abdest

• Namaz ve diğer bâzı ibâdetlerin yerine getirilebilmesi için yapılması lâzım gelen yüzü, dirseklerle berâber kolları yıkamak, başın dörtte birini mesh etmek ve topuklarla berâber ayakları yıkamaktan ibâret temizlik. Namazın dışındaki farzlardan biri.

abid / âbid

• İbâdet eden. Farzları ve vâcibleri yerine getirdikten sonra çeşitli nâfile ve yapılması sevab olan işlere de devam eden. Çokluk şekli, ubbâd'dır.

aks-i kaziye

• (Mantıkta) Doğru farzedilen bir hükmün, konusu ile yükleminin (mahmulünün) ters çevrilmesi ile zaruri bir sonucun elde edilmesidir. Çeşitli şekilleri vardır. Meselâ : "Her insan canlıdır." sözünde konu olan insan ile, yüklem olan canlı sözü yer değiştirilerek (aksedilerek) şu hüküm elde edilir: "Baz

ala-ma-farazallah / alâ-ma-farazallah

• Allah'ın farzettiği üzere.

alem-i esir / âlem-i esir

• Bütün kâinatı kapladığı farz edilen ince ve lâtif maddenin bulunduğu âlem.

arafat / arafât

• Mekke-i mükerreme şehrinin yirmi beş kilometre güneydoğusunda bulunan ve haccın farzlarından biri olan vakfenin yapıldığı mübârek yerin adı.

beviş

• Tahmin, farzetme. (Farsça)

bilfarz

• Olduğunu kabul ederek. Farzolarak.

büluğ

• Erginlik. Olgunluk. Çocukluk devresini tamamlayıp ergenliğe geçiş. Ergenliğe ulaşan genç, namaz kılmak ve oruç tutmak gibi farzlarla mükellef (yükümlü) olur.
• Yaklaşıp çatma.

çarşaf

• Yatağın üstüne serilen veya yorgana kaplanan bez örtü.
• Kadınların kullandığı baştan örtülen, pelerinli eteklikli sokak elbisesi. Kadınların örtünmesi farzdır. Bu maksatla çarşaf ucuz, pratik, hafif olması ve zengin fakir herkesin kolayca sağlıyabilmesi bakımından yaygın olarak kulanı

cum'a hutbesi / cum'â hutbesi

• Cumânın ilk dört rek'atlik sünnetten sonra ve iki rek'atlik farzdan önce, imam tarafından cemâat huzurunda minberden Arabça olarak okunan hutbe.

cum'a namazı / cum'â namazı

• Cumâ günü öğle vaktinde câmilerde hutbeden sonra, cemâatle kılınan iki rek'atlik farz namaz.

delil-i kat'i / delîl-i kat'î

• Mânâsı açıkça anlaşılan âyet-i kerîme ve tevâtürle bildirilmiş olan hadîs-i şerîf. Bunlar, farzlar ile haramları bildirirler. Kesin delil.

derecat-ı şemsiye

• Eski Kozmoğrafyaya göre; güneşi döndüğü farzedilen dâirenin on iki burca tekabül eden kısımları.

eda-i feraiz / eda-i ferâiz / edâ-i ferâiz

• Allah'ın (C.C.) farz olarak emrettiklerini yerine getirmek. Farz vazifelerini ifa etmek.

• Farzları yapmak.

ef'al-i mükellefin / ef'âl-i mükellefîn

• Mükellef olanların (yani; Cenâb-ı Hakk'ın teklif ve emirlerini kabul ve vazifeli kimselerin) yaptıkları amel ve işler. Bunlar şu isim altında sıralanır: Farz, vâcip, sünnet, müstehab, mübah, mekruh, haram, sahih bâtıl, fâsid, helâl.

ekvator

• Hatt-ı istivâ. Dünyayı kuzey ve güney diye müsavi iki yarım küreye ayırarak, ikisinin arasından geçtiği farzedilen çember şeklindeki büyük çizgi. (Fransızca)
• Yer yuvarlağının tam ortasında farzedilen ve dünyayı iki müsavi kısma ayıran (ve kırk bin kilometre olan) çember. (Fransızca)

elli dört farz

• İslâm âlimlerinin, müslümanların hâtırlarında tutmalarını kolaylaştırmak için, öncelikle bilmeleri îcâbeden pek çok farzdan, Allahü teâlânın emirlerinden derledikleri elli dört tânesi.

engüşt haiden

• Yok farzetmek, bir an için olmadığını kabul etmek. (Farsça)
• Mahvetmek. (Farsça)
• Parmakla göstermek. (Farsça)

ergen

• (Bâliğ) Çocukluk çağından gençlik çağına geçmiş olan, aklı ermeğe başlamış, bâliğ.Erginlik çağına gelen müslüman genç, namaz kılmak, oruç tutmak, zekat vermek gibi Allah'ın farz kıldığı emirlerini yerine getirmeğe mükellef (yükümlü) olur. Küçük yaştan itibaren derece derece gerekli dini bilgiyi öğre

evvabin namazı / evvâbîn namazı

• Akşam namazının farzından sonra kılınan altı rek'atlik namaz.

faite / fâite

• Gaflet, uyku, unutmak, hastalık, düşman korkusu gibi bir özürle kaçırılan farz veya vâcib namaz.

faraza / farazâ

• (Esası: Farzâ) Meselâ, öyle sayalım ki, farzedelim ki, ola ki, tutalım ki.

• Sözün gelişi, söz gelişi, farz edelim ki.

farazi / farazî

• Farzedilen, varsayılan.

• (Bak: Farzî)

fariza / farîza / فریضه / فَر۪يضَه

• Farz, Allah'ın emri.

• Allah'ın emri, farz, vacip, gerek, vazife.
• Mirasçılardan her birine şer'an düşen hisse, pay.

• Farz. (Arapça)
• Borç. (Arapça)

• Farz olan şey.

fariza-i cihad

• Cihad farzı; din uğrunda, Allah için çeşitli şekillerde mücadele etme zorunluluğu.

fariza-i zimmet

• Mutlaka yapılması gereken vazifeler, farzlar.

farz / فرض

• Tanrı emri. (Arapça)
• Borç, ödev. (Arapça)
• Zorunlu. (Arapça)
• Farz edilmek: Sayılmak, tutulmak, tasavvur edilmek. (Arapça)
• Farz etmek: Saymak, tutmak, tasavvur etmek. (Arapça)
• Farz olunmak: (Arapça)
• Ta (Arapça)

farz-ı adem

• Yok farzetme, sayma.

farz-ı ayn

• Her mükellef Müslümanın yerine getirmesi gereken farz.

• Her müslümanın yerine getirmesi lâzım olan farz.

• Kişinin bizzat yapması gereken farz. Herkese farz olan.

• Herkesin yapmaya mecbur olduğu farz. Namaz kılmak, yalan söylememek, imân etmek, oruç tutmak gibi.

farz-ı kifaye / farz-ı kifâye

• Bir kısım müslümanların yapması ile diğerlerinin günahtan kurtuldukları farz. Cenâze namazı kılmak gibi.

• Bir kısım müslümanların yerine getirmesiyle diğerlerinden sakıt olan farz. Cenaze namazı gibi.

• Müslümanların bir kısmının yerine getirmesi ile diğerlerinden düşen farz.

farz-ı zanni / farz-ı zannî

• Müçtehidlerce kat'i bir delile yakın derecede kuvvetli görülen, zanni bir delil ile sâbit olan vazifedir ki, amel hususunda farz-ı kat'î kuvvetinde bulunur. Buna farz-ı amelî de denir. Meselâ: Abdestte mutlaka başı meshetmek bir farz-ı kat'îdir. Başın dörtte birini meshetmek bir farz-ı amelîdir.

farza

• Diyelim ki, farzedelim ki, öyle kabul edelim ki, ola ki.

farzan

• (Bak: FARZEN)

farzen

• Farzedelim ki, kabul edelim ki, diyelim ki.
• Farz olarak. Farziyyeti kabul edilerek.

farzi / farzî

• Farzedilene, tahmin olunana dair. Takdir ve tahmin usulüne dayanan ve ona müteallik.

farziye

• (Çoğulu: Farziyyât) Bazılarına göre kabul edilir sayılan. Mevhum ve itibarî olan. Aslı isbat edilmemiş hüküm.

farziyet

• Farz olma.

• Farz oluş.

fazilet / fazîlet

• Üstünlük. İyi ahlâklılık.
• Farz ve vâciblerin hâricindeki nâfile ibâdetler yâni müstehâb ve sünnetler.

fedail / fedâil

• Farz ve vâcib olmayan nâfile ibâdetler.

feraiz / ferâiz / فرائض

• Farzlar, yapılması mecburi olan dinî emirler.

• (Tekili: Farîze) Allah'ın farz kıldığı ibadetler, yapılması mecburi olan din emirleri.
• Şeriatın hükümleriyle mirasçılar arasında mal taksimi bilgisi. İslâmın miras hukuku.

• Bir kimse vefât edince, bıraktığı malın kimlere verileceğini ve nasıl dağıtılacağını öğreten ilim, mîrâs hukûku.
• Farzlar. Farîzanın çokluk şekli.

• Farzlar.

• Farzlar. (Arapça)
• Ödevler. (Arapça)

feraiz-i diniyye / ferâiz-i diniyye

• Dinin farzları.

feraiz-i ilahiye / ferâiz-i ilâhiye

• Allah'ın zorunlu kıldığı görevler, farzlar.

fevait / fevâit

• Kasten, bilerek terketmekle olmayıp, dînin kabûl ettiği herhangi bir sebeble, özürle kaçırılmış farz veya vâcib namazlar. Fâitenin çoğuludur.

fidye

• Herhangi bir farzından birini yerine getirmeye gücü olmayan bir kimsenin Cenâb-ı Hak'tan özür dilemek kasdı ile, verdiği para veya sadaka.
• Esir veya kölelikten kurtulmak için verilen para.
• Fık: Fakirin sabahlı akşamlı bir günlük yiyeceği.

güya

• Sanki. Ke-ennehu. Söyle. Tut. Farzet. (Farsça)
• Söyleyen. (Farsça)

hacc

• Kasdetmek. Muârazada delil ve bürhan ile galip olmak.
• Bir yere çok tereddütle varıp gelme.
• Şâyan-ı tâzim bir şeye teveccüh.
• Bir şeyden feragat etmek.
• Fık: İslâmın şartlarından ve hâli vakti müsait olan her müslümana farz olan, Mekke-i Mükerreme'deki Kâbe-i Şer

hacc-ı ekber

• Farz olan hac.

hacc-ı ifrad

• Umreye niyet etmeksizin yalnız başına yapılan farz, vâcib veya nâfile hacdır ki, ihrama girerken yalnız hacca niyet edilmiş olur. Bunu yapana "müfrid" denir.

hadesten taharet / hadesten tahâret

• Namaza başlamadan önce yerine getirilmesi gereken farzlardan biri. Abdesti olmayan kimsenin abdest alması, cünüb olanın, hayız ve nifas hâli sona eren kadının boy abdesti alması.

harac

• Güçlük, sıkıntı, eziyet.
• Bir farzı yapma veya haramdan sakınma esnâsında karşılaşılan güçlük.
• Müslüman olmayan vatandaşlardan seneden seneye alınan toprak vergisi.

hatt-ı istiva / hatt-ı istivâ

• Dünyanın kuzey ve güney kutuplarına aynı uzaklıkta olduğu ve dünyayı iki müsavi parçaya böldüğü farzedilen dâire çizgisi. (Farsça)
• Ekvator. (Farsça)
• Mevlevi semahânesinde, şeyhin oturduğu post ile meydan kapısı ortasında farzolunan çizgi. (Farsça)

hatt-ı nısf-ün nehar

• Meridyen. Ekvatora dik olarak geçtiği farzedilen dairelerin her biri.

hile-i batıla / hîle-i bâtıla

• Haramı helâl ve helâli haram yapmak veya farzı kendisine uygun gelecek şekilde yapmak yâhut birinin hakkına mâni olmak veya haksız mal ele geçirmek için yapılan hîle.

i'tibar

• (İtibâr) Ehemmiyet vermek. Hürmet, riâyet ve hatır saymak. Kulak asmak. İbret alıp uyanık olmak. Birisini veya sözünü makbul farzetmek.
• Taaccüb etmek.
• Şeref, haysiyet.
• Bir şeyin gerçek değil, kararlaştırılan değeri.
• Ticarette söz veya imzaya olan itimad.
• <

ibadet-i nafile / ibadet-i nâfile

• Farz ve vâcib olmayan ibadet.

icma' / icmâ'

• Edille-i şer'iyyenin (din bilgilerinin elde edildiği delîllerin, kaynakların) üçüncüsü. Bir asırda yaşayan müctehid denilen derin âlimlerin bir mes'elenin hükmünde birleşmeleri, ictihadlarının birbirine uygun olması.
• Beş vakit namazın farz oluşu, zinânın haram oluşu gibi ictihâd lâzı

ifraz

• Vazifeye tayin etmek.
• Farzedip vermek.

iftiraz

• Farz kılma, vacib kılma.

ikamet / ikâmet

• Kâmet. Erkeklerin farz namaza başlamadan önce okuması sünnet olan ezâna benzer sözlerin ismi. Ezândan farkı fazla olarak "Hayyealelfelâh"dan sonra iki defâ "Namaz başladı" mânâsına olan "kad kâmet-issalâtü denir.
• Oturmak, bir yerde kalmak.

kalender

• İbâdetlerin görünmesine önem vermeyen, herkese tatlı söyleyerek kalb kazanmağa çalışan, farzları yapmaya dikkat eden ve dünyâya düşkün olmayan kimse.

kamet / kâmet

• Namazın farzından önce okunan ezan.

• Kalkmak, ayakta durmak; farz namazlardan önce okunması sünnet olan ve ezana benzeyen sözler.

kamet almak

• Namaza başlamak için, hususen farz namazından önce ezan okumak.

kasr-ı namaz

• Namazın kısaltılması; yolculukta 4 rekâtlık farz namazların 2 rekât olarak kılınması.

kasr-ı salat / kasr-ı salât

• Seferde olan bir kimsenin, dört rekâtlı farz namazları ikişer rekât kılması. Namazı kısaltmak.

kasr-ısalat / kasr-ısalât

• Seferde, yolculuk hâlinde dört rek'atli farzları iki rek'at kılmak.

kaza etmek / kazâ etmek

• Namaz, oruç gibi farz ve vacib bir ibâdeti vakti çıktıktan sonra yapmak.

kıraet / kırâet

• Ağız ile okumak. Kendi kulakları işitecek kadar sesli okumağa hafif kırâet, yanındakilerin işiteceği kadar sesli okumağa cehrî (sesli) kırâet denir.
• Namazın içindeki farzlardan biri.

kıyam / kıyâm

• Ayakta durmak. Namazın içindeki farzlardan birisi.

kunut duası / kunût duâsı

• İtâat etme, ibâdet. Hanefî mezhebinde, vitir namazının üçüncü rek'atinde zamm-ı sûre okunduktan sonra; Şafiî mezhebinde, sabah namazının farzının ikinci rek'atinde rükûdan kalktıktan sonra ve Ramazân-ı şerîf ayının yarısından sonra vitir namazının üç üncü rek'atinde rükûdan kalktıktan sonra okunan d

kurban

• Allah'ın rızasını kazanmağa sebep olan şey.
• Etleri, fakirlere parasız olarak dağıtılmak niyetiyle farz, vâcib veya sünnet olarak kesilen koyun, keçi, deve, sığır.. gibi hayvan.
• Bir maksad uğrunda feda olma.
• Beylerin ve meliklerin yakınlarından olan kimse.

lahn

• Hatâ etmek, doğrudan sapmak. Çoğulu elhândır.
• Tecvîd ilminde, tecvîd kâidelerine uymamaktan doğan okuyuş hatâsı. Fıkıh kitablarında namaz kılanın namazın farzlarından olan kırâette yaptığı hatâ zelletül-kârî adı altında incelenmiştir.
• Tegannî, sesi mûsikî perdelerine uydurmak için, mâ

maal-farz

• Farzedilerek. Doğruluğu kabul edilmekle. Kabul edilmiş sayılmakla.

mahrek

• Koz: Bir gezegenin bir devrede üzerinden gittiği farzedilen dâirevi hat, hareket yeri. Mermi yolu.

• Hareketli bir noktanın takip ettiği yol.
• Bir gezegenin bir devrede üzerinden gittiği farzolunan dairevî hat, yörünge.

mefruz / mefrûz / مفروض

• (Farz. dan) Farz olunmuş. Farz hâline gelmiş. Çok lüzumlu. Farz kabilinden olmuş.
• Var sayılan.

• Farzedilmiş. (Arapça)

mefruz-ül eda / mefruz-ül edâ

• Edâ edilmesi, ödenmesi farz olmuş.

melami / melâmî

• Allahü teâlânın rızâsını kazanmak için çalışan, bu yolda farzları yapıp, haramlardan sakınan, şöhretten kaçındıkları için nâfile ve sünnetleri gizli yapan kimse. Nefislerini kınadıkları için melâmî adı ile anılmışlardır.

mest

• Abdest alırken ayağın yıkanması farz olan yerini yâni topuklarla birlikte ayakları örten deriden yapılmış su geçirmez ayakkabı.

mesture

• Örtülü kadın. İslâmiyetin emrettiği şekilde örtülmesi farz olan yerlerini örtmüş olan kadın.
• Gizli tutulan resmi işlerde harcanmak için hükümetin emrine verilen para. (Buna tahsisat-ı mesture de denir.)

mi'yar / mi'yâr

• Ölçü âleti.
• Kendisinde yalnız bir vâcibin (farzın) edâ edildiği, başka bir vâcibin edâ edilemediği vakit.

mihver

• Dünyanın kuzey ve güneş kutbu arasından geçtiği farz olunan hat, dönen bir şeyin ortasından geçen mil. Düzgün geometrik şekilleri iki eşit kısma ayıran doğru çizgi. Çark ve tekerlek gibi dönen şeylerin ortasından geçen mil. Merkez.
• Mat: Üzerinde bir müsbet ciheti var farzedilen sonsu

mihver-i arz

• Arzın kuzey ve güney kutupları arasında uzanıp, merkezden geçtiği farz olunan hat.

müsteb'id

• Uzak farzeden, uzak gören, uzak sayan. Uzaklaşmış.

müstehab

• Sevilmiş şey. Yapılması sevaplı olan.
• Fık: Peygamber efendimizin (A.S.M.) bazen yapıp bazen terkeylediği şeydir. Farz ve vacibin dışındaki sevaplı iş, sevap olduğu bilinen iş. Nafile, mendub, fazilet, tatavvu, edeb namları da verilir.

müstehabb

• Sevilen, beğenilen.
• Farz ve vacip olmayıp da yapılması sevap olan iş, hareket.

müstehap

• Farz ve vacip dışında kalan sevaplı işler.

mütesevvib

• Farz namazdan sonra nâfile namaz kılan.
• Sevab kazanan.

nafile / nâfile / نافله

• Fık: Farz ve vâcibden gayrı mecburiyet olmadığı hâlde yapılan ibadet. Fazladan yapılan iş.
• Menfaatli olmayan. Ziyâdeden olan.
• Torun.
• Ganimet malı. Bahşiş. Atiyye.

• Farz ve vacip ibadetinin dışında kalan ibadetler.

• Yapılması farz ve vacip olmayan ibadetler.

• Farz ve vâcib olmayan ibâdetler.

• Boşuna. (Arapça)
• Nafile namazı, farz dışında kılınan namaz. (Arapça)

nefl

• Sevab için yapılan ibâdet. Emredilmemiş, farz veya vâcib olmadan yapılan ibadet. Nâfile.
• Birisine ganimet malı veya atiyye, ihsan vermek.
• Yemin etmek.

nevafil

• (Tekili: Nâfile) Farz ve vâcib olandan başka ibadetler. Nâfile (yani sevab için kılınan) namaz veya tutulan oruçlar.

nezr

• Adak yâni bir isteğin yerine gelmesi ve bir korkunun giderilmesi için, farz veya vâcib olan bir ibâdete benzeyen ve başlı başına ibâdet olan bir işi yapacağına dâir Allahü teâlâya söz verme. Mutlak ve muayyen olmak üzere iki kısımdır.

nisab

• Zekât ölçüsü, ölçü miktarı.
• Üzerine zekât verilmesi farz olan mal miktarı.
• Asıl, esas. Sermaye mal. Derece, had.
• Fık: Altının nisabı: 20 miskal; gümüşünki 200 dirhem (yani 600 gram); koyun ile keçinin 40 adet; sığır, manda 30; ve devenin nisabı da 5'dir.
• Bir m

özr sahibi / özr sâhibi

• Bir namaz vakti içinde yâni namaz vaktinin başından sonuna kadar, abdest alıp yalnız farzı kılacak kadar bir zaman, abdestli kalamayan yâni idrâr ve başka akıntılar gibi abdesti bozan şeylerden biri kendisinde devamlı mevcûd olup durduramayan kimse. İstihâzalı olan.

ramazan

• Hicrî ayların dokuzuncusu, üç ayların sonuncusu ve farz olan orucun tutulduğu ay. Ramazan yanmak demektir, çünkü bu ayda oruç tutan ve tövbe edenlerin günahları yanar, yok olur.

revatib

• Vazifeler, maaşlar.
• Farz namazından önce kılınan müekked sünnetler.

revatib sünnetler / revâtib sünnetler

• Peygamber efendimizin beş vakit namazın farzından önce veya sonra devamlı kıldığı müekked sünnetler.

rükn

• Bir şeyin bir parçasını veya bütününü meydana getiren şey.
• Namazın içindeki farz.
• Kâbe'nin dört köşesinden her birine verilen isim.

rükn-ü dahili / rükn-ü dâhilî

• İçteki esas unsur. Namazın içindeki farz ve şart olan esas.

rüku' / rükû'

• Namazın içindeki farzlarından biri. Namazda kıyamdan (ayakta durduktan sonra) elleri dizlere koyup eğilme.

sarf

• (Çoğulu: Süruf) Harcama, masraf, gider.
• Fazl.
• Hile.
• Men etme. Bir kimseyi yolundan ve işinden ayırıp başka tarafa yöneltme.
• Farz.
• Gr: Bir lisanı meydana getiren kelimelerin değişmesinden, birbirinden türemesinden bahseden ilim şubesi. Kelime bilgisi. K

secde

• Namazın içindeki farzlarından; namazda alnı, burnu, el ayalarını, dizleri ve ayak parmaklarını yere koyma.

secde-i sehv

• Yanılma secdesi; namazda bir farzın veya vâcibin, vaktinden önce veya sonra yapılması yâhut vâcibin terkinde yapılması lâzım gelen secde.

sehv secdesi

• Yanılma secdesi; namazda bir farzın veya vâcibin, vaktinden önce veya sonra yapılması yâhut vâcibin terkinde yapılması lâzım gelen secde.

sevad-ül kalb

• Kalbin ortasında var olduğu farzedilen kara leke.

sücud / sücûd

• Secde; namazın içindeki farzlardan biri. Namazda alnı ve burnu yere koyma.

sünnet

• Kanun, yol, âdet.
• Siret-i hasene.
• Ist: Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm'ın sözü, emri, hal ve takriri. Müslümanların ittibâında ve dinlemesinde maddî ve manevî pek çok fazilet bulunan, tatbikinde mühim sevablar, terkinde mühim zararlar bulunan İslâmî emirler. Sünnet'e Farz-ı

tahattur-u farazi / tahattur-u farazî / تَخَطُّرُ فَرَض۪ي

• Farz ederek hatırlama.

tavaf-ı ifada / tavâf-ı ifâda

• Hacıların Arafât'tan indikten sonra yaptıkları farz tavâf. Tavâf-ı Ziyâret.

tecrid

• Açıkta bırakmak.
• Yalnız başına bırakmak. Tek başına hapsetmek.
• Dünya alâkalarını kalpten çıkarıp Allah'a (C.C.) yönelmek.
• Edb: Bir şairin kendini mücerred bir şahıs, yâni ayrı bir adam farzederek ona hitabetmesi.
• Soyma, soyulma.

tefriz

• Farzetmek.

tesevvüb

• (Sevâb. dan) Sevap kazanma, sevaplanma.
• Farz olan namazdan sonra nâfile namaz kılma.

teşrik tekbiri / teşrik tekbîri

• Arefe günü yâni Kurban bayramından önceki gün, sabah namazından, bayramın dördüncü günü ikindi namazına kadar yirmi üç vakit her farz namazdan sonra getirilen tekbîr; "Allahü ekber, Allahü ekber, lâ ilâhe illallahü vallahü ekber. Allahü ekber ve lill ahil-hamd" sözleri.

teşrik tekbirleri

• Zilhiccenin dokuzuncu günü, yani Kurban Bayramının arefe günü, sabah namazından başlayarak, bayramın dördüncü günü ikindi namazına kadar olan, her farz namazın selâmından sonraki alınan tekbirler.

tetavvu'

• Farz ve vâcib olmayıp, sırf Allah rızâsı için yapılan nâfile ibâdet.

tetliye

• Nezretme. Adağı yerine getirme.
• Farzdan sonra nafile namaz kılma.

umre

• Farz olmayan hac.

• Ziyâret. Hac mevsimi dışında Kâbe'yi ve Mekke ve Medine'deki mukaddes yerleri ziyaret etmek. Ist: Kâbe-i Muazzama'yı tavaftan ve Safâ ile Merve denilen iki mukaddes mevki arasında sa'yetmekten ibarettir. Farz olan hacca Hacc-ı Ekber denildiği gibi, Umreye de Hacc-ı Asgar denilir. Cuma gününe tevafuk

umre-i nebevi / umre-i nebevî

• Hz. Muhammed (A.S.M.) Efendimizin, hac farz olmadan evvelki haccı.

vacib / vâcib

• Allah ve resulü tarafından yerine getirilmesi kesin olarak emredilmiş olan şey (diğer bir mânası; delili farz ifade edecek derecede kesin olmayan, fakat hiç terk edilmeden yapılması istenen amel; vitir ve bayram namazları gibi.
• Varlığı zorunlu olan.

• Kur'ân-ı kerîmde açık olmayarak bildirilmiş veya bir sahâbînin açıkça bildirmesi ile anlaşılmış olan emirler. Şâfiîlere göre vâcib denince farz anlaşılır.

• Mecburi, farza yakın hüküm.

vacibat / vâcibât

• Yapılması gerekli olan şeyler, farzlar.

vakfe

• Durma; haccın farzlarından olup, Arefe günü Arafat'ta öğle ve ikindi namazından sonra bir miktar durmak.

vakt

• Namazın dışındaki farzlardan birisi.
• Zaman

vaziyet-i mevhume-i canhıraşane / vaziyet-i mevhume-i canhıraşâne

• Yürek paralayıcı olarak farz edilen durum.

vücub / vücûb

• Kesin olarak emredilme, farz kılınma.

vücub şartları / vücûb şartları

• Bir ibâdetin bir kimseye farz olmasının şartları.

vücub-u kat'i / vücub-u kat'î

• Kesin zorunluluk; kesin ve şüphesiz farz oluş.

vücub-u zekat / vücub-u zekât

• Zekâtın farz oluşu.

zamm-ı sure / zamm-ı sûre

• Farz namazın ilk iki rek'atinde, sünnet namazların ve vitrin her rek'atinde ayakta Fâtiha'dan sonra okunan sûre veya en az üç kısa âyet.

zellet-ül kari / zellet-ül kârî

• Kırâat hatâsı. Namazın içindeki farzlardan kırâati yerine getirirken (Fâtiha ve zamm-ı sûreyi okurken) meydana gelen hatâ, yanlış okuma.

zevaid sünnet / zevâid sünnet

• Farzla birlikte kılınması bildirilmeyen nâfile namazlar.
• Peygamber efendimizin ibâdet olarak değil de, âdet olarak, devâmlı yaptığı şeyler.

zevil erham / zevil erhâm

• İslâm mîrâs hukûkunda, Eshâb-ı ferâiz (farz hisse sâhibi) ve asabe denilen kimseler dışındaki yakın akrabâ.