a'raz

• (Tekili: Araz) Arazlar, işaretler, nişanlar, alâmetler.
• Tesadüfler.
• Hastalık alâmetleri.
• Kazalar, felâketler, musibetler.

afat / âfât

• Âfetin çoğulu, musibetler, büyük felaketler.

afet / âfet / آفت

• Belâ. Musibet. Büyük felâket. Dâhiye.
• Mc: Son derece güzel.

• Felâket, musibet.

• Afet, bela, felaket. (Arapça)
• Güzel sevgili. (Arapça)

afetli / âfetli

• Belâlı, felâketli.

afetzede

• (Çoğulu: Afetzedegân) Bir musibete, bir belâya ve bilhassa yangın, zelzele gibi bir felâkete uğramış. (Farsça)

afetzedegan / afetzedegân

• (Tekili: Afetzede) Afete, belâya, felâkete uğramışlar. (Farsça)

araz

• İşâret, alâmet.
• Tesâdüf, rast gelme.
• Kaza. Felâket. Zâtî olmayan hâl ve keyfiyet.
• Fls. Herhangi bir cevherin varlığı için zaruri olmayan vasıf. Meselâ: Şekerin beyaz rengi şekerin varlığı için zaruri değildir.

• İşaret, alâmet.
• Tesadüf.
• Kaza, felaket.
• Kendi kendine vücut bulmayıp başka bir cevherle meydana gelen hal ve keyfiyet.

asib / âsib / âsîb / آسيب

• Musibet, belâ, âfet, felâket. (Farsça)
• Çarpışma. (Farsça)

• Felaket, bela, zarar. (Farsça)

asib-resan

• Zarar veren, musibete atan, belâya düşüren, felâkete sevkeden. (Farsça)

badire / bâdire / بادره

• Birdenbire meydana gelen hâl. Felâket. Musibet.
• Kabahat.
• Birden, zahmetsizce söylenen söz.
• Kılıcın, namlunun veya her çeşit nebatın ucu.
• Zor geçit.

• Anî felâket, zor geçit.

• Tehlikeli olay, felaket. (Arapça)

baika

• (Çoğulu: Bevâik) Belâ, felâket, musibet.

behr

• Nasip.
• Galip olmak.
• Nefesi tutulmak.
• Ümidin boşa çıkması.
• Felâket, musibet.
• Uzaklık, mesafe.

bela / belâ / بلا

• Felaket, musibet. (Arapça)

beliye

• Felâket, musibet.

beliyyat

• (Tekili: Beliyye) Felâketler.
• Gamlar. Kederler.

benat-ı bi'se / benât-ı bi'se

• Musibetler, belâlar, felâketler, âfetler.

bevahid

• Musibetler, felâketler, âfetler, belâlar.

bevaik

• (Tekili: Bâika) Belâlar, musibetler, felâketler, âfetler.

bevh

• Musibete, belâya uğrama; felâket gelmesi. Kederlenme.
• Gizli şeyin, sırrın açığa çıkması.

bevk

• Fenalık, düşmanlık, keder ve belâ meydana getirme.
• Musibet, felâket.
• İzinsiz ve habersiz olarak bir yere aniden çıkagelme.
• Çalıp çırpma.
• Yalan söz.
• Boşboğaz (adam).
• Şiddetli yağmur.

bılgın

• Musibet, belâ, felâket, âfet.

bücriyy

• Musibet, belâ, felâket, âfet.

bukkari / bukkarî

• Musibet, belâ, âfet, felâket.

cadı

• Avrupa'da putperestlik çağından beri gelen bir inanca göre, şeytanın gücünü kullanarak büyü yolu ile insanlara kötülük eden, felâketler getiren kadın. Bu bâtıl inanç yüzünden birçok yaşlı masum kadın, cadı diye Hristiyanların kurduğu Engizisyon mahkemeleri kararıyla yakılmıştır.

cesk

• Mihnet, keder, elem, gam, tasa. (Farsça)
• Musibet, belâ, âfet, felâket. (Farsça)

cudi-i islamiyet / cudi-i islâmiyet / cûdî-i islâmiyet

• Her türlü helâket ve felâketlerden İslâmiyetle necat bulunacağını ifâde eden bir teşbihdir.Nasıl ki Nuh tufanında Nuhun (A.S.) gemisi Cudi Dağında karaya oturup kurtuldukları gibi.

• İslâmiyetin Cûdî Dağı; insanları maddî ve mânevî tufanlardan ve felâketlerden koruyan İslâm dini için bir benzetme olarak kullanılmış.

dahiye

• Felâket, büyük belâ.

dahiye-i dehya / dâhiye-i dehyâ

• Çok büyük belâ, musibet ve felâket.

darbe

• (Çoğulu: Darabât) Vuruş, vurma, çarpma.
• Musibet, belâ, âfet, felâket.

dram

• yun. Korkunç ve kanlı tiyatro piyesi.
• Müthiş bir vakıa. Musibet, felâket. Heyecan uyandıran hâdise veya hareket.

edreng

• Sıkıntı, içdarlığı. Musibet, belâ, felâket, âfet. (Farsça)

egval

• (Tekili: Gul) Büyük felâketler, âfetler, musibetler, belâlar.
• şeytanlar.
• Gulyabaniler.

facia / fâcia / فاجعه

• Acıklı olay. (Arapça)
• Felaket. (Arapça)
• Dram. (Arapça)

faciat / fâciât / فاجعات

• Acıklı olaylar, facialar. (Arapça)
• Felaketler. (Arapça)

fecaat

• (Fecâet) Merak edilecek hâl, kederlenecek kötü durum. Felâket.

• Felâket, yürekler acısı kötü durum.

fecayi'

• (Tekili: Fecîa) Belâlar, musibetler, felaketler.

feci'a / fecî'a / فجيعه

• Facia, felaket. (Arapça)

fecia / fecîa

• (Çoğulu: Fecâyi') Belâ, felâket, âfet, musibet, fâcia.

felaket-i maneviye / felâket-i mâneviye

• Mânevî felâket.

felaket-i maneviye-i beşeriye / felâket-i mâneviye-i beşeriye

• İnsanın başına gelen mânevî felâket, musibet.

felaket-i mazi / felâket-i mazi

• Geçmişte yaşanan felâket.

felaketdide

• Felakete düşmüş. Felâket görmüş olan.

felaketzede / felâketzede / فلاكت زده

• Felâkete uğramış.

• Felakete uğrayan. (Arapça - Farsça)

gavail

• (Tekili: Gaile) Musibetler, belâlar.
• Dertler, sıkıntılar, kederler, hüzünler.
• Felâketler, âfetler.

gezend

• Musibet, belâ, felâket, âfet. (Farsça)
• Elem, keder, hüzün. (Farsça)
• Zarar, ziyan. (Farsça)

gulyabani

• İnsanı felâkete attığına itikad edilen vahşi bir mahluk ismi.

helaket

• Yıkılma. mahvolma. Felâket.

kaza-zede

• Kazaya uğramış, başına felâket gelmiş.

keşakeş

• Münâkaşa, çekişme. (Farsça)
• Keder, hüzün, tasa, gam. (Farsça)
• Sıkıntı, felâket, ıztırab. (Farsça)
• Tereddüt, kararsızlık. (Farsça)
• Pehlivanların birbirleriyle mücâdeleleri. (Farsça)
• İki kişinin, bir şeyi birer uçlarından tutup, her birinin kendine doğru çekmesi. (Farsça)

küsuf

• Güneş tutulması. Ay'ın, dünya ile güneş arasına gelerek dünya üzerinde gölge yapması.
• Mc: Birisinin felâketli hâlinde çok teessür göstermesi hâli.

kut'ül amare / kut-ül amare / كوتول امار

• Kut'ül Amare ne demektir?

  Yeni kurulan Osmanlı 6. Ordusu'nun Komutanlığı'na atanarak 5 Aralık'ta Bağdat'a varan Mareşal Colmar Freiherr von der Goltz Paşa'nın emriyle Irak ve Havalisi Komutanı Miralay (Albay) 'Sakallı' Nurettin Bey'in birlikleri 27 Aralık'ta Kut'u kuşattı. İngilizler Kut'u kurtarmak için General Aylmer komutasındaki kolorduyla hücuma geçti ancak, 6 Ocak 1916 tarihli Şeyh Saad Muharebesi'nde 4.000 askerini kaybederek geri çekildi. Bu muharebede 9. Kolordu Komutanı Miralay 'Sakallı' Nurettin Bey görevinden alındı ve yerine Enver Paşa'nın kendisinden bir yaş küçük olan amcası Mirliva Halil Paşa (Kut) getirildi.
  İngiliz Ordusu, 13 Ocak 1916 tarihli Vadi Muharebesi'nde 1.600, 21 Ocak Hannah Muharebesi'nde 2.700 askeri kaybederek geri püskürtüldü. İngilizler mart başında tekrar taarruza geçti. 8 Mart 1916'da Sabis mevkiinde Miralay Ali İhsan Bey komutasındaki 13. Kolordu'ya hücum ettilerse de 3.500 asker kaybederek geri çekildiler. Bu yenilgiden dolayı General Aylmer azledilerek yerine General Gorringe getirildi.

  Kut'ül Amare zaferinin önemi

  Kût (kef ile) veya 1939’dan evvelki ismiyle Kûtülamâre, Irak’ta Dicle kenarında 375 bin nüfuslu bir şehir. Herkes onu, I. Cihan Harbinde İngilizlerle Türkler arasında cereyan eden muharebelerden tanır. Irak cephesindeki bu muharebeler, Çanakkale ile beraber Cihan Harbi’nde Türk tarafının yüz akı sayılır. Her ikisinde de güçlü düşmana karşı emsalsiz bir muvaffakiyet elde edilmiştir.
  28 Nisan 1916’da General Townshend (1861-1924) kumandasındaki 13 bin kişilik İngiliz ve Hind askerlerinden müteşekkil tümenin bakiyesi, 143 günlük bir muhasaradan sonra Türklere teslim oldu. 7 ay evvel parlak bir şekilde başlayan Irak seferi, Basra’nın fethiyle ümit vermişti. Gereken destek verilmeden, tecrübeli asker Townshend’den Bağdad’a hücum etmesi istendi.
  Bağdad Fatihi olmayı umarken, 888 km. yürüdükten sonra 25 Kasım 1915’de Bağdad’a 2 gün mesafede Selmanpak’da miralay Nureddin Bey kumandasındaki Türk ordusuna yenilip müstahkem kalesi bulunan Kût’a geri çekildi. 2-3 hafta sonra takviye geleceğini umuyordu. Büyük bir hata yaparak, şehirdeki 6000 Arabı dışarı çıkarmadı. Hem bunları beslemek zorunda kaldı; hem de bunlar Türklere casusluk yaptı.

  Kût'a tramvayla asker sevkiyatı

  İş uzayınca, 6. ordu kumandanı Mareşal Goltz, Nureddin Bey’in yerine Enver Paşa’nın 2 yaş küçük amcası Halil Paşa’yı tayin etti. Kût’u kurtarmak için Aligarbi’de tahkimat yapan General Aylmer üzerine yürüdü. Aylmer önce nisbî üstünlük kazandıysa da, taarruzu 9 Mart’ta Kût’un 10 km yakınında Ali İhsan Bey tarafından püskürtüldü.
  Zamanla Kût’ta kıtlık baş gösterdi. Hergün vasati 8 İngiliz ve 28 Hindli ölüyordu. Hindliler, at eti yemeği reddediyordu. Hindistan’daki din adamlarından bunun için cevaz alındı. İngilizler şehri kurtarmak için büyük bir taarruza daha geçtiler. 22 Nisan’da bu da püskürtüldü. Kurtarma ümidi kırıldı. Goltz Paşa tifüsten öldü, Halil Paşa yerine geçti. Townshend, serbestçe Hindistan’a gitmesine izin verilmesi mukabilinde 1 milyon sterlin teklif etti. Reddedilince, cephaneliği yok ederek 281 subay ve 13 bin askerle teslim oldu. Kendisine hürmetkâr davranıldı. Adı ‘Lüks Esir’e çıktı. İstanbul’a gönderildi. Sonradan kendisine sahip çıkmayan memleketine küskün olarak ömrünü tamamladı.
  Böylece Kûtülamâre’de 3 muharebe olmuştur. İngilizlerin kaybı, esirlerle beraber 40 bin; Türklerinki 24 bindir. Amerikan istiklâl harbinde bile 7000 esir veren İngiltere, bu hezimete çok içerledi. Az zaman sonra Bağdad’ı, ardından da Musul’u ele geçirip, kayıpları telafi ettiler. Kût zaferi, bunu bir sene geciktirmekten öte işe yaramadı.
  Bu harbin kahramanlarından biri Halil Paşa, Enver Paşa’nın amcası olduğu için; diğer ikisi Nureddin ve Ali İhsan Paşalar ise cumhuriyet devrinde iktidar ile ters düştüğü için yakın tarih hafızasından ustaca silindi. 12 Eylül darbesinden sonra Ankara’da yaptırılan devlet mezarlığına da gömülmeyen yalnız bunlardır.
  Binlerce insanın kaybedildiği savaş iyi bir şey değil. Bir savaşın yıldönümünün kutlanması ne kadar doğru, bu bir yana, Türk-İslâm tarihinde dönüm noktası olan çığır açmış nice hâdise ve zafer varken, önce Çanakkale, ardından da bir Kûtülamâre efsanesi inşa edilmesi dikkate değer. Kahramanları, yeni rejime muhalif olduğu için, Kûtülamâre yıllarca pek hatırlanmadı. Gerçi her ikisi de sonu ağır mağlubiyetle biten bir maçın, başındaki iki güzel gol gibidir; skora tesiri yoktur. Hüküm neticeye göre verilir sözü meşhurdur. Buna şaşılmaz, biz bir lokal harbden onlarca bayram, yüzlerce kurtuluş günü çıkarmış bir milletiz.
  Neden böyle? Çünki bu ikisi, İttihatçıların yegâne zaferidir. Modernizmin tasavvur inşası böyle oluyor. Dini, hatta mezhebi kendi inşa edip, insanlara doğrusu budur dediği gibi; tarihi de kendisi tayin eder. Zihinlerde inşa edilen Yeni Osmanlı da, 1908 sonrasına aittir. İttihatçıların felâket yıllarını, gençlere ‘Osmanlı’ olarak sunar. Bu devrin okumuş yazmış takımı, itikadına bakılmadan, münevver, din âlimi olarak lanse eder. Böylece öncesi kolayca unutulur, unutturulur.
  Müşir İbrahim Edhem Paşa’nın oğlu Sakallı Nureddin Paşa (1873-1932), sert bir askerdi. Irak’ta paşa oldu. Temmuz 1920’de Ankara’ya katıldı. Fakat karakterini bilen M. Kemal Paşa, kendisine aktif vazife vermek istemedi. Merkez kumandanı iken Samsun’daki Rumları iç mıntıkalara sürgün ettiği esnada çocuk, ihtiyar, kadın demeden katliâma uğramasına göz yumdu. Bu, milletlerarası mesele oldu. Yunanlılar, bu sebeple Samsun’u bombaladı. Nureddin Paşa azledildi; M. Kemal sayesinde muhakemeden kurtuldu. Sonradan Kürtlerin de iç kısımlara göçürülmesini müdafaa edecektir. Batı cephesinde, kendisinden kıdemsiz İsmet Bey’in maiyetinde vazife kabul etti. İzmir’e girdi. Bazı kaynaklarda İzmir’i ateşe verdiği yazar. I. ordu kumandanı olarak bulunduğu İzmit’te, Sultan Vahîdeddin’in maarif ve dahiliye vekili gazeteci Ali Kemal Bey’i, sivil giydirdiği askerlere linç ettirdi; padişaha da aynısını yapacağını söyledi. Ayağına ip takılarak yerlerde sürüklenen cesed, Lozan’a giden İsmet Paşa’nın göreceği şekilde yol kenarına kurulan bir darağacına asılarak teşhir edildi. Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’da bir fedainin vursa kahraman olacağı bir insanı, vuruşma veya mahkeme kararı olmaksızın öldürmeyi cinayet olarak vasıflandırıp kınadı. M. Kemal’e gazi ve müşirlik unvanı verilmesine içerleyen Nureddin Paşa iyice muhalefet kanadına geçti. 1924’de Bursa’dan müstakil milletvekili seçildi. Asker olduğu gerekçesiyle seçim iptal edildi. İstifa edip, tekrar seçildi. Anayasa ve insan haklarına aykırılık cihetinden şapka kanununa muhalefet etti. Bu sebeple antikemalist kesimler tarafından kahraman olarak alkışlanır. Nutuk’ta da kendisine sayfalarca ağır ithamlarda bulunulur, ‘zaferin şerefine en az iştirake hakkı olanlardan biri’ diye anılır.
  Halil Kut (1882-1957), Enver Paşa’yı İttihatçıların arasına sokan adamdır. Sultan Hamid’i tevkife memur idi. Askerî tecrübesi çete takibinden ibaretken Libya’da bulundu. Yeğeni harbiye nazırı olunca, İran içine harekâta memur edildi. Irak’taki muvaffakiyeti üzerine paşa oldu. Bakü’yü işgal etti. İttihatçı olduğu için tutuklanacakken, kaçıp Ankara hareketine katıldı. Rusya ile Ankara arasında aracılık yaptı. Sonra kendisinden şüphelenilince, Almanya’ya kaçtı. Zaferden sonra memlekete dönüp köşesine çekildi. Politikaya karışmadı.
  Ali İhsan Sâbis (1882-1957), Sultan Hamid’i tahttan indiren Hareket Ordusu zâbitlerindendi. Çanakkale, Kafkasya’da bulundu. Irak’ta paşalığa terfi etti. İttihatçı olduğu için Malta’ya sürüldü. Kaçıp Ankara hareketine katıldı. I. batı cephesi kumandanı oldu. Cephe kumandanı İsmet Bey ile anlaşmadı; azledilip tekaüde sevkolundu. M. Kemal’e muhalif oldu. Nazileri öven yazılar yazdı. 1947’de devlet adamlarına yazdığı imzasız mektuplar sebebiyle 15 seneye mahkûm oldu. 1954’te DP’den milletvekili seçildi. Hatıraları, Nutuk’un antitezi gibidir.

manzure

• Belâ, musibet, felâket, âfet.
• Noksan ve kusuru olan, ayıplanacak kadın.

masube

• İsâbet etmiş (felâket, musibet, belâ, âfet).

mazaz

• Musibet, felâket ve belâ acısı.
• Acıma, üzülme, kederlenme.

maziz / mazîz

• Musibet ve belâya uğramış. Felâket acısına giriftar olmuş.

mesaib / mesâib

• Felâketler. Uğursuzluklar. Suubetler. Güçlükler.

• Musibetler, felâketler.

mesaib-i dehr / mesâib-i dehr

• Zamanın musibetleri, felâket ve güçlükleri.

mubikat-ı seb'a / mûbikat-ı seb'a

• İnsanı felâkete götüren yedi kebâir, yedi büyük günah: Katil, zinâ, şarab içmek, ukuk-ı vâlideyn (yâni; sılâ-yı rahmi terk), kumar oynamak, yalan şâhidliği, dine zarar verecek bid'alara tarafdarlık.

• İnsanı felâkete götüren yedi en büyük günah.

mülimme

• Felâket.

münciyyat / münciyyât

• Felâketlerden kurtarıcı bilgiler; ibâdetler, iyi ameller.

musibet / musîbet

• Felâket, ansızın gelen belâ, uğursuz.

• Âfet, belâ, felâket, hastalık, dert.

• Afet. Belâ. Felâket. Hastalık. Dert.

musibet-i amme / musibet-i âmme

• Geneli içine alan felâket.

musibet-i semaviye ve arziye / musibet-i semâviye ve arziye

• Gökten ve yerden gelen musibetler, felâketler—sel ve deprem gibi.

nekbet / نكبت

• (Çoğulu: Nekebât - Nükub) Talihsizlik, şanssızlık, bahtsızlık.
• Musibet, felâket.
• Düşkünlük.

• Talihsizlik. (Arapça)
• Felaket. (Arapça)

nekbetzede

• Felâket görmüş, musibete uğramış. (Farsça)

neytal

• (Çoğulu: Neyatîl) Belâ, musibet, felâket, meşakkat.
• Kova.
• İçki ölçeği.

nükub

• Rücu' etmek, geri dönmek.
• Udul etmek, ayrılmak.
• (Tekili: Nekbet) Tâlihsizlikler, şanssızlıklar. Felâketler, musibetler, düşkünlükler.

rezie

• (Çoğulu: Rezâyâ) Musibet, felâket, belâ.

seyelan

• Akma. Cereyan.
• Sel felâketi.

tehlike

• (Tehlüke) (Helâk. den) Helâkete sebep olacak hâl. Felâket.

tufan / tûfan

• Çok büyük fırtına ve selle gelen felâket.

vahdeddin

• (Aslı: Vahîdüddin, fakat Türkçede Vahdeddin şeklinde telâffuz edilir.) Osmanlı Padişahlarının sonuncusu ve otuzaltıncısının adıdır. (Mi: 1861-1926) Zeki, dirayetli ve dindardı. Osmanlılar ve İslâm âlemi için bir felâket işareti olan Sevr Muahedesini imzalamadı. Osmanlı ordusu olarak emrine bırakılan

vaid / vaîd

• Korkutma, tehdit etme.
• Allah'ın azap ve cezayla korkutması
• felâket, cehennem.

veyl

• Vay hâline, yazık, felâket, hüzün ve hüsran.
• Cehennem'de bir çukur ismi veya Cehennem'in bir kapısına bu isim verilmiştir.
• Vaid, tehdid makamında kullanılan azab kelimesidir.