abs

• Karıştırmak, halt.
• Güneşte keş kurutmak.

afir

• Güneşte kum üstünde kurutulan et.

afitab / âfitâb / آفتاب

• Güneş. (Farsça)
• Mc: Pek güzel. (Farsça)
• Çok güzel yüz. (Farsça)

• Güneş.

• Güneş.

• Güneş. (Farsça)

afitab-ı hak-nüma / âfitâb-ı hak-nümâ

• Hakkı ve doğruyu gösteren güneş.

afitabcemal / âfitâbcemâl / آفتاب جمال

• Güzel yüzlü, parlak yüzlü, yüzü güneş gibi parlayan, sevgili, maşuk. (Farsça - Arapça)

afitabi / afitâbî

• Güneşe âit.
• Güzelliğe dâir.

aftab / âftâb / آفتاب

• Güneş. (Farsça)
• Pek güzel şahıs. (Farsça)
• Çok parlak çehre. (Farsça)

• Güneş. (Farsça)

aftab-gerdan / aftâb-gerdan

• Güneşten korunmak üzere başa giyilen şey. (Farsça)
• Avcı kulübesi. (Farsça)

aftab-gerdiş

• Yer yüzü. (Farsça)
• Kaya keleri. (Farsça)
• Devamlı güneş gören yer. (Farsça)

aftab-gir

• Güneşlik, şemsiye. (Farsça)
• Güneş gören yer. (Farsça)

aftab-perest

• Nilüfer çiçeği. (Farsça)
• Güneşe tapan kimse. (Farsça)
• Ayçiçeği. (Farsça)

aftab-ru

• Güneş yüzlü, yüzü güneş gibi parlak (güzel). (Farsça)
• Sevimli, dilber. (Farsça)
• Güneşe karşı olan (yer). (Farsça)

aftabgir / âftâbgîr / آفتابگير

• Güneş alan, güneş gören. (Farsça)

aftabi / aftabî / âftâbî / آفتابى

• Güneşlik, şemsiye, tente. (Farsça)
• Güneşe ait, güneşle ilgili. (Farsça)

• Güneşlik. (Farsça)

ale / âle

• Güneş, yağmur gibi etkenlerden korunmak için yapılmış barınak.
• Fakirlik.

alem / âlem

• Bütün cihan. Kâinat.
• Dünya.
• Her şey.
• Cemaat.
• Halk.
• Cemiyet. Dehr.
• Hususi hal ve keyfiyet.
• Bir güneş ile ona tâbi olan ve etrafında devreden seyyarelerin teşkil ettiği dâire.

arais

• (Tekili: Arûs) Gelinler.
• Güneşler.
• Gökler.

arus

• Süslenmiş gelin, güveyi.
• Güneş. Gök.
• Kim: Kükürt.

arus-i felek

• Güneş.

asmani / asmanî

• (Çoğulu: Asmâniyân) Gökyüzüne, aya, güneşe mensub. (Farsça)
• Açık mavi. (Farsça)

asr-ı evvel

• İlk asır.
• Ist: Fey-i zevâle ilâveten, herşeyin gölgesi kendisinin bir misli daha uzadığı zamandan başlayıp, iki misli uzayıncaya kadar süren ikindi vaktidir. (Fey-i zevâl; güneş tam ortada iken, gölgenin uzunluğudur.)

asr-ı sani / asr-ı sâni

• İkinci asır.
• Ist: Fey-i zevâle ilâveten, herşeyin gölgesi kendi boyunun iki misli daha uzadığı zamandan başlayan ikindi vaktidir. (Fey-i zevâl; güneş tam ortada iken, gölgenin uzunluğudur.)

astronomi

• yun. Kozmoğrafya. Gök ilmi. Felekiyat.Astronomi ilmi dünyanın birgün hareketinin duracağını; coğrafya, karaların alçalarak dünyanın sularla kaplanacağını, iklimin değişerek canlılar için yaşanmaz hâle geleceğini; fizik, güneşin birgün söneceğini, kâinattaki enerjinin artık kullanılamaz, işe yaramaz

ayine-i asman / ayine-i âsmân

• Güneş.

ayn

• Çeşme, güneş ve göz anlamlarına gelen Arapça kelime.

ayn-ı şems

• Güneşin kendisi.

azer

• Ateş. (Farsça)
• Şemsî senenin dokuzuncu ayı. Kasım. Her şemsî ayın dokuzuncu günü. (Farsça)
• Mecusilere göre güneşe memur meleğin adı. (Farsça)
• Hz. İbrahim'in (A.S.) babasının veya amcasının ismi. (Farsça)

ba'l

• (Çoğulu: Buûl) Cahiliyet devrine mahsus bir put. Güneş Tanrısı.
• Karıkocadan herbiri.
• Yılda bir kez yağmur yağan yüksek yer.
• Hayret.
• Zaaf, zayıflık.

basite

• Yükseklik ölçen yayvan güneş saati.
• Döşeme minder.
• Düz yer.

bayram namazı

• Fıtr (Ramazan) ve Kurban bayramının birinci günü güneş doğduktan yaklaşık 45 dakika sonra erkeklerin cemâat hâlinde kılmaları vâcib olan iki rek'atlik namaz.

beçe-i tavus-u ulvi / beçe-i tavus-u ulvî

• Gökteki tavusun yavrusu.
• Kamer, ay.
• Güneş, şems.
• Ateş, nar.
• Gündüz.
• Yâkut.

burc

• Kale, yüksek bina.
• Herhangi bir şekli gösteren ve özel ad alan sâbit yıldızlar topluluğu, galaksi.
• Güneşin girip çıktığı on-iki burçtan her biri: Yengeç, kova, akrep.

• Muayyen bir şekil ve sûrete benzeyen sâbit yıldız kümesi.
• Tek hisar kule, kale çıkıntısı.
• Dünyaya göre güneşin döndüğü yerin onikide bir kadarı.

• Güneşle dünya arasındaki hayâlî dilimlerin her biri.

büteyra

• Sonunda evlâdı kalmayan.
• Vitir namazını bir rekat kılmak.
• Şems, güneş.
• Sabah.

cahim / cahîm

• Cehennem'in dördüncü tabakasına verilen ad. Güneşe ve yıldıza tapanların azab göreceği Cehennem.

cam-ı seher

• Güneş, şems.

cariye

• Geçer olan, akıcı olan. Seyreden giden.
• Güneş, şems.
• Gemi.
• Cenab-ı Hakk'ın in'âm eylediği rızık ve nimet.
• Genç ve iyi hizmet eden kadın. Muharebede İslâm düşmanlarından esir edilen kadın hizmetçi.

cedi

• Güneş medarının oniki burcundan birisi. Oğlak burcu. (Güneşin cenuba doğru inişinin en aşağı derecesini bildirir.)
• Keçinin erkek yavrusu, erkek oğlak.

celali / celalî

• Celal ismine dâir. İlâhi ve celale müteallik. Celal adlı kimselerle alâkalı olan.
• Hicri XI. Asırdan önce Anadolu'da baş gösteren eşkiyaya verilen ad.
• Sultan Celaleddin Melikşah tarafından hazırlanan ve Hicri 471 tarihinde başlayan bir güneş takvimi.

çetr-i nur

• Güneş, şems.

cevza

• Astr: İkizler burcu. Gökyüzünün kuzey yarım küresinde yer alan iki tane parlak yıldızlı bir burcdur. Güneş, mayıs ayında bu burca girer.

cezr

• Kök, asıl, temel. Bünyâd.
• Kesmek.
• Mat: Kendi misline darbolunmakla (çarpılmakla) bir sayı meydana getiren rakam (Kare kök). Üç, dokuzun cezri'dir. Dokuz, üçün meczuru'dur.
• Derya, deniz.
• Arı kovanından bal almak.
• Ay ve güneşin câzibesi te'siri ile deniz

cihan-suz / cihan-sûz

• Cihanı yakan, güneş. (Farsça)
• Mc: Çok zulmeden. (Farsça)

cirm-i şems

• Güneşin temel yapısı.

da'sa

• Güneşten çok ısınan yumuşak, çukur yer.

dahve

• İlk kuşluk vakti. Güneşin ufukta ilk yükselip yayılmaya başladığı an.

dahve-i sugra

• Güneşin bulutsuz havada bakamayacak kadar parladığı vakit. İşrâk vakti.

daire-i hindiyye / dâire-i hindiyye

• Namaz vakitlerinin tesbitinde kullanılan ve güneş gören düz bir yere çizilen dâire veya bu şekle uygun olarak yapılan âlet.

darice

• Ay ve güneş ağılı. (Farsçada "hâle" denir.)

demg

• Başı, dimağa erişinceye kadar yarmak. Dimağa vurmak.
• Güneşin sıcaklığı dimağa tesir etmek.

derecat-ı şemsiye / derecât-ı şemsiye

• Eski Kozmoğrafyaya göre; güneşi döndüğü farzedilen dâirenin on iki burca tekabül eden kısımları.

• Güneşe ait dereceler.

deveran-ı şems

• Güneşin dönmesi.

devr-i senevi / devr-i senevî

• Dünyanın güneş etrafındaki yıllık hareketi.

dıhh

• Güneş, şems.

duha

• Kuşluk vakti.
• Güneş.
• Vuzuh ve beyan.
• Kur'ân-ı Kerim'in 93. Suresinin adı. Vedduhâ da denir.

düluk

• Batma, güneş batması.

düluk-uş şems

• Güneşin batışı.

ebu leheb

• (Ebi Leheb) Asıl adı: Abduluzza'dır. Güneş gibi, âlemleri aydınlatan Resul-i Ekrem Aleyhissalatü Vesselâm'ın nurundan gözünü kapadı ve küfre hizmete çalıştı, iman etmedi. Peygamberimizin amcası idi. Karısı ve oğulları sırf düşmanlık için çalıştılar. Adı "Alev babası" mânasında olan "Ebu Leheb" kaldı

ekliptik

• Güneşin dünya etrafında yapmış olduğu zahirî hareketinde çiziyor gibi göründüğü yol.

eyyam-ı şemsiye

• Güneş günleri.

ezani saat / ezanî saat

• Ezanın kendine göre ayarlandığı saat. Her hangi bir yerde güneşin tam gurub ettiği andan, sonraki gün aynı vakte kadar, 24 saat olmak üzere ayarlanmış saat.

ezheran

• (Ezhereyn) Ay ile güneş.

fecr

• Tan yerinin ağarması. Şafak. Sabah vakti, güneş doğmadan evvel şarkta hâsıl olan kızıllık.
• Bir şeyi genişçe ikiye ayırmak.
• Günah işlemek. Fücur ve fısk işlemek. Yalan söylemek.
• Tekzib eylemek.
• İsyan ve muhalefet eylemek.
• Haktan sapmak. Meyletmek.
• <

• Sabaha karşı, güneş doğmadan önce, ufkun gün doğusu tarafında görünen aydınlık, tan yerinin ağarması.

• Fecir; sabaha karşı güneş doğmadan önce, ufkun aydınlığı, tan yerinin ağarması.

fey-i zeval / fey-i zevâl

• Güneşin garba doğru dönmesinin başlaması, Güneş tam ortada gibiyken yerde dikili olan şeylerin gölgeleri batıdan doğuya dönüp kısalmakta son bulduğu zamandır. Bundan sonra öğle namazı vakti başlar.

• Güneş, gün ortasında (Nısf-ün-nehârda), tam tepeye gelince görülen en kısa gölge uzunluğu.

gadiyye

• (Çoğulu: Gadiyyât) Tan ağarmasıyla güneş doğması arası, sabahın erken saatleri.

galil

• (Çoğulu: Gılâl) Güneşin harareti.
• Susuzluk harareti.
• Kin, hased.
• Devenin yulafına karıştırıp yedirdikleri hurma çekirdeği.

garb

• (Çoğulu: Gurub) Güneşin battığı taraf. Batı.
• Sığır derisinden yapılan büyük kova.
• Sakaların su koydukları büyük tulum.
• Atıldıktan sonra bulunmayan ok.
• Yürügen at.
• Nasır acısı (gözde olur).
• Göz yaşı.
• Göz yaşının geldiği damar.
• Ke

gaylule / gaylûle

• Sabah, tan yerinin ağarmaya başlamasından, tâ güneşin bir mızrak boyu (yaklaşık 45 dk.) yükselmesine kadar geçen zaman dilimi.

gazale

• Dişi geyik.
• Güneşin yükselmesi.

gudve

• (Çoğulu: Gudevât) Sabah namazı vakti ile güneşin doğuşu arası.

güneş-misal / güneş-misâl

• Güneş gibi, güneşe benzer.

güneş-misali / güneş-misâli

• Güneş gibi.

gurub-i şems

• Güneşin batışı.

gurub-u şems

• Güneşin batması.

hadıyd

• (Hazîz) Oturaklı, mütemekkin, yer.
• Dağ eteği. Zir. Alçak yer.
• Koz: Ayın veya başka bir seyyarenin mahreki üzerinde dünyaya en yakın bir mesafede bulunan nokta. Dünya ile diğer seyyarelerin güneşin merkezinden en uzak oldukları bir nokta.

hale

• Ay ve güneşin etrafında bazen görünen parlak dâire.

hamel

• Kuzu.
• Ast: Burçlardan birinin adıdır. Bu burcu teşkil eden yıldızlar kuzuya benzediği için arapça kuzu demek olan hamel denilmiştir. Güneş bu burca 21 Mart'ta girer ve gece ile gündüz bir olur.

hançe-i zer / hânçe-i zer

• Küçük altın tepsi.
• Mc: Güneş.

hande-i aftab / hande-i âftâb

• Güneşin gülmesi. Güneşin doğması.

hareket-i şems

• Güneşin hareketi.

harur

• Sıcaklık. Güneşin kızgınlığı.
• Gece esen sıcak rüzgâr.

haylulet-i arz / haylûlet-i arz

• Ay tutulması. Dünyanın güneşle ay arasına girerek güneş ışığına perde olması.

• Ay tutulması, Dünyanın Güneşle ayın arasına girmesi.

hayt-ul esved

• Güneş battıktan sonra ufakta görülen siyahlık.

helyostat

• Yansıyan güneş ışınlarını, belli bir doğrultuya yöneltmeğe ve bu doğrultuda tutmaya yarayan bir ayna ile bir ayar sisteminden meydana gelen tertibat.

helyoterapi

• Güneşle tedavi. (Fransızca)

hem-matla'

• Güneş ve ay gibi gök cisimlerinin ufakta doğdukları yerin veya zamanların aynı oluşu. Aynı meridyen üzerinde olup ay ve güneşi aynı saatlerde gören ülkeler.

hezartabe

• Güneş, şems. (Farsça)

hicri kameri sene / hicrî kamerî sene

• Resûlullah efendimizin hicret ettiği senenin 1 Muharrem gününü (Mîlâdî 16 Temmuz 622 Cumâ gününü) başlangıç olarak alan ve ayın dünyâ etrâfında on iki defâ dönmesini (354-367 güneş günü) bir yıl kabûl eden takvim senesi. Muharremin birinci günü, hicrî kamerî yılbaşıdır.

hicri şemsi sene / hicrî şemsî sene

• Resûlullah efendimizin hicret ederek Medîne'ye girdiği Eylül ayının 20'nci Pazartesi günü başlayan ve dünyânın güneş etrâfında bir defâ dönmesini (365,242 güneş gününü) esas alan takvim senesi.

hicri şemsi takvim / hicrî şemsî takvim

• Resûlullah efendimizin Medîne'ye hicreti esnâsında Kubâ köyüne ayak bastığı Rebî'ul-evvel ayının sekizinci Pazartesi gününe rastlayan mîlâdî Eylül ayının yirminci gününü başlangıç ve güneş yılını esas alan takvim.

hidayet güneşi

• Bütün hak ve hakikatleri güneş gibi ortaya çıkaran, insanlara iman yolunu gösteren Kur'ân.

hırba

• Bukalemun adı verilen keler cinsi.
• Güneşin bulutlara aksetmesinden hasıl olan renkler.

hışt-ı ham

• Ham kerpiç. Tam pişmemiş kerpiç. Güneşte kurutulan kerpiç.

hor

• Kıymetsiz, ehemmiyetsiz. Adi. (Farsça)
• Güneş, ışık, aydınlık. (Farsça)
• Yiyen, yiyici anlamında olup, birleşik kelimeler yapılır. Meselâ: Miras-hor : Miras yiyen. (Farsça)

horasan

• İran'ın doğusunda bir memleket adı. (Farsça)
• Erzurum vilâyetine bağlı bir kasaba adı. (Farsça)
• Tuğla tozu ile kireçten yapılan bir nevi sağlam harç ismi. (Farsça)
• Kelime mânası: Doğan güneş. (Farsça)

hur

• Güneş, şems. (Farsça)

• Güneş. (Farsça)
• Yiyecek şey. (Farsça)

• Güneş, şems. (Farsça)

hur-u cennet / hûr-u cennet

• Cennet güneşi; cennet hûrileri.

hürmüz

• (Hürmüzd) Eski İran takviminde, güneş yılının ilk günü.
• Zerdüştlerin bâtıl bir inanışları olan hayır tanrısı.
• Jüpiter (Müşteri) yıldızı.

hurşid / hurşîd / hûrşîd

• Güneş. Afitab. Hur. Mihr. şems. (Farsça)

• Güneş.

hut

• Balık. Büyük balık.
• Şubat ayı içinde güneşin girdiği ve semanın cenub yarısındaki burcun ismi.

hutut-u şemsiye

• Işıklı güneş yolu.

ictima-i neyyireyn

• Güneş ile Ay'ın bir istiva üzerine gelmeleri.

iftar / iftâr

• Oruçlunun, akşam namazı vakti girdikten, yâni güneşin battığı iyice anlaşıldıktan sonra, yiyerek veya içerek orucunu açması.
• Oruç tutmama, yime.

igtirab

• (Gurbet. den) Gurbete gitme.
• (Güneş, Ay vb. seyyareler) batma.
• Göz önünden kaybolma.

ihtilaf-ı metali'

• Güneş, ay gibi gök cisimlerinin ufukta doğdukları yerin farklı oluşu.

ihtirak

• Yanmak, tutuşmak, yanıp kül olmak.
• Koz: Bir gezegenin güneşe yaklaşması.

iltiyah

• Vücudun güneşten yanması.
• Susama.
• Şimşek çakma.
• Yıldızın parıltısı.

incizab-ı muhabbet-i şems-i ezel

• Ezel Güneşi olan Cenâb-ı Allah'ın sevgisinin çekiciliği, cazibesi.

inkisaf

• (Küsuf. tan) Parlaklığı sönme. Güneş tutulması.

irtifa almak

• Öğle vakti, güneşin yüksekliğini ölçerek zamanı belirlemek.
• Yükselmek.

iş'a'

• Güneş, ışığını dağıtma. Şuâlanma.

ışa' / ışâ'

• Yatsı zamanı. Akşam ile yatsı namazı arasındaki vakit.
• Güneş batmasından ertesi günü fecre kadar olan zaman.

işa-i evvel / işâ-i evvel

• Yatsının ilk vakti. Batıdaki mer'î (görünen) ufuk hattı üzerinde, kırmızılığın kaybolması ile başlayan vakit. Güneşin üst kenarının ufk-ı mer'î altında, on yedi derece yüksekliğe indiği vakit.

işa-i sani / işâ-i sânî

• Batıdaki mer'î ufuk hattı üzerinde beyazlığın kaybolması ile başlayan vakit; güneşin üst kenarının ufk-ı mer'î altında on dokuz derece yüksekliğe indiği ve şafağın kaybolduğu tam karanlık vakit.

ısfirar-ı şems

• Güneşin sararmış gibi görünüşü.

isfirar-ı şems vakti / isfirâr-ı şems vakti

• Güneşin sararması vakti. Tozsuz, dumansız, berrak bir havada güneş ışığının geldiği yerlerin veya kendisinin bakacak kadar sararmaya başlamasından (güneşin alt kenarının görünen ufuktan bir mızrak boyu yükseklikte olduğu vakitten) güneş batıncaya kadar geçen zaman. İslâm astronomi âlimleri, bir mızr

islamiyet

• İslâmlık.
• İslâm oluş. Teslimiyet, inkıyad, bağlılık, hakka tarafgirlik ve iltizamdır. (İslâmiyet güneş gibidir, üflemekle sönmez; gündüz gibidir, göz yummakla gece olmaz. Gözünü kapayan yalnız kendine gece yapar. Münazarat)

işrak / işrâk

• Güneş doğmak. Işıklandırmak. Parlatmak.
• Güneşlik yere dahil olmak.
• Mc: Kalbe mânaların doğması.

• "Şark"tan:
• Güneşin doğması ve etrafı ışıklandırması.
• Parlama, ışıklandırma.

işrak namazı / işrâk namazı

• İşrâk vaktinde, güneş bir mızrak boyu yükseldikten sonra kılınan namaz.

işrak vakti / işrâk vakti

• Güneşin ufuk hattından beş derece (bir mızrak boyu) yükselmesinden, yâni güneşin çıplak gözle bakılamıyacak kadar parlamasından îtibâren başlayan zaman, bayram namazı vakti.

iştibak

• (Şebeke. den) Örülmek. Örgülenmek.
• Karşılıklı birbirine geçmek.
• Perişanlık.
• Zâhir olmak.
• Koz: Güneş battıktan sonra gökte kum taneleri gibi görünen karışık yıldızlar.

iştibak-ün-nücum / iştibâk-ün-nücûm

• Güneş battıktan sonra, yıldızların çoğunun görünmesi, yâni güneşin arka kenârının, şer'î ufuk altına on derece irtifâ'a (yüksekliğe) inmesi.

istişraf

• Ellerini güneş ışığına siper etme.

istiva / istivâ

• Düzelme, güneşin tepeye gelmesi.

kerahet vakitleri / kerâhet vakitleri

• Namaz kılmak tahrîmen mekruh yâni haram olan vakitler. Güneş doğarken, batarken, gündüz ortasında iken.

kerahet vakti

• Güneşin doğuş, batış ve zeval vakti.

kesf

• (Güneş veya Ay) ışığını kesme.
• Görünmez olma.
• Kesmek.
• Yaramaz olmak.

kıble saati

• Herhangi bir yerde, güneşin kıble hizâsında bulunduğu andaki vakit. Güneşin hangi saatte kıble hizâsında bulunduğu hesâb edilir ve takvimlere yazılır. Bu saatler hergün değişmektedir.

kıyas-ı hafi-yi hadsiye / kıyas-ı hafî-yi hadsiye

• Zihnin birşey hakkında, sezgi ve âni kavramayla yaptığı gizli kıyas. Meselâ "Eğer Ayın ışığı Güneşten gelmeseydi, durumu değiştikçe ışık yapısı değişmezdi" şeklinde zihne doğan gizli bir kıyasla aklın "O halde Ay ışığını Güneşten alır" şeklinde hükmetmesi.

kıyas-ı istisnai / kıyas-ı istisnaî

• Bir hükmün neticesinin aynı veya nakzı, mukaddemelerinden birinde bilfiil zikredilirse, ona kıyâs-ı istisnâi denilir. Başka bir tâbirle: Neticesi veya zıddı bizzat kendisinde zikredilen kıyas. "Eğer bu cisim ise, mutlaka bir yer tutar" gibi. Veya "Güneş doğmuş ise, gündüz olmuştur" gibi.

kubbe-i zerrin

• Güneş, şems.

kurs-u şems

• Güneş yuvarlağı.

kuşluk vakti

• Orucun başlaması (imsak) ile güneşin batması arasındaki zamânın ilk dörtte biri geçince başlayan ve güneşin zeval (tepe) noktasına ulaşmasından, bir müddet öncesine kadar devâm eden vakit, duhâ vakti.

• Güneşin doğup bir miktar yükselmesinden başlayıp Günişin gökyüzünün tam ortasına gelmesinden biraz öncesine kadar olan vakit.

kuşluk zamanı

• Güneşin doğuşundan yaklaşık iki saat sonrasından başlayıp öğle vaktine kadar devam eden zaman dilimi.

küsuf / küsûf / كثوف / كُسُوفْ

• Güneş tutulması. Ay'ın, dünya ile güneş arasına gelerek dünya üzerinde gölge yapması.
• Mc: Birisinin felâketli hâlinde çok teessür göstermesi hâli.

• Güneş tutulması.

• Güneş tutulması.

• Kararma, tutulma (güneş tutulması).

• Kararma, güneş tutulması.

• Güneş tutulması. (Arapça)
• Tutulma. (Arapça)

• Güneş tutulması.

küsuf namazı / küsûf namazı

• Güneş tutulduğunda en az iki rek'at olarak cemâatle kılınan namaz.

küsuf ve husuf namazı

• Güneş ve ay tutulmasında kılınan namaz.

küsuf-u cüz'i / küsuf-u cüz'î

• Güneşin bir kısmının tutulması.

küsuf-u külli / küsuf-u küllî

• Güneşin tamamının tutulması.

küsufat / küsûfât

• Güneş tutulmaları.

• Kararmalar, güneş tutulmaları.

lazım / lâzım

• Birbirinden ayrılması mümkün olmayan iki şeyden birinci derecede geleni; meselâ Güneş lâzımdır, gündüz melzumdur. Kur'ân lâzımdır, onun açıklaması olan tefsir melzumdur.

lem'a

• (Çoğulu: Lemâat) Parlamak. Şimşek gibi çakmak. Güneş ve yıldız gibi parlamak.
• El ile veya elbise gibi bir şeyle işaret etmek.

lemeat-ı şems

• Güneşin parıltıları.

liv

• Güneş, şems. (Farsça)

ma'kes

• Akis yeri. Akseden yer. (Ayna güneşin ma'kesi olduğu gibi.)

magrib

• (Mağrib) Batı taraf. Garb. Güneşin battığı cihet. Akşam vakti. Afrikanın şimâl tarafı. Türkiye'ye nisbetle garbda bulunan Fas, Tunus, Cezayir ve İspanya tarafı.

mağrib-i ihtifa / mağrib-i ihtifâ

• Kaybolup gizlenme yeri olan batı (tarih, güneşin gizleip kaybolduğu yer olan, batıya benzetilmiş).

maknee

• Güneş görmeyen yer.

manzumat-ı şümusiye / manzumât-ı şümusiye

• Güneşlerin sistemleri.

manzume-i şemsiye

• Güneş sistemi.

• Güneş sistemi, güneş ve etrafında dönen seyyâreler topluluğu.

manzumeişemsiye / manzûmeişemsiye

• Güneş sistemi.

matla / matlâ

• Güneşin doğduğu yer.

matla'

• Doğacak yer, güneş vasair yıldızların doğması, kaside veya gazelin ilk beyti.

• Güneş veya yıldızların doğdukları yer, ufuktan çıktıkları yer.
• Yıldız veya güneşin zuhur etmesi.
• Edb: Kaside ve gazelin kafiyeli olan ilk beyti.

matla-ı şems-i füyuzat

• Feyizler, bereketler güneşinin doğuş yeri.

matla-i şems-i füyuzat / matla-i şems-i füyûzât

• Feyizler güneşinin doğuş yeri.

medar

• Sebeb, vesile.
• Bir şeyin etrafında döneceği nokta. Bir şeyin devredeceği, üzerinde hareket edeceği yer.
• Gezegenlerin gezerken hareket noktalarının çizdiği dâire. (Dünya, güneş etrafında seyrederken medar-ı senevîsi bir dâireyi andırır.)

• Bir şeyin döneceği yer, etrafında hareket edilen nokta.
• Yörünge, gezegenin güneş etrafında dönerken çizdiği daire.

medar-ı arz / medâr-ı arz

• Dünyanın yörüngesi, dünyanın güneş etrafında dolaşırken çizdiği daire.

medar-ı şems ve kamer

• Güneşin ve ayın yörüngesi.

medar-ı senevi / medar-ı senevî / medâr-ı senevî

• Dünya, güneş etrafında seyrederken çizdiği farazi dâire.

• Dünyanın güneş etrafında dönerken bir sene içinde çizdiği yörünge.

mehat

• (Çoğulu: Mehâ-Mehevât) Billur taşı.
• Güneş.
• Dağ sığırı.
• Tazelik.
• Güzellik.

mehr

• Aşk, şefkat, muhabbet.
• Güneş.
• Huk: Mihr. Evlenme muamelesinde erkek tarafından kadına verilen nikâh bedeli.

merih

• Koz: Güneş etrafında seyreden seyyarelerden dünyadan sonra güneşe en yakın olanı. (Aslı: Merrih veya Mirrih okunur.)
• Mars.

merkez-i alem / merkez-i âlem

• Güneş, şems.

mesa

• Akşam. Akşam vakti. Akşam olmak.
• Gamlı olmak.
• Öğleden güneş batıncaya kadarki vakit.

meşarık

• Güneşin doğduğu taraflar. Şark tarafları.

meşreka

• Güneşte oturacak yer.

meşrık

• Doğu, güneşin doğduğu taraf.

• Güneş doğacak cihet. Gündoğusu. Doğu. Şark ciheti.
• Şems-âbâd, güneşi bol yer. Kış vakti ısınmak için güneşe karşı oturacak yer.
• Tövbe kapısının adı.

metali / metâlî

• Doğacak yerler.
• Güneş ay ve yıldızların doğdukları yerler.

• Güneş ve ayın doğduğu yerler ve zamanlar.

metali'

• Matla'lar. Tulu' edecek yerler veya zamanlar. Güneş veya benzerinin doğduğu yerler.
• Ast: Herhangi bir yıldızın i'tidal-i rebii (Arz'ın güneş etrafındaki gezmesinde, 20 Mart'ta bulunduğu) noktasından geçmek üzere başlangıç kabul edilen daire ile bu yıldızın semavî istiva dairesi üzeri

mevalid-i selase / mevâlid-i selâse

• Üç çocuk; dört unsurun (su, hava, toprak, güneş) birleşiminden meydana gelen madenler, bitkiler ve hayvanlar.

mihr / مهر

• Sevgi. (Farsça)
• Güneş. (Farsça)

mihrab-ı cemşid

• Güneş, Şems.

mihrimah

• Güneş ile ayın beraber olması anlamına gelen isimdir.

mihrnaz

• Naz güneşi. Çok nazlı. (Farsça)

mihver

• Dünyanın kuzey ve güneş kutbu arasından geçtiği farz olunan hat, dönen bir şeyin ortasından geçen mil. Düzgün geometrik şekilleri iki eşit kısma ayıran doğru çizgi. Çark ve tekerlek gibi dönen şeylerin ortasından geçen mil. Merkez.
• Mat: Üzerinde bir müsbet ciheti var farzedilen sonsu

miladi yıl / mîlâdî yıl

• Hazret-i Îsâ'nın doğduğu iddiâ edilen yılı başlangıç kabûl eden ve 365,242 günlük güneş yılını esas alan takvim senesi.

min-eş şems

• Güneşten.

mısbah

• Kandil. Çıra. Meş'ale. Lâmba. (Aya, güneşe, yıldızlara ve mecâzen de Resul-i Ekrem'e (A.S.M.) bu isim verilmiştir.)Sabah ve sabahat maddesinden ism-i âlettir ki; sabah gibi lâtif ve kuvvetli aydınlık veren lâmba demektir.

mışrak

• Güneşi bol olan yer.

mişrak

• Her zaman güneşli olan yer.

mucib-i bizzat

• İster istemez kendisi işi yapmaya mecbur olan. Serbest ve istediği gibi hareket edemeyen. (Meselâ: Güneş ışığının, güneşin kendi zâtının zaruri neticesi olması gibi.)

mühre-i zer

• Güneş, şems.

mukaddeme-i istisnaiye

• Man: İçinde istisnâ edatı olan evvelki kaziye. "Eğer güneş doğarsa gündüz olacak. Güneş doğmuştur." kaziyelerinde: "Eğer güneş doğarsa" kaziyesi Mukaddeme-i istisnâiyedir.

mürg-i ruz

• Güneş.

mürg-i zer

• Güneş.

musahhir-üş şemsi ve-l kamer

• Güneş'i ve Ay'ı teshir eden, istediği şekilde idare eden Cenab-ı Hak (C.C.)

müsahhirü'ş-şemsi ve'l-kamer

• Ayı ve Güneşi itaat ettiren, boyun eğdiren, Allah.

müşemmes

• (şems. den) Güneşlemiş, güneş görmüş. Çok güneşli.

müteşemmis

• (Şems. den) Güneşlenen, güneşe çıkan.

nakş-bendi / nakş-bendî

• Kalbde zikir yoluyla, tefekkür ile İlâhî sevgiyi, uyanıklığı nakşa çalışan mânâsiyle, Şeyh Bahâüddin Nakş-bendî nâmındaki azîm bir velinin kurduğu ve en ziyade hafî zikre dayanan tarikata mensub olan. (Silsile-i Nakşî'nin kahramanı ve bir güneşi olan İmam-ı Rabbanî (R.A.) Mektubat'ında demiş ki: "Ha (Farsça)

nehar

• (Çoğulu: Enhür) Fecrin doğuşundan güneşin batışına kadar olan aydınlık.
• Toy kuşunun yavrusu.
• Altın.

nehar-ı örfi / nehar-ı örfî

• Güneşin tuluundan gurubuna - doğuşundan batışına - kadar olan zaman.

nehar-ı şer'i / nehar-ı şer'î

• Fecr-i sadıktan güneşin batışına kadar olan müddet.

nevruz

• Yeni gün. İlkbahar. Baharın ilk günü sayılan ve güneşin Hamel (Kuzu) burcuna girdiği 22 Marta rastlayan gün. Bu tarihte gece ve gündüz müsâvi olur. İranlıların yılbaşısıdır. (Farsça)

neyyir

• (Nur. dan) Nurlu, parlak, ışıklı cisim.
• Yıldız. Cisim halindeki nur.
• Güneş, şems.

neyyir-i a'zam

• Güneş, şems.

neyyireyn

• Cisimlenmiş iki nur, yâni: Güneş ile Ay.

nokta-i zerrin

• Güneş. Altun nokta.

nur / nûr

• Aydınlık, ışık, feyz, bereket ihsân.
• Kur'ân-ı kerîm.
• Îmân.
• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından. Tam ve kusursuz olarak zâhir olup her şeyi ortaya çıkarıcı, yaratıcı veya göktekileri ve yerdekileri nûru ile hidâyet edici, doğru yolu gösterici, gökleri; güneş, ay ve yıld

oruç

• İslâm'ın beş şartından biri. Fecrin (tan yerinin) ağarmasından yâni imsaktan güneş batıncaya kadar yimeği, içmeği ve cimâ'ı terk etmek.

pertev-i mihr

• Güneş ışığı. Güneşin parlaklığı.

pertev-suz

• Yakan ışık. Güneşe karşı tutulduğu zaman, ışıkları bir noktaya toplayan ve bu suretle ışığın değdiği yeri yakan mercek.

perviz-i felek

• Güneş, şems.

ramaz

• Güneşin sıcaklığı şiddetle ve yakarak gelmek, şiddetli olmak, yakmak.
• Kesinleştirmek.

remaz

• Güneşin harâretinin çoğalması.

remza'

• Güneşin tesiriyle kızmış taş.

rumi / rûmî

• Eskiden Osmanlılarda kullanılan güneş esasına dayalı takvim.

ruznameli kandil / rûznâmeli kandil

• Güneş.

şafak / شفق

• Tan zamanı. Güneş doğmağa yakın zaman veya güneş battıktan sonraki alaca karanlık. Gündüz.
• Nahiye. Cânib.
• Nasihat eden kimsenin "Nasihatım te'sir etsin, sözüm tutulsun" diye ıslah için gayret göstermesi.
• Merhamet.
• Harf.

• Güneş doğmadan az önce beliren aydınlık.

• Güneşin doğacağı sıradaki aydınlık. (Arapça)

şafak vakti

• Güneş doğmadan az önce beliren aydınlık.

sagy

• (Sagv) Meyletmek, yönelmek.
• Güneşin batmaya meyletmesi.

saham

• (Bir kimse) güneşte yanma.

sahur / sahûr

• Güneşin batmasından imsak vaktine kadar olan zamânın son altıda biri, seher vakti; oruç tutmak için yemeğe kalkılan vakit.

sak'a

• Güneş.
• Başın ortası.
• Beyaz renkli tavşancıl kuşu.

şakız

• Gözü değen kişi.
• Gözüne uyku gelmeyen.
• Daima güneş tarafına yönelen bir nevi büyük kertenkele.

sakre

• Güneşin çok olan tesiri.
• Çakır kuşunun dişisi.

şarik

• (Çoğulu: Şevârık) Güneş.
• Parlak cisim.

şark

• Doğu. Güneşin doğduğu taraf.
• Güneş ve güneşin aydınlığı.
• Yarmak.
• Parıldamak.
• Avrupa kültürünün dışında kalan müslüman ülkeleri.

sathiyet-i arz ve deveran-ı şems

• Yeryüzünün düz oluşu ve güneşin dünya etrafında dönmesi.

savm

• Oruç. İkinci fecirden başlıyarak güneşin batmasına kadar yemekten, içmekten ve cinsi mukarenetten nefsi men'etmek suretiyle yapılan ibâdet.

seher vakti

• Duâların kabûl olduğunun bildirildiği, gecenin (güneşin batmasından imsâk vaktine kadar olan zamânın) son altıda biri.

şems / شمس / شَمْسْ

• Güneş, âfitab.

• Güneş.

• Güneş.

• Güneş.

• Güneş. (Arapça)

• Güneş.

şems-abad

• Güneşi bol yer. Günlük güneşlik yer. (Farsça)

şems-i cemal / şems-i cemâl

• Güzelliğin güneşi.

şems-i ehadiyet

• Herbir varlıkta birlik cilveleri görünen Güneş, Allah.

şems-i envar / şems-i envâr

• Etrafa nur saçarak aydınlatan güneş.

şems-i ezel ve ebed / شَمْسِ اَزَل وَ اَبَدْ

• Başlangıcı ve sonu olmayan güneş (Allah).

şems-i ezel ve ebed sultanı

• Ezel ve ebedin sultanı olan Güneş; bu tabir ezelden ebede kadar bütün varlık âlemini aydınlatan Allah için bir benzetme olarak kullanılır.

şems-i ezeli / şems-i ezelî / شَمْسِ اَزَل۪ي

• Ezelî Güneş; bütün varlıkları yokluk karanlığından varlık aydınlığına çıkaran ve onlara hayat veren Allah.

• Ezelî güneş (Allah).

şems-i ezeliye / شَمْسِ اَزَلِيَه

• Ezelî Güneş; bu tabir ezelden beri bütün varlıkları aydınlatıp hayat veren Allah için bir benzetme olarak kullanılır.

• Ezelî güneş (Allah).

şems-i hakikat / şems-i hakîkat / شَمْسِ حَق۪يقَتْ

• Hakikat güneşi.

• Hakîkat güneşi.

şems-i hakikat ve marifet / şems-i hakikat ve mârifet

• Hakikat ve mârifet güneşi, Allah'ı ve iman hakikatlerini bilme aydınlığı.

şems-i hidayet / şems-i hidâyet / شَمْسِ هدِاَيَتْ

• Hidayet güneşi. Hz. Muhammed'in (A.S.M.) bir ismi.

• Hidâyet güneşi olan Peygamberimiz (a.s.m.).

• Hak yolu gösteren güneş.

şems-i islamiyet / şems-i islâmiyet

• Bir güneş gibi her yeri aydınlatan İslâmiyet.

şems-i kemalat / şems-i kemâlât / شَمْسِ كَمَالَاتْ

• Kemâlât güneşi, her türlü mükemmelliğin kaynağı.

• Mükemmellikler güneşi.

şems-i kur'an / şems-i kur'ân

• Kur'ân güneşi.

şems-i mu'cizbeyan

• Mu'cizeli açıklamalarıyla varlık âlemini aydınlatan güneş, Kur'ân-ı Kerim.

şems-i münir / şems-i münîr

• Nurlu, parlak güneş.

şems-i nübüvvet / شَمْسِ نُبُوَّتْ

• Peygamberlik güneşi.

• Peygamberlik güneşi.

şems-i risalet

• Peygamberlik güneşi.

şems-i saadet

• Mutluluk güneşi.

şems-i şeriat

• Şeriat güneşi; İslâm güneşi.

şems-i sermed / شَمْسِ سَرْمَدْ

• Daimi güneş.

şems-i sermedi / şems-i sermedî / شَمْسِ سَرْمَد۪ي

• Devamlı Güneş, bu tabir devamlı olarak herşeyi nurlandıran ve aydınlatan Allah için bir benzetme olarak kullanılır.

• Dâimî güneş (Allah).

şems-i şevket-i islamiye / şems-i şevket-i islâmiye

• Güçlü ve haşmetli olan İslâm güneşi.

şems-i şumus

• Güneşlerin güneşi.

şems-i taban / şems-i tâbân

• Tavan güneşi, gök güneşi.

şems-i taban-ı zülcemal / şems-i tâbân-ı zülcemâl

• Sonsuz güzel ve parlak olan yüce (ezelî) güneş.

şems-i vahid

• Bir ve tek olan güneş.

şems-misal

• Güneş gibi.

şems-pare

• Güneş parçası. (Farsça)
• Mc: Çok parlak. (Farsça)

şems-üş şümus

• Güneşlerin güneşi. En büyük güneş. Çok seyyarelerin, etrafında döndüğü en büyük bir yıldız.

şemseddin

• (Şems-üd din) Dinin güneşi.
• Erkek adıdır.

şemsi / şemsî / شمسى

• Güneşe ait. Güneşle alâkalı.

• Güneşle ilgili. (Arapça)
• Güneş takvimi. (Arapça)

şemsi sene / şemsî sene

• Güneş senesi. Yer küresinin güneş etrâfında bir devir yaptığı (bir kere döndüğü) sene. 365.242 vasatî güneş günü.

şemsiye / شمسيه

• Güneşlik. (Arapça)
• Şemsiye. (Arapça)

şemsü'ş-şumus

• Güneşler güneşi.

şemsü'ş-şümus

• Güneşlerin güneşi; Vega yıldızı.

şemsüşşümus / şemsüşşümûs

• Güneşler güneşi.

• Güneşlerin güneşi.

seyehan

• Gezi, seyahat.
• Gölgenin güneşle birlikte dönmesi.

seyyar

• Bir yerde durmayıp yer değiştiren.
• Gökte veyâ güneş etrâfında dolaşan yıldız. Gezegen.
• Kervan, kafile.
• Otomobil.

seyyare

• Güneş etrafında dolaşan gezegen.

şid

• Nur, ziya, aydınlık. (Farsça)
• Güneş. (Farsça)

sirac

• Işık. Lâmba. Fener. Mum. Kandil.
• Şevk veren şey.
• Güneş ve ay mânâsına veya Resul-i Ekrem'e (A.S.M.) "Nur saçan" meâlinde verilen bir isimdir.

sitte-i sevr

• Güneş'in Sevr burcunda bulunduğu Nisan ayında fırtınalariyle meşhur olan altı gün.

sıyam / sıyâm

• Oruç tutmak. Fecrin ağarmasından (imsaktan) güneş batıncaya kadar, yemeyi, içmeyi ve cimâ'ı terk etmek.

şü'bub

• Birden yağan sağanaklı yağmur.
• Hiddetli ve şiddetli olan.
• Şiddetli güneş harareti.

şua

• Güneşten veya bir ışık kaynağından uzanan ışık telleri, ışın.

şumus

• Güneşler.

şümus / şümûs

• Güneşler.

• (Tekili: şems) şemsler, güneşler.

• Güneşler.

• Güneşler.

şümus-u kur'an / şümus-u kur'ân

• Kur'ân-ı Kerimin içinde bulunan ve her birisi güneş gibi iman hakikatlerini açıkça gösteren temel özellikleri.

şümus-u kur'aniye / şümûs-u kur'âniye

• Kur'ân'ın güneşleri.

suret-i şemsiye

• Güneşin görünümü.

şürr

• Ayıp.
• Yayıp döşemek.
• Kurutmak için güneşe sermek.

ta'fir

• Tozlu ve topraklı yapmak.
• Ağartmak, beyazlatmak.
• Kirletmek. Mülevves etmek.
• Oğlan kaçsın diye kadının, emziğine toprak sürmesi.
• Güneşte et kurutmak. (O kurumuş ete "afir" derler.)

taban

• Işıklı. Parlak. (Farsça)
• Parlayan güneş. (Farsça)

tabe-i zer

• Altun tava.
• Mc: Güneş.

tafe

• Yağmur.
• Karanlık.
• Güneşin, batmaya yaklaşması.

takvim

• Düzeltme. Doğrultma. Kıvamına koyma. Eğriyi doğru tutma.
• Ta'dil etme.
• Bir şeye kıymet tâyin eylemek.
• Her gün güneşin doğuşu, batışı, ay ahkâmı ve süresi kaydedilmiş olan defter.
• Günlük olaylardan bahseden gazete.

tatfil

• Uyuntuluk etmek.
• Güneşin batı tarafa doğru hareket etmesi.

telvih

• Açıklamak.
• Zâhir ve aşikâre kılmak.
• Susuzluktan insanın çehresi bozulmak.
• Bir şeyi ateşle kızdırmak. Güneş veya ateşin sıcaklığı bir nesnenin rengini değiştirmek.
• Posa hâline getirmek.
• Kocamak. Saç ağarması.
• Almak.
• İşaret etmek.

temkin zamanı / temkîn zamânı

• Güneşin doğuş, batış vakti ve namaz vakti hesapları yapılırken, vakitlere eklenen veya çıkarılan zaman miktârı. Bu vakitler hesâb edilirken deniz ve ova gibi düz yerlerde güneş merkezinin hakîkî ufkun altına inmesi esas alınır. Hâlbuki o yerin en yük sek tepesinde bulunan bir kimsenin gördüğü ufukta

teşemmüs

• (Şems. den) Güneşleme, güneşe çıkma.
• Güneş çarpması.

teşerruk

• Güneşte oturmak.

teshir-i şems ve kamer ve nücum

• Güneşi, ayı ve yıldızları emrine boyun eğdirme.

teşmis

• (Şems. den) Güneşe tutma, güneşe serme.
• Güneşe tutup hasta etme.

teşrik

• Güneşlendirme. Güneşte kurutma.
• Eti parçalayıp güneşte kurutma.
• Doğu tarafına gitme.

teşrir

• Güneşte bez serip kurutmak.

tıfl

• Küçük çocuk.
• Her şeyin cüz ve parçası.
• Batmaya yakın güneş.
• Kıvılcım.

• Küçük çocuk. Her şeyin cüz ve parçası. Batmaya yakın güneş..

tıla'

• Üzerinde güneş doğan yer.

• Tâze üzüm şırasının, ateşte veya güneşte ısıtılarak üçte birinden fazlasının uçmasıyla elde edilen içki.

timsal-i şems

• Güneşin yansıyan görüntüsü.

tinnineyn / tinnîneyn

• İki yılan. Mc: İki yılana benzetilen güneş ve ayın medârının farazî kavisleri.

tufave

• Güneş dairesi.
• Ay ağılı, hâle.
• Kabile.

tuful

• Güneşin batmağa yaklaşması.
• (Tekili: Tıfl) Çocuklar.

tugave

• Güneş dairesi.
• Araptan bir kabile.

uful

• Sönüp gözden kaybolmak (güneşin sönüp kaybolması gibi).

utarid

• Merkür, güneşe en yakın olan gezegen.

üvera'

• Ateş ve güneş harareti.
• Susuzluk harareti.

vakt-ı ısfırar

• Gün batımına doğru güneşin sararma vakti.

vakt-i kerahet

• Kerahet vakti; güneşin doğduğu, battığı ve tepede olduğu anlar.

vakt-i zeval

• Güneşin tam ortada, bize göre doğu ve batı ortasında bulunduğu ve gölgenin gündüzde en kısa olduğu zaman. Zeval vakti.

vasati saat / vasatî saat

• Hakiki güneşe tâbi olmak üzere, muntazam hareket ettiği tasavvur olunan mevhum bir güneşin, o yerin nısfun nehârından (meridyeninden) arka arkaya iki defa geçişi arasındaki zamanın yirmi dörtte biri.

vücub

• Vâcib ve lâzım olmak.
• Sâbit olmak.
• Sukut ve vuku.
• Sübut ve temekkün cihetiyle lâzım olmak. Bırakılması mümkün olmamak.
• Güneşin batması.
• Muztarib olmak.

vücud-u zılli / vücud-u zıllî

• Gölge varlık (aynadaki güneş gibi).

yakut-u zerd

• Sarı yakut.
• Güneş.

yed-i beyda / yed-i beydâ

• Parlak el. Mûsâ aleyhisselâmın mûcize olarak gösterdiği ve koynundan çıkardığında gözleri kamaştıran ve güneş ziyâsı saçan eli.

yekçeşm

• Tek gözlü.
• Âhir zamanda gelecek olan Deccal'ın bir ismi. "Sadece dünya hayatını şiddetle isteyip âhireti unutan ve inkâr eden" meâlinde mecazen söylenilmiştir.
• Güneş.

yuh

• (Yuhâ) Güneşin isimlerindendir.
• Türkçede, birisine karşı hakaret için söylenen kelimedir. Kalabalıkla haykırılan hakaret kelimesidir. Buna "yuha çekmek" denir.

zav'-uş şems

• Güneş ışığı.

zer-tar

• Altın tel, sırma. (Farsça)
• Güneş ışını. (Farsça)

zerre

• (Çoğulu: Zerrat) Pek ufak parça.
• Atom.
• Çok küçük karınca.
• Güneş ışığında görünen ufacık tozlar.
• Küçük boylu adam.

zeval

• Zâil olma, sona erme.
• Gitmek. Yerinden ayrılıp gitmek.
• Güneşin tam ortada gibi, baş ucunda bulunduğu zaman.
• Güneşin nısf-ı nehar dairesinden batmaya doğru dönmesi. Seyrinin sonuna yaklaşması.

• Zail olma, sona erme.
• Aşağılama, inme.
• Güneşin başucunda, tam tepeden bulunma zamanı zeval vakti, öğle vakti.

zeval vakti / zevâl vakti

• Güneşin tam tepeden ayrıldığı an.

zıll-i zalil / zıll-i zalîl

• Gölgenin gölgesi, zayıf gölge (güneşin aynadaki görüntüsüne "güneşin gölgesi" denir).