adale

• Tıb: Bedenin hareketini icra eden ve birbirinden, ince bir perde ile ayrılan sinirli et kısımlarından her biri. Hepsine birden et (Lahm) tâbir edilir.

adalet

• Zulüm etmemek. Herkese hakkını vermek ve lâyık olduğu muâmeleyi yapmak. Mahkeme. Hak kanunlarına uygunluk. Haksızları terbiye etmek. İnsaf. Mâdelet. Dâd. Cenab-ı Hakk'ın emrini emrettiği şekilde tatbik etmek. Suçluya Allah'ın emrini icra etmek.

adetullah / âdetullâh / عَادَتُ اللّٰهْ

• Allahın icrâatı.

adl

• Hakkaniyet. Adâlet üzere oluş. Cevr ve zulüm etmeyip nefislerde ve akıllarda istikameti kaim ve mâlum olan emir ve hâleti icra etmek. Doğruluk.
• Her şeyi yerli yerince yapmak, beraber etmek.
• Meyletmek.

akd / عقد

• Düğümleme, bağlama. (Arapça)
• Nikah. (Arapça)
• Kararlaştırma. (Arapça)
• Kurma. (Arapça)
• Akdedilmek: Yapılmak, uygulanmak, icra edilmek. (Arapça)
• Akdetmek/eylemek: Yapmak, uygulamak, icra etmek, imzalamak, antlaşma yapmak, sözleşme yap (Arapça)

alem-i rububiyet / âlem-i rububiyet

• Rubûbiyet âlemi, Cenâb-ı Hakkın terbiye, idare ve hâkimiyetinin icra edildiği âlem.

aliz / âlîz

• Alihten veya Aliziden fiilinden emirdir. İsm-i fâili Alizende Türkçedeki mânası: Zayıf, cılız. (Farsça)
• Farsçada: Hayvanın ürküp sıçraması, çifte atması, huysuzluk edip sıçramasına denir. (Farsça)

atban

• Tek ayak üstüne sıçramak.
• Davarın üç ayak üstüne yürümesi.

ayin / âyin

• Merâsim. Usûl. Görenek. Dinî âdâb. Âdet, örf ve kanun.
• Ziynet, süs.İslâm'da fıkıh lisânı âyin kelimesini kabul etmemiştir. Bazı vakıflar, filân câmide herhangi bir tarikat âyini icra için te'sis yapacakları zaman vaki olan müracaatlarında fetvahâne tarafından verilen müsaadelerde âyi

berhiz

• Atılan, kalkan, sıçrayan. Zorbalık eden. (Farsça)

bevk

• Sıçrayıp binme.
• Toplanma. Bir araya gelme.
• Karışma, karmakarışık olma.
• Su kaynağını karıştırarak açma.

bezeven

• Sıçramak.

bıgye

• Azgınlık.
• Sıçramak.

cebri / cebrî

• Zorla icra olunan, rızası olmadan zorla yaptırılan.
• Cebriye fırkasından olan.

cehan

• Cihân, dünya, küre-i arz, arz. (Farsça)
• Sıçrayan, fırlayan, acele ve çabuk hareket eden. (Farsça)

cehende

• Fırlıyan, sıçrayan. (Farsça)
• Sıçramış, fırlamış. (Farsça)

cehende-gi / cehende-gî

• Fırlayış, sıçrayış. (Farsça)

cemr

• İnsanların bir araya toplanması.
• Atın sıçrayarak yürümesi.
• Ateş ve küçük taş vermek.
• Bir kimseyi def etmek, kovmak.

cest

• Sıçrayış, atlayış. (Farsça)

cestan

• Atlıyan, sıçrayan. (Farsça)

ceste

• Azar azar, bir parça. (Farsça)
• Sıçrayış, atlayış. Hatve. (Farsça)

cesten

• Atlamak, sıçramak. Kaçmak, kurtulmak. Atılmak. (Farsça)

çünbek

• Atlama, sıçrama. (Farsça)

dabr

• Cemaat.
• Yaban cevizi.
• Sıçramak.

dida'

• Devenin şiddetle yelmesi ve sıçraması.
• Ay sonu.

ebbaz

• Kaçma, ürkme.
• Sıçrayıp atlayan karınca.

efur

• Sıçrayıp seğirtme.

eliz

• Sıçrama. (Farsça)
• Çifte, tekme. (Farsça)

eşhas-ı müthişe / eşhâs-ı müthişe

• Dehşet verici icraatlar yapacak olan şahıslar.

eşvat

• (Tekili: Şavt) Sıçrayışlar, zıplamalar, koşmalar, koşuşmalar.
• Kâbe-i Muazzama'yı yedi defa tavaf etme, etrafını dolaşma.

faaliyet / faâliyet

• İcraat.

faaliyet-i rabbaniye / faaliyet-i rabbâniye

• Herşeyi terbiye ve idare edip egemenliği altında bulunduran Allah'ın faaliyet ve icraatı.

faaliyet-i rububiyet

• Allah'ın rububiyet faaliyeti ve icraatı.

fahs

• Bir şeyin içyüzünü araştırma, aslını tetkik etme.
• Ayırtmak.
• Bahsetmek.
• Seyirtmek.
• Sıçramak.

fiil-i rabbaniye / fiil-i rabbâniye

• Herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah'ın fiil ve icraatı.

firak

• Ayrılık. Ayrılmak. Hicran.

hakkaniyet

• Haktan ve doğruluktan ayrılmamak. Adalet üzere bulunmak. Adalet ve insaf ile lâzım olanı icra etmek.

halife

• Öncekinin yerine geçen.
• Fık: İlâhî, yâni şer'î hükümlerin tatbik ve icrası için Peygamber'e (A.S.M.) vekil olan zât. İmam. İmamet-i kübra. (Namazda imama uyan cemaat gibi, halifeye de şer'î emirlerde öylece itaat edilir. Halifede aranan dört şart: İlim, adalet, kifayet, a'zâ ve havâs

halife-i resulullah

• Peygamberimizin adına ve yerine icra makamında olan.

hatme-i nakşiye

• Nakşî tarikatında belli kurallar çerçevesinde topluca icra edilen bir zikir ve dua biçimi.

havl

• Güç. Kuvvet.
• Muhit, etraf.
• Yıl, sene.
• Tahavvül, inkılâb.
• Geçmek.
• Bir hâlden bir hâle dönmek.
• Rücu etmek.
• Sıçramak.
• Hile.

hey'et-i vekile

• Vekiller hey'eti, icra vekileri hey'eti. Bakanlar Kurulu. Başbakanın riyaset ettiği heyet.

hicran-ı ebedi / hicrân-ı ebedî

• Ebedî hicran, sonsuz ayrılık acısı.

hicran-ı layezali / hicrân-ı lâyezâlî

• Bitmeyen hicran, sonsuz ayrılık acısı.

hicran-meal

• Hicran bildiren, hicran anlatan.

hicran-zede

• Ayrılmış, üzüntülü, hicrâna uğramış.

hikmet-i hükumet / hikmet-i hükûmet / حِكْمَتِ حُكُومَتْ

• Hükûmetin icrâatındaki asıl maksad.

hilafet

• Bir kimseye halef olmak ve onun yerine geçmek.
• Din ve dünya işlerinde umumi reislik. İmam-ül Mü'minîn olan zât, şer'î hükümlerin icrasında Peygamberimiz Hz. Muhammed'e (A.S.M.) halef olduğu için hilafet vazifesini alana Halife denmiştir. Buna İmamet-i Kübra da denir.Hilafet, 1517 (Hi

hilafet-i arziye / hilâfet-i arziye

• Yeryüzü halifeliği; yeryüzünde Allah'ın izni dairesinde ve Onun adına icraatta bulunma şeklinde, insana verilen görev.

hilafet-i ru-yi zemin / hilâfet-i rû-yi zemin

• Yeryüzünde Allah'ın izni dairesinde ve Onun adına icraatta bulunma şeklinde insana verilen görev.

hiramis

• İnsanın üstüne sıçrayıp hamle eden arslan ve kaplan eniği.

hiz / hîz

• Atılan, kalkan, sıçrayan. (Farsça)

hizan / hîzan

• Kalkan, sıçrayan. (Farsça)
• Bitlis vilâyetine bağlı bir kaza ismi. (Farsça)

hizende / hîzende

• Sıçrayıcı, fırlayıcı. (Farsça)

hudr

• Sıçramak. Seğirtmek.

hudud-u icraat

• İcraatın sınırı, ucu.

i'da'

• Düşman etmek.
• Sıçratmak.
• Geri getirmek.
• Muavenet etmek, yardım etmek.

ibadetgah / ibadetgâh

• Kanunlarla tanınmış bir dine, bir mezhebe ait ibadetlerin icrasına tahsis olunan yerler. Mabet, ibadethane. (Farsça)

icmar

• Bir araya toplamak.
• Süratle yürümek.
• Atın sıçrayarak yürümesi.
• Bir şeyin umumi olması. Ateşe öd ağacı koymak.
• Bir şeyi buhurlamak. Tahmini hesab yapmak.
• Yeni ayın görünmesi.

icra / icrâ / اجرا

• Yürütme, yapma, yerine getirme. (Arapça)
• Yapılma, yerine getirilme, yürütülme. (Arapça)
• İcrâ edilmek: Yürütülmek, yapılmak, yerine getirilmek. (Arapça)
• İcrâ etmek: Yürütmek, yapmak, yerine getirmek. (Arapça)

icra hey'eti

• Mahkeme kararını tatbike memur olan heyet. İcra memurları heyeti.

icra-yı lu'biyyat

• Oyun icra etme, sahnede oyun oynama.

icraat

• (Tekili: İcrâ) Meydana getirilen işler. Yapılan işler.
• Ameliyat. Tatbikat.

icraat-ı aliye / icraat-ı âliye

• Yüksek icraatlar, büyük iş ve faaliyetler.

icraat-ı celiliye

• Allah (C.C.)ın celalî sıfatına yani, kibriya ve azametine delâlet eden, kudret-i hakkı ile hâsıl olan icraatı.

icraat-ı cesime-i rabbaniye / icraat-ı cesîme-i rabbâniye

• Allah'ın çok büyük ve kapsamlı işi, icraatı.

icraat-ı hakimane / icraat-ı hakîmâne

• Hikmetli bir şekilde yapılan icraatlar.

icraat-ı hükumet / icraat-ı hükûmet

• Hükûmetin icraatı.

icraat-ı ilahiye / icraat-ı ilâhiye

• Allah'ın icraatları.

icraat-ı rabbaniye / icraat-ı rabbâniye

• Herşeyi terbiye ve idare edip egemenliği altında tutan Allah'ın icrâatları, fiilleri.

iftirak

• Perişan olmak.
• Ayrılmak, dağılmak. Hicran.

ihtizaz

• Hafif titremek. Deprenmek.
• Şevk ile meyil ve hareket. Harekete geçme.
• Sallanma, sıçrayıp oynama.

iltizam

• Kendine lâzım kılma. İcrasına cehdettiği şeyi kendi üzerine vâcib kılma. Mülâzemet etme. Gerekli bulma.
• Tarafgirlik etme, birinin tarafını tutma.
• Onyedinci y.y. dan itibâren devlete gelir getiren kaynaklar, yavaş yavaş belirli bedel karşılığında şahıslara verilmeğe başlandı.

imza

• Kendi ismini veya kendine ait bir işareti, kendisinin kabullenerek yazması.
• İcra ve tamam eylemek.

irtias

• Silkinme, sıçrama, deprenme.

irtimaz

• Yerinden kaldırıp sıçratma.
• Birini koruma, himâye etme.

iskiz

• (İskize) Hayvanın sıçrayıp kıç atması. (Farsça)
• Hayvanın ürkerek attığı çifte. (Farsça)

istibdad

• Başlı başına olmak. Keyfî idare sistemi.
• Zulüm ve tahakküm. İdaresi altındakilerin istemediği şeyleri yalnız kendi keyfine göre zorla ve zulümle yaptırmaya çalışmak. Kanun ve nizamlara bağlı olmayarak, çok defa da kanun namına kanunsuzluk yaparak, keyfi hükmünü icra ettirmek. Kimseyi

istimlak

• İcraî karar alma salâhiyetini hâiz bir amme hükmî şahıs (Vilâyet, Belediye v.s.) tarafından bir malın, halkın faydası için karşılığı verilip alınarak umumun istifadesine arzedilmesi.
• Mülk satın almak.
• Mülk sahibi olmak.

kafs

• Sıçramak.
• Hafiflik.
• Sevinç, neşat.
• Hayvanın ayaklarını bağlamak.

kafz

• Sıçramak.

kahz

• (Ok atmak.
• Sıçramak.
• Yarmak.

kams

• Hareket ettirmek.
• Davar önüne sıçramak.

kavanin-i icraat / kavânîn-i icraat

• Kâinattaki, tabiattaki İlâhî icraat ve faaliyet kanunları.

kazz

• Bükülmüş ibrişim. Ham ipek.
• Sıçramak.
• Irak olmak, uzak olmak.

külliyat-ı şuun / külliyât-ı şuûn

• Allah'ın herşeyi kuşatan işleri ve icraatları.

mahkeme

• (Hüküm. den) Dâvaların görülüp hükme, karara bağlandığı yer. İcra-yı adalet için çalışan resmî daire.

medami'-i hicran

• Hicran gözyaşları. Ayrılık gözyaşları.

misket

• Alaybozan tüfeği. Patlayan bombadan etrafa sıçrayarak tahribe, yaralanmaya ve ölüme vesile olan sert parça. Eskiden kullanılmış geniş çaplı bir silâh. (Fransızca)
• Güzel kokulu meyve. (Elma, üzüm vs.) (Fransızca)

mübaşir

• Müjdeleyen.
• Mahkemede kapıcılık edip şâhid ve maznunların ismini çağırarak mahkemeye yardım eden kişi.
• Geçici bir vazife alarak merkezden bazı emirleri götüren, icrâ salâhiyeti olan.
• Müfettiş. Kontrolör.

müddei-yi umumi / müddei-yi umumî

• Milletin umum haklarını korumak üzere muhakemede hazır bulunan vazifeli, hukuk tahsilini bitirmiş hükümet memuru. Adliye bakanlığına bağlı, icra kuvvetini birlik halinde temsil eylemek üzere teşekkül eden, adlî idare makamında bulunan şahıs. Savcı.

mukabele-i bilmisil

• Karşılaştığı aynı muameleyi sahibine iade etmek, o kimseye aynı muameleyi yapmak. Mukabil hareketi karşısındakine icra etmek.

müsavere

• Kalkmak.
• Sıçramak.

mutatarribin / mutatarribîn

• (Tekili: Mutatarrib) Şevke gelip sevinenler. Coşup sıçrayanlar.

mütekalibane / mütekâlibâne

• Köpek gibi birbirinin üstüne sıçrayarak. (Farsça)

mütekalibin / mütekâlibin

• (Tekili: Mütekâlib) Köpek gibi birbirlerinin üzerlerine sıçrayanlar.

mütevasib

• Birbirinin üzerine sıçrayan.

mütevessib

• Sıçrayan, atlıyan.

muvasebe

• Birbirinin üstüne atlama, zıplama, sıçrama.

müvasebe

• Kaşkışmak, sıçramak.

nakz

• (Nakazân) (Çoğulu: Nevâkız) Sıçramak.
• Talep etmek, istemek.

name-i hicran

• Hicrân mektubu. Ayrılık, mektubu.

nebve

• Uzaklaşmak.
• Ok hedefe varamamak.
• Bir yerin havasının mizaca uygun olmaması.
• Kılıncın vurulan şeye saplanmayıp geri sıçraması.
• Pek çirkin ve kötü suretten gözün kaçması.

nefezan

• Sıçramak.

nekkad

• Bir şeyin iyisini kötüsünü seçen kimse.
• Paranın sağlamını kalpından ayıran.
• İmam, hatib ve kayyum gibi hizmet sahiblerinin, vazifelerine devam edip etmediklerini murakabe ve devam etmiyenlere tenbihat, icra ve devamsızlıkları tesbit eden vazifeli kişi.

nezevan

• Atlama, sıçrama.

nezv

• Sıçramak.

nuhas

• Bakır. Bakır para.
• Kızgın mâden.
• Kıtr. Ateş. Tunç ve demir döğülürken sıçrayan şerâre.
• Dumansız alev.
• Bir şeyin aslı.
• Tütün.

pertab

• Atılma, sıçrama. (Farsça)
• Hız almak için geriden koşarak atılma. (Farsça)
• Uzağa düşen ok veya başka bir şey. (Farsça)

pertev

• (Pertav) Ziya, ışık. (Farsça)
• Atılma, sıçrama, hız. (Farsça)

peşrev

• (Aslı: Pişrev) Önde giden. (Farsça)
• Türk müziğinde bir saz eseri. (Farsça)
• Güreşten önce pehlivanların ellerini birbirine veya dizlerine çarparak ve biraz sıçrayarak yaptıkları oyun. (Farsça)
• Bir çeşit ok. (Farsça)

rakadan

• Oynayıp sıçrama.

raks

• Sıçrayarak oynamak, dansetmek.

rasid

• Muntazır, bekleyen kimse.
• Avını bekleyen ve yaklaştığında hemen üzerine sıçrayan canavar.

redd

• Geri döndürmek, kabul etmemek, çevirmek, def etmek.
• Bir şeyin karşılığını icra etmek.
• Sözü selâset ve talâkatla eda edemeyip harfleri geri çevirerek konuşmağa sebep olan dilin tutukluğuna denir.
• Cerhetmek.
• Kötü ve fena şey.

revabıt-ı kuvvet / revâbıt-ı kuvvet

• Gücün (icranın) bağları, etkileri.

sahife-i icraat

• İcraat ve faaliyet sayfası.

sameyan

• Sıçramak.
• Kalkmak.
• Yürekli, cesaretli, kahraman, bahadır kişi.

samiin / samiîn

• (Samiûn) Dinleyiciler.
• Bir nevi icraatta alâkadar olmayıp dinleyici olanlar, devam edenler.

satv

• Yürürken sıçramak.

satvet

• Ezici kuvvet. Hışım ve şiddetle kavrayıp almak. Birisinin üzerine şiddetle sıçramak ve hamle etmek.
• Zorluluk.

şavt

• (Çoğulu: Eşvât) Atın yelmesi ve sıçraması.
• Bir tur.
• İşin bir kısmı.
• Sesin gidebileceği mesafe.

şeb-i hicran

• Ayrılıkla geçirilen gece. Hicran gecesi.

sebeb-i zuhur-u iktidar-ı müsbet

• Olumlu iş ve icraatı meydana çıkarma sebebi.

seyl-i şuunat / seyl-i şuunât

• İcraat-ı Rabbaniyenin dâima görünmesi ve hakiki müessir olan Allah'ın (C.C.) iradesiyle devamlı olan, cereyan eden her çeşit hâdiseler. Hâdiseler akıntısı, seli.

sünnetullah / sünnetullâh / سُنَّةُ اللّٰهْ

• Allahın icrâat kanunları.

şuun ve ef'al-i rabbaniye / şuûn ve ef'âl-i rabbâniye

• Herşeyin Rabbi olan Allah'ın işleri, icraat ve fiilleri.

şuunat-ı azime / şuûnat-ı azîme

• Büyük işler, fiiller, haller, icraatlar.

şuunat-ı ilahiye / şuûnât-ı ilâhiye

• Cenâb-ı Allah'ın işleri ve icraatları.

tafr

• Yukarı sıçramak. Kalkmak.

tafra

• Yukarıya sıçrama atlama.
• Yukarıdan atıp tutma.
• İlmiye sınıfında rütbe ve derece alma.

• Sıçrama, atlama, yukarıdan atıp tutma.

tahmer

• Sıçramak.
• Doldurmak.

talak

• (At) sıçramak ve kalkmak.

tamir

• Sıçrayıcı, sıçrayan.

tarik / tarîk

• Yol. Tarz, usûl.
• Vâsıta. Meslek.
• Bir maksada nâil olmak için icrâsı lâzım olan husus veya bu hususların hey'et-i mecmuası.

tasarruf

• Faaliyet, icraat, dilediği gibi kullanma.

tasarruf-u amm / tasarruf-u âmm

• Genel tasarruf; bütün kâinatta görülen faaliyet ve icraat.

tasarruf-u hikmet

• Hikmetle yapılan tasarruf, icraat.

tasarruf-u kudsi / tasarruf-u kudsî

• Kudsî tasarruf; mânevî tesir, icraat.

tasarrufat-ı celaliye / tasarrufât-ı celâliye

• Allah'ın sonsuz haşmetini yansıtan işleri, icraatları.

tasarrufat-ı hakimane / tasarrufât-ı hakîmâne

• Hikmetli bir şekilde yapılan tasarruflar, icraatlar.

tasarrufat-ı ilahiye / tasarrufât-ı ilâhiye

• Cenâb-ı Allah'ın tasarrufları, icraatları.

tasarrufat-ı kudret / tasarrufât-ı kudret

• Allah'ın kudretiyle dilediği gibi icraat ve faaliyetlerde bulunması.

tasdir

• İcra etme. Vaz' etme.
• Başlama.
• Başlangıç yazma.
• Örtme.
• Başa geçirme, başa koyma.
• Yazma.
• Çıkarma, çıkartma.

tedessür

• Elbise giyme. Elbiseye bürünme.
• Erkek hayvanın dişisine binmesi.
• Kişinin sıçrayıp atına binmesi.

tekrim

• Hürmet ve tazim göstermek ve görmek. Saygı göstermek, lütuf ve kerem icrasında bulunmak.

tenfiz

• Sıçratma. Sıçramaya zorlama.

tenkir

• Sıçratmak.
• Ok çevirmek.

tenziye

• Sıçramak.
• Üstüne binmek.

tevessüb

• (Vesb. den) Atlama, sıçrama.

tevsib

• Sıçratmak.
• Yastık dikmek.

teykan

• Çok sıçrayan kişi. Çok sıçrayan kimse.

tımırr

• Ürkek at.
• Sıçramaya ve seğirtmeye hazırlanmış at.
• Seri, çabuk.

tumur

• Aşağı sıçramak.
• Doldurmak.
• Seyahat edip gitmek.
• Defnetmek, gömmek.

ubudiyyet

• Bendelik, kulluk, kölelik. Kul olduğunu bilip Allah'a itaat etmek. Allah'a teslim olup, Kur'an ve Peygamber (A.S.M.) vasıtası ile verilen emirleri aynen icra ve tatbike çalışmak.

vekra

• Hızlı yürüyen deve.
• Ayağını yere kuvvetli basan kadın.
• Bir nevi sıçramak.

vesbe

• Bir atlama. Bir sıçrayış.

veseb

• Sıçrama, atlama.

veziden

• Yel esmek. (Farsça)
• Atılmak, sıçramak. (Farsça)

vezveze

• Sür'atle sıçramak.

visab

• Yatak, döşek.
• Atlama, sıçrama.

vüsub

• (Vesb - Vesib) Sıçrama, atlama.
• Oturma.

zakzaka

• Çocukların oynayıp sıçramaları.

zemu'

• Aceleci ve seri kimse.
• Sıçraması birbirine yakın olan tavşan.