(k.s.)

• Kuddise sırruhu; ilâhî hikmetten öğrendiği şeyler pak ve mübarek olsun.

a'yan-ı sabite / a'yan-ı sâbite

• Tas: İlm-i İlâhide eşyanın ezelden beri sâbit olan sûret ve hakikatları. Mevcudat-ı ilmiye.

ab-ı hayat

• Kan. Ebedî hayata sebep olan hayat suyu (diye tâbir edilen) bu kelime, edebiyatta : "çok güzel ifâde, lâtif söz, parlaklık, letâfet" mânalarında geçer.
• Tas : Aşk-ı hakiki, aşk-ı ilâhi, ilm-i ledün, mârifetullah'tan kinayedir. Âb-ı Hızır, âb-ı hayvan, âb-ı beka gibi isimlerle de söyle

abdullah ibn-i abbas

• Ashab-ı Kiram'ın fakih ve müctehidlerindendir. Resul-i Ekrem'in (A.S.M.) amcasının oğludur. Ashâb-ı Kirâm arasında mümtaz bir mevki'e hâizdir. Sahih-i Buhari'de mezkûr olduğu üzere Resul-i Ekrem (A.S.M.), Abdullah hakkında : "İlâhi onu dinde fakih kıl ve kitabını ona öğret!" diye dua buyurmuştu. Bu

ad / âd

• Hz. Hud Peygambere (A.S.) isyan ettiklerinden gazab-ı İlâhiyyeye uğrayan ve helâk olan, Yemen tarafında yaşamış bir kavmin adı.

adem-i harici / adem-i hâricî

• İlm-i İlâhide mevcud olup, maddi vücudu olmayan.

adet-i ilahiyye / âdet-i ilâhiyye

• Sünnet-i ilâhî; Allahü teâlânın kânûnu. Allahü teâlânın bir şeyi yaratmak için arada bulundurduğu sebebler. Bu sebebler tecrübe ile anlaşılır.

ağleb-i enbiya

• İlâhî mesajı insanlara iletmekle görevli olan peygamberlerin büyük çoğunluğu.

ahkam-ı şer'iyye / ahkâm-ı şer'iyye

• İslâm dîninde bir işin yapılması veya yapılmaması gerektiğini bildiren hükümler. Emirler ve yasaklar. Bunlara Ahkâm-ı ilâhiyye, Ahkâm-ı İslâmiyye ve Ahkâm-ı Kur'âniyye de denir.

ahlak-ı ilahiye / ahlâk-ı ilâhiye

• İlâhî ahlâk.

akd-i semavi / akd-i semâvî

• İlâhî akit; Hz. Zeyneb'i, Peygamberimize (a.s.m.) Cenâb-ı Hakkın nikâhlaması.

akrebiyet-i ilahiye / akrebiyet-i ilâhiye

• İlâhî yakınlık, Allah'ın kula olan yakınlığı.

alem-i emir / âlem-i emir

• Cenâb-ı Hakkın emirlerinin âlemi; İlâhî kanunlar âlemi.

• Sâdece bir emr-i İlâhî ile işlerin hemen olduğu âlem. Yaradılışa ait kanunlar âlemi.

alem-i melekut / âlem-i melekût

• İlâhî hükümranlığın tam olarak tecellî ettiği, görünmeyen, kâinatın iç yüzü.

antikor

• Vücuda giren hastalık mikroplarını zararsız kılmak için organizmanın bir kanun-u İlahî ile çıkardığı madde. (Fransızca)

arif-i billah / ârif-i billah

• Mürşid, ermiş, evliyâ. Hakkın nuru ile Cenab-ı Hakk'ı bilen. Âlemi, hâdiseleri İlahî feyz ve ilim ile gören veli.

arif-i esrar / ârif-i esrar

• İlâhî sır ve hakikatlara vâkıf olan.

arifin / ârifîn

• İrfan sahipleri, İlâhî hakikatlere vakıf olanlar.

arş

• Bağ çardağı.
• Gölgelik.
• Kürsü, taht, yüce makam. En yüksek gök. Allahın kudret ve saltanatının tecelli yeri. (Arş kâinatı kaplar. Allah'ın kudreti ve ilmi de herşeyi kaplar.)
• Fevkiyyet, ulviyyet.
• Arş-ı Alâ, Arş-ı Rahman, Arş-ı İlâhi, Arş-ı Yezdan, Felek-i Eflâk

• İlâhî kudret ve saltanatın tecelli yeri.

asa / asâ

• (Fiil veya harftir) Ümid veya korku bildirir. Şek ve yakin manalarına delalet eder; (ola ki, şayet ki, meğer ki, olur, gerektir) manalarına gelir. Ekseri, (lâkin) (leyte) mânasına temenni için kullanılır. Hitab-ı İlahî kısmında yakîn ve vücubu ifade eder.

aşk-ı hakiki / aşk-ı hakîkî / عَشْقِ حَق۪يق۪ي

• Gerçek aşk, ilâhî aşk.

aşk-ı ilahi / aşk-ı ilâhî

• İlâhî aşk, Allah'a duyulan aşk derecesindeki sevgi.

aşk-ı kimyevi / aşk-ı kimyevî

• Fıtrî meyil ve alâka. Kimyevî unsurlar arasında birbirlerine karşı olan cazibe ve birleşme meyelanları ki; birer İlâhi emir ve kanunlardır.Fransızcası: Affinite (afinite) dir.

aşk-ı lahuti / aşk-ı lâhûtî / عَشْقِ لَاهُوت۪ي

• Cenab-ı Hakk'a olan sevgi ve muhabbet. Aşk-ı İlâhî, aşk-ı hakikî, aşk-ı mânevî gibi tâbirler Cenab-ı Vacib-ül Vücud'a dâir şiddetli muhabbet ve sevgiyi ifâde eder.

• İlâhî aşk.

atım

• t. Ateşli silahların boşaltılması, atılması.
• Kurşun menzili, kurşunun gidebildiği, yetiştiği mesâfe.
• Silahın bir defa atılması için lâzım gelen barut vesaire.

ayanısabite / ayânısâbite

• Varlıkların ilâhî ilimde ezelden beri bulunan hakikatları.

ayine

• Ayna. Mir'ât. Kendisine tecelli ve aksedeni gösteren veya bildiren şey. (Ayna, ışığı aksettirip gösterdiğinden dolayı esmâ-i İlâhiyeyi de bize gösteren ve Cenab-ı Hakk'ın sıfatlarına âyinelik eden mevcudata da mecazen "âyine" denilmektedir.) (Farsça)
• Vasıta ve mazhar mânasına da gelebilir.(Farsça)

ayine-i ervah

• Ruhlar âyinesi. Esmâ-i İlâhiyenin tecellisine mazhar olan ruhlar.

ayine-i rahmet-i alem / âyine-i rahmet-i âlem

• Kâinatı kuşatan İlâhî rahmeti yansıtan bir ayna.

azab-ı ilahi / azab-ı ilâhî

• İlâhî azap.

azamet-i ilahi / azamet-i ilâhi

• İlâhî büyüklük.

bab-ı rahmet / bâb-ı rahmet

• İlâhî şefkat ve merhamet kapısı.

bahr-i rahmet

• İlâhî şefkat ve merhamet denizi.

bakiyat-ı salihat / bâkiyât-ı sâlihât

• İnd-i İlahîde ecr-i sâliha. Bâki olan sâlih ameller.
• Elhamdülillah, Sübhanallah ve Allahuekber gibi kudsî kelâmlar.

baran-ı feyz ve rahmet / bârân-ı feyz ve rahmet

• İlâhî rahmet, feyz ve bereket yağmuru.

baran-ı feyz-i rahmet / bârân-ı feyz-i rahmet

• İlâhî rahmet, feyz ve bereket yağmuru.

barigah-ı ehadiyet / bârigâh-ı ehadiyet

• Herbir vaklıkta isim ve sıfatlarıyla tecellî eden Allah'ın huzuru; İlâhî dergâh.

bayram-ı ilahi / bayram-ı ilâhî

• İlâhî bayram.

bazgeşt / bâzgeşt

• Nakşibendiyye yolunda on bir temel esastan biri. Sâlik'in (tasavvuf yolcusunun) Kelime-i tevîhdden sonra kalbinden; "İlâhî! Maksûdum Sensin. Matlûbum (maksadım) Senin rızândır."demesi.

bedii / bedîî

• Bedi' ve güzel olan. Ebedî ve güzel olan. İlahî ve güzel eserlere müteallik bulunan.

berat gecesi

• Arabi Şâban ayının onbeşinci gecesi. Şâban ayı mübarek şuhur-u selâseden (üç aylardan) olup, onbeşinci gecesi mahlûkatın rızıklarına, ömürlerine, amellerine dâir taraf-ı İlâhîden meleklere tâlimat verildiği hususunda rivâyât-ı sahiha vardır.

berekat-ı ilahiye / berekât-ı ilâhiye

• Bereketli ve feyizli İlâhî hediyeler.

bereket-i ihsan

• İlâhî ihsanın bereketi.

berk

• Şimşek çakması. Parlama.
• Yıldırım.
• Zinetlenme, süslenme.
• Tas: Tecelli-i İlâhiye ile kurbiyyete mazhariyyet.
• Ahmak olmak.

bostan-ı huda / bostan-ı hudâ

• Huda'nın, Allah'ın bostanı meâlinde olup, İlâhî güzellikleri ve tecelli-i İlâhînin aksettiği yer mânâsında kullanılır. "Vahidiyet mertebesi" diye de söylenmiştir. (Farsça)

burhan-ı ilahi / burhan-ı ilâhî

• İlâhî delil, Kur'ân.

camiiyet-i tamme / câmiiyet-i tâmme

• İnsanın İlâhî ilimlerin tecellîlerini mükemmel bir şekilde mahiyetinde toplanması.

cazibe

• Çekme kuvveti.
• Mc: Letafet zamanı. Hüsn-ü cemal. (Hareket harareti, hararet kuvveti, kuvvet câzibeyi tevlid eder gibi bir âdet-i İlâhiyye, bir kanun-u Rabbanidir. Mek.)

cebbar / cebbâr

• (Sıfat-ı İlahiyedendir) İstediğini mutlak yapan, dilediğine muktedir olan. Büyüklük, azamet ve kudret sahibi. İmar eden Cenab-ı Hak. Kullarını ıslah edip tevbeye götüren Allah Teâlâ Hz.leri (C.C.)
• Zâlim, gaddar, müstebid, mütemerrid insanlar da bu sıfatla tavsif edilir. Meselâ; Cengi

• İlâhî isimlerdendir. Dilediğini yapan, kudret ve güç sahibi Allah.
• Zalim, müstebit kişi.
• Gökyüzünün güneyinde bulunan bir yıldız kümesi.

cehennem

• Allah yerine, tabiat, madde, sebepler vb. yaratılmış şeyleri ilâh kabul eden; Allah'a kul olacaklarına, arzularına ve heveslerine, başka insanlara ve mahlukata kul olanların işledikleri cürüm ve suçtan dolayı İlâhi adaletle ceza görecekleri yer. Cehennem'in varlığını bütün geçmiş peygamberler ve onl

celali / celalî

• Celal ismine dâir. İlâhi ve celale müteallik. Celal adlı kimselerle alâkalı olan.
• Hicri XI. Asırdan önce Anadolu'da baş gösteren eşkiyaya verilen ad.
• Sultan Celaleddin Melikşah tarafından hazırlanan ve Hicri 471 tarihinde başlayan bir güneş takvimi.

cennet

• Allah'a (C.C.) inanan ve O'na ibadet ve itaat edenlerin, iman ve İslâmiyyet'e ihlâs ve sadâkatle hizmet edenlerin, Kur'ana bir hizb-ül Kur'ân olarak mücâhidâne bir sûrette hizmetkâr olan mücâhidlerin, cihâd-ı diniyye erlerinin âhirette fazl-i İlâhi ile gidip ebediyyen içinde kalacakları mekân ve mes

cereyan-ı tecelliyat-ı ilahiye / cereyan-ı tecelliyat-ı ilâhiye

• İlâhî yansımalarının meydana gelmesi, cereyan etmesi.

cihet-i melekutiyet / cihet-i melekûtiyet

• Birşeyin iç yüzü, aslı, hakikati; varlıklara hükmeden İlâhî fiil, isim, sıfat ve şuûnâta bakan yön.

cilve

• Esmâ-i İlâhînin tecellisi.
• Tecelli.
• Güzellere yakışır duruş ve davranış. Dilberâne hareket. Naz ve edâ. Hoşa giden görünüş.

cilve-i ef'al / cilve-i ef'âl

• İlâhî fiillerin yansıması.

cilve-i inayet / cilve-i inâyet

• İlâhî şefkat ve yardımın cilvesi, görünmesi.

cilve-i irade-i ilahiye / cilve-i irade-i ilâhiye

• İlâhî iradenin yansıması, görünmesi.

cilve-i nur

• İlâhî nurun yansıması ve görünmesi.

cinan-ı ulum / cinan-ı ulûm

• İlm-i Kur'ân ve imân cennetleri. Maarif-i İlâhiye ve tahkikî ve yakinî imân derslerinin okunduğu ulemâ-i İslâm ve talebe-i ulûm meclisleri.

cüz-i layetecezza / cüz-i lâyetecezzâ

• Bir daha bölünmeyen en küçük parça. En küçük cisim parçası. Tecezzisi kabil olmayan. Atom. Yani parçalansa, maddîlikten çıkıp kanun-u İlâhî ile bir nevi kuvvete inkılâb eder.

daire-i tasarruf-u rububiyet

• İlâhî irâde ve terbiyenin tasarruf dairesi.

daire-i vücub

• Tebeddül ve tagayyür etmeyen ve mümkinat âleminden olmayan âlemler. Esmâ ve Sıfât-ı İlâhiyye gibi.

delil-i arşi ve süllemi / delil-i arşî ve süllemî

• Eski mantıkta Vahdaniyyet-i İlâhiyyeyi ve teselsülün muhaliyyetini isbat bahislerinde geçen delillerdendir.

derecat-ı niam-ı ilahiye / derecat-ı niam-ı ilâhiye

• İlâhî nimetlerin dereceleri.

desatir-i hikmet / desâtir-i hikmet

• Hikmet düsturları; İlâhî gaye ve faydanın prensip ve kaideleri.

dest-i gaybi / dest-i gaybî

• Görünmez el, inâyet-i İlâhi. (Farsça)
• Mc: Allah'ın yardımı. (Farsça)

din

• Peygamberin bildirdiği biçimde kulluk görevlerini belirleyen ilâhî nizam.

din-i ilahi / din-i ilâhî

• İlâhî din.

diyar-ı irfan / diyâr-ı irfan

• İrfan ülkesi; uçsuz bucaksız bir beldeyi andıran Allah'ı tanıma, İlâhî hakikatlere ulaşma özelliği.

düstur-u ilahi / düstur-u ilâhî / düstûr-u ilâhî

• İlâhî düstur, prensip.

• İlâhi kural, kanun.

düstur-u irade-i ilahiye / düstur-u irade-i ilâhiye

• İlâhî iradenin kaide ve prensipleri.

eczahane-i kübra-yı ilahiye / eczahane-i kübrâ-yı ilâhiye

• İlâhî büyük eczahane.

eczahane-i rahmet-i alem / eczahane-i rahmet-i âlem

• Kâinatı kuşatan İlâhî rahmetin bir neticesi olarak bütün mânevî hastalıkları tedavi edecek ilâçların bulunduğu eczahane.

ef'al-i ilahiye / ef'âl-i ilâhîye

• Kâinattaki varlıkları ortaya çıkaran İlâhi fiiller.

ef'al-i umumiye-i ilahiye / ef'âl-i umumiye-i ilâhiye

• Bütün varlıklar âleminde varlıkları ortaya çıkaran İlâhî fiiller.

ehl-i hal / ehl-i hâl

• İlâhî aşka bağlanmış, çoşkunluk ve vecd sahibi.

• Hâlden anlayıp, duruma göre idâre eden kimse. İlâhi tecellilere ve mânevi feyze mazhar olan. (Farsça)

ehl-i keşif / اَهْلِ كَشِفْ

• İlâhî sırları görenler.

ehl-i sekr

• Aklı ile hareket edemeyip hissi ve zevki ile hareket eden, sarhoş. (Farsça)
• Tas: İlâhî bir tecelli ile istiğrak halinde olanın kendinden geçmesi hali. (Farsça)

ehl-i şuhud

• Kâinatta tevhid delillerini aynen seyreden, İlâhi ve gizli sırlarını Hakkın izni ile gören şuhud ehli. Veli. (Farsça)
• Görecek derecede kat'i kanaat sâhibi olan enbiyâ ve evliyalar. (Farsça)

ehl-i zevk / اَهْلِ ذَوْقْ

• İlahî sırların ruh ve kalbten, nefis ve hislere geçmesiyle bundan zevk alan kimseler.

ehlikitab

• İlâhî kitaplardan birine inanan.

ehriman

• (Ehrimen, Ehremen) Ateşperestlerin şer ilâhının ismi. Bâtıl bir ilâh ismi. (Farsça)

el-mecid

• Esmâ-i İlâhiyedendir.

elfaz-ı ilahiye ve nebeviye / elfâz-ı ilâhiye ve nebeviye

• İlâhî lâfızlar ve Peygamber Efendimizin (a.s.m.) mübarek sözleri.

elfaz-ı kudsiye-i ilahiye / elfâz-ı kudsiye-i ilâhiye

• Mukaddes İlâhî lâfızlar, ifadeler.

eltaf-ı ilahiyye / eltaf-ı ilâhiyye

• İlâhî lütuflar; Allah'ın ihsanları, şefkatle muamelesi.

emanet-i ilahiyye / emânet-i ilâhiyye

• İlâhî emanetler.

emanet-i kübra / emanet-i kübrâ

• Benlik duygusu; büyük emanet; başka varlıkların yüklenmekten çekindiği ve insanın yüklendiği İlâhî görevler, yükümlülükler.

embel

• Kılıcı ve silahı olmayan.
• Eyer üstünde doğru oturamayan.
• Boynu eğri olan.

emr-i tekvini / emr-i tekvinî

• Yaradılışa ait İlâhi kanun ve nizam. Tekvine dair işler, hâdiseler, maddeler. Fıtri kanunlar ve Âdetullahın tazammun ettiği emirler.

enva-ı ihsanat-ı ilahiye / envâ-ı ihsânât-ı ilâhiye

• İlâhî ihsan çeşitleri.

enva-ı niam-ı ilahiye / envâ-ı niam-ı ilâhiye

• İlâhi nimetlerin çeşitleri.

envar-ı esmaiye / envâr-ı esmâiye

• İlâhî isimlerin nurları.

eser-i hikmet ve rahmet

• İlâhî merhamet ve hikmet eseri, ihsanı.

esrar-ı kelam / esrâr-ı kelâm

• Kelâmın sırları; vahiy, İlâhi kelam.

evamir-i ilahiyye / evâmir-i ilâhiyye

• İlâhî emirler.

eyyam-ı ilahiye / eyyâm-ı ilâhiye

• İlâhi günler; Kur'ân-ı Kerîmin bahsettiği günler.

ezan

• Namaza dâvet ve vahdaniyet-i İlâhiyyeyi ve hakaik-ı İslâmiyyeyi âleme, kâinata ilân etmek için minare ve emsali mahallerde edilen nidâ. Kamet getirmek.
• Bildirmek.

ezvak-ı arifin / ezvâk-ı ârifîn

• İrfan sahiplerinin, İlâhî hakikatlere vakıf olanların aldığı mânevî zevkler.

farz

• Her müslümanın şahsen yapmakla yükümlü bulunduğu ilâhî emir.

fazl-ı ihsan

• İlâhi ihsan ve lütuf.

feth-i bab-ı rahmet eden

• İlâhî şefkat ve merhamet kapısını açan.

fırka-i naciye / fırka-i nâciye

• Kur'an-ı Kerim'e ve Sünnet-i Seniyeye sıkı sıkıya bağlı olup Ehl-i Sünnet ve Cemaat yolundan ayrılmayan müslümanlar. Bunlar kıyamete kadar lütf-u İlahî ile devam eder.

fıtrat-ı ilahiye / fıtrat-ı ilâhiye

• İlâhi fıtrat, yaratılış kanunları.

• San'at-ı Rabbaniye ve kudret-i İlâhiyenin dâima değişen bir defteri olan ve yanlış olarak "Tabiat" namı verilen Cenab-ı Hak'ın fıtrat kanunları ve mahlukatın yaradılışı.

fütuh

• (Tekili: Feth) Fetihler.
• (Çoğulu: Fütuhât) Açılmak.
• Yardım.
• Lütf-u İlâhîye ulaşmak.
• Zafer. Galibiyet.
• Açıklık. Gönül ferahlıkları.

füyuzat-ı ilahiye / füyuzat-ı ilâhiye

• İlâhî feyizler.

garize / garîze

• Asıl. Yaratılıştan olan. Sevk-i İlâhi. Huy.

gazve

• Din düşmanı olan cephenin üzerine taarruz. Muharebe. Cenk. Sefer. Din muharebesi. Gazve, gazivden alınmış olup cenk ve kıtal manasınadır. Düşmanla vuruşmak demektir. Siyer ıstılahında Gaza ve gazve tâbirleri Peygamber Efendimizin bizzat hazır bulunduğu muharebeye denir. Peygamber Efendimizin bizzat

gülbang / گلبانگ

• İlahi. (Farsça)

gülbank

• (Gülbang) Bir cemaat tarafından birlikte söylenen duâ, ilâhi, tekbir. (Farsça)

gürz

• Silâhın icadından evvel kullanılan bir harp âleti. Gürz, yekpare veya yalnız baş tarafı demir ve bakırdan, sapı ise ağaç ve demirden olan bir nevi topuzdur. Gürzün Türkçesi "bozdoğan" dır. Bozdoğan bir cins yırtıcı kuştur. Gürz, bozdoğanın kafasına benzediği için bu adla anılmıştır. Gürzün baş kısmı

hadd-i büluğ

• Büluğa erme yaşı. Teklif-i İlâhînin başladığı, namaz ve oruç gibi dinî emirleri ifaya başlanılan yaş.

hadise-i rahmet / hâdise-i rahmet

• İlâhî şefkat, merhametin göründüğü yağmur olayı.

hadisikudsi / hadîsikudsî

• Mânâsı ilâhî sözü peygamberî olan hadîs.

hak nazarında

• Hak ve hukuk kurallarına göre; İlâhî adalete göre.

hakaik-ı aliye-i ilahiye / hakaik-ı âliye-i ilâhiye

• İlâhî yüce hakikatler.

hakim / hâkim

• "Hüküm veren, hak ve adalet üzere hükmeden, başkasını müdahale ettirmeden idare eden" mânâsında ilâhî isim.

halet-i şuhud / hâlet-i şuhud

• İlâhî hakikatleri seyir hali.

halife

• Öncekinin yerine geçen.
• Fık: İlâhî, yâni şer'î hükümlerin tatbik ve icrası için Peygamber'e (A.S.M.) vekil olan zât. İmam. İmamet-i kübra. (Namazda imama uyan cemaat gibi, halifeye de şer'î emirlerde öylece itaat edilir. Halifede aranan dört şart: İlim, adalet, kifayet, a'zâ ve havâs

hannan / hannân

• "Çok acıyan, pek acıyıcı" mânâsında ilâhî isim.

harbe

• Tar: Kısa mızrak tarzında bir nevi silâhın adıdır. Eskiden "Köylü" adı verilen yangın habercisinin taşıdığı ucu demirli değneğe de harbe denilirdi. Eski tüfekleri doldurmağa mahsus demirden yapılmış âlete de "tüfek harbisi" adı verilirdi.

haşirdeki mizan

• Haşir meydanındaki amelleri tartan terazi; insanın öldükten sonra âhirette diriltilerek Allah'ın huzurunda toplanmasının ardından günah ve sevapların tartılacağı İlâhî terazi.

haşmet-i celaliye / haşmet-i celâliye

• İlâhî haşmet ve büyüklük.

havatır-ı rabbaniye

• Rabbanî telkinler. İlâhî ilhamlar.

hazine-i ezeliye-i kelam-ı ilahi / hazine-i ezeliye-i kelâm-ı ilâhî

• İlâhî konuşma sıfatının başlangıcı ve sonu olmayan hazinesi.

hazine-i hassa-i rahmet nazırı / hazine-i hassa-i rahmet nâzırı

• İlahi rahmetin çok özel hazinelerinin gözlemcisi.

hazine-i ilahiye / hazine-i ilâhiye

• İlahî hazine.

hidayet-i ilahiyye / hidayet-i ilâhiyye

• İlâhî hidayet, Allah'ın doğru yola erdirmesi.

hidemat-ı imaniye

• İmâni hizmetler. (Kur'an-ı Kerim'i ve mânâsını öğrenmeğe vesile olmak; imâni şüphelerin giderilmesine çalışmak; İslâmiyetin, hak din olduğunu isbat etmek veya isbâta vesile olmak gibi.) Görülen hizmetler. Eşyanın ve mahlukatın lisan-ı hâl ile esmâ-i İlâhiyeye ait yaptıkları tesbih ve ibadetleri.

hikmet

• İnsanın, mevcudatın hakikatlerini bilip hayırlı işleri yapmak sıfatı. Hakîmlik. Eşyanın ahvâlinden, hârici ve bâtini keyfiyetlerinden bahseden ilim. (Buna İlm-i Hikmet deniyor)
• Herkesin bilmediği gizli sebeb. Kâinattaki ve yaradılıştaki İlâhî gaye.
• Ahlâka ve hakikata faydalı

hikmet-i amme / hikmet-i âmme

• Her şeyin alakâlı olduğu İlâhî gaye. Her şeyi kanun ve nizamına itaat ettiren umumi faydalar. Yaratılıştaki, kâinattaki umumi ve ilâhi gaye.

hikmet-i dakika

• Dakik hikmet; ince ve derin olan İlâhî sebep, gaye.

hikmet-i hilkat / حِكْمَتِ خِلْقَتْ

• Yaratılıştaki ilâhî maksad ve incelik.

hilaf-ı hikmet / hilâf-ı hikmet

• Yaratılıştaki hikmete, İlâhî gayeye zıt.

himayet-i ilahiye / himayet-i ilâhiye

• İlâhî koruma, muhafaza.

hitabat-ı ilahiye / hitâbât-ı ilâhiye

• İlâhî hitaplar, seslenişler.

hizlan / hizlân

• (Hezlan) Yalnız başına kalıp zelil olmak, yardımcısız kalmak.
• Muhafaza ve rahmet-i İlâhiyeden mahrumiyet.

• İlâhî rahmetten mahrum kalmak.

hubb-ısiva / hubb-ısivâ

• Allahü teâlâdan başka şeylerin sevgisi.Olup nâdim elim çektim hevâdan, Pâk ettim kalbimi hubb-ı sivâdan. Yüzüm dergâhına döndüm ilâhî, Kapundan etme red, bu pür günâhı.

hüccet-i rahmet-i alem / hüccet-i rahmet-i âlem

• Kâinatı kuşatan İlâhî rahmeti gösteren kesin ve güçlü delil.

hudadad

• Allah vergisi. Mevhibe-i İlâhî. (Farsça)

hükema-i ilahiyyun / hükema-i ilâhiyyûn

• İlâhiyatçı felsefeciler; Allah'ın varlığına inanan filozoflar.

hukukullah

• Fık: İbadetler ve İlâhî cezalar, ukubetlerle alâkalı haklar.
• Hukukullah umuma taalluk edip, yalnız bir şahsa âid olmayan ahkâm demektir. Bunlar hukuk-u umumiyeden ibarettir. Cenab-ı Hakk'a izafesi, tazim ve ehemmiyetine işaret içindir.

hulul / hulûl

• İlâhî sıfatların mahlûklar ile bütünleştiği onlara nüfuz ettiği esasına dayalı bâtıl bir görüş.

huruf-u kudsiye-i şifre-i ilahiye / hurûf-u kudsiye-i şifre-i ilâhiye

• Birer İlâhî şifre olan kutsal harfler.

huruf-u mukattaa / hurûf-u mukattaa

• Bazı sûre başlarında bulunan ve birer İlâhî şifre niteliğinde olan harfler (Yâ sin, Elif lâm mim, Ha mim vb.).

• Bazı sûrelerin başlarında bulunan ve birer İlâhî şifre özelliğini taşıyan Arapça hece harfleri.

huruf-ul mukattaa

• Gr: Kur'an-ı Kerim'de sure başlarında bulunan, kesik kesik, ikisi üçü birleşik veya tek başına yazılı hafler. Elif Lâm Mim, Yâ Sin, Elif Lâm Râ... gibi. Bunlar İlahî birer şifre olup, mânalarını anlayanlar Resul-ü Ekrem (A.S.M.) ve O'nun vârisleridir.

hüsn-ü esma / hüsn-ü esmâ

• İlâhî isimlerin güzelliği.

hutbe

• İlâhi emir ve nehiyleri cemaate beyan ve ihtar etmek. Cuma veya bayram namazlarında müslümanlara hatibin İlâhi ve şer'i emirleri hatırlatan sözleri. (Hatib, bu hutbeyi söylemeye Halife veya İslâm Devlet Reisinden vazife ve salâhiyet almıştır.)

ilahe'l-evveline ve'l-ahirin / ilâhe'l-evvelîne ve'l-âhirin

• Baştakilerin ve sondakilerin İlâhı, Allah.

ilahi / ilahî / ilâhî / الهى

• Cenâb-ı Hak ile alâkalı, Allah'a dâir. Cenab-ı Hakk'a aid ve müteallik.
• Ey Allahım, ey İlâhım! (meâlinde duâ içinde söylenir).
• Edb: Tasavvufî şairler tarafından dinî ve İlâhî fikirleri havi olmak üzere yazılmış olan ve makamla okunan şiirler.

• Tanrısal. (Arapça)
• İlahî, dinî şarkı. (Arapça)

ilahiyyun

• İlâhiyatçılar.
• Fls: Sadece Allah'ın varlığından bahseden filozoflar. Sadece akıllarına güvenerek Cenab-ı Hak'tan bahseden bir kısım filozoflar.

ilan-ı tekvini / ilân-ı tekvinî

• Umumi âfetler ve gök taşları düşmesi gibi Cenab-ı Hakk'ın tekvinî âyetleri ve ibretli hâdiseleri ile hakaik ve hikmet-i İlâhiyesini ilân edip bildirmesi.

ilanname-i ilahi / ilânnâme-i ilâhî

• İlâhî hakikatleri aktaran duyuru yazısı.

ilham / ilhâm / الهام

• Peygamberlerin kalblerine, uyanık iken, melek görünmeden ilâhî vahyin bırakılması.
• Sâlihlerin, iyi kimselerin kalbine gelen İslâmiyet'e uygun mânâlar.
• Allahü teâlânın bildirmesi. Sevk-i tabîî. Bugün buna içgüdü denilmektedir.

• Kalbe gelen ilâhî söz.

ilm

• (İlim) Okumakla veya görmek ve dinlemekle veya ihsan-ı Hak'la elde edilen malumat. Bilmek. İdrak etmek. (İlim, hakikatı bilmekten ibarettir. İlim, marifetten daha umumidir. Marifet, tefekkürle bilmek mânasına olmakla beraber, Cenab-ı Hakk'a nisbeti câiz olmaz. Gerek huzurî olsun (ilm-i İlâhî

ilm-i adab / ilm-i âdâb

• Yemek, içmek, yatıp kalkmak, giyinmek, sefer gibi hâllere dair hadisler için, ilm-i hadis istılâhında kullanılan tâbirdir.

ilm-i fiten

• Asr-ı saadetten sonra zuhur eden hâdiselere, fitnelere dâir olan hadis-i şeriflere, ehl-i hadis ıstılahında İlm-i Fiten denilmektedir.

ilm-i hadis

• (İlm-i Rivayet - İlm-i Ahbâr - İlm-i Âsâr) Resulüllah'ın (A.S.M.) akvâli (sözleri), ef'ali ve hallerine dâir ilimdir. Ehl-i hadis ıstılahında; tarihe ve siyere dâir hadis-i şeriflere bazan İlm-i Hadis-ül Halk, bazan da Sîre (Sîret) tabir edilir.

ilm-i tasavvuf ve tarikat

• İlâhî hakikatlere ulaşmak için, şeyhin gözetiminde takip edilen yolun ilmi; tarikat ve tasavvuf ilmi.

ilm-i tefsir / ilm-i tefsîr

• Kur'ân-ı kerîmdeki murâd-ı ilâhîyi, Allahü teâlânın kastettiği mânâyı açıklayan ilim.

ilm-i tevhid

• Allah'ın varlığı ve birliğini isbat ve izah etme ilmi.
• Akaide müteallik hadis-i şeriflere ehl-i hadis ıstılahında İlm-i Tevhid tabir edilir.

iltifat-ı rahmet

• İlâhî rahmet tarafından gelen lütuf.

imam-ı mübin / imâm-ı mübîn

• İlim ve emr-i İlâhînin bir nev'ine bir ünvandır ki, âlem-i şehadetten ziyade âlem-i gayba bakıyor. Yani, zaman-ı halden ziyade mazi ve müstakbele nazar eder. Yani, her şeyin vücud-u zahirîsinden ziyade aslına, nesline ve köklerine ve tohumlarına bakar.

• İlâhî ilim ve emrin bir ünvanı; gayb âlemine bakan, eşyanın geçmiş ve geleceğe ait kaidelerinin yazıldığı kader defteri.

inayet-i şamile / inâyet-i şâmile

• Herşeyi içine alan İlâhî yardım ve koruma.

inayet-i sermediye / عِنَايَتِ سَرْمَدِيَه

• Daimi olan İlahi yardım.

incil

• Dört büyük ilâhî kitaptan biri.

inkişaf-ı feyezani / inkişaf-ı feyezanî

• İlâhi lütuf, bolluk ve bereketin ortaya çıkması, görünmesi.

inkişaf-ı feyzani / inkişaf-ı feyzânî

• İlâhî lütuf, bolluk ve bereketin ortaya çıkması, görünmesi.

insiyak

• Mânen sevk olunma. İlâhi ve mânevi sevk. Gönderilmek, bir kuvvetin te'siriyle çekilip gitmek. Ardı sıra gitmek.

insiyaki / insiyakî

• İnsiyak ile alâkalı. İnsiyak, İlâhî sevk ve his ile alâkadar.

irade-i külliyye / irâde-i külliyye

• Allahü teâlânın irâdesi. İrâde-i ilahiyye de denir.

irade-i nafize / irade-i nâfize

• Her yere ve her şeye tesir ve nüfuz eden İlâhî irade.

irfan

• Bilmek, anlayış, tecrübe ve zekâdan ileri gelen zihnî kemal.
• İkrar.
• Mücazat.
• Fık: Esrar-ı İlâhiyeye, iman ve Kur'an hakikatlarına vukufiyet. (İlim ile irfan ve ma'rifet arasında fark vardır: İlim, vech-i küllî ile, yani her vechesiyle bilmektir. İrfan ve marifet ise;

isa ruhullah / isâ ruhullah

• İsâ Allah'ın ruhudur (Yani, Beytullah ifadesinde olduğu gibi, sebepler perdesini kaldıran bir tabirdir. "İsa (a.s.), babasız olarak doğrudan İlâhî kudretin tecellisiyle yaratılmıştır" demektir).

ism-i a'zam

• Allah'ın (C.C.) Kur'ân ve Hadis-i Şeriflerde zikredilen yüz isminin mânâca en câmi' olanıdır. İsm-i A'zam, diğer isimlerin de mânâlarını içinde toplar. Her ism-i İlâhiyenin de, her mahlukun da bir a'zamlık mertebesi vardır.

işmam / işmâm

• "Şemm"den:
• Koklatma, koklatılma.
• Tecvid ıstılâhında harfin zamme harekesine işaret etme.

ismiazam / ismiâzam

• En büyük ilâhî isim.

istidrac

• Derece derece yükselmeyi isteyiş.
• Ist: Hakkı ve hakiki değeri olmadığı halde ve kabiliyetsizliğine rağmen bir kimsenin kesret-i nimete mazhar olması ve bu sebeple küfür ve isyana devam etmesi ile azab ve gazab-ı İlâhiyeye yaklaşması.

istigrak

• Gark olmak, dalmak.
• Dalgınlık.
• Ist: Seraba kapılmak. Manevî bir hal ile hayret ve taaccübden bayılmak derecesine gelmek.
• Tas: Dalgınlıkla, zihni bütün bütün meşgul olmak. Aşk-ı İlâhî ile dünyayı unutup kendinden geçmek.
• Gr: "El" harf-i ta'rifinin, isimleri umu

istiğrak / istiğrâk

• İlâhî aşka dalıp coşarak kendinden geçme, esrime.

istimal-i silah / istimal-i silâh

• Söz silâhını kullanmak.

ıtri / ıtrî

• Itra mensub, ıtır gibi kokan.
• Müzik ilminde bir üstaddır. Asıl adı Mustafa'dır. Bayramlarda okunan tekbirin ilâhi ve kuvvetli bestesi onundur. Bestelere âid Segâh, Ayin-i Şerif gibi 25 eseri olduğu söylenir. Osmanlı padişahı IV. Mehmed'in nedimlik ve esirler kethüdalığında bulunmuştu

ittifakıyet-i avra / ittifakıyet-i avrâ

• Tek gözü kör olan ittifak, beraberlik; arkasında hükmeden İlâhî kudret görülmediği için sadece maddî güce sahip olduğu sanılan birlik ve beraberlik.

kader / قدر

• Cenâb-ı Hakk'ın kâinatta olmuş ve olacak her şeyin evsafını ve havassını ve sâir geleceğini ve geçmişini ezelden bilip, levh-i mahfuzunda takdiri ve yazması. Takdir-i İlâhî.
• Ezelî kısmet.
• Tali'. Baht. Şans.

• İlahî takdir. (Arapça)

kal'a-i ilahiye / kal'a-i ilâhiye

• İlâhî kale.

kalem-i kudret

• Varlıkların ve olayların düzenli olarak vücuda gelişinde bir kalem gibi eserini gösteren İlâhî güç.

kalem-i kudret ve kader

• Allah'ın olacak hâdiseleri olmadan önce bilip takdir etmesi ve bu olayların düzenli olarak meydana gelişinde bir kalem gibi eserini gösteren İlâhî güç ve ilim.

kanun-u ilahi / kanun-u ilâhî

• İlâhî kanun, İlâhî irade.

kanun-u nurani-yi ilahiye / kanun-u nurânî-yi ilâhiye

• İlâhî olan nurlu kanun; Cenâb-ı Hakkın nurlu kanunu.

karia

• (A, uzun okunur) Ansızın gelen belâ. Kıyâmet.
• Belâ ve musibetten hıfz-ı İlâhiye dâir okunan dua ve âyetler.
• Peygamberimiz'in (A.S.M.) düşman üzerine saldığı asker grubu.
• Pek şiddetli rüzgâr.

kaside-i kader

• Kader kasidesi; yaratıcısının medhine lâyık, İlâhî takdir ve ölçülerle yaratılmış bir kaside gibi olan varlıklar.

kasr-ı ilahi / kasr-ı ilâhî

• İlâhî köşk, saray.

kavanin-i adatullah / kavânin-i âdâtullah

• Âdetullah kanunları; kâinatta işleyen İlâhî yasalar, yaratılış kanunları.

kavanin-i icraat / kavânîn-i icraat

• Kâinattaki, tabiattaki İlâhî icraat ve faaliyet kanunları.

kavanin-i ilahiye / kavanin-i ilâhiye / kavânin-i ilâhiye

• İlâhî kanunlar. Şeriat.

• İlâhî kanunlar.

kavl-i ilahi / kavl-i ilâhî

• İlâhî söz.

kaza / kazâ / قضا

• İlahî takdir. (Arapça)
• Kadılık. (Arapça)
• Kaza. (Arapça)
• İlçe. (Arapça)

kefe-i hasenat / kefe-i hasenât

• İyiliklerin tartıldığı İlâhî terazi kefesi.

kehanet

• Gaibden haber vermek. Falcılık. Kâhinlik etmek. (İlâhi ihbârât-ı gaybiyyeye istinad etmeden, gaybdan haber vermek ve falcılık ve kâhinlik etmek dinen kat'iyyetle haramdır.)

kelam / kelâm

• Söz, ilâhî sıfatlardan biri.

kelime-i tevhid

• Tevhid-i İlahîyi ifade eden "Lâilahe illallah Muhammedür Resulullah" cümle-i kudsiyesidir.

kemalat-ı ilahiye / kemâlât-ı ilâhiye

• İlâhî mükemmellikler.

kemalat-ı rububiyet / kemâlât-ı rububiyet

• Rablığın, ilâhî terbiyenin mükemmellikleri ve kusursuzluğu.

keramet

• Allah (C.C.) indinde makbul bir veli abdin (yâni, âdi beşeriyyetten bir derece tecerrüd edebilen zatların) lütf-u İlâhî ile gösterdiği büyük mârifet. Velâyet mertebelerinde yükselen bir abdin hilaf-ı âdet hâli.
• Bağış, kerem.
• İkram, ağırlama.

keramet-i kevniye

• Kudret-i Rabbaniyenin ihsanı ile letâfet kesbedip havada uçmak, uzun yolu kısa zamanda gitmek, bir mü'minin bir sıkıntısı hâlinde Cenab-ı Hakk'a dua edip ind-i İlâhîde makbul bir zâttan yardım istemekle, o zatın, izn-i İlâhi ile o muztar kimsenin imdadına yetişmesi, kale gibi muhkem bir yerde üzerin

kerem-i ilahi / kerem-i ilâhî

• İlâhi lütuf ve ikram.

kitab-ı hikmet-i samedaniye / kitab-ı hikmet-i samedâniye

• Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan ancak herşey Kendisine muhtaç olan Allah'ın hikmetlerle dolu kitabı, İlâhî amaç ve hikmetleri gösteren kitap.

kitabi / kitâbî

• Kitaba uygun, kitapla ilgili, ilâhî kitaplardan birine inanan.

kıyam-ı binefsihi / kıyam-ı binefsihî

• (Kıyâm-ı bizâtihî) : Fık: Varlığı, durması kendi zâtı ile olmak mânasında bir sıfat-ı İlâhîdir. Şöyle ki: Hak Teâlâ'nın ezelî ve ebedî olan varlığı kendi zâtı ile kaimdir. Kendi varlığı, kendi hüviyetinin, kendi mukaddes zâtının muktezasıdır. Aslâ başkasının değildir. Bunun için, Allah Teâlâ'ya "Vâc

kuddise sirruhu / kuddise sirruhû

• İlâhî hikmetten öğrendiği sırlar mübarek ve pak olsun anlamında, büyük veliler için kullanılan bir hürmet ifadesi.

kuddus / kuddûs

• "Temiz olan ve temizlikleri yaratan" mânâsında ilâhî isim.

kudret-i samedaniye matbahları / kudret-i samedâniye matbahları

• Rızıkların İlâhî kudretle olgunlaştırıldığı mutfaklar.

küfr-i mutlak

• Hiç bir imâni hükmü olmamak, dine âit hiç bir hakikatı, Allah'ın varlığına âit hiç bir delili kabul etmemek. İhsan ve inayet-i İlâhiyyeye karşı şükür etmiyerek fiilen ve kavlen inkâr etmek. ("Neuzü billâh" dine söğmek gibi) Küfr-ü icabettiren bazı çirkin sözlere de "küfür" denilmiştir.

künuz-u esma-i ilahiye / künûz-u esmâ-i ilâhiye

• İlâhî isimlerin hazineleri.

kur'an şecere-i semavisi / kur'ân şecere-i semâvîsi

• İlâhî, mukaddes Kur'ân ağacı.

kuran / kurân

• "Okunan" mânâsında ilâhî kitabımızın adı.

kurb-u huzur-u ilahi / kurb-u huzur-u ilâhî

• İlâhî yakınlığa ulaşma makamı.

küreyvat-ı hamra

• Kırmızı kan kürecikleri. Kana kırmızı rengini veren, çekirdeksiz, yuvarlak, küçük hücrecikler olup kanın her mm.küpünde beş milyon kadar bulunurlar, beden hücrelerine erzak dağıtırlar ve bir kanun-u İlâhî ile hücrelere erzak yetiştirirler. (Tüccar ve erzak memurları gibi)

kutb-ul arifin / kutb-ul ârifîn

• Ariflerin en ileri geleni, en büyüğü. Maddi, mânevi ve İlâhi ilim sahiblerinin başı. Ariflerin kutbu.

kütüb-i ehadis

• İlâhî kitaplar: Tevrat, Zebur, İncil, Kur'ân-ı Kerim.

kütüb-i salife / kütüb-i sâlife

• Allahü teâlâ tarafından, Peygamber efendimizden önce gelmiş olan peygamberlere gönderilen fakat sonradan tahrif edilmiş, değiştirilmiş olan ilâhî kitablar. Bunlara semâvî kitablar da denir.

kütüb-ü ilahiye / kütüb-ü ilâhiye

• İlâhî kitaplar, Allah tarafından gönderilen semavî kitaplar; Tevrat, Zebur, İncil ve Kur'ân-ı Kerîm.

kütüphane-i ilahi / kütüphane-i ilâhî

• İlâhi kütüphane, kâinat.

kuvve-i ilahiye / kuvve-i ilâhiye

• İlâhî kuvvet.

kuvvet-i ulviyet

• Ulvî, yüce, İlâhî kuvvet.

lahut / lâhut

• İlâhî âlem. Uluhiyet âlemi. Ruhanî, manevî alem.

• İlâhî âlem.

lahüt / lâhüt

• İlâhî âlem, ulûhiyet âlemi.

lahuti / lâhutî / lâhûtî / لاهوتى / لاَهُوت۪ي

• İlâhî; Allah tarafından olan.

• İlâhî âlemle ilgili.

• İlahî. (Arapça)

• Ma'nevî, İlâhî.

latife-i rabbaniye / lâtife-i rabbâniye

• İnsanın kalbine bağlı ve bütün duygularının sultanı olan ince bir duygudur ki, İlâhî hakikatlar onunla hissedilip zevkedilir.

• İlâhî hakikatleri hisseden ve mânevî zevkleri alan his, duygu.

ledünn

• (İlm-i ledünn) Garib bir ilim ismidir. Ona vakıf olan, mesturat ve hafâyayı, gizlilikleri münkeşif bir halde göreceği gibi, esrar-ı İlâhiyyeye de ıttıla' kesbeder. Bu ilm-i şerifin hocası ve sultanı Fahr-i Kâinat Aleyhi Ekmelüttahiyyât vessalâvât Efendimiz Hz. leridir. Bu ilmin ehli ise, Enbiyâ-ı iz

levh-i kaza ve kader / levh-i kazâ ve kader

• Kader ve kazanın levhası, yani: Olmuş ve olacak her bir şeyin ilm-i İlâhîdeki vücudları; yani, ilmen mevcudiyyetleri.

levh-i mahfuz

• Her şeyin hayatının ind-i İlâhîde yazılması. İlm-i İlâhînin bir ünvanı.

levh-i mahv-isbat

• Bir şeyin yıkılıp tekrar kuruluşunu kaydeden mânevî levha, İlâhî kudretin yaz boz tahtası.

lika-i ilahi / lika-i ilâhî

• Allah'a kavuşma; İlâhî buluşma, görüşme.

lisan-ı semavi / lisan-ı semâvî

• Semavî lisan, İlâhî dil.

ma'dele-i ulya / ma'dele-i ulyâ

• Büyük adalet yeri, yüksek adaletle herkesin muhakemesi görülen yer. Huzur-u İlâhiyedeki adâlet.

ma'dumat-ı hariciyye / ma'dumat-ı hâriciyye

• İlm-i İlâhide olup, maddi vücudu olmayan şeyler.

ma'dumat-ı mümkine

• Var olacağı ilm-i İlâhîde mâlum olup, henüz mevcud olmayan hâdisat.

ma'kul-ül-ma'na

• Bir sebebe, illete ve maslahata dayanan şer'i mesele. (Fakat, hakiki sebeb ise emr-i İlâhidir.) Bir hikmete ve bir maslahata binâen tercih edilmiş veya o hükmün teşriine müreccih olmuş olan şer'i mes'ele.

ma'rifetullah

• Masnuat-ı İlâhiyeyi ve Kur'âni hakikatleri tefekkür ve tahsil ile veya lütf-i İlâhi ile kalbi inkişâf ve basirete sâhib olmak. Esmâ-i İlâhiyyeyi tanımak. İlâhi hakikatlara vukufiyet. Her işte Allah rızâsına en uygun hareket tarzını bilip amel etmek.

maddiyyun

• (Maddiyun) Maddeciler. Her şeyin esası madde olduğunu iddia edip, ruhaniyatı inkâr eden dinsizler. Her şeyi madde ile ölçenler. Masnuât-ı İlâhiye olan mahlukatı ve zerrelerin muntazam hareketini, tesadüf eseri gibi kabul ve tevehhüm edip dinsizliğe yol açmağa çalışanlar.

magdub

• Hiddet ve gadaba uğramış. Doğru ve hak dini tanıyamamış ve rahmetten mahrum kalmış. Lütf-u İlâhîden mahrum olmuş.
• Fık: Gasbolan mal.

mahkeme-i kübra

• Öldükten sonra, âhiretteki ve Allah (C.C.) huzurundaki mahkeme. Bütün insanların muhakemesinin huzur-u İlâhiyede yapılacağı yer.

mahz-ı eser-i rahmet ve inayet / mahz-ı eser-i rahmet ve inâyet

• İlâhî şefkat, merhamet ve yardımın eksiksiz gerçekleşmesi.

mahzen-i esrar-ı ilahiye / mahzen-i esrar-ı ilâhiye

• İlâhî sırların hazinesi.

makarr-ı saltanat-ı ebedi / makarr-ı saltanat-ı ebedî

• Sonsuz İlâhî saltanatın merkezi.

makàsıd-ı aliye-i kudsiye / makàsıd-ı âliye-i kudsiye

• Her türlü kusur ve eksiklikten yüce olan İlâhî maksatlar, gayeler.

makdurat

• (Tekili: Makdur) Takdir-i İlâhi olanlar. Güç ve kuvvet. Elden gelenler. Takdir edilenler.

makes-i rahmet-i alem / mâkes-i rahmet-i âlem

• Kâinatı kuşatan İlâhî rahmetin aynası.

makine-i dakika-i bedia-i ilahiye / makine-i dakika-i bedîa-i ilâhiye

• Benzersiz ve çok ince özelliklerle donanmış İlâhî makine.

makine-i ilahiye / makine-i ilâhiye

• İlâhî makine; Allah'ın yarattığı ve bir makineyi andıran insan bedeni.

maneviye / mâneviye

• İyilik ve kötülük ilâhı diye iki ilâha inanmaktan ibaret batıl bir mezhep olup zerdüştlerden alınmıştır.

matbaa-i ilahiye / matbaa-i ilâhiye

• İlâhî matbaa; Allah'ın eserlerini bir kitap gibi basan İlâhî matbaa.

mazhar-ı rahmet-i alem / mazhar-ı rahmet-i âlem

• Kâinatı kuşatan ilâhî rahmetin mazharı, aynası.

mazhariyet-i esma-i ilahiye / mazhariyet-i esmâ-i ilâhiye

• İlâhî isimlerin tecellîlerine ayna olma.

mebde-i teayyün

• İlâhî kemâllerin, yüksekliklerin ilm-i ilâhîde başlangıcı ve ilk kaynağı.

mecid

• Azametli. Şerefli. Gâlib.
• Esmâ-i İlâhiyedendir.

mecmua-i kavanin-i adat-ı ilahiye / mecmua-i kavânîn-i âdât-ı ilâhiye

• Allah'ın kainata koyduğu, devam eden kanunların tamamı; İlâhî âdetler ve kanunların toplamı.

meczub

• Başkasının te'siri ile hareket hâlinde olan. Cezbedilmiş. Aklı gitmiş olan. Aşk-ı İlahî ile kendinden geçmiş.
• Deli. Divane. Mecnun.

meczube / meczûbe

• Cezbeye tutulmuş, İlâhî aşkla aklî dengesi değişmiş kadın, mecnun.

medar-ı rububiyet / medâr-ı rububiyet

• İlâhî rububiyetin cereyan ettiği yer.

mehbit-i vahy-i ilahi / mehbit-i vahy-i ilâhî

• İlâhî vahyin indiği yer.

mektub-u samedani / mektub-u samedânî

• Allah tarafından gönderilmiş birer mektup gibi, şuur sahiplerine İlâhî san'atı anlatan eser.

mektubat-ı ilahiye / mektubat-ı ilâhiye

• İlâhî mektuplar; Allah'ın birer mektup gibi yazdığı ve san'atla yarattığı eserler, varlıklar.

mektubat-ı rabbani / mektubat-ı rabbâni

• Rabbânî mektuplar, İlâhî mesajlar.

melek-ül-mukarreb

• Huzûru ilâhide bulunan melekler.

melekut / melekût

• Tam bir hâkimiyyetle, Saltanat-ı İlâhiyyenin müessiriyyet ve idâresinin esrarı. Her şeyin kendi mertebesinde, o mertebeye münâsib ruhu, canı, hakikatı. Bir şeyin iç yüzü, iç ciheti.
• Hükümdarlık. Saltanat.
• Ruhlar âlemi.

• Melekler âlemi, varlıkların ilâhî isimlere bakan iç yüzü.

menhiyyat

• Şer'an haram edilenler. Yasak edilmiş, İlâhi emirle men'edilmiş olanlar. Nehyedilenler. Yasak olanlar.

meraya-yı esma-i ilahiye / merâyâ-yı esmâ-i ilâhiye

• İlâhî isimlerin aynaları.

merhum

• (Rahm. den) Kendine rahmet edilmiş.
• Rahmete kavuşmuş. Dünyanın sıkıcı ahvâlinden kurtulup rahmet-i İlâhiyeye kavuşmuş olan. Dünya imtihanından kurtulup, vazifesini bitirmiş, paydosa kavuşmuş olan. (Vefat etmiş müslüman hakkında söylenir.)

meş'ale-i ilahiye / meş'ale-i ilâhiye

• İlâhî ışık, nur.

mesail-i ilahiye / mesâil-i ilâhiye

• İlâhi meseleler.

meşhergah / meşhergâh

• San'at-ı İlâhiyyenin gösterildiği yer, yeryüzü. (Farsça)
• Teşhir yeri. Sergi. (Farsça)

meşreb-i aşk / مَشْرَبِ عَشْقْ

• İlâhî aşkı esas alan yol.

mest-i elest

• Elest meclisinde hitab-ı İlahî ile mest olan.

metafizik

• Fizik ve akıl ötesi. Beş duyu organıyla ve tecrübeyle anlaşılamayan şeyler. Fizik ötesini araştıran ilim, ilâhiyyât.

metalib-i hikmet / metâlib-i hikmet

• İlâhî hikmetin istekleri, gerekleri.

mevcudat mektubatı

• Varlık mektupları; Allah tarafından gönderilmiş birer mektup gibi, şuur sahiplerine İlâhî san'atı anlatan eserler.

mevhibe-i ilahiye / mevhibe-i ilâhiye / مَوْهِبَۀِ اِلٰهِيَه

• İlâhî hediye.

mezmur

• Terennümle okunan kaside, ilâhi ve münâcat.
• Hz. Dâvuda (A.S.) inen "Zebur"un Surelerinden herbiri.

mi'rac

• Merdiven, süllem.
• Yükselecek yer.
• En yüksek makam.
• Huzur-u İlâhî. Peygamberimiz Hz. Muhammed (A.S.M.) Efendimizin, Receb ayının 27. gecesinde Cenab-ı Hakk'ın huzuruna ruhen, cismen, hâlen çıkması mu'cizesi ki; en büyük mu'cizelerinden birisidir.

mi'rac-un nebi

• Hazret-i Peygamber'in (A.S.M.) huzur-u İlâhîde yükselmesi.

miktar-ı ilmi / miktar-ı ilmî

• İlâhî ilim ile belirlenen ölçü.

mir'at-ı rahmet-i alem / mir'ât-ı rahmet-i âlem

• Kâinatı kuşatan İlâhî rahmetin aynası.

misal-i rahmet-i alem / misal-i rahmet-i âlem

• Kâinatı kuşatan İlâhî rahmetin misali, örneği.

mizan-ı adalet-i ilahiye / mizan-ı adalet-i ilâhiye

• İlâhî adâlet terazisi.

mu'cize-i harika-i kudret

• İlahî kudretin harika mu'cizesi.

mübarek

• İlâhi hayrın bulunduğu şey. Bereketlenmiş, çoğalmış. Bereketli, uğurlu. Hayırlı. Mes'ud.
• Beğenilen, kendisine kızılan ve şaşılan kimse veya şey.

mübarekat / mübarekât

• Bütün tebrike sebeb olacak ve mâşâallah dediren ve bârekâllah söyleten bütün hâletler ve san'atlar. Mübarekiyet ifade eden bolluk ve İlâhî lütuflar.

mücemmil

• Güzel yaratan. Güzelleştiren. (Esmâ-i İlâhiyedendir)

mucid / mûcid

• Yeni bir şey yapan, "yoktan var eden" mânâsında ilâhî isim.

müfiz / müfîz

• (Feyz. den) Feyiz veren, feyizlendiren.
• Esmâ-i İlâhiyedendir.

muhafaza-i ilahiye / muhafaza-i ilâhiye

• İlâhî koruma; Allah'ın yardıma ve korunmaya muhtaç olan kullarını muhafaza etmesi, koruması.

muhsin

• "İhsan eden, güzel davranan" mânâsında ilâhî isim.

mukaddesat-ı semaviye

• İlâhî emre ve vahye dayanan mukaddes şeyler.

mukaddir

• "Takdir eden, kıymet biçen" mânâsında ilâhî isim.

mukattaat

• Bazı sûrelerin başlarında bulunan ve birer İlâhî şifre özelliğini taşıyan kesik harfler.

mukattaat-ı huruf / mukattaât-ı huruf

• Bazı sûrelerin başlarında bulunan ve birer İlâhî şifre özelliğini taşıyan kesik harfler.

mukim / mukîm

• İkamet eden. Ayakta duran.
• Okuyan.
• Bir memlekette devamlı duran.
• Fık: Vatanında veya vatanı sayılan bir yerde onbeş günden fazla kalan kimse. (18 saatlik uzağa gidene "Misâfir" denir.)
• Esmâ-i İlâhiyyeden olup "Her şeyi ayakta tutan, devam ettiren ve kayyumiyet

mukteza-yı hakikat ve hikmet

• İlâhî gaye ve hakikatın gereği.

musevilik / mûsevîlik

• Allahü teâlânın Mûsâ aleyhisselâm vâsıtasıyla İsrâiloğullarına gönderdiği din. Mukaddes (ilâhî) kitabı Tevrâttır. Îsâ aleyhisselâma kadar olan peygamberler bu dîni insanlara tebliğ ettiler. Îsâ aleyhisselâmın gelmesiyle Mûsevîlik dîninin hükmü kaldır ıldı.

musika-i ilahi / musika-i ilâhî

• İlâhi mızıka.

musika-i ilahiye / musika-i ilâhiye

• İlâhî müzik, Allah'ın kâinata yerleştirdiği, Allah'ın ilhamıyla varlıkların çıkardığı tabii nâmeler ve sesler.

musika-i kübra / musika-i kübrâ

• Bütün kâinatta cereyan eden İlâhi musikî.

musiki-i ilahi / musiki-i ilâhi

• İlâhî müzik.

müsned

• (Çoğulu: Mesânid) İsnad edilmiş, nisbet edilmiş olan.
• Gr: Haber (yüklem). Meselâ: "Bu yazı güzeldir" cümlesindeki (güzeldir) kelimesi gibi.
• Edb: Açık olmayan heceye (kapalı heceye) de müsned denir.
• Ehl-i Hadis ıstılahınca: Müsned; içindeki metinler, senetleri ile mezk

mütareke

• Bir mes'eleyi hal için bir şeyi terketmek.
• Karşılıklı olarak anlaşmak, kuvvet ve silâhı bırakmak.

mutasavvıf

• Tasavvufla uğraşan. İlâhiyyatla uğraşan, tarikat ehli olan.

mütekebbir

• Kibirli. Büyüklenen. Tekebbür eden.
• Esmâ-i İlâhiyeden olup, Allah'ın büyüklük ve azametini ifade eder.

nakş-bendi / nakş-bendî

• Kalbde zikir yoluyla, tefekkür ile İlâhî sevgiyi, uyanıklığı nakşa çalışan mânâsiyle, Şeyh Bahâüddin Nakş-bendî nâmındaki azîm bir velinin kurduğu ve en ziyade hafî zikre dayanan tarikata mensub olan. (Silsile-i Nakşî'nin kahramanı ve bir güneşi olan İmam-ı Rabbanî (R.A.) Mektubat'ında demiş ki: "Ha (Farsça)

namus

• Irz, iffet, edeb, hayâ.
• Şeriat.
• Melâike.
• İrade-i İlâhiyenin tecellisi.
• Nizam.
• Emniyet ve istikamet gibi faziletlerin muhassalası olan pek kıymetli haslet.
• Bir kimsenin mahrem, gizli esrarı olup işleri ve hallerinin iç yüzüne vakıf ve muttali ki

namus-u ilahi / namus-u ilâhî

• İlâhî kanun.

nazar-ı kudret

• Kudretin nazarı; İlâhî kudretin bütün varlıklara bakışı, nazarı.

nazar-ı şari / nazar-ı şâri

• İlâhî bakış; İslâmî hükümleri bildiren Allah'ın bakış açısı.

nazar-ı şari' / nazar-ı şâri'

• İlâhi nazar.

nazm-ı celil

• Yüce diziliş; âyetteki harf ve kelimelerin yüce dizilişi, İlâhî tertibi.

nebiy-yi ümmi / nebiy-yi ümmî

• Okuma ve yazma bilmeyen peygamber; yani beşerî ilimleri tahsil etmemiş ve ilmi İlâhî olan Hz. Muhammed (a.s.m.).

neciyyullah

• Resül-i Ekrem'in (A.S.M.) bir ismi. (Devamlı Cenab-ı Hakk'a karşı teveccühle meşgul ve münacatla, İlâhî feyizlerle inşirah bulan meâlindedir.)

nefs-i mutmainne

• İyiliği kötülükten ayırt ettirerek insanlık vazifesini tanıttıran ve vicdanına rahatlık veren hâl. İnsanı Allah'a yaklaştıran hâl. Günaha meyleden kötü sıfatlardan temizlenmiş ve güzel ahlâk ile muttasıf olarak kurb-u İlâhiye itmi'nan ve istikrar kazanmış olan insan iradesi. Nefsin, Allah'ın emirler

nehy

• Yasak, yasak edilen şey.
• Kur'ân-ı kerîmde yapılması istenmeyen şeyleri bildiren kelâm-ı ilâhî (Allahü teâlânın mübârek sözü).

nesc-i kudret

• İlâhî kudret dokuması.

nevamis-i ilahiye / nevamis-i ilâhiye / nevâmis-i ilâhiye

• İlâhî kanunlar.

• İlâhî anayasa kanunları.

niam-ı esasiye

• Esas nimetler, en lüzumlu maddeler. İman, din gibi en kıymetli İlâhi ihsanlar.

nisbet-i rabbaniye / nisbet-i rabbâniye

• İlâhî bağ.

nokta-i mihrakiye

• Yanma noktası. Odak noktası.
• Çok Esmâ-i İlâhiyyenin tecellisinin toplandığı nokta.

nukuş-u tecelliyat / nukuş-u tecelliyât

• İlâhî yansımaların ve görünmenin nakışları.

nur-ı ilahi / nûr-ı ilâhî

• İlâhî nûr. Allahü teâlânın ihsân ettiği mânevî aydınlık, mânevî ilim.

nur-u rahmet-i alem / nur-u rahmet-i âlem

• Kâinatı kuşatan İlâhî rahmetin bu asırda yansıyan nuru.

nusret-i ilahi / nusret-i ilâhî

• Allahü teâlânın yardımı, imdâd-ı ilâhî, ilâhî yardım.

ok

• Yay veya keman denilen kavis şeklinde bükülmüş bir ağaç çubuğa gerili kirişe takılarak uzağa atılan ucu sivri demirli ince ve kısa değneğe verilen addır. Ok, silâhın icadından evvel insanlar tarafından kullanılmış ise de, en büyük mahareti Türkler, Araplar göstermişlerdir.

perdedar-ı dest-i kudret / perdedâr-ı dest-i kudret

• Kudret elinin perdecisi; hikmetli olduğu hâlde ilk bakışta çirkin gibi görünen hâdiselerde İlâhî kudreti gizleyen perde.

peygamber

• İlâhî hakikatları insanlara bildirmek ve onlara örnek olmak üzere Allah tarafından tayin edilen, vahiy yoluyla sahip olduğu ilmini yaşayıp neşreden mübarek zatların umumî ismi.

rabbani / rabbanî / rabbânî / ربانى

• (Rabbaniye) Rabbe âit. Cenab-ı Hakk'a dair ve müteallik. İlâhî.
• Ârif-i Billâh olan, ilmi ile amel eden âlim.

• Tanrısal, ilahî. (Arapça)
• Tanrı'dan başka bir şey düşünmeyen. (Arapça)

rafi'

• Yükseltici. Hâmil. Sâhib. Kaldırıcı, kaldıran.
• Esma-i İlâhiyedendir.

rags

• Nimet. Lütf-u İlâhî. Bereket. Hayır.
• Çoğalmak ve uzamak.

rahmet-i alem / rahmet-i âlem

• Bütün âlemleri kuşatan İlâhî rahmet.

rahmet-i bipayan-ı ilahiye / rahmet-i bîpâyân-ı ilâhiye

• Allah'ın sonsuz rahmeti, sonsuz İlâhî rahmet.

rahmet-i cemal / rahmet-i cemâl

• İlâhî güzelliğin rahmet ciheti.

rahmet-i vasia-i külliye / rahmet-i vâsia-i külliye

• Herşeyi kuşatan geniş İlâhî şefkat ve merhamet.

raki'

• Rüku' eden. Huzur-u İlâhîde eğilen.

rakian

• Rüku' ederek, huzur-u İlâhîde eğilerek. Rüku' etmek suretiyle.

rauf

• Çok acıyan, esirgeyen, merhamet sâhibi.
• Esmâ-i İlâhiyedendir.

rek'at

• (Rik'ât) Huzur-u İlâhîde beli eğip yüzü üzeri kapanmak.
• Bir kıyam, bir rüku' ve iki secdeden ibaret olan namazın bir rüknü.

rububiyet / rubûbiyet

• İlâhî terbiye, Allahın bütün varlıkları eksik bir hâlden mükemmel bir hâle doğru götürmesi, bu esnada her nevi ihtiyaçlarını vermesi ve onları emrine itaat ettirmesi.

rububiyet-i hassa / rububiyet-i hâssa

• İlâhî terbiyenin özel yönü.

rububiyet-i ilah / rububiyet-i ilâh

• İlâhî Rablık; Allah'ın herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesi, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurması.

rüku' / rükû'

• Huzur-u İlâhîde eğilmek. Namazda elleri dize dayamak suretiyle yere doğru eğilirken baş ile sırtı düz hale getirmek.

sahib-üz zaman / sâhib-üz zaman

• Zamânın sahibi. Zamânında İnd-i İlâhide en makbul insan. Müceddid.
• Mehdi-i zaman.

saltanat-ı rububiyet-i ilahiye / saltanat-ı rububiyet-i ilâhiye

• İlâhî Rablığın Saltanatı.

samedani / samedanî

• Samed olan Allah ile ilgili, ilâhî.

• Samed olan Allah (C.C.) ile alâkalı. İlahî. Allah'a mahsus.

sanem

• Kâfirlerin, önünde ibadet ettikleri heykel, put.
• Mc: Çok güzel olan.
• Putperestlerin İlâhı.

• Kâfirlerin önünde ibadet ettikleri heykel, put, put severlerin ilâhı, çok güzel kadın.

secde-i şükür

• Bir lütf-u İlâhîden dolayı veya bir musibetin izn-i İlâhi ile kaldırılmasından sonra hamd ve şükür için edilen secde.

sefine-i semaviye / sefine-i semâviye

• İlâhî gemi.

şehd-i şehadet

• Şehadet balı; İlâhî hakikatleri bilmenin ve idrak etmenin dünyadaki lezzeti.

şem'-i ilahi / şem'-i ilâhî

• İlâhî ışık, İlâhî nur. Kur'an hakikatları.

şem-i ilahi / şem-i ilâhî

• İlâhî ışık, nur.

sema' / semâ'

• Bir veya birkaç kişinin çalgısız, âletsiz okudukları, dîni, îmânı kuvvetlendiren ve ahlâkı güzelleştiren ilâhî, mevlid, kasîde ve şiirleri dinlemek.

semavi / semâvî

• Allah tarafından olan, İlâhî.

semavi şerayi / semâvî şerâyi

• Vahiyle gelen şeriatler, İlâhî hükümler.

şer'

• Şeriat, Allah tarafından bildirilen İlâhî emir ve yasaklara dayanan hükümlerin hepsi.

şer'i / şer'î

• Şeriata uygun, İslâmiyetçe makbul olan. İlâhî kanuna dair. Meşru'.

şer-i ahmedi / şer-i ahmedî

• Pegamberimiz Hz. Muhammed'in getirdiği şeriat; Allah tarafından bildirilen İlâhî emir ve yasaklara dayanan hükümlerin hepsi.

serair-i ilahi / serâir-i ilâhî

• İlâhî sırlar.

serair-i ilahiye / serâir-i ilâhiye

• İlâhî sırlar, gizemler.

şerayi / şerâyi

• Şeriatlar, ilâhî emirler.

şerh-i sadr

• Peygamber efendimizin çocukluğunda ve peygamberliği sırasında (mîrâc gecesinde) mübârek göğsünün açılarak kalbinin çıkarılması ve yıkanıp ilim, hikmet ve mârifet ile doldurulduktan sonra yerine konması hâdisesi.
• Göğsün yâni kalbin ilâhî nûr, ilim, hikmet ve mârifet ve sekîne (ferahlı

şeriat / şerîat / شَر۪يعَتْ

• Doğru yol. Hak din yolu.
• Büyük ve geniş cadde.
• Nur, aydınlık, ışık.
• Kur'an-ı Kerim ve Hazret-i Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm'ın târif ettiği ve bildirdiği yol. Allah (C.C.) tarafından Peygamber Aleyhisselâm vâsıtasiyle vaz' ve tebliğ olunan hükümleri hâvi İlâhî kan

• Din, ilâhî kanunlar, Allahın emirleri ve yasakları.

• Peygamberlere gelen ilâhî hükümler (emirler ve yasaklar), din. İslâmiyet.

• İlâhî kanun.

şeriat sahibi

• İlâhi kanunların sahibi olan Allah.

şeriat-ı ahmediye

• Hz. Muhammed'in (a.s.m.) getirdiği şeriat, İlâhî kanun ve hükümler, İslâmiyet.

şeriat-i ahmediye

• Hz. Muhammed'in (a.s.m.) getirdiği şeriat, İlâhî kanun ve hükümler.

şeriat-i aliye / şeriat-i âliye

• Üstün, yüce, ilâhî şeriat.

şeriat-ı fıtriye-i kübra-yı ilahiye / şeriat-ı fıtriye-i kübrâ-yı ilâhiye

• Kainattaki düzen ve intizamı sağlayan, bütün varlıkların tabi olduğu büyük, İlâhi kanunlar.

şeriat-ı fıtriyye-i ilahiye / şeriat-ı fıtriyye-i ilâhiye

• Allah'ın yaratılışa koyduğu, bütün varlıkların tabi olduğu İlâhi kanunlar.

şeriat-ı kübra-yı fıtriye / şeriat-ı kübrâ-yı fıtriye

• Yaratılışta konulan ilâhî büyük şeriat, kâinattaki kanunlar.

şeriat-i meşhure

• Herkesçe bilinen şeriat; Allah tarafından bildirilen İlâhî emir ve yasaklara dayanan hükümlerin hepsi.

sevap

• Hayır; İlâhî mükâfat.

şevk ve cezbe

• İlâhî hakikat ve tecellîler karşısında duyulan sevinç ve coşku.

sevk-i tabii / sevk-i tabiî

• Hayvan veya insanların düşünmeksizin Cenab-ı Hakk'ın sevki ile olan hikmete uygun hareketi. Sevk-i kaderî, ilham veya sevk-i İlâhî demek daha doğrudur.

şevk-i tenzili / şevk-i tenzilî

• Kur'an-ı Kerim'in ilk önceki mânâsıyla Sahabelere verdiği sevgi ve iştiyak. Kur'an-ı Kerim'in tenzil mertebesindeki mânâsının verdiği şevk. İlâhî bir makamdan inmenin verdiği şevk.

seyr ü süluk / seyr ü sülûk

• İlâhî hakikatlere ulaşmak için bir rehberin öncülüğünde çıkılan mânevî yolculuk.

seyr ü süluk-i kalbi / seyr ü sülûk-i kalbî

• Kalp yoluyla mânevî makamlarda İlâhî hakikatlara ulaşmak için bir rehberin öncülüğünde çıkılan mânevî yolculuk.

sıfat-ı rububiyet / sıfât-ı rububiyet

• Rububiyete dair sıfatlar; her bir varlığa yaratılış gayelerine ulaşması için muhtaç olduğu şeylerin verilmesi, onların terbiye edilip idare edilmesi ve egemenlik altında bulundurulmasına dair İlâhî sıfatlar, özellikler.

şifre-i ilahiye / şifre-i ilâhiye

• İlâhî şifre.

şifre-i kudsiye-i ilahiye / şifre-i kudsiye-i ilâhiye

• Kutsal İlâhî şifreler.

silah-ı kuvvet / silâh-ı kuvvet

• Güç silâhı.

silah-ı müdafa / silâh-ı müdafa

• Savunma silâhı.

sima' / simâ'

• Dinlemek, kulak vermek. İşitmek.
• Çalgı dinlemek.
• Herkesin işitmesi istenilen güzel zikir ve sözler.
• Mevlevilerin ve sair dervişlerin "ney" veya "def" ile berâber ilâhi okuyarak raksları ve nağme terennüm etmeleri, dönmeleri.

• Bir kişinin veya birkaç kişinin çalgısız, âletsiz ve müzik perdelerine uydurmadan okudukları dîni, îmânı kuvvetlendiren ve ahlâkı güzelleştiren şiirleri, kasîdeleri, ilâhileri ve mevlidleri dinlemek.

sırr-ı azim-i inayet / sırr-ı azîm-i inâyet

• İlahî yardımın büyük sırrı.

sırr-ı ilahi / sırr-ı ilâhî

• İlâhî sır.

sıyanet-i ilahi / sıyanet-i ilâhî

• İlâhî koruma, muhafaza.

su'-i ef'al / sû'-i ef'âl

• Kötü davranışlar, tavır ve işler. Ma'sûn et (koru) sû'-i ef'âlden ilâhî, Nasîb et râzı olduğun râhı (yolu).

sübhani / sübhanî

• Allah (C.C.) ile alâkalı. İlâhî. Allah'a mahsus, Onun eserlerine âit ve müteallik. Allah'ın Sübhan sıfatına âid.

subuhat

• (Tekili: Subha) Secdeler ve cemal-i İlâhî nurları ve celal ve azamet-i İlâhiye.

suhuf

• Dört büyük ilâhî kitab dışında gönderilen kitapçıklar, formalar. Peygamberlere (aleyhimüsselâm) Allahü teâlâ tarafından gelen yüz dört kitaptan ilk yüz tânesi.
• Amel defteri. İnsanların dünyâda iken yaptıkları iyilik ve kötülüklerinin yazıldığı ve kıyâmet günü herkesin eline verilecek ola

• Sahifeler, bazı peygamberlere gelen ve ilâhî emirleri bildiren sayfalar.

şule-i rahmet-i alem / şule-i rahmet-i âlem

• Kâinatı kuşatan İlâhî rahmetin bir parıltısı.

sultan

• "Saltanatıyle kâinatı idare eden" mânâsında ilâhî isim.

sünen

• Sünnetler.
• Ehl-i hadis ıstılahında: Ahkâm hadislerine Sünen tâbir edilir.

sünnetullah

• Kâinatta yürürlükte olan İlâhî kanunlar.

• İlâhî kanunlar.
• Kanun, âdet.

• Yanlış olarak "tabiat kanunları" denilen ilâhî kanunlar.

şuun-u ilahiye / şuûn-u ilâhiye

• İlâhî fiiller, işler.

şüunat / şüûnât

• Şanlar, haller, keyfiyetler, hâdiseler, vak'alar. İsimlerin zât-ı ilâhîye nisbetleri ve mertebeleri.

süveyda

• Kalbin siyah noktası; kalpteki basiret ve idrak merkezi, İlâhî aşkın tecelli ettiği yer.

süveyda hücresi

• Kalbin ortasında bulunduğuna inanılan küçük siyah nokta; İlâhi aşkın tecelli ettiği yer.

tabakat-ı müfessirin / tabakât-ı müfessirîn

• Kur'ân-ı kerîmdeki murâd-ı ilâhîyi, yâni kastedilen mânâyı açıklayan tefsîr ilmi ile meşgûl olan İslâm âlimlerinin dereceleri.
• Tefsîr âlimlerini derecelerine göre sıralayıp, hayatlarını ve eserlerini anlatan kitaplar.

tabiat

• Yaradılıştan gelen temel özellik, yaradılış, huy, ilâhî kanunlar.

tahkik

• Doğru olup olmadığını araştırmak veya doğruluğunu, yanlışlığını meydana çıkarmak. İncelemek. İçyüzünü araştırmak.
• Bir şeyi eksiksiz ve ziyâdesiz yapmakta mübâlağa etmektir. Bir şeyin hakikatına ermek, künhüne vâkıf olmak, nihayetine erişmek demektir. Kur'an kıraat ıstılahında ise: He

takallüd

• Takınma; kılıç (gibi keskin olan delil silahını) kuşanma.

takdiri / takdirî

• Kaderden olan. Takdir-i İlâhîye ait ve müteallik olan.
• İtibarî.
• Farazî.
• Gr: Yazılı olmayıp var bilinen mâna veya kelime.

talihi yaver

• Şansı yolunda; İlâhî yardıma mazhar.

talim-i ilahi / tâlim-i ilâhî

• İlâhî eğitim, doğrudan Allah'ın öğretmesi.

taraf-ı lahuti / taraf-ı lâhutî

• Allah tarafı, İlâhî taraf.

tarikatçı

• İlâhî hakikatlere ulaşmak için, şeyhin gözetiminde olan.

teayyün-i evvel

• İlm-i ilâhîde ilk teayyün, zuhûr, ortaya çıkış.

teberrük

• Bir şeyi bereket veya saadet vesilesi sayarak almak veya vermek. Uğur ve bereket saymak.
• Hayr-ı İlâhiye hissedâr olmak.

tebliğ

• Ulaştırma, bildirme, ilâhî emirleri insanlara anlatma.

tecelli

• Görünme. Bilinme.
• Kader.
• Allah'ın (C.C.) lütfuna uğrama.
• İlâhi kudretin meydana çıkması, görünmesi. Hak nurunun te'siriyle kulun kalbinde hakikatın bilinmesi.

tecelli-i suri / tecellî-i sûrî

• Zât-ı ilâhînin veya isimlerinin kendilerinin değil, sûretlerinin, görüntülerinin tecellîsi.

tecelli-i zat / tecellî-i zât

• İsim ve sıfatlar araya girmeden sâdece zât-ı ilâhînin tecellî etmesi.

tecellidar / tecellidâr

• İlâhî kudret ve lütuf ile meydana gelen. (Farsça)

tecelligah / tecelligâh

• Tecelli yeri. İlâhi kudretin, İlâhi sırrın meydana çıktığı, göründüğü yer. (Farsça)

tecelliyat-ı cemal ve kemalat / tecelliyât-ı cemal ve kemâlât

• İlâhî mükemmelliklerin ve güzelliklerin yansımaları.

tecelliyat-ı ilahiye / tecelliyât-ı ilâhiye

• İlâhi tecelliler, İlâhî isimlerin varlıklarda eserini göstermesi.

tecelliyat-ı sıfat / tecelliyat-ı sıfât

• İlâhî sıfatların yansıması, görünmesi.

tefsir / tefsîr

• Mestur, gizli bir şeyi aşikâr etmek. Mânâyı izhâr etmek.
• Anladığını anlatmak. Bildiği kadar açıklamak.
• Kur'ân-ı Kerim'in mânâsını anlatan kitab.
• Ehl-i Hadis ıstılahında Tefsire dâir hadis-i şeriflere Tefsir denilir.

• Örtülü, kapalı olan şeyi ortaya çıkarmak, açmak, beyân etmek, beşerî kudret dâhilinde, Kur'ân-ı kerîm âyetlerindeki murâd-ı ilâhîyi (Allahü teâlânın murâdını) anlamak. Bu işi yapabilen âlime müfessir denir.

teklif-i ilahi / teklif-i ilâhî

• İlâhî yükümlülük Allah'ın kullarına yüklediği görev.

tekvini evamir / tekvînî evâmir

• Kâinattaki kanunlar, İlâhî emirler.

temcid

• Cenab-ı Hakk'ın büyüklüğünü bildirmek. Tazim ve sena etmek.
• Ağırlamak.
• Sabah namazı vaktinden evvel minarelerde belli makamlarda söylenen ilâhi, niyaz.

temlih

• (Süryânice) El-Kayyum mânasında (Esmâ-i İlâhiyedendir).

temsil-i rahmet-i alem / temsil-i rahmet-i âlem

• Kâinatı kuşatan İlâhî rahmetin örneği.

teokrat

• Dinî, İlâhî. Teokrasi taraftarı olan. (Fransızca)

teoloji

• Fls: Cenab-ı Hakk'ın varlığı, birliği, sıfat ve isimleri ve hususiyetleri hakkındaki ilim. İlâhiyat. (Fransızca)

teslim-i silah etmek / teslim-i silâh etmek

• Yenilgiyi kabul edip silâhını teslim etmek.

tevafukat-ı gaybiye

• Göze görünmeyen ve bizim için gaybi olan tevafuklar. Kur'an veya kıymetli dinî eserlerde, bir kısım kudsi kelimelerin, yazılışlarında İlâhî bir takdir ile, altalta ve yanyana dizilişleri.

teveccüh-ü rahmet

• İlâhî rahmetin yönelmesi, gelmesi.

tevfik / tevfîk

• İnsan iradesiyle ilâhî iradenin birbirine uygunluğu.

tevrat / tevrât

• Musa aleyhisselâma inen ilâhî kitap.

• Hz. Musa'ya indirilen İlâhî kitap.

• Dört büyük kitabdan biri. Allahü teâlâ tarafından Mûsâ aleyhisselâma gönderilen ilâhî kitab.

tezyin-i inayet

• İlâhî düzen ve özenin süslemesi.

tılsım-ı müşkilküşa / tılsım-ı müşkilküşâ

• Açılması ve anlaşılması zor olan İlâhî gizli mânaları, hakikatları açan tılsım.

turra-i sermediye

• Ebediyen silinmeyecek ilâhî turra, damga.

ugniye

• Şarkılar, ilâhiler. Teganni edilen sözler.

uluhiyet-i mutlaka

• Kayıt altında olmayan, mutlak uluhiyet. Ancak bir tek İlâhın mâbud oluşu.

uluhiyet-i sariye ve hayat-ı sariye / uluhiyet-i sâriye ve hayat-ı sâriye / ulûhiyet-i sâriye ve hayat-ı sâriye

• Vahdet-ül vücud ehlince kullanılan tasavvufî tabirler olup; İlâhî sıfatların ve hayatiyetin eşyaya sirayet etmesi, yani tecelli etmesi mânasında olan bu tabirlerden, ehil olmayanlar; Allah'ın tecessümünü veya eşyaya hulûl'ünü veya eşya ile ittihad ve ittisal'ini zu'metmek gibi bâtıl vehimlere düştül

• Vahdetü'l-vücud ehlince kullanılan tasavvufî tabirler olup; İlâhî sıfatların ve hayatın eşyaya sirayet etmesi.

ulum-u ilahi / ulûm-u ilâhî

• İlâhî ilimler.

ulum-u ilahiye / ulûm-u ilâhiye

• İlâhî ilimler.

ümm-ül kitab

• Kitabın anası, esası. Levh-i Mahfuz ve ilm-i İlâhî. (Yâni: Kur'ân, İlm-i İlâhîde, Levh-i Mahfuz'da ezelî ve ebedî olarak mahfuz bulunduğundan Kur'anın aslı ve anası mânasında kullanılan bir tabirdir.)
• Kur'an-ı Kerim'in müteşabih olmayan muhkem âyetlerine de kitabın anası, esası mânas

ümmet-i merhume

• İlâhî merhamete mazhar olan ümmet.

va'd

• Söz verme, söz verilen şey.
• Allahü teâlânın; emirlerini yerine getirenleri çeşitli nîmetlerle mükâfâtlandıracağını, karşı gelenleri ise, azâb ile cezâlandıracağını bildirmesi, söz vermesi. Buna va'd-ı ilâhî de denir.
• Bir kimsenin, başka birisine bir husûsta söz vermesi.

vahdetü'ş-şühud

• İlâhi tecellilerin karşısında Allah'tan başka bir şeyin görülmemesi ve Allah'tan başka herşeyin unutkanlık perdesiyle örtülmesi.

vahiy

• İlâhî bilgi Allah'tan peygamberlere gelen özelliği, Allah'ın dilediği şeyleri peygambere bildirmesi.

vahşet

• (Vahş - Vahiş) Yabanilik.
• Issızlık, tenhalık.
• Vehim, ürküntü. Korku. Vahşilik.
• Tenha, ıssız, korkunç yer.
• Elbise ve silâhını çıkarıp atmak.
• Aç kimse.

vahy

• Vahiy, ilâhî makamdan peygambere inen yüce mânâlar.

vecd

• Aşk, muhabbet. Kendinden geçecek, unutacak kadar İlâhî bir aşk hali.
• Yüksek heyecan. İştiyakın galebesi.

• İlâhî aşka dalarak kendinden geçme.

velayet-i kübra

• Büyük velilik. Akrebiyet-i İlâhiyenin inkişafına bakan ve veraset-i nübüvvetten gelen gayet kısa, fakat yüksek olan ve tarikat berzahına uğramadan zâhirden hakikata geçen velilik mesleği. (Sahabeler gibi)

velayet-i meczubane / velâyet-i meczubâne

• İlâhî aşkta kendinden geçmiş şekildeki evliyalık.

vücud-u ilmi / vücûd-u ilmî / وُجُودُ عِلْم۪ي

• İlâhî ilimde var olup, hâriçde var olmama.

ya ilahena / yâ ilâhenâ

• Ey bizim İlâhımız.

ya ilahi! / yâ ilâhî!

• Ey İlâhım!.

yezdan

• Cenab-ı Hak. (Farsça)
• (Mecusilerce) : Hayırları yaratan hayır ilâhı dedikleri mevhum mâbud. (Farsça)

yezdani / yezdanî

• İlâhî. Yezdan'a ait ve müteallik.

zahir / zâhir

• "Bütün varlıkların dış yüzünü yaratan ve dışına da hükmeden" mânâsında ilâhî isim.

zakir / zâkir

• Zikreden, zikredici.
• Hafızası kuvvetli.
• İlâhiler okuyan. Çok çok duâ ve Esmâ-i İlâhiyeyi okuyan.
• Tekrar eden.

zebur / zebûr

• Davud aleyhisselâma inen ilahi kitap.

zıllullah

• Cenab-ı Hakk'ın namına yeryüzünde tasarrufta bulunan insan, halife. İlâhî kanunu tatbike çalışan halife ve pâdişahın nâmı.