acmi / acmî

• İnce fikirli. Akıllı, anlayışlı.

ahdeb

• Hiç kimsenin fikir ve düşüncesini beğenmeyen, ahmak.
• Uzun boylu.

ahdes

• Fikirli kişi.

aleyhdar

• Muhalif olan. Aynı fikirde olmayan. Zıt olan.

ara / ârâ

• Fikirler. Reyler.

• Fikirler, reyler.

arabiyyat

• (Tekili: Arabiyyet) Arapçaya dâir ilimler, kitab veya fikirler. Arap edebiyatı.

arabiyyet

• Arapça ile ilgili olan (İlim, fikir veya kitap). Arap edebiyatı.

avra

• Şaşı. Kör kadın. Tek gözlü.
• Mc: Kör fikir.
• Çirkin ve kabih söz.
• Sâdece dünyayı düşünüp âhireti unutan.

avrupalılaşmak

• Avrupalıların fikirlerini ve yaşayış tarzını benimsemek. Türkiye'de batılılaşma olarak kullanılmaktadır. Avrupa zamanımızda ilim ve teknikte ilerlemiş olmakla beraber inanışları, ahlâkları, felsefeleri ve yaşayış tarzı ile geri bir düşünüşü temsil eder. Avrupaya, batıya özenmek, eşkiyanın gasbettiği

azad

• Serbest. Hür. Kimseye bağlı olmayan. Kölelikten kurtulmuş olan. (Farsça)
• Dünya alâkasından kesilmiş. (Farsça)
• Serbest fikirli. (Farsça)

basar

• (Çoğulu: Ebsâr) Görme duygusu.
• Kalble hissetme. Kalb gözü.
• Gözün görmesi.
• İdrak. Fikir.
• İlm-i Kelâm'da: Kendi şânına lâyık bir vecih ile Cenab-ı Hakk'ın "görme sıfatı"dır. Kâinatta hiçbir şey O'nun görmesinden hâriçte kalamaz.

bed-endiş

• Kötü fikir sahibi, fena düşünen. (Farsça)

beda'

• Fikir, rey.
• Çöle çıkmak.

bedraka-i efkar / bedraka-i efkâr

• Fikirlerin mürşid ve kılavuzu.

besatet-i efkar / besâtet-i efkâr

• Fikir ve düşüncelerin basitliği.

beyan-ı efkar / beyan-ı efkâr

• Fikirleri beyan etme, fikirleri söyleme.

bezla'

• Kavi, sağlam, muhkem.
• İyi fikir.

bi'l-icma / bi'l-icmâ

• İttifakla, fikir birliğiyle.

bikr-i fikir

• İlk olarak söylenen fikir. (Farsça)

bikr-i fikr

• Hiç söylenmemiş, yeni fikir.

bil'icma / bil'icmâ

• İttifakla, fikir birliğiyle.

bil'icma' / bil'icmâ' / بِالْاِجْمَاعْ

• Fikir birliğiyle.

bintü'l-fikri

• "Kıza benzeyen düşünce" mânâsında, Üstadın bazı mahrem fikirleri herkese okutmanın doğru olmadığını belirten bir benzetme.

bukalemun

• Bulunduğu yerin rengine giren, fare büyüklüğünde, böcek yiyen bir hayvan. (Farsça)
• Mc: Sık sık fikir ve kanaat veya meslek değiştiren. (Farsça)

büzürgmeniş

• Yüksek fikirli, fikirleri değerli olan. (Farsça)

çağdışı

• Askerliğe alınma çağı dışında.
• Çağın fikirlerine felsefesine uymayan. Bu mânada bazı kimselerin kelimeyi hakaret olarak kullanmaları dar görüşlülüğün ve cehaletin neticesidir. Çünkü çağın insanlık için zararlı öyle fikirleri ve felsefeleri vardır ki, gelecek devirler bunu anladıkları

çağrışım

• Psk: Bir idrakla kazanılan bir fikrin başka bir idrak (algı) ile kazanılan fikir arasında bağıntı kurulması, birinin diğerini hatıra getirmesidir. Bu bağıntı zaman ve mekânda yakınlık, benzerlik ve zıdlık sebebiyle kurulur. Sevap deyince günahın; abdest deyince namazın; Cennet deyince Cehennem'in de

cem'iyyet-i hatır

• Zihin ve fikrin dağınık olmayıp toplu bulunması. Hasr-ı fikir etmek.

cereyan / cereyân / جَرَيَانْ

• Akma, akış, gidiş. Hareket. Akıntı. Gezme. Mürûr. Vuku, vâki olma.
• Mc: Aynı fikir ve gaye etrafında toplananların meydana getirdikleri faaliyet ve hareket. Bu hareket; dinî, fikrî veya siyasî hareketler gibi birbirlerinden farklı sahalarda olabilir.

• (Fikir) akımı.

cereyan-ı azim / cereyan-ı azîm

• Büyük fikir ve düşünce akımı.

cereyan-ı efkar / cereyan-ı efkâr

• Fikirler, düşünceler akımı.

cevelan-ı zihn / cevelân-ı zihn

• Düşünce turu, fikir faaliyeti.

cezl

• Kalın odun. Tomruk.
• Sağlam. Metin.
• Güzel ve muhkem fikir.
• Rekik olmayıp doğru ve dürüst olan söz veya kelime.
• Kâmil, dirayet sahibi, akıllı ve olgun adam.

cihad-ı manevi / cihad-ı manevî

• İlim, fikir, istiğfar gibi manevi unsurlarla din düşmanlarına karşı koymak.

cihad-ı maneviye / cihâd-ı mâneviye

• İlim, fikir, dua gibi mânevî unsurlarla din düşmanlarına karşı mücadele.

da'va / da'vâ

• Takib edilen fikir, iddia.
• Bir kimsenin hakkını aramak üzere mahkemeye müracaat etmesi.
• Hakkı olanın iddia etmesi. Kendini haklı görüp veya zannedip üstün fikirlilik iddia etmek.
• Mes'ele.
• İnat. Ayak diremek.
• Cenab-ı Hak'tan hayır ve rahmet dilemek.

dakika

• (Çoğulu: Dakaik) Zaman mikyası olarak bir saatin bölündüğü altmış parçadan beheri. Altmış saniyelik zaman.
• İnce fikir, mülâhaza, nükte.
• Daire dereceleriyle başka ölçülerde her derecenin bölündüğü parçalar ki bunlar da saniyelere ayrılırlar.

dalalet-i fikr / dalâlet-i fikr

• Fikir sapkınlığı.

deha

• Çok akıllılık. Zekiliğin ve anlayışlılığın son derecesi. İleri görüşlülük, geniş ve çok güzel fikir sâhibi olmak.

dehy

• Kişinin fikir ve ferâsetinin isabetli ve doğru olması.

ders-i ibret

• İbret dersi. Göz ve fikir açacak hâdise.

dogma

• Tartışılmayan kesin fikir.

doğma

• yun. Fikir, rey.
• Fls: Kat'i olarak ileri sürülen fikir.

dogmatizm

• Bazı fikirleri her zaman doğru ve değişmez kabul eden felsefe.

doktrin

• yun. Hatt-ı hareket. Hareket tarzı. Düstur, tarik. Re'y.
• Fls: Bir sistem meydana getiren fikir ve kanaatlerin hepsi. Bir felsefe veya edebiyat okulunun fikirlerinin tümü.

• Bir sistem meydana getiren fikirlerin hepsi, öğreti.

ebkar-ı efkar / ebkâr-ı efkâr

• Evvelce söylenmemiş olan fikirler.

efin

• Çürük ceviz.
• Zayıf fikirli ahmak kimse.

efkar / efkâr / افكار / اَفْكَارْ

• (Tekili: Fikir) Fikirler. Düşünceler.

• Fikirler, düşünceler.

• Fikirler.

• Fikirler.

• Fikirler, düşünceler. (Arapça)

• Fikirler.

efkar-ı aliye / efkâr-ı âliye

• Yüksek düşünceler, fikirler.

efkar-ı amme / efkâr-ı âmme / اَفْكَارِ عَامَّه

• Halkın düşüncesi ve fikirleri.

• Umuma âit fikirler.

efkar-ı amme-i millet / efkâr-ı âmme-i millet

• Kamuoyu, milletin fikir ve düşünceleri.

efkar-ı batıl / efkâr-ı bâtıl

• Bâtıl, asılsız fikirler.

efkar-ı faside / efkâr-ı fâside

• Bozulmuş fikirler.

efkar-ı hazıra / efkâr-ı hâzıra

• Şu anda mevcut olan düşünceler, fikirler.

efkar-ı mücerrede / efkâr-ı mücerrede

• Mücerret fikirler; maddî âlemlerden uzak ve soyutlanmış düşünceler.

efkar-ı münafıkane / efkâr-ı münafıkane

• İki yüzlü, içten pazarlıklı fikirler, düşünceler.

efkar-ı nuriye / efkâr-ı nuriye

• Nurlu, aydın fikirler, düşünceler.

efkar-ı saibe / efkâr-ı sâibe

• Maksada uygun fikirler, doğru sözler.

efkar-ı sefile / efkâr-ı sefile

• Sefil düşünceler, fikirler.

efkar-ı ulema / efkâr-ı ulema

• Âlimlerin fikirleri, düşünceleri.

efkar-ı umumi / efkâr-ı umumî

• Kamuoyu; genelin fikir ve düşünceleri.

efkar-ı umumiye / efkâr-ı umumiye

• Kamuoyu, genelin fikir ve düşünceleri.

efkarca / efkârca

• Fikirler bakımından.

efkarıamme / efkârıâmme

• Umumun fikirleri, halkın düşünceleri.

ehl-i fikir

• Fikir ehli, düşünürler.

ehl-i fikir ve nazar

• Fikir ve dikkat sahipleri.

ehl-i ihtisas

• İhtisas sahibi olan kimseler. Bu kişiler yalnız kendi meslekleriyle uğraşırlar, çeşitli meslek ve meselelerle fikirlerini dağıtmazlar.

ekol

• Bir fikir üzerine kurulu okul, meslek.

• (Ecole) Fikir üzerinde işleyen bir nevi mekteb. (Fransızca)
• Bir üstadın talebeleri. Bir üstadın mesleği, tarzı. (Fransızca)

erşah

• Cin fikirli adam.

ezahir-i efkar / ezahir-i efkâr

• Fikir çiçekleri.

ezhan-ı nas

• İnsanların zihinleri, fikirleri, anlayışları.

felsefe ve hikmet-i insaniye

• İnsanların geliştirdikleri fikir, felsefe ve ilim.

felsefe-i beşeriye

• İnsanların geliştirdikleri fikir, felsefe.

fenn-i münazara

• İleri sürülen delilleri ve fikirleri tetkik ederek fikirlerin münasebet ve adem-i münasebetini göstererek cevap vermek san'atı.

fevza-yı ara / fevzâ-yı ârâ

• Fikirlerin karmakarışık olması. Fikre ait anarşi. Fikrî anarşi.

fikir / فكر

• Fikir, düşünce. (Arapça)

fikr / فكر

• Fikir, düşünce.
• İdrak,
• Zihin, akıl.
• Hatır.

• (Fikir) Akıl.
• Re'y, istek, düşünce.

• Fikir, düşünce.

• Düşünce, fikir. (Arapça)

fikr-i ali / fikr-i âlî

• Yüksek fikir.

fikr-i amiyane / fikr-i âmiyane

• Bayağı fikir, alelâde düşünce.

fikr-i batıl / fikr-i bâtıl

• Yanlış fikir, sapık düşünce.

fikr-i fasid / fikr-i fâsid

• Bozuk fikir, fâsid fikir.

fikr-i münevver

• Aydın fikir, düşünce.

fikr-i muzmer

• Gizli kalmış ve dışarı vurulmamış fikir.

fikren

• Fikirce.

• Zihnen, fikir ile, düşünerek.

fikret

• Fikir, düşünce.

• Düşünme, tefekkür, teemmül, fikir, Düşünülen şey.

fikret-i beyza / fikret-i beyzâ

• Münevver fikir. Parlak fikir.

• Parlak fikir.

fikri / fikrî

• Fikirle ilgili.

• (Fikriye) Fikir cinsinden, fikirle alâkalı. Fikre âit ve müteallik.

fikriyyat

• Fikir ve düşünce ile olan işler.

fitne

• İnsanın akıl ve kalbini doğrudan doğruya, hak ve hakikatten saptıracak şey.
• Muhârebe.
• Azdırma.
• Karışıklık. Ara bozmak. Dedikodu.
• Küfr. Fikir ihtilâfı.
• Şikak. Kavga.
• Delilik.
• Mihnet ve beliye.
• Mal ve evlâd.
• Potada altın v

gabane

• Kişinin fikir ve tedbirinin zayıf ve eksik olması.

galeyan-ı efkar / galeyan-ı efkâr

• Fikirlerin galeyanı. Fikirlerin coşması.

gargara

• Suyu, içilen ilâcı veya başka bir sıvıyı, boğazda oynatıp çalkalama.
• Tavuk ve güvercinin ötmesi.
• Can boğaza gelip tereddüt etmek.
• Çömleğin kaynayıp fıkırdaması.
• Çoban koyuna haykırıp çağırması.

gıll u gış

• Aklın muhtelif fikirler üzerinde kararsızlığı.
• Gönül darlığı.
• Kin ve hile. Hıyanet ve adavet.

habel

• Ana rahmindeki çocuk, cenin.
• Gebelik, gebe olma zamanı.
• Fls: Musallat fikir.

halita-i dimaği / halita-i dimağî

• Akıldaki muhtelif mes'ele ve fikirler. Dimağdaki karışık, muhtelif bilgiler. (Farsça)

harekat-ı fikriye / harekât-ı fikriye

• Fikir hareketleri, düşünce alanındaki hareketler.

hareket-i fikriye

• Fikir hareketi, fikir akımı.

hasr-ı fikir

• Fikir ve düşünceyi sadece birşeye yöneltme.

hatarat

• Tehlikeler. Akla gelen fikirler.

hatır

• Zihin. Fikir. Gönül. Kalb. Hal. Tedbir. Vesvese.

havatır

• Hâtıralar. Fikirler. Düşünceler.

hayal

• (Çoğulu: Hayâlât) Zihnen tasarlanan şey. Hakikatı bilinmeyip akılla tasarlanan veya gölgeli görünen şey.
• Asıl olmayan ve akıldan geçen fikir.

hayyale

• Fikir sahipleri.

hem-dest-i vifak

• Bir fikir ve mes'elede anlaşarak elele vermek, hep birden aynı sözü söylemek.

hem-dil

• Fikirleri, düşünceleri aynı olanların her biri. Bir maksad ve istekte bulunanları beheri. (Farsça)

hem-fikr

• Aynı düşüncede ve aynı fikirde olan. Kafadar. (Farsça)

hemfikir

• Aynı fikir.

hemfikr / همفكر

• Aynı düşüncede, hemfikir. (Farsça - Arapça)
• Hemfikr olmak: Aynı fikri paylaşmak. (Farsça - Arapça)

hilafgir

• (Çoğulu: Hilâfgirân) Zıt düşüncede olan, karşı fikirde bulunan, aleyhinde olan. (Farsça)

hinoğlu

• Zamanın adamı, açıkgöz, hilekâr kimse. İblis, şeytan, zamane, cin fikirli.

hirba

• Bukalemun denen bir hayvan.
• Mc: Devamlı fikir değiştiren kimse.

hıred

• Akıl, fikir, zihin. İnsandaki düşünce ve anlayış kuvvesi. (Farsça)

hükm

• (Hüküm) Karar. Emir. Kuvvet. Hâkimlik. Amirlik.
• İrade. Kumanda. Nüfuz.
• Kadılık etmek.
• Tesir. Cari olmak.
• Makam.
• Bir dâvanın veya bir meselenin tedkik edilmesinden sonra varılan karar.
• Man: Fikirler ve tasavvurlar arasındaki râbıtayı tasdik veya

hümanizm

• Lât. Edb: İslâmiyete mugayir ve aykırı eski Yunan ve Lâtin edebiyatı ve felsefesi taraftarlığı hareketi.
• Fls: İnsan menfaatını hayatta değer ölçüsü kabul eden ve dine tâbi olmayan, insana aşırı hâkimiyet tanımak isteyen ve maddeperest, dinsiz, imansız bir cereyan, bir fikir ve bâtıl

hürriyet-i efkar / hürriyet-i efkâr

• Fikirlerin hürriyeti, özgür düşünce.

hürriyet-i fikir

• Fikir serbestliği, düşünce özgürlüğü.

hürriyet-i fikr

• Fikir hürriyeti, özgürlüğü.

hürriyet-i vicdan

• Amme hukuku ile ferdî hukuka tecavüz etmemek şartıyla herhangi bir kimsenin her hangi bir fikir veya dini kabul etmekte veya kabul etmemekte serbest olması. Ancak, İslâmiyeti kabul etmiş olan bir kimse, İslâmın esaslarını kısmen de olsa, inkâr ve reddetmekte serbest değildir; İslâm hukukunda mürted

huş

• Akıl, fikir, zekâ, iyi ile kötüyü ayırma hissi. (Farsça)
• Ruh, can. (Farsça)
• Ölüm, (Farsça)
• Zehir. (Farsça)

hüsn-ü zann

• (Hüsn-i Zan) Bir kimsenin veya bir hâdisenin iyiliği hakkındaki vicdâni ve iyi kanaat. İyi fikirde bulunup, iyi olacağını düşünmek.

i'tiraz

• (İtiraz) Kabul etmediğini bildirmek. Bir fikir veya işin olmasını kabul etmemek.
• Men' eylemek. Men' olmak.

icma / icmâ / اجماع

• Fikir birliği.

• Fikir birliği.

icma' / icmâ' / اِجْمَاعْ

• Toplanma. Dağınık şeyleri toplamak.
• Hazırlamak.
• Azm ve kasdeylemek.
• Topluluk. Fikir birliği. Bir mes'eleden âlimlerin ittihad etmesi.
• Fık: Sahabe-i Güzin Hazretlerinin (R.A.) ittifakları üzere akaid hükmüne geçmiş umur-u diniyenin tamamı.

• Toplama, fikir birliği yapma.

icma-ı azim / icmâ-ı azîm

• Büyük fikir birliği.

icmakarane / icmâkârâne

• Fikir birliği ederek, topluca.

iddia

• Bir şeyin müsbet veya menfiliğini ısrarla söylemek. İleri sürülen fikir. Dâva etmek. Israr etmek. İnat etmek. Haklı veya haksız bir dâvaya kalkışmak.

ideoloji

• İnsanların düşünce ve hareketlerine muayyen bir istikamet vererek, siyasî veya ictimaî bir doktrin meydana getirmek isteyen fikir sistemi. (Fransızca)

• Toplumu etkileyen fikir ve düşünce sistemi.

• Fikir sistemi.

idlaliyyat / idlâliyyât

• İnsanı doğru yoldan saptıracak fikirler, azdıracak mevzular. Kur'ânla muaraza eden safsata ve bâtıl felsefi nazariyeler.

idrak-i maali / idrâk-i maâlî

• Yüksek ve derin fikirleri kavrama.

ihata-i fikriye

• Fikir ve düşüncenin genişliği, kapsayıcılığı, kuşatıcılığı.

ihtilaf / ihtilâf / اِخْتِلَافْ

• Fikir ayrılığı.

ihtilaf-ı efkar / ihtilâf-ı efkâr

• Fikirlerin ayrı oluşu.

ihtilaf-ı re'y

• Fikir ihtilafı, fikirlerin başka başka olması.

ihtilaf-ı re'y-i ümmet

• Ümmetin re'y ayrılığı. Halkın fikirlerinin başka başka olması.

iknaiyyat-ı hitabiyye

• Kelâm ilmine ait bir ıstılahtır. Zannî olan aklî delil demektir. Bürhanın aşağı mertebesidir. Aklı, muhalif fikirlerle karışmamış ve bürhanı anlayamayacak kimseler için kullanılır. İsbattan çok ikna vasfı taşır.

ilahi / ilahî

• Cenâb-ı Hak ile alâkalı, Allah'a dâir. Cenab-ı Hakk'a aid ve müteallik.
• Ey Allahım, ey İlâhım! (meâlinde duâ içinde söylenir).
• Edb: Tasavvufî şairler tarafından dinî ve İlâhî fikirleri havi olmak üzere yazılmış olan ve makamla okunan şiirler.

ilahiyat

• Hikmet ilminin dinden ve sadece Cenab-ı Hak'tan bahseden kısmı. Filozoflarca fikir olarak ileri sürülen dine dâir nazariyeler, düşünceler.

iltizam-ı taraf-ı muhalif

• Muhalif tarafı destekleme, karşı tarafın fikirlerine sarılma.

ilzam

• Muaraza veya muhakemede delil göstererek muhalifini susturmak, iskât etmek. Söz ve fikirde galibiyet. İltizam ettirmek. İsnad ve isbat etmek.

imtizac-ı efkar / imtizâc-ı efkâr

• Fikirlerin, düşüncelerin uyuşması, birleşmesi.

inbisat-ı efkar / inbisat-ı efkâr

• Fikirlerin yayılması, intişar etmesi.

inşikak-ı kulub / inşikak-ı kulûb

• Kalplerin bölünmesi, fikir ayrılığı.

intikad

• İyi bilineni kötülemek.
• Seçip ayırdetmek.
• Kalp parayı gerçeğinden ayırmak.
• Tenkid.
• Fenni veya edebi eserlerin tarafsız bir nazarla incelenmesi sonunda fikir ileri sürülmesi.

isabet-i re'y

• Fikir doğruluğu. İsabetli ve yerinde bir düşünce.

işraki / işrakî

• Bâtıl İşrakiye felsefesine mensub. İşrakiyyunun dalâletten ve şirkten ibaret bâtıl ve hurafe fikirleri.

ısrar

• Bir fikir veya meşru dâvadan dönmemek. Direnmek, sebat etmek. Hayırlı bir hâl üzere sadakatla kalmayı istemek.

isti'nas-ı efkar / isti'nâs-ı efkâr

• Düşünce ve fikirlerin alışması, yabancı gelmemesi.

istişare / istişâre

• Meşveret etmek. Fikir danışmak. Müşâverede bulunmak.

• Danışma, fikir sorma; meşveret etme, bir heyetin fikrine müracaat etme.

• Danışma, mühim bir iş için güvenilir birisiyle fikir alış-verişinde bulunma.

istişare etme

• Fikir sorma, danışma.

ittifak-ı sükut / ittifak-ı sükût

• Sükût ederek fikir birliğinde bulunma.

ittifakla

• Birleşerek, fikir birliği ederek.

ittihad

• Birleşmek. Birlik üzere âmil olmak. Birlik. Aynı fikirde olmak.

ittihad-ı ara / ittihad-ı ârâ

• Rey ve fikir birliği.

kanaat

• Görüş, fikir.
• Kısmetine razı olma.

kanaat-ı imaniye

• İmanî düşünce, fikir, imanın vermiş olduğu kanaat.

kanaat-ı vicdaniye

• Vicdanî kanaat, vicdana ait fikir.

kanaatçe

• Kanaat olarak, fikirce.

kariha / karîha

• Fikir kabiliyeti. Zihin kudreti. Düşünme istidadı.
• Akıldan hâsıl olan fikirler. Her şeyin evveli.
• Kuyudan çıkarılan ilk su.

• Fikir kuvveti, düşünce kabiliyeti, zekâ.

kavl-i racih / kavl-i râcih

• Daha makbul ve daha önde olan söz, kanaat, fikir.

kaziye

• Hüküm, fikir.

• Man: Hüküm. Bir hükmü ifâde eden kelâm.
• Karar. Fikir. İfâde.
• Hak veya bâtıl mâna ifade eden söz.
• Hükmeylemek.
• Hükümet.

kitab-ı fikir

• Fikir kitabı.

kültür

• Her türlü fikir, san'at ve âdet varlıklarının hepsi. (Fransızca)
• Bir kimsenin umumi bilgi seviyesi. (Fransızca)
• Terbiye. (Fransızca)
• Ziraat. (Fransızca)
• Tıb: Tecrübe veya ilâç yapmak için mikrop besleme ve çoğaltma. (Fransızca)

küşayiş-i fikr / küşâyiş-i fikr

• Fikir ve düşüncenin berraklaşması.

kuvve

• Kuvvet. Güç.
• Salâhiyyet. İktidar.
• Fikir. Niyet.
• Hasse. His. Duygu. Meleke.
• Kabiliyyet. (Za'fiyyetin zıddı)

• Kuvvet, güç.
• Fikir, niyet.
• Yeti.
• Nitelik.
• Duyu.

la ve neam / lâ ve neam

• Hayır ve evet. (Daha çok, hiçbir fikir beyan edilmediği zamanlar kullanılır.)

laik

• Dine istinad etmeyen. Ruhanî olmayan kimse. Dini olmayan şey. Dinî olmayan fikir, dinî olmayan müessese, sistem veya prensip. Devleti dinî esas ve hükümler ile idare etmeyen sistem. Temel esasların ve kanunların menşeini ve teşri'de (kanun yapmakta) hareket noktasını ve değer ölçüsünü dine isnad etm (Fransızca)

lemeat-ı meşveret / lemeât-ı meşveret

• Fikir alışverişi yapmanın parıltıları.

ma'lat

• (Çoğulu: Maâli) Derin ve yüksek fikir.
• Ululuk, şeref, itibar.

maali / maalî

• şerefler. Yükseklikler.
• Yüksek fikirler.
• şerefli vazifeler.

maaliyat / maâliyât

• İnsan aklının yetişemediği veya zor yetiştiği yüksek fikir ve derin bilgiler.

• İnsan aklının yetişemediği veya zor yetiştiği yüksek fikirler ve derin bilgiler.

mahsulat-ı fikriye / mahsulât-ı fikriye

• Fikir ve düşüncelerle ortaya konulanlar; düşünce ürünleri.

mahtur

• (Hatar. dan) Hatara, tehlikeye yakın.
• Düşünme. Fikir ve endişe.

makes-i efkar / mâkes-i efkâr

• Fikir ve düşüncelerin yansıdığı yer.

mantıki / mantıkî

• Mantıka dâir. Aklî ve müsbet olan düşünce, fikir. Mantık kaidelerine uygun.

mecelle

• Mecmua. Fikir topluluğu. Risale. Kitab. Hikmetli sahife.
• Fıkıh kitabının muâmelât kısmının toplu bir parcası.
• İslâm Hukukuna dâir bir mecmua.

mecruh

• Yaralı. Yaralanmış.
• Huk: İnandırıcı sözlerle çürütülmüş fikir, davâ.

mefkure

• (Fikir. den) Gâye. Gâye olan şey. Tasavvur hâlindeki gâye. İdeâl.

mehin / mehîn

• Hor ve hakir. Zayıf. Zebun.
• Az şey.
• Rey', fikir ve tedbirde temyizi zayıf, ahmak.

mertebe-i fikriye

• Fikir ve düşünce derecesi.

meşşaiyyun

• Meşşâiler. Derslerini gezerek veren, peygamberlere uymayarak yalnız akıl ve fikir ile hakikatı bulmaya çalışan ehl-i dalâlet. Dinsizlik yolunu açanlar, sadece akla itimad eden ve vahye tâbi olmayan imânsızlar.

meşveret / مَشْوَرَتْ

• Danışma. Konuşup anlaşma. Fikir edinmek için konuşup görüşme. Görüşme meclisi.

• Aklı, fikri kuvvetli, ileriyi gören kimse ile bir konu üzerinde fikir alış-verişinde bulunma; danışma.

• Danışma, fikir alışverişi yapma.

• Fikir danışma, istişâre.

meşveret etmek

• Danışıp görüşmek, fikir alış venişinde bulunmak.

metod

• Bir neticeye ulaşmak için takib edilen fikir yolu. Usul. Kaide. Yol. Sistem. (Fransızca)

mevzua

• Kabul edilmiş esas. İlk önce ele alınan fikir. Müsellem ve âşikâr olan kaziyye, hüküm.

misyonerlik

• Propaganda yaparak belirli bir fikir ve inancı yayma işi. Dar anlamda, henüz hıristiyanlığı kabûl etmemiş ülkelerde veya hıristiyan ülkelerde çeşitli isimler altında hıristiyanlığı yayma ve hıristiyanlık propagandası yapma faâliyeti. Bu çalışmaları yürüten râhib, papaz ve din adamlarına misyoner, bu

muaraza-i bil-huruf

• Söz, yazı veya fikir ile birisine karşı gelmek. Sözlü mücâdele.

mübahase / mübâhase

• Karşılıklı konuşma, fikir belirtme, sohbet.

mücahedat-ı fikriye / mücâhedât-ı fikriye

• Fikir yoluyla yapılan mücadeleler, fikrî savaşlar.

mücahede-i fikriye

• Fikir mücadelesi.

mücevher

• Cevher ile süslenmiş. Elmaslı. Çok kıymetli.
• Mc: Kıymetli fikir veya söz.
• Edb: Yalnız noktalı olan harfleri, ebced hesabına göre sayıldığı zaman, tarih çıkan beyt veya mısra.

mucid

• İcat eden, yeni bir şey meydana getiren, fikir ve mânâ yaratan.

müdara

• Dost gibi görünme. Yüze gülme.
• Başkalarının fikirlerine uyarcasına hareket etmek.
• Sulh ve salâh üzere bulunmak. (Meşru bir surette ve iyi bir netice için yapılan müdârâ memduhtur. Fena bir netice için ise, kötüdür; İslâmlığa yakışmaz, İslâm onu men'eder.)

müdavele

• Elden ele gezdirme. Alıp verme, devretme.
• Fikir verme, konuşma.
• Çevirme, döndürme.

müdavele-i efkar / müdavele-i efkâr

• Birbirinin fikirlerinden istifade ile karşılıklı konuşmak ve fikir alış-verişi yapmak. (Müdavele-i efkârdan bârika-i hakikat çıkar. N.Kemal)

• Fikir alışverişi.

müfekkir

• Fikir yürüten. Düşünen. Düşündüren. Düşünme kuvveti.

muhaverat-ı ehl-i islam / muhaverât-ı ehl-i islâm

• Müslümanların fikir, görüş alış-verişleri, birbiriyle konuşmaları.

mümaşat

• Birlikte hoş geçinmek.
• Bir maslahat yolunu takib etmek.
• Meslek işlerinde tesviye, tervic ve idare etmek.
• Karışmamak.
• Başkalarının zarar vermeyen fikirlerine uyarcasına hareket etmek ve sulh u salâh üzere durmak. Uygunluk.

münazara / münâzara / مُنَاظَرَه

• Karşılıklı fikir alışverişi, ilmi tartışma.

• Fikir tartışması.

münazarat

• (Tekili: Münazara) Görüşler, fikirler. Münazaralar.

münevver / منور

• Aydınlanmış, parlak. (Arapça)
• Aydın fikirli. (Arapça)
• Münevver eylemek: Aydınlatmak. (Arapça)

münevveriyet-i efkar / münevveriyet-i efkâr

• Fikir aydınlığı.

münevverü'l-efkar / münevverü'l-efkâr

• Fikir ve düşünceleri aydın.

münevverü'l-fikir

• Fikir ve düşüncesi aydın.

müsademe-i efkar / müsademe-i efkâr

• Fikirlerin çarpışması, muhtelif fikirlerin birbirine karşı söylenişi.

müsalemet / müsâlemet

• Uyuşmak; fikirler ayrıldığı, sözler çoğaldığı zaman münâkaşa etmemek; sertliği, bölücülüğü, ayrıcılığı istemeyip, barışmak istemek.

müstemzic

• (Mezc. den) Soran, soruşturan. Fikir yoklayan. Anket için düşüncelerini soran.

mütefekkir

• Düşünen, fikir üreten.

müttefik

• İttifak eden. Birbiriyle aynı fikirde olan. Birleşmiş, anlaşmış olan.

müttefikan

• Birleşerek, fikir birliğiyle.

müzakerat

• (Tekili: Müzâkere) Müzâkereler. Bir fikir hakkında karşılıklı görüşmeler. Bir arada muhtelif fikirleri beyan etmek.

müzakere

• Karşılıklı fikir alışverişi, görüşme.

müzakere-i ilmiye

• İlmi sohbetler, fikir alış verişleri.

naşir-i efkar / nâşir-i efkâr

• Fikirleri neşreden, yayan temsilci.

natık

• Konuşan. Söz eden, söyleyen, beyan eden. İdrak eden. Bildiren. Fikir ederek düşünen.
• Altın ve gümüş gibi olan mal.

nazariye

• Görüş, ileri sürülen fikir.

nazariyye

• Bir veya birkaç hipotez (faraziye) ile, birçok hâdiseleri îzâh ederek ve bunlardan yeni hâdiselere vararak ve bu hâdiseleri tecrübe ile inceleyerek görülen hipotez. Hipotez, aynı sebeblerle îzâh edilen çeşitli hâdiselerin hepsini birden îzâh edebilec ek umûmî bir fikirdir.

netaic-i efkar / netâic-i efkâr

• Fikir ve düşüncelerin neticeleri.

netice-i efkar / netice-i efkâr

• Fikirlerin sonucu.

nokta-i ittifak

• Üzerinde görüş ve fikir birliği olan nokta.

nokta-i nazar

• Görüş, bir nevi fikir.

osmanlılık

• Din, dil ve ırk gözetmeksizin bütün Osmanlı vatandaşlarını vatan birliği ortak paydası etrafında toplamayı gaye edinen fikir akımı.

ray / rây / رای

• Re'y, fikir, Hüküm ve itikad.

• Fikir. (Arapça)
• Oy. (Arapça)

re'y

• Görme, görüş.
• Fikir, bir iş hakkında söylenen söz, oy.

• Görüş, görmek, rey. Hüküm ve itikad. Kıyas etmek. Bir iş hakkında söylenen söz, fikir.

re'y-i salim / re'y-i sâlim

• Doğru fikir ve düşünce.

realizm

• Umumi fikirleri birer hakikat sayan felsefi görüş. Hadiseleri olduğu gibi anlatma ve gösterme gayesi güden san'at çığırı, fikri.

reşahat-i kalem

• Kalem sızıntısı, kalemden dökülen fikirler, yazılar.

rey

• Oy, görüş, fikir.

riyazat

• (Tekili: Riyazet) Nefsi terbiye maksadıyla az gıda ile geçinmek, nefsini hevesattan men' ile faydalı fikir ve işle meşgul olmak.

riyazet / riyâzet

• Nefsi kırma. Fani şeylerden nefsini çekerek kanaat içinde yaşamak.
• Bir hastalıktan dolayı veya nefsini terbiye maksadıyla çok yemek ve içmeyi terkederek faydalı fikirlerle, ibadet ve ilimle meşgul olmak. Az gıda ile yaşamak.
• İdman.

• Gelip geçici şeylerden nefsi çekerek, kanaat içinde yaşama; ilim, ibadet ve fikirle meşgul olma.

rüfka

• (Çoğulu: Rifâk) Yoldaş olan, aynı fikirde olan cemaat.

rüyet

• Görüş, fikir, düşünce.

sadd

• Yüz çevirmek, men eylemek, bir şeyden birini vazgeçirmek.
• Fikir, niyet, kasd.
• Yakınlık, civar.
• Konuşulan husus.

saded

• Asıl mevzu, maksad, asıl konuşulan şey, fikir.
• Niyet, kasıd. Teşebbüs.
• Yakınlık, civar.

safvet-i kalb

• Fikir ve niyetinde hiçbir garazı ve kötü gâyesi olmamak, temiz kalbli olmak.

sahfe

• Zayıf akıllılık ve az fikirlilik.

sahif

• (Sahâfet. den) Zayıf akıllı. Az fikirli kimse.
• Gevşek dokunmuş. Boş.

saniha

• Zihne gelen fikir. Mütâlâa. Çok düşünmeden gelen fikir.

sayyur

• Bir işin âkibeti, sonu, neticesi, serencâmı.
• Akıl, fikir.

sebat

• Yerinden oynamamak, dayanmak. Kararlı olmak.
• Sözde durmak, ahde vefâ etmek. İman ve İslâmiyete hizmette, Allah'a ibadet ve taatta sâbit ve berkarar olmak.
• Bir meslekte, meşru bir kanaatte veya bir fikirde kararlı bulunmak, sağlamlık göstermek.

sebükre'y

• Düşüncesiz, hafif fikirli. (Farsça)

serire

• (Çoğulu: Serâir) Gizli şey, gizli sır. Gizli hal veya fikir.
• Yatak.

sevanih

• (Tekili: Sâniha) İçe doğan fikirler.

sigal

• Düşünce, fikir. (Farsça)
• Kuruntu, endişe. (Farsça)

silsile-i efkar / silsile-i efkâr / سِلْسِلَۀِ اَفْكَارْ

• Fikirler zinciri.

• Fikirler zinciri.

skolastik

• Orta Çağda Hıristiyan âleminde, papazların dinî görüşüne ve onların baskısı altındaki dinî fikirlerine göre verilen felsefî fikirler.

• Lât. Kurun-u vustâda (Orta çağlarda) Hristiyan âleminde, papazların dinî görüşüne ve onların baskısı altındaki dinî fikirlerine göre yapılan tedrisat usulü.

sokrat

• Eski bir Yunan Feylesofu. (M.Ö. 470-400) Vahdaniyete ve ruhun bakiliğine inanmış ve bu fikrini yaymağa çalışmış. "Dünyada yalnız bir şey öğrenebildim, o da hiç bir şey bilmediğimdir." sözü meşhurdur. Devrinin inanışına zıd fikirlerinden dolayı mahkemece kendisine idam kararı verilmiş, baldıran otunu

tahayyül

• (Çoğulu: Tahayyülât) Hayale getirmek. Hayalde canlandırmak. Fikir kurmak.

tahmin

• (Hamn. dan) Aşağı yukarı bir fikir söylemek. İhtimallere dayanan düşünce. Zayıf delil ile hüküm ve kıyas etmek.

taksim-i akli / taksim-i aklî

• Akıl ve fikir yoluyla bir konuyu bölümlere ayırmak.

teati-i efkar / teati-i efkâr

• Birbirlerine fikir verme.

tebadül-ü efkar / tebadül-ü efkâr

• Fikir ve düşünce alışverişinde bulunma.

tebayün-i efkar / tebayün-i efkâr

• Fikirlerin aykırılığı. Düşüncelerin farklı olması.

tebayün-ü efkar / tebâyün-ü efkâr

• Fikirlerin birbirinden farklı oluşu.

tecris

• Sağlam fikirli etmek.

tedai-i efkar / tedai-i efkâr

• Fikirlerin çağrışımı.

tedai-yi efkar / tedâî-yi efkâr

• Sürekli olarak bir fikrin başka fikirleri çağrıştırması.

telahuk-u efkar / telahuk-u efkâr / telâhuk-u efkâr

• Fikirlerin birbirine eklenmesi ve ilâve edilmesi.

• Fikirlerin birikimi.

telkin / telkîn / تَلْق۪ينْ

• (Çoğulu: Telkinât) Zihinde yer ettirmek. Fikir aşılamak. Zihinde yer etmiş düşünce.
• Yeni müslüman olana İslâm esaslarını anlatmak.
• Ölü gömüldükten sonra imam tarafından söylenen söz. (Telkini fenden almış,Medeniyetten taklid,Hürriyet tenkid vermiş,Gururdan dalâlet çıkmış.) (L

• Bir fikir ve düşünceyi anlatma, zihinde yer ettirme.

• Fikir aşılama.

telkin etmek

• Fikir aşılamak, fikren yönlendirmek.

telkin-i ümmet / telkîn-i ümmet / تَلْقِينْ اُمَّتْ

• Ümmete fikir aşılama.

telkinat-ı musırrane

• Israrla fikirlerini kabul ettirmeye çalışma.

tenakuz

• Sözün birbirini tutmaması. Konuşmada beyan edilen söz ve fikirlerin birbirine zıt olması.
• Man: İki şeyin birbirine nakiz olması. Bir şeyin nakizi, o şeyin ref'inden (kaldırılmasından) ibarettir.

terai / teraî

• Aynaya bakma.
• Birbirini görmek ve görüşmek. Bir fikir hakkında mukabil görüş, endişe mülâhaza eylemek.
• Hurmanın kuruyup renginin belli olması.

terdid

• Geri çevirmek, geriletmek.
• Edb: Karşısındakini merakta bırakacak ve neticeyi sezdirmeyecek şekilde söz etmek.
• İki ihtimâlle fikir anlatmak. Muhatabın beklemediği bir surette sözü bitirerek söze kuvvet vermek.

tesadüm-ü efkar / tesadüm-ü efkâr

• Fikirlerin çarpışması.

• Fikirlerin çarpışması. Münazara.

teşettüt-ü ara / teşettüt-ü ârâ

• Fikir dağınıklığı, kargaşası.

teşettüt-ü efkar / teşettüt-ü efkâr / تَشَتُّتُ اَفْكَارْ

• Fikirlerin ayrılması, dağılması.

• Fikirlerin ayrılması.

teşevvüş-ü fikri / teşevvüş-ü fikrî

• Fikir açısından karışıklığa düşme.

teşrii masuniyyet / teşriî masuniyyet

• (Masuniyyet-i teşriiye) Milletvekillerinin Meclis'te izhar ettikleri fikir ve verdikleri reylerden, mes'uliyete tâbi olmamaları.

tevafuk-u hatır / tevafuk-u hâtır

• Bir fikir tevafuğu, bir düşünce rastlantısı.

Troçkizm / Troçkist

• Troçkizm, Marksizm'in Troçki'nin bakış açısıyla yorumlanmasıdır. Aynı zamanda 1917 Ekim Devrimi'nden sonra ortaya çıkmış bir ayrımı ifade eder. Sovyetler Birliği'nde "sol muhalefet" olarak örgütlenmiş, Troçki'nin kurduğu 4. Enternasyonal'le başlayarak günümüze kadar gelmiştir. Troçkizm'in en önemli unsurları; özgürlüğü ortadan kaldıracak bir sistem olarak görülen "tek ülkede sosyalizmi" fikrinin reddi, dünya devrimi fikri, enternasyonalin gerekliliği, sürekli devrim ve Doğu Bloku ülkelerinin gerçek sosyalizm olmadığı fikirleridir.
  

  Kaynak: Wikipedia: https://tr.wikipedia.org/wiki/Troçkizm

uhuvvet-i efkar / uhuvvet-i efkâr

• Fikir kardeşliği.

umde

• İnanılacak şey.
• Prensip, temel fikir.
• Dostluk. Güvenilecek yer veya kimse.
• Kavim veya kabilenin muteber ve mu'temedi olan. Reis. Serasker.

• İlke, temel fikir.

umur-u batıla / umur-u bâtıla

• Bâtıl şeyler, çürük fikirler.

vefik

• Arkadaş. Kafa dengi. Aynı fikirde olan. Uygun.

vehm

• (Vehim) Mübhem ve mânasız korku.
• Belirsiz fikir ve düşünce.
• Cüz'i mânaların anlaşılmasına yarayan bir idrak kuvveti.

veleh-resan-ı efkar / veleh-resan-ı efkâr

• Fikirleri, düşünceleri hayrette bırakan.

vezanet

• Fikir ve görüş isabeti.
• Ölçülü olma.

vezir

• Osmanlı Devleti zamanında en yüksek mülkiye rütbelerine ulaşmış paşa. Hükümdar vekili. Pâdişahın yakınlarından ve onun yükünü üzerine alanlardan, mülkün idaresinde fikir ve tedbir ile meded ve yardım eden. Bu tabir "Vizr" kelimesinden gelir. "Vezr" kelimesinden alınsa; "halkın sığınağı" demek olur.

vifak

• Dostça bir fikir üzerinde birleşmek. Samimi anlaşmak.
• Barış.
• Uygunluk.

zamir

• Her şeyin iç yüzü.
• Yürek, vicdan.
• Gizli fikir.
• Zamir, ismin yerini tutan kelime.

zehap

• Gitme; bir düşünce ve fikire sahip olma.

zevi'l-efkar ve elbab / zevi'l-efkâr ve elbâb

• Fikir ve akıl sahipleri.

zıddiyet

• Birbirine muhâlif, zıt olma hâli. Zıtlık. Birbirinden nefret etme. Zıt fikir veya kanaat sahibi olanların durumu.