaba.
ma'muriyet
Bayındırlık, ma'murluk.
ma'nevi temizlik / ma'nevî temizlik
İnsanın iç temizliği, kalb temizliği; kalbini her türlü bozuk inanış ve düşüncelerden fenâ huylardan arındırmak.
maazallah
Allaha sığındık. Allah korusun.
mahall-i ağraz / mahall-i ağrâz
Kötü maksat ve kinlerin barındığı yer, ortam.
mahall-i nüzul
İndirildiği yer.
mahlu / mahlû / مخلوع
Hal' edilmiş. Tahtından indirilmiş padişah.
Reddedilmiş olan.
Tahttan indirilmiş.
(Arapça)
makbuz / مقبوض
(Kabz. dan) Alınmış, kabzolunmuş. Alınan.
Daraltılmış, sıkılmış.
Bir şeyin alındığına karşı verilen imzâlı ve mühürlü kâğıt.
Alınmış, alındı belgesi.
Sıkılmış, daraltılmış.
Alınmış.
(Arapça)
Alındı belgesi.
(Arapça)
malum-u ali / malûm-u âli
Yüksek zâtınızca bilindiği gibi.
mamur / mâmûr / mamûr / معمور
Bayındır, şenlikli.
Bayındır, imar edilmiş.
(Arapça)
Mamûr edilmek:
Bayındırlaştırılmak, imar edilmek.
(Arapça)
Mamûr etmek:
Bayındırlaştırmak.
(Arapça)
Mamûr olmak:
Bayındır olmak.
(Arapça)
mamure / mamûre / معموره
İnsan bulunan, bayındır, şenlikli yer, şehir, kasaba.
Bayındır yer.
(Arapça)
mamuriyet / mamûriyet / معموریت
Bayındırlık.
(Arapça)
manastır
Hıristiyanlıkta ibâdet edilen ve din adamlarından bir râhib veya râhibenin idâre edip, barındığı binâ.
mandıra
yun. Süt ve süt ürünlerinin elde edildiği; süt veren hayvanların barındığı yer.
matiyye-ran / matiyye-rân
Bindiği hayvanı yola süren.
me'haz
Bir şeyin alındığı, çıkarıldığı yer, kaynak.
Menba'. Bir şeyin alındığı, çıkarıldığı yer. Bir şeyin aslının alındığı kaynak.
me'hazi / me'hazî
Me'hazle ilgili. Bir şeyin aslının alındığı kaynakla ilgili.
meahiz
(Tekili: Me'haz) Me'hazler. Bir şeyin çıktığı veya alındığı yerler. Kaynaklar.
mehbit
Bir şeyin indiği yer. İnilecek yer. Yukarıdan aşağı inilecek yer. Düşülen yer.
mehbit-i vahy
Vahyin indiği kimse. Vahyin ineceği yer. Münzel-i aleyh.
mehbit-i vahy-i ilahi / mehbit-i vahy-i ilâhî
İlâhî vahyin indiği yer.
mehded
Hindibâ otu.
Acı marul.
melami / melâmî
Allahü teâlânın rızâsını kazanmak için çalışan, bu yolda farzları yapıp, haramlardan sakınan, şöhretten kaçındıkları için nâfile ve sünnetleri gizli yapan kimse. Nefislerini kınadıkları için melâmî adı ile anılmışlardır.
memnun
Memnun etmek:
Mutlu edilmek, razı edilmek.
Sevindirilmek.
men'uş
Hayır ile yâdedilen ölü.
Yukarı kaldırılmış.
Fakir olduktan sonra sevindirilmiş.
Tabuta konulmuş.
mendil
(Mindîl) (Çoğulu: Menâdîl) Mendil.
Küçük havlu, peçete.
merasi / merasî
(Tekili: Mersâ) Limanlar. Gemilerin sığınıp barındıkları yerler.
merc
(Merec) Katıştırmak.
Kararsızlık.
Iztırab.
Bozulmak.
Boşa gitmek.
Serbest bırakmak, salıvermek.
Hayvanların salındığı otlak.
merdane
Erkekçesine. Merdcesine. Er'e yakışır surette.
(Farsça)
Matbaada baskı, baskı makinelerinde ve ofset makinelerinde ise plâteye değerek mürekkeb vermek; ve toprağı bastırmak gibi çeşitli işlerde kullanılan silindir.
(Farsça)
Yufka açmağa yarıyan oklava.
(Farsça)
Erkek ayakkabısı.
(Farsça)
merdud
Reddolunmuş. Kabul edilmemiş. Geri döndürülmüş. Kovulmuş. (Namaz kılmayan hâindir, hâinin hükmü merduddur.)
merkub
(Rükub. dan) Üzerine binilmiş, bindirilmiş.
Üzerine binilen hayvan veya nakil vasıtası.
mersa
(Çoğulu: Merâsi) Liman. Gemilerin demir atıp barındığı yer.
mescid-i kıbleteyn
Peygamber efendimiz Medîne-i münevverede öğle veya ikindi namazında iken kıblenin Kudüs'ten Kâbe'ye döndürülmesi emrinin geldiği mescid.
meserretaver / meserretâver
Sevinç ve meserret getiren. Sürurlandıran. Sevindiren. Sevindirici.
(Farsça)
meserretengiz
Sevindiren. Meserret meydana getiren.
(Farsça)
mesrur
Sevindirme.
mesrur eden
Sevindiren, mutlu eden.
mevatın
(Tekili: Mevtın) Yurtlar. Şenlendirilmiş ve bayındır yerler.
mihrace
(Hind'ce: Mahraca) Hindistan'da Hindu dininden olan hükümdarların büyüklerine verilen ünvandır. Hindu kral.
mu'tezile
Hicrî ikinci asırda Vâsıl bin Atâ tarafından kurulan ve aklı, nakilden yâni dînî delillerden önde tutan bozuk fırka. "Büyük günâh işleyen kimse ne kâfirdir, ne de mü'mindir, iki menzile (yer) arasında bir menzilededir (yerdedir)" diyen Vâsıl bin Atâ, hocası Hasen-ül-Basrî'nin ders halkasından ayrıld
mübeşşer
(Beşâret. den) Tebşir olunmuş. Kendisine müjde verilmiş. İyi haberle sevindirilmiş.
mübeşşir
İyi haber verip sevindiren. Hayırlı haber veren. Müjdeleyen.
mübhic / mübhîc
Ferah ve sürur veren. Sevindiren.
Sevindiren.
mücemmiz
Bindiği hayvanı çok yürüten.
müellefe-i kulub / müellefe-i kulûb
Kalbleri İslâm'a ısındırılmak istenenler. Kalblerine îmân yerleştirilmesi istenilen veya yeni îmân etmiş müslümanlar ve kötülükleri önlemek istenilen bâzı kâfirler olup, zekât verilen sekiz sınıftan biri iken hazret-i Ebû Bekr zamânında kendilerine zekât verilmesinin nesh yâni hükmünün kaldırıldığı
müellefe-i kulüb
Peygamberimiz zamanında kalpleri İslâm'a ısındırılmak için iltifat görmüş olanlar.
müellefet-ül kulub
Asr-ı Saadette kalbleri te'lif için mübâşeret edilenler. İslâmiyete ısındırmak için kıymet vererek farklı ve lütufla muamele edilenler.
müftera hadis / müfterâ hadîs
Peygamberlik iddiâsında bulunan Müseylemet-ül-Kezzâb'ın ve ondan sonra gelen münâfıkların (kalbi ile inanmayıp, sözleriyle inandık diyenlerin), zındıkların (kâfirlerin), müslüman görünen dinsizlerin uydurma sözleri.
muhazane
Çocuklara şaşırtıp sevindirecek şeyler söylemek.
muhazzir
Tahzir eden. Sakındıran. Çekindiren.
mühbit
İndiren. Nâzil eden.
müheddel
Aşağı indirilen.
mühr-i nübüvvet
Peygamberlik mührü; Peygamber efendimizin mübârek sırtı ortasında, sol küreğine yakın kalbi hizâsında bulunan nübüvvet mührü. Gümüş teninde, letâfet vardı, İrice Mühr-i nübüvvet vardı. Sırtında idi, Mühr-i nübüvvet, Sağ tarafına yakındı elbet. Bildirdi bize edenler ta'rîf, Bir büyük ben idi, mühr-i
müjde
Güzel, sevindirici haber.
mukarrebun
Büyük meleklerden bir zümre.
Takva ve ubudiyyet ile evliya derecesine gelmiş, Cenab-ı Hakk'ın indinde çok kıymetli ve mübarek büyük zâtlar.
Yakınlaşmış olanlar.
münagat
Çocukları sevindirecek ve güldürecek söz söylemek.
mündefi'
İndifâ etmiş, geçmiş, atlatılmış. Def olunmuş.
mündehiş
Dehşet içinde kalmış olan. İndihâş etmiş.
mündemic
İndimac eden, dürülüp sarılan, içine sokulmuş olan. İçine alınmış olan.
münderic
Yer almış. İndirac eden, derc olunan.
Bir şeyin içine konulmuş bulunan. İçinde bulunan.
münderis
İndiras eden. Eseri, izi nişânı kalmamış olan.
münezzil
(Nüzul. den) Tenzil eden, indiren.
Kur'an-ı Kerim'i vahiy ile insanlara rahmet olarak ihsan eden Allah (C.C.)
münzel
(Nüzul. den) İndirilmiş, yukardan aşağıya kısım kısım inmiş olan.
İndirilmiş, indirilen.
İndirilmiş.
münzel-i aleyh
Kendisine Allah tarafından indirilmiş.
munzic
Hazmettirici, sindirici.
Tıb: Yara veya çıbanı cerahatlendiren.
Kemâle eren, inzâc eden.
münzil
İnzal eden, aşağı indiren. Bir şeyi indiren.
İndiren.
münzilü'l-kur'an / münzilü'l-kur'ân
Kur'ân'ı indiren, Allah.
münzir
Korkutan, sakındıran.
musaffa / musaffâ / مُصَفّٰي
Arındırılmış.
müsarre
Sürurlaşmak, sevindirmek.
musibet-i semaviye / musibet-i semâviye
Bir hikmete binaen Allah tarafından gökten indirilen musibet, belâ.
müstehlik evliya / müstehlik evliyâ
Nihâyete erdikten, maksada kavuştuktan sonra sebepler âlemine indirilmeyen, geri döndürülmeyen evliyâ. Kalbi hep Allahü teâlâya dönük olup, O'ndan başkası ile meşgul olmayan zâtlar.
müstekreh
Tiksindirici.
müstenkıs
(Naks. dan) Fiyatı indirmek isteyen.
mutayyeb
(Tayyib. den) Güzel kokular sürünmüş.
Gönlü hoş edilmiş, sevindirilmiş, taltif olunmuş.
mutayyiben
Güzel kokular sürünmüş olarak.
Sevindirilerek, gönlü hoş edilerek.
mütezendik
Kâfir olan. Zındık olan.
müvalat / müvâlât
Abdest alırken her uzvu ara vermeden birbiri ardınca yıkamak.
Dostluk, karşılıklı sevgi.Tebrik ile terdif ederim arz-ı hulûsu, Kalbimdeki sıdk u müvâlât senindir.
müzdecer
Sakınılması lâzım gelen âkıbet.
Sakındıracak nasihat. Vaz geçirecek, zecr edecek olan.
müzill
İndiren, alçaltan, zillete düşüren, Allah.
na-güvar
(Nâ-güvâre) Midede zor hazmolunan şey. Sindirimi zor.
(Farsça)
Yenilmesi veya içilmesi acı olan şey.
(Farsça)
na-hoş-güvar
Hazmı zor, sindirimi güç. Tatsız.
(Farsça)
nafaka
Yiyecek parası. Geçim için lüzumlu olan şey.
Geçindirmeğe mecbur olduğu kimselere veya çocuklarına mahkeme karariyle verilen iaşe parası.
nafıa / nâfıa / نافعه
Bayındırlık işleri.
Bayındırlık işleri.
(Arapça)
Nâfıa müdüriyeti:
Bayındırlık müdürlüğü.
(Arapça)
Nâfıa nâzırı:
Bayındırlık bakanı.
(Arapça)
Nâfıa nezareti:
Bayındırlık bakanlığı.
(Arapça)
Nâfıa vekâleti:
(Arapça)
nakur
Sur gibi ağızla üflenerek çalınan boruya denir. Nakr; vurmak ve didiklemek mânalarına geldiği gibi, boru çalmak mânasına da gelir. Çünkü boru çalındığı zaman, içinden hava tazyiki ile didiklenmiş olacağı gibi, dışından da o ses, çarptığı kulakları didikleyeceği cihetle boruya "minkar" mânasıyla alâk
narcil
Hindistan cevizi.
narçil
Hindistan cevizi. Ceviz-i Hindî.
(Farsça)
narenec
(Nârnic) Hindistan'da yetişen ve turunç ağacına benzeyen bir ağaç.
nargil
Hindistan cevizi.
(Farsça)
nazil olan / nâzil olan
İnen, indirilen.
nazil olma / nâzil olma
İnme, indirilme.
nefretbahş
İnsana nefret veren, iğrendiren, tiksindiren.
(Farsça)
nefs-i mardiye
Kusurlarını bilen, kendisinden râzı olunan nefis. Rabbinin indinde makbul olan nefis.
nefs-i mardiyye
Kusurlarını bilen, kendisinden râzı olunan nefs. Rabbinin indinde, makbûl olan nefs.
nehyianilmünker
Kötülükten sakındırma.
neib
Karga sesi.
Ağaçtan yemiş indirmek.
Süt sağmak.
nev-i cami / nev-i câmi
Pek çok özelliği üzerinde barındıran bir tür.
nübüvvet yolu
Tasavvufta insanları Allahü teâlânın sevgisine, rızâsına kavuşturan iki yoldan birincisi ve en üstünü. Velî bir zâtın sohbetinde yetiştikten sonra arada sebeb ve vâsıta olmadan feyzin, kalb bilgilerinin asıl'dan yâni Resûlullah efendimizden alındığı yol. Allahü teâlânın rızâsına kavuşturan ikinci yo
nücu'
Yemeğin hazmolup sindirilmesi.
Eser yapmak.
Duhul etmek, girmek.
nüzul-u kur'an / nüzûl-u kur'ân
Kur'ân'ın indirilmesi.
nüzul-ü kur'an / nüzûl-ü kur'ân
Kur'ân'ın indirilmesi.
örf-i nas / örf-i nâs
İnsanların âdet edindikleri, beğendikleri alışkanlık hâlleri, an'aneleri ve telâkkileri.
(Farsça)
rampacı
Eski deniz muharebelerinde yakından dövüşerek zabtedilmek istenilen bir düşman gemisine hücumla borda bordaya gelindiği sırada düşman gemisindeki askerlerin vuku bulacak hücumunu menetmek için güverteye yayılan silâhendazlar.
ranec
Hindistan cevizi.
rayiha-i kerihe / râyiha-i kerîhe
İğrenç ve tiksindirici koku.
refref
Mânevî bir binek; Peygamber Efendimizin (a.s.m.) Miraç mu'cizesi sırasında bindiği dört binekten sonuncusunun adı.
İnce, yumuşak kumaş, bir çeşit döşek; Peygamber efendimizin mîrâc esnâsında (bilinmeyen yerlere götürüldüğü, Cennet'i ve Cehennem'i gördüğü gece) bindikleri Cennet yaygısı.
reteh
Bündük-i Hindî denilen yuvarlak taş.
revzen-i mahlu
İndirilmiş pencere.
rif
(Çoğulu: Eryâf) Mâmur, bayındır yer.
Ekini bol ve ucuz olan yer.
rikkat-amiz / rikkat-âmiz
Acıma veren, kalbe hüzün verecek olan, acındıran.
rikkatli
Acınacak, acındırıcı.
risale-i harika ve camia / risale-i harika ve câmia
Harika ve pek çok özelliği üzerinde barındıran risale.
risalet ve't-tenzil
Peygamberlik ve Cenâb-ı Allah'ın peygamberlere vahiy yoluyla kitaplar indirmesi.
saadet-bahş / saâdet-bahş
Saâdet veren, sevindiren, ferahlandıran.
(Farsça)
şad / şâd / شاد
Sevinçli.
(Farsça)
Şâd etmek:
Sevindirmek, mutlu etmek.
(Farsça)
Şâd olmak:
Sevinmek, mutlu olmak.
(Farsça)
şadeyleyen / şâdeyleyen
Neşelendiren, sevindiren.
safileştirmek / sâfileştirmek
Arındırmak.
salat-ül asr / salât-ül asr
İkindi namazı.
salef
Kibirlilik. Tekebbürlük hali.
Kin tutmak, buğz etmek.
Zevci indinde zevcenin kadri olmamak.
Misafir için olan yemeğin yetmemesi.
saltanat-ı hind
Hindistan otoritesi, yönetimi.
sarr
Sevindiren, sürura sebeb olan.
sayis-hane
Üzerine yük yüklenip yolcunun da bindiği hayvan.
(Farsça)
sebeb-i nüzul
İndirilme, iniş sebebi.
İndiriliş sebebi.
sefine-i nuh / sefîne-i nûh
Nûh'un (aleyhisselâm) tûfân sırasında bindiği gemisi.
semavi kitab / semâvî kitab
Hak dinlerin kitapları. Semâvî kitapların bize bildirileni yüz dörttür. Bunlardan on suhuf Şist (Şit) aleyhisselâma otuz suhuf İdris aleyhisselâma, on suhuf İbrâhim aleyhisselâma indirildi. Mushaflar; Tevrât Mûsâ aleyhisselâma, Zebur kitabı Dâvûd aleyhisselâma, İncîl kitabı Îsâ aleyhisselâma ve Kur'
şen
Naz, eda, cilve.
(Farsça)
Göze ve gönüle hoş görünen hal.
(Farsça)
Bayındır, ma'mur.
(Farsça)
Sevinçli, ferahlı.
(Farsça)
serendib
(Hintçe) Hindistan'ın güneyindeki Seylân adasının ismi.
şıkk
(Şikk) İslâmiyetin zuhurundan biraz önce yaşamış iki kâhinin adıdır. Bunlardan eskisi Arablarda ilk kâhindir. Acaib bir mahluk olup, alnının ortasında yalnız bir gözü (veya alnını ikiye ayıran bir alev) vardı. El Yaşkarî adındaki ikinci Şıkk, Satih ile birlikte devrinin en meşhur kâhiniydi. Satih'te
sofizm
Fls: Sofestaiye. Safsatacılık. Alemde hakikat olarak hiç bir şey tanımayan ve hakikatı araştırmaktan sarf-ı nazar ederek zevk ü safâ ve şiir gibi şeylerle eğlenmeği tercih eden bâtıl bir meslek. İnâdiye, indiye ve Lâedriye "Septizm" adlarıyla üç kısma ayrılırlar. (Mesail-i İlm-i Kelâm'dan)
(Fransızca)
su-i hazm
Sindirim bozukluğu.
sübhaneke / sübhâneke
Her namazın ilk rek'atinde, ayrıca ikindi ve yatsı namazlarının sünnetlerinin üçüncü rek'atinde, besmele çekmeden önce okunan duâ.
sübjektif
Bilen akıl ile alâkalı.
(Fransızca)
Eşyanın hakikatına değil de ferdin düşünce ve duygularına dayanan. Şahsî görüşe göre olan. İndî, nefsî olan.
(Fransızca)
Şahsî görüşe göre olan, indî.
suffe
Peygamberimizin Mescidine bitişik olarak inşa edilen ve içinde bazı sahabelerin Peygamber Efendimizden Kur'ân ve Hadis ilimlerini öğrendiği ve barındığı yer.
süham
(Sühamî - Sühamiye) Lezzetli, sindirici, hoş içilecek şey.
Kuş yelekleri arasındaki yumuşak tüyler.
Yumuşak kumaş, elbise.
suhuf-u ibrahim
Hz. İbrahim'e indirilen sahifeler, küçük kitap.
sultan-ı mahlua / sultan-ı mahlûa
Tahtından indirilmiş Sultan; İkinci Abdülhamid.
suretlerin tahrimi / sûretlerin tahrimi
Resimlerin haram kılınması, yasaklanması; haset, gurur, riya, şehvet gibi nefsanî duyguları kabartan ve İslâmiyetin sakındırdığı sonuçların doğmasına sebep olan resimlerin, fotoğrafların yasaklanması.
sürpriz
Beklenilmeyen bir anda meydana gelen ve şaşırtarak insanı sevindiren veya üzen hâdise. Umulmadık şey.
(Fransızca)
sütun
Direk, amud, rükün. Silindir biçiminde destek.
(Farsça)
Gazete veya kitap sahifelerinde yukarıdan aşağıya olan bölünmüş kısımlardan herbiri. Kolon.
(Farsça)
ta'lit
Devenin yularını başından indirmek.
Deve boynuna nişan etmek.
ta'tif
Şefkat uyandırmak. Acındırmak.
taavvüz
Allah'a (C.C.) sığınırak "Euzubillâh" demek, yani Allah'a sığındığını ifade etmek.
tahdir
Acele ettirmek.
Nüzul ettirmek, indirmek.
tahfiz
Aşağı indirmek.
Asan etmek, kolaylaştırmak.
tahli'
(Hal'. dan) Söküp çıkarmak. Koparmak.
Tahttan indirmek.
tahmim
Zina eden kimseyi ziftleyip, dövüp, yüzüne kara vurup, ters olarak eşeğe bindirip gezdirmek.
tahriş
(Çoğulu: Tahrişât) Tırmalama. Yakıp kaşındırma.
Azdırma. Rencide etmek.
tahzir / tahzîr / تحذیر
(Çoğulu: Tahzirât) (Hazer. den) Menetme, sakındırma, önleme.
Yasaklama, sakındırma, önleme.
Hazırlama.
Sakındırma.
Sakındırma.
(Arapça)
Tahzîr etmek:
Sakındırmak.
(Arapça)
takdim tehir
Öne alma-sonraya bırakma; yolculukta öğleyi ikindi vaktinde, akşamı yatsı vaktinde kılmaya tehir denilir. Bunun zıttı ise takdimdir.
takdim ve te'hir / takdîm ve te'hîr
İkindi namazını öğle namazı ile veya öğleyi ikindi ile ve yatsı namazını akşam namazı ile veya akşamı yatsı ile birleştirerek kılmak.
taklil
Azaltma. Azaltılma. İndirme. Tenkis.
tamam tasfiye
Tasfiyenin tamamlanması, arındırmanın bitmesi.
tanh
Semiz olmak, besili ve şişman olmak.
Yemeğin hazmolmaması, sindirilmemesi.
tarh
Uzaklaştırmak.
Vaz' etmek.
İndirmek.
Bırakmak, elinden atmak.
Yerleştirmek.
Temel bırakmak.
Mat: Çıkarma.
tasavvuf
Kalbi dünyadan arındırma yolu, tarikat.
tasfiye / تَصْفِيَه
Safileştirme, arındırma.
Saflaştırma, arındırma.
Arındırma.
tasfiye-i nefis
Nefsi arındırma, saflaştırma.
tasvib
Münasib görmek. Uygun ve doğru bulmak.
Aşağı indirmek.
tavaf-ı ifada / tavâf-ı ifâda
Hacıların Arafât'tan indikten sonra yaptıkları farz tavâf. Tavâf-ı Ziyâret.
tavaf-ı ziyaret / tavâf-ı ziyâret
Hacıların Arafât'tan indikten sonra, Kurban bayramı günlerinde yapılan tavâf. Buna ifâda tavâfı da denir.
tebrie / تبرئه
Arındırma.
Arındırma, temize çıkarma.
(Arapça)
Tebrie etmek:
Temize çıkarmak.
(Arapça)
tebşir / tebşîr
Müjdeleme, sevindirici bir haber ulaştırma.
temlik / temlîk / تمليك
Mülk edindirme, mal sahibi yapma.
Mülk edindirme.
Mülk verme, mülk edindirme.
(Arapça)
tencic
Şâd etmek. Sevindirmek.
tênis
Isındırma, okşama.
tenkil
Uzaklaştırmak. Tepeleyip sindirmek.
Başkalarına ders ve ibret olacak şekilde ceza vermek. Rezil ve rüsvay eylemek.
Zincire vurmak.
Tepeleme, sindirme.
tenkis
Noksanlaştırmak. Azaltmak. İndirmek.
tenkis etme
Değerini indirme.
tenkis etmek
Eksiltmek, değerini indirmek.
tenkisat / tenkisât
(Tekili: Tenkis) Tenkisler, eksiltmeler, indirmeler, azaltmalar.
tenzih / tenzîh / تنزیه
Arındırma, uzak tutma, kusur kondurmama.
(Arapça)
Tenzîh etmek:
Uzak tutmak, kusur kondurmamak.
(Arapça)
tenzil / tenzîl / تنزیل / تَنْز۪يلْ
Bir şeyin bir miktarını çıkarmak.
İndirmek, indirilmek, indirilen. Aşağı indirmek.
Kur'an-ı Kerim'in vahiy vasıtası ile Peygamberimize (A.S.M.) indirilmesi. Tedricen indirme. (Birden indirmeye inzal, parça parça indirmeye de tenzil denir.)
İndirme, alçaltma.
İndirme.
Kur'ân-ı Kerim (Kur'ân-ı Kerim 23 yılda bölüm bölüm indirildiği için "indirilen, parça parça indirilmiş" anlamına gelen Tenzîl ismi verilmiştir).
İndirmek, indirilmek; Allahü teâlâ tarafından indirilen kitab, Kur'ân-ı kerîm. İnzâl kelimesinde bir defada indirmek mânâsı bulunduğu halde, tenzîlde azar azar indirme mânâsı vardır. Kur'ân-ı kerîm Levh-i mahfûzdan Beyt-ül-izze (Kur'ân-ı kerîmin bir bütün hâlinde indirildiği ve dünyâ semâsında bulun
İndirme.
(Arapça)
İndirim.
(Arapça)
İndirme.
tenzil etme
İndirme, düşürme.
tenzil etmek
İndirmek.
tenzilat / tenzilât / tenzîlât / تنزیلات
(Tekili: Tenzil) Fiat indirme. İskonto.
İndirim.
(Arapça)
Tenzîlât yapmak:
Fiyat düşürmek, indirim yapmak.
(Arapça)
terfie
Dirlik düzenlik temennisinde bulunma.
Sevindirme.
terfiye
Sevindirmek.
Rahat etmek.
teşekkür
Yapılan iyilikten memnun kalındığını bildirmek için söylenen şükür ifadesi.
Şükür etmek.
Birisine karşı "Sağ ol, var ol, ömrüne bereket" gibi söylenen minnet sözleri.
teselli etmek
Acısını dindirmek.
teselli verme / tesellî verme
Üzüntüyü hafifletme, acıyı dindirme, rahatlatma.
teselli vermek
Avutmak, acısını dindirmek.
teşrik tekbiri / teşrik tekbîri
Arefe günü yâni Kurban bayramından önceki gün, sabah namazından, bayramın dördüncü günü ikindi namazına kadar yirmi üç vakit her farz namazdan sonra getirilen tekbîr; "Allahü ekber, Allahü ekber, lâ ilâhe illallahü vallahü ekber. Allahü ekber ve lill ahil-hamd" sözleri.
teşrik tekbirleri
Zilhiccenin dokuzuncu günü, yani Kurban Bayramının arefe günü, sabah namazından başlayarak, bayramın dördüncü günü ikindi namazına kadar olan, her farz namazın selâmından sonraki alınan tekbirler.
tesrir
(Çoğulu: Tesrirât) (Sürur. dan) Sevindirme.
Mesrur etme, sevindirme.
tesrir eden
Sevindiren, mutlu eden.
tevrat
Hz Mûsâ'ya (a.s.) indirilen mukaddes kitap.
Hz. Musa'ya indirilen İlâhî kitap.
tevsik
Vesikalandırmak. Vesikalamak. Sağlamlaştırmak. Yazılı hale koymak.
Bir kimse hakkında -bu emindir, mutemeddir- demek.
tezenduk
Zındıklaşma. Hak yolundan dönme. Kâfir olmak.
tezkiye
Temizleme, arındırma.
tur-i sina / tûr-i sinâ / tûr-i sînâ
Sinâ Dağı; Cenab-ı Hakkın Hz. Mûsâ'ya göründüğü ve Tevrat'ı indirdiği dağ.
Tûr dağı. Allahü teâlânın Mûsâ aleyhisselâmı peygamberlikle müjdelediği ve sonra Tevrât'ı indirdiği, Kızıldeniz'in kuzeyinde, Asya ve Afrika kıtalarının arasındaki Sinâ yarımadasının güney kısmında yer alan dağ.
umman
Büyük deniz. Okyanus.
Hindistan ile Arabistan arasındaki büyük deniz.
umran / عمران
İmar ile şenlendirilmiş olan. Bayındırlaşmak. Medenilik. Saâdet. Mutluluk.
Bayındırlık.
(Arapça)
ümran / ümrân / عمران
Bayındırlık, kalkınma.
(Arapça)
üslub-u müzeyyen / üslûb-u müzeyyen
(Ziynetli ve parlak üslub) Bu üslub tergib ve terhib (teşvik etme ve sakındırma) gibi hususları tazammun eder. Hitabiyat ve iknaiyatta kullanılır.
Süslü, parlak üslûp (Bu üslûp teşvik etme ve sakındırma gibi özellikleri ihtiva eder.).
usret-i hazm
Hazım güçlüğü, sindirim zorluğu.
üstüvane / üstüvâne / استوانه
Geo: Silindir. Direk şeklindeki sütun. İçi boş direk şekli.
Silindir.
(Arapça)
vahamet
Zor, güçlük.
Ağırlık. Tehlike. Muhatara. Neticesi fena.
Hazım güçlüğü, sindirim zorluğu.
Korkulacak hal, tehlikeli vaziyet.
vakfe
Durma; haccın farzlarından olup, Arefe günü Arafat'ta öğle ve ikindi namazından sonra bir miktar durmak.
vakt-i asr
İkindi vakti.
vakvak
Korkak kişi.
Hindistan'da Vakvak beldesinde yetişen bir ağaçtır. Yüz zira' miktarı boyu olur, kalkan gibi yassı yaprağı olur.
yakin / yakîn
Şüphesiz, sağlam ve kat'i olarak bilmek. (Yakîn: Ma'rifet ve dirayetin ve emsalinin fevkinde olan ilmin sıfatıdır. İlm-i yakîn denir, ma'rifet-i yakîn denilmez. Ayn-el yakîn: (kelimenin merfu hali ayn-ul yakîndir.) Göz ile görür derecede veya görerek, müşahede ederek bilmek. Meselâ; uzakta bir duman
yasin
Yâ Seyyid yâ insan gibi muhtelif manalar rivayet edilir. Şifredir Hazret-i Peygamber'in (A.S.M.) fıtraten, hilkaten, edeben ve ahlâken en yüksek olduğu herkesçe bilindiğinden bu isim kendisine verilmiştir.
yemin-i lağv / yemin-i lâğv
Alışkanlıkla veya dil sürçmesiyle veya sehven yapılan yemindir (ki; şer'an kefâret lâzım gelmez).
yogi
Hindistan'da çilecilere (yogalara) verilen isim.
yuhanna incili
Dört incilden birisi, Hz. İsa'nın (a.s.) havarilerinden Yuhanna tarafından yazılan İncil Hz. İsa'ya indirilen kitap.
zebur / zebûr
Hz. Dâvud'a indirilen kitap.
Dört büyük kitabdan biri. Dâvûd aleyhisselâma indirilen mukaddes kitâb.
zecir
Sakındırma.
zecirkarane / zecirkârâne
Şiddetle sakındırarak, engelleyerek.
zecr
Azarlama, sakındırma.
Sakındırma, zorlama.
zecr-i kur'ani / zecr-i kur'ânî
Kur'ân'ın şiddetli azarlaması, sakındırması.
zecren
Sakındırma, yasaklama.
zenadık
(Tekili: Zındık) Zındıklar. Allah'a ve âhirete inanmayan dinsizler. İçten inanmayıp zâhiren mümin görünen münafıklar.
zenadıka
Zındıklar, dinsizler.
zenadika
(Tekili: Zındık) Zındıklar.
zenadıka / zenâdıka / زنادقه
Zındıklar.
(Arapça)
zendeka / زندقه
Kâfirlik, dinsizlik. (Zendeka sâhibine zındık denir. Bazılarınca zındık; hem dinsiz, hem emvâl ve ezvacın iştirakine ve dehrin bekasına kail olan kimsedir.)
Zındıklık.
(Arapça)
En Çok Aranan Osmanlıca Kelimeler
kut'ül amare
ruhban
münib
lev
şegaf
tercüman-ı beliğ
inantab
terceme
tercüme
Emzik
En Son Aranan Osmanlıca Kelimeler
Emzik
müstenit
sevab
eyne
pişva
mata
inkilabat_ı madeniye
dariru'l-basar
teşrinievvel
cülus-u hümayun
En Son Aranan Türkçe Kelimeler
indi
HAFİ
namuslu
Bilim
Siyaset
siyas
süzme
Yok eden
karako
TAH