adem-i delil

• Delilsizlik, birşeyi ispata yönelik delilin olmaması.

adem-i delil-i sübut

• Kesin bir delilin bulunmaması.

adem-i medlul / adem-i medlûl

• Delilin gösterdiği hüküm ve iddianın olmaması.

adem-i vüsuk

• Sağlam olmama, delilsizlik.

adet / âdet

• Bir şehir ve memleketteki insanların, yapageldikleri usûller, gelenekler, alışılmış şeyler. An'ane, örf.
• Kitab, sünnet, icma' ve kıyasdan sonra ikinci derecedeki dînî delillerden biri. Dînin ve aklın beğendiği şeyler.

ahmed-i bedevi / ahmed-i bedevî

• (Seyyid) (Hi. 596-675) Mısır'ın en büyük velilerindendir. Hz. Ali neslinden gelir. Bir çok lâkabı vardır. Ona Afrika bedevileri tarzında (yüzü örten peçe) taşıdığından dolayı (el-Bedevi) deniyordu. 626 yılına doğru onda deruni bir tahavvül vukua geldi. Yedi kıraat üzere Kur'an okudu ve Şafii fıkhı t

akli burhan / aklî burhan

• Güçlü ve sarsılmaz, akla ve mantığa uygun kesin delil.

aktab / aktâb

• Kutuplar, büyük velilerden zamanının en büyük mürşidi olan kimseler.

aktab-ı al-i beyt-i muhammediye / aktâb-ı âl-i beyt-i muhammediye

• Hz. Muhammed'in (a.s.m.) neslinden gelen ve bulunduğu yerde veya memleketteki evliyanın başı hükmünde olan büyük veliler.

aktab-ı erbaa

• Ehl-i sünnet âlimleri ve mütebahhir ve maneviyatta çok ileri zatlar tarafından şimdiye kadar dört büyük kutup olarak bilinen veliler. (Seyyid Abdulkadir-i Geylâni, Seyyid Ahmed-i Bedevi, Seyyid Ahmed-i Rufâi, Seyyid İbrahim Desuki.)

aktab-ı evliya / aktâb-ı evliya

• Velilerin büyükleri.

aktab-ı mehdiyyin / aktâb-ı mehdiyyîn

• Büyük Mehdînin bazı vasıflarını taşıyan büyük velîler.

alaim

• İzler. İşaretler, deliller.

alem-i zati / alem-i zâtî

• Zata âit isim, zatına âit işâret, zâtına mahsus alâmet, delil.

ali / âli

• Büyük, yüksek, şerif, celil, aziz olan.

alim-i muhakkik / âlim-i muhakkik

• Gerçekleri araştıran ve delilleriyle bilen âlim.

arş ve süllem

• Delil-i Arşî ve Delil-i Süllemî'den kinâyedir..

arşi / arşî

• Arşa dair, mantıkta bir delil.

arşi ve süllemi / arşî ve süllemî

• Devir ve teselsülü inkâr maksadıyla yukarıya doğru gittikçe daralan ve tek bir yaratıcının varlığına dayanan mantıkî delil.

asakir-i bahriyye / asâkir-i bahriyye

• Bahriyeliler. Deniz askerleri.

asar-ı azamet / âsâr-ı azamet

• Allah'ın büyüklüğünü, haşmet ve yüceliğini gösteren eserler, deliller.

asar-ı gadab-ı ilahi / âsâr-ı gadab-ı ilâhî

• Allah'ın gazabının eserleri, delilleri.

asar-ı kat'iye / âsâr-ı kat'iye

• Kesin delil ve eserler; Peygamber Efendimizden (a.s.m.) geldiğinde şüphe bulunmayan doğru haberler.

asfiya-i muhakkikin / asfiya-i muhakkikîn

• Hz. Peygamberin çizgisinde yaşayan ve hakikatleri delilleriyle bilen ilim ve takvâ sahibi büyük zatlar.

• Hakikatı tam araştıran, delillerle isbat eden, ilim ve fazilette terakki etmiş olan büyük İslâm âlimleri.

asfiya-yı müdakkikin / asfiya-yı müdakkikîn

• Hz. Peygambere (a.s.m.) vâris olup onun yolundan giden takvâ sahibi ve gerçekleri tam olarak araştıran, delilleriyle isbat eden büyük velîler.

ashab-ı tahkik

• Gerçeği delilleriyle araştıran kimseler.

avarız-ı semaviye

• Delilik, küçüklük, bunaklık, ölüm gibi kesbî ve ihtiyarî olmaksızın insana ârız olan şeyler.

avend

• Sicim, ip. (Farsça)
• Senet, delil. (Farsça)
• Kapkacak. (Farsça)
• Taht, yüksek mertebe. (Farsça)
• Satranç oyunu. (Farsça)
• Evvel, önce, ilk. (Farsça)

ayat / âyât

• (Tekili: Âyet) Âyetler.
• Cenab-ı Hakk'ın sıfât ve kudreti hakkında görülen âşikâr deliller, bürhanlar.
• Menziller. Mekânlar.

ayat-ı acibe / âyât-ı acibe

• Hayret verici deliller.

ayat-ı azam / âyât-ı âzam

• Büyük âyetler, deliller.

ayat-ı bahire / âyât-ı bâhire

• Açık âyetler, deliller.

ayat-ı binihaye / âyât-ı bînihâye

• Nihayetsiz âyetler, sonsuz deliller.

ayat-ı ekber / âyât-ı ekber

• En büyük âyetler, deliller.

ayat-ı kàtıa / âyât-ı kàtıa

• Kesin âyetler, deliller.

ayat-ı kemal / âyât-ı kemâl

• Mükemmelliğin delilleri.

ayat-ı kevniye / âyât-ı kevniye

• Kâinatta yaratılan varlıkların Cenâb-ı Hakkın varlık ve birliğine olan işaretleri, delil oluşları.

ayat-ı kibriya / âyât-ı kibriyâ

• Allah'ın büyüklüğüne işaret eden âyetler, deliller.

• Allah'ın kibriyasını ve büyüklüğünü gösteren âyetler, deliller ve eserler.

ayat-ı kudret / âyât-ı kudret

• Kudret âlemi olan kâinat belgeleri, delilleri.

ayat-ı rabbaniye / âyât-ı rabbâniye

• Rabbânî âyetler; Allah'ı gösteren ve tanıtan deliller.

ayat-ı rububiyet / âyât-ı rububiyet

• Rububiyet delilleri.

ayat-ı tekviniye / âyât-ı tekvîniye

• Kâinatta Allah'ın varlığına ve birliğine delil olan varlıklar.

ayat-ı tevhid / âyât-ı tevhid

• Tevhid delilleri; herşeyin bir olan Allah'a ait olduğunu bildiren deliller.

ayat-ı uzma / âyât-ı uzmâ

• En büyük âyet, en büyük delil.

ayat-ı vücub / âyât-ı vücub / âyât-ı vücûb

• Varlığı vacip ve mutlaka gerekli olan Allah'ın âyetleri, delilleri.

• Varlığının vacip ve zorunlu olduğunu gösteren âyetler, deliller.

ayet / âyet / آيَتْ

• Eser.
• Kimsenin inkâr edemiyeceği açık delil. Nişân. Alâmet. İşaret.
• Menzil, mekân.
• Kur'ân-ı Kerim'deki her bir cümle. Mânen uyanmağa, intibâha sebeb olan hâdise. (Kur'ân-ı Kerim'de 6666 âyet vardır.)

• Kurândaki her bir cümle, delil, bellik.

• Delil.

ayet-i kübra / âyet-i kübrâ

• En büyük delil.

ayet-i rabbaniye / âyet-i rabbâniye

• Her şeyin rabbi olan Allah'ın âyeti, delili.

ayet-i rahmet / âyet-i rahmet

• Rahmet âyeti, delili.

ayet-i tevhidiye-i katıa / âyet-i tevhidiye-i katıa

• Allah'ın birliğini gösteren kesin âyet, delil.

ayetü'l-kübra-yı tevhid / âyetü'l-kübra-yı tevhid

• Allah'ın birliğinin büyük delili.

azam-ı aktab / âzam-ı aktâb

• Kutupların, Allah'ın sevgili kulları velilerin ileri gelenlerinin en büyükleri.

azv-i cinnet

• Delilik isnadı.

azze vecelle

• Allahü teâlânın ismi söyleyince, işitince ve yazınca "O, Azîz ve Celîldir (yücedir)" mânâsına söylenilen ve yazılan saygı ifâdesi.

balapervazane

• Yüksekten uçar gibi.
• Çok yüksek rütbelilere yakışır şekilde.

basair

• (Tekili: Basiret) Basiretler. İbretli görüşler. Deliller. İbretler. Hüccet ve bürhanlar. Gözler.
• Kalb duyguları.

bedahat

• (Tekili: Bedihî) Delil ve isbata ihtiyacı olmayan şekilde âşikâr olan şeyler.

bedahet

• Açıklık. Zâhir delil. Belli, açık, aşikâr.
• Birdenbire, hazırlıksız söz söyleme.
• Atın yürümesi.
• Her şeyin evveli, öncesi.

bedihi / bedihî / bedîhî

• Aşikâr, belli ve açık olma.
• Ansızın zuhur eden.
• Delil ve isbata muhtaç olmayacak derecede açıklık.

• Delilsiz bilinen şey, apaçık.

bedihiyat / bedîhiyât

• Delil ve ispatı gerektirmeyecek ölçüde apaçık şeyler.

bedihiyyat / bedîhiyyât

• (Tekili: Bedihî) Delil ve isbatına lüzum olmayan sarih ve açık şeyler.

• Delil ile ispatı gerekmeyen apaçık şeyler.

bedraka

• Delil. Kılavuz. Mürşid. (Farsça)
• Allah yolu. (Farsça)

beraet-i zimmet / berâet-i zimmet

• Aksine bir delil bulunmadığı müddetçe şahsın suçsuz ve borçsuz olması.

berahin / berâhin / berâhîn / berahîn / براهين

• (Tekili: Bürhan) Deliller. Şâhidler. Bürhanlar.

• Bürhanlar, kuvvetli deliller.

• Kesin deliller, güçlü kanıtlar.

• Deliller.

• Deliller, kanıtlar. (Arapça)

berahin-i akliye / berâhin-i akliye

• Aklî deliller.

berahin-i akliye-i kat'iye / berâhin-i akliye-i kat'iye

• Kesin aklî deliller.

berahin-i aleniyye

• Meydanda ve açık olan deliller.

berahin-i haşriye

• Haşre ait deliller.

berahin-i kat'iye / berâhîn-i kat'iye

• Kesin burhanlar, kuvvetli deliller.

berahin-i katıa

• Şeksiz ve şüphesiz olan kat'i deliller, bürhanlar.

berahin-i kàtıa

• Kesin deliller.

berahin-i katıa / berâhin-i katıa

• Kat'î burhanlar; güçlü ve sarsılmaz kesin deliller.

berahin-i kaviyye

• Sağlam deliller, kuvvetli bürhanlar.

berahin-i latife / berâhîn-i lâtife

• İnce ve güçlü deliller.

berahin-i latife-i akliye / berâhin-i lâtife-i akliye

• Akla dayalı ince, güzel deliller.

berahin-i mabudiyet / berâhîn-i mâbûdiyet

• İbadet edilmeye lâyık olmanın delilleri.

berahin-i nübüvvet / berâhin-i nübüvvet

• Peygamberlik delilleri.

berahin-i sani / berahin-i sâni

• Herşeyi mükemmel ve san'atlı bir şekilde yaratan Allah'ın varlığının delilleri.

berahin-i tevhid / berâhin-i tevhid

• Tevhid delilleri.

berahin-i tevhidiye / berâhin-i tevhidiye

• Allah'ın birliğini gösteren kesin deliller.

berahin-i uzma / berâhin-i uzmâ

• Büyük deliller.

berahin-i vahdaniyet / berâhin-i vahdâniyet

• Allah'ın bütün varlıkları kaplayan birlik tecellisinin delilleri.

berahin-i vahdet / berâhin-i vahdet

• Birlik delilleri.

beyan-ı ifhamiye / beyan-ı ifhâmiye

• Delillerle susturma anlatımı.

beyyin

• Aşikâr. Açıklanmış. Gün gibi vâzih delil.
• Müteaddit noktaları beyan eden ve açıklayan.
• Şâhid. İsbat vasıtası. Kavi bürhan.

• Apaçık, kesin delil.

beyyinat / beyyinât

• Mu'cizeli açık âyetler, deliller.

beyyine

• Apaçık, kesin delil.

• Açık delîl.
• Kur'ân-ı kerîm.
• Mûcize.
• Delil, şâhid.
• Âdil olan iki erkek veya bir erkek ile iki kadın şâhid.
• Peygamber efendimizin isimlerinden.

• Delil, şahit.
• Kur'ân'ın 97. sûresi.

beyzat-ül beled

• Devekuşu yumurtası.
• Mc: Aciz, zelil kimse.

biilmelyakin / biilmelyakîn

• İlmî delillerle elde edilen kesinlikle.

burhan / burhân

• Delil, kanıt.

• Bir dâvâyı isbat eden kesin delîl.
• Mantık ilminde mukaddime denilen ve kesin netîceye ulaştıran iki cümle (söz).

bürhan / bürhân

• Delil, hüccet, isbat vasıtası.
• Man: Yakînî mukaddemelerden meydana gelen kıyas.
• Red ve inkâr için itiraz kabul edilmeyecek surette isbat-ı hakikat eden kavi hüccet.

• Kesin delil, hüccet.

• Kuvvetli delil.

• Güçlü delil, sarsılmaz kanıt.

burhan / برهان / burhân / بُرْهَانْ

• Delil.

• Kanıt, delil. (Arapça)

• Delil.

burhan-ı a'zam / بُرْهَانِ اَعْظَمْ

• En büyük delil.

burhan-ı akli / burhan-ı aklî

• Akla dayalı delil.

burhan-ı akliye / burhan-ı aklîye

• Akla uygun delil.

burhan-ı azam / burhan-ı âzam

• Çok büyük ve kesin delil.

burhan-ı azim / burhan-ı azîm

• Büyük, güçlü delil.

burhan-ı bahir / burhan-ı bâhir

• Ap açık delil.

bürhan-ı bahir / bürhan-ı bâhir

• Çok açık delil.

burhan-ı bahir / burhân-ı bâhir / بُرْهَانِ بَاهِرْ

• Apaçık delil.

burhan-ı bahir-i vahdaniyet / burhan-ı bâhir-i vahdâniyet

• Allah'ın birliğini gösteren açık ve kesin delil.

burhan-ı bahire / burhan-ı bâhire

• Çok açık olan kesin delil, sarsılmaz kanıt.

burhan-ı ehadiyet

• Allah'ın herbir varlıkta görünen birlik delili.

burhan-ı enfüsi / burhan-ı enfüsî

• Dar dairede, nefis ve beden dairesinde olan delil.

burhan-ı fasih

• Çok açık ve düzgün anlaşılan delil.

burhan-ı hak

• Hakkın delili.

burhan-ı hakikat

• Hakikat delili.

burhan-ı haşriye

• Haşrin delili; yeniden dirilişin ispatı.

burhan-ı ilahi / burhan-ı ilâhî

• İlâhî delil, Kur'ân.

burhan-ı inayet

• Bütün yararların, hikmetlerin ve faydaların kaynağı olan düzen delili.

burhan-ı inni / burhan-ı innî / burhân-ı innî

• Tümdengelim; eserden eseri yapana, olaylardan kanuna ulaştıran delil.

• İnneli (elbetteli) delîl. Eserden müessire (o eseri yapana), san'attan san'atkâra ve netîceden sebebe götüren delîl. Kelâm (akâid) ilminde daha çok bu delîl kullanılır.

bürhan-ı inni / bürhan-ı innî

• Hâdiselerden kanunlarına, neticelerden sebeblerine ve eserden müessire olan delil. Dumanın ateşe delil olması gibi.

• Olaylardan kanunlara, neticelerden sebeplere, eserden eserin sahibine (müsebbip) ulaştıran delil. Dumanın ateşe delil olup göstermesi gibi.

burhan-ı kat'i / burhan-ı kat'î

• Kesin delil.

burhan-ı kat'i-yi mantıki / burhan-ı kat'î-yi mantıkî

• Mantık kurallarına uygun kesin delil.

burhan-ı katı

• Sağlam delil.

burhan-ı kàtı

• Kesin delil.

burhan-ı kàtı'

• Kesin delil.

bürhan-ı katı'

• Kat'î, en sağlam ve şeksiz delil.
• Farsça bir lügat kitabının ismi.

burhan-ı kudsi / burhan-ı kudsî

• Kutsal, mukaddes delil, Kur'ân.

burhan-ı külli / burhan-ı küllî / burhân-ı küllî / بُرْهَانِ كُلِّي

• Çok büyük ve kapsamlı delil.

• Umûmî delil.

burhan-ı kur'an / burhan-ı kur'ân

• Kur'ân delili.

burhan-ı limmi / burhan-ı limmî / burhân-ı limmî

• Tümevarım; kanunlardan hâdiselere, sebeplerden neticelere, müessirden esere gitme usûl ve delili.

• Limeli (niçinli) delîl. İlletten sebebden ma'lûle (illetin bulunduğu şeye), müessirden (eseri yapandan) esere, san'atkârdan san'ata, sebebden netîceye götüren delîl. Görülen ateşten dumanın varlığına hükmetmek böyledir.

bürhan-ı limmi / bürhan-ı limmî

• Kanunlardan hâdiselerine, sebeblerden neticelerine ve müessirden esere olan istidlâl. Yani eseri meydana getirenden esere olan delil. Kablî delil. Ateşin dumana delil olması gibi.

burhan-ı maddi / burhan-ı maddî / burhân-ı mâddî / بُرْهَانِ مَادِّي

• Maddî delil.

• Maddi delil.

burhan-ı mantıki / burhan-ı mantıkî

• Mantık kaidelerine uygun delil.

burhan-ı muazzam

• Çok büyük kanıt, delil.

bürhan-ı muazzam

• Büyük delil.

burhan-ı münevver

• Nurlanmış güçlü delil.

burhan-ı natık / burhan-ı nâtık

• Konuşan delil; Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (a.s.m.).

burhan-ı natık-ı sadık / burhan-ı nâtık-ı sâdık

• Doğru konuşan delil.

bürhan-ı nazari / bürhân-ı nazarî

• Teorik delil.

burhan-ı neyyir / burhân-ı neyyir / بُرْهَانِ نَيِّرْ

• Parlak delil.

• Nurlu delil.

burhan-ı nübüvvet

• Peygamberlik delili.

bürhan-ı nübüvvet

• Peygamberliğin hak olduğunu isbat eden bürhan ve delil. (Bürhan-ı risalet de aynı mânâdadır.)

burhan-ı nur-efşan / burhân-ı nûr-efşân / بُرْهَانِ نُورْ اَفْشَانْ

• Nur saçan delil.

burhan-ı nurefşan / burhan-ı nurefşân

• Nur saçan delil.

burhan-ı rububiyet

• Rablığın delili; Allah'ın varlıklar üzerindeki egemenliği, terbiye ve idare etmesinin delili.

burhan-ı sani / burhan-ı sâni

• Allah'ın herşeyi mükemmel bir şekilde ve san'atla yaratmasının delili.

bürhan-ı satı' / bürhan-ı sâtı'

• Aşikâr, şeksiz ve şüphesiz, parlak delil.

burhan-ı sātı' / burhân-ı sātı' / بُرْهَانِ سَاطِعْ

• Parlak delil.

burhan-ı şeriat

• Şeriatın delili.

burhan-ı tatbik / burhân-ı tatbîk

• Kelâm ilminde Allahü teâlânın varlığını ve kadîm (ezelî), olduğunu (başlangıcının olmadığını) isbâtta kullanılan delîllerden biri.

burhan-ı temanü / burhân-ı temânü

• Kelâm ilminde Allahü teâlânın varlığını ve birliğini isbâtta kullanılan delîl.

burhan-ı tevhid

• Tevhidin sarsılmaz delili; herşeyin bir olan Allah'a ait olduğunu gösteren güçlü ve sarsılmaz delil.

burhan-ı vahdaniyet / burhan-ı vahdâniyet / burhân-ı vahdâniyet / بُرْهَانِ وَحْدَانِيَتْ

• Allah'ın birliğine ait delil.

• Allahın birliğinin delili.

burhan-ı vahdet

• Birlik delili.

burhan-ı vahidiyet / burhan-ı vâhidiyet

• Allah'ın bütün varlıkları kaplayan birlik delili.

burhan-ı vücub-u vücud

• Allah'ın varlığının zorunlu oluşunun ve var olmak için bir sebebe muhtaç olmamasının delili.

burhan-ı yakini / burhan-ı yakînî / burhân-ı yakînî / بُرْهَانِ يَقِينِي

• Şüphelerden uzak, güçlü ve sarsılmaz kesin delil.

• Sağlam ve kesin bilgi ile elde edilen delil.

burhan-ı zat / burhan-ı zât

• Cenab-ı Allah'ın varlığının delili.

burhan-ı zati / burhan-ı zâtî

• Zatına ait delil.

bürhan-üt temanü' / bürhan-üt temânü'

• İstiklâliyet, ulûhiyetin zâtî bir hassası ve zaruri bir lâzımı olduğuna dair ve şirkin butlanını isbat eden delil ki; eşyanın yaradılışı müteaddit ellere ve esbaba verilse, âlemdeki nizam bozulup karışıklıklar çıkacağını gösterir, isbat eder.

burhani / burhânî

• Delillere dayalı ispat yöntemini kullanan.

bürhani / bürhanî

• Delil cinsinden.

burhanü't-temanü / burhanü't-temânü

• Kâinatta iki ilâh kabul edildiği takdirde, bunların birbirlerine engel olacakları ve dolayısıyla düzenin bozulacağından hareketle tevhide dair elde edilen delil.

bürt

• Nebat şekeri. Zelil, aşağılık kimse.
• Balta.

celail

• (Tekili: Celile) Celiller, büyük olanlar, yüceler.

celal

• (Celâlet) Nihâyet derecede büyüklük. Azamet. Hiddetlilik, hışım.
• İlm-i Kelâm'da: Cenâb-ı Hakk'ın kahrının ve azametinin tecellisi, Cenâb-ı Hakk'ın nev'deki tecellisi. Cenâb-ı Hak, vahdaniyyetine delil olacak çok şeyler yarattığından veyâ ihâtadan âli ve celil olduğu veya hislerle idr

cell

• (Çoğulu: Cülûl) Yerden birşey toplamak.
• Gemi yelkeni.
• Yaşlı olmak.
• Kadr ve mertebesi büyük olmak.
• Celil, büyük, ulu.

celle

• "Celil oldu, celil olsun" meâlinde ve Celle Celâluhu diye, Allah İsm-i Celali işitildiği veya anıldığı anda, tâzim makamında söylenir.

cibayet

• Vergilerin, devlet gelirlerinin tahsili.
• Büyük vakıfların ayrı vazifeliler tarafından idare edilen kısımları.

cinnet

• Delilik.

• Delilik hâli.

• Delilik, aklın baştan gitmesi.

• Delilik, çılgınlık.

• Delilik.

cinnet-i müstevliye

• İstilâ eden, ortalığı kaplayan delilik.

cinnet-i muvakkata / جِنَّتِ مُوَقَّتَه

• Geçici delilik.

cirsam

• Divanelik, delilik.
• Öldürücü zehir.
• Zatülcenb.

cism-i velayet / cism-i velâyet

• Velîlik bedeni, cismi.

cülal

• (Celil) Ulu, büyük nesne, azim.

cüneyd-i bağdadi / cüneyd-i bağdadî

• (Hicri: 207-298) Şafii Hz.lerinin talebesinden ders almıştır. Zamanın kutbu sayılmıştır. 30 defa yaya olarak hacca gitmiştir. Büyük velilerdendir. (K.S.)

cünun / cünûn

• Delilik, cinnet. Delirmek.
• Çok olmak.
• Otun uzaması.

• Delilik.

• Delilik.

• Delilik.

da'at

• Horluk, zelillik.

da'daa

• Yakmak. Yıkmak.
• Hor ve zelil etmek.
• Perâkende etmek.

da'vet

• Çağırma. Ziyafet. Duâ.
• Bir fikri kabul ettirmek için deliller söylemek.

daire-i velayet / daire-i velâyet

• Velilik dairesi.

dall / dâll

• Delil olan, delâlet eden. Yol gösterici.
• Bildiren.

• Delil olan, yol gösteren.

dall-i bi-l fehva / dâll-i bi-l fehvâ

• (Dâllibilfehvâ) Fık: Söylenen sözün veya ifâdelerin hülâsasından çıkan mânaya göre delil ve işaret olmak.

dall-i bi-l işare

• (Dâllibilişâre) Sözdeki mânanın işâretine göre delil olmak. Üç nevi delâletten biri ile sevkedildiği mânanın gayrisine yâni; söylenince maksud-u asli olmayan bir mânaya delâlet eden lâfızdır. Meselâ: "Cenab-ı Hak bey'i helâl, ribâyı haram kılmıştır." ibâresi, bey', yani alış-veriş ile ribâ (fâiz) ar

dalliyet / dâlliyet

• Delil oluş. İsbata vâsıta olmak.

• Delâlet ediş, delil oluş.

• Delil olma, yol gösterme.

damga-i vahdet

• Birlik damgası. Cenab-ı Hakkın birliğini gösteren delil. (Farsça)

dani'

• Hor, zelil.

dara'

• Zayıf. Zelil, hakir.
• Muti, itâat eden, boyun eğen.

daraa

• Tevazu etmek, alçak gönüllü olmak.
• Emre uymak, muti olmak.
• Zayıf ve zelil olmak.

dava-yı mücerret / dâvâ-yı mücerret

• Delilsiz iddia, sadece bir iddia.

dekk

• (Çoğulu: Dekeke) Vurmak.
• Dökmek.
• Parça parça etmek. Delil.

delail / delâil / دلائل

• (Tekili: Delil) Deliller. Bürhanlar. İsbât vasıtaları.

• Deliller, işaretler.

• Deliller, kanıtlar.

• Deliller.

• Kanıtlar, deliller. (Arapça)

delail ve emarat-ı haşriye / delâil ve emârât-ı haşriye

• Haşre ait deliller ve işaretler.

delail-i afakiye / delail-i âfâkiye / delâil-i âfâkiye

• Afaka âit deliller. Kâinattaki deliller.

• İnsanın kendi dışındaki deliller, kâinattaki deliller.

delail-i akliye / delâil-i akliye

• Aklı ile bulunan deliller. Akla âid deliller.

• Aklî deliller; akla ve mantığa uygun deliller.

delail-i akliye ve mantıkiye / delâil-i akliye ve mantıkiye

• Aklî ve mantıkî deliller; akıl ve mantığa uygun deliller.

delail-i enfüsiye / delâil-i enfüsiye

• Kişinin kendi nefsinde olan deliller. Yani vücudun gerek maddi ve gerek (vicdan ve hisler gibi) mânevi yapısında olan ve imana ait hükümleri isbat eden delillerdir.

• Dahili deliller; kalb, vicdan, his ve lâtifeler gibi insanın iç âlemine konan donanımlarından hareketle Allah'ın varlığına ait deliller.

delail-i fıtriye / delâil-i fıtriye

• Yaratılıştaki deliller.

delail-i haşriye / delâil-i haşriye

• Haşre ait deliller.

delail-i i'caz / delâil-i i'câz

• Kur'ân'ın mu'cizeliğini gösteren deliller (Kur'ân'ın mu'cizeliğini ispat eden Abdülkahir Cürcânî'nin belâgat ilmine dair eserine telmih vardır.).

delail-i icmali / delâil-i icmâlî

• Özet halinde sunulan deliller.

delail-i ispat / delâil-i ispat

• İspat delilleri.

delail-i kalbiye

• Kalbe âid deliller. Kalb ile bilinen deliller.

delail-i kalbiye ve vicdaniye / delâil-i kalbiye ve vicdaniye

• Kalbe ve vicdana ait deliller.

delail-i kat'iye / delâil-i kat'iye

• Kesin deliller.

delail-i katıa / delâil-i katıa

• Kesin ve şüphesiz deliller.

delail-i mantıkıye ve müsbete / delâil-i mantıkıye ve müsbete

• Mantığa ve ispata dayalı deliller.

delail-i mücesseme-i musattaha / delâil-i mücesseme-i musattaha

• Bir satıh hâline getirilmiş cismânî deliller (düz bir kâğıt üzerine şekli çizilmiş deliller).

delail-i nakliye / delâil-i nakliye

• Nakil yolu ile gelen deliller.

• Âyet ve hadis gibi nakle dayanan deliller.

delail-i nübüvvet / delâil-i nübüvvet

• Peygamberliğin hak olduğuna dair olan deliller.

• Peygamberlik delilleri.

delail-i nübüvvet-i ahmediye / delâil-i nübüvvet-i ahmediye

• Hz. Muhammed'in (a.s.m.) peygamberliğinin delilleri.

delail-i sani / delâil-i sâni

• Yaratıcının varlığına ait deliller.

delail-i şer'iye / delâil-i şer'iye

• Şeriata ait deliller; Kur'ân, Sünnet, İcmâ ve Kıyas delilleri gibi.

delail-i sıdk / delâil-i sıdk

• Doğrulayıcı deliller.

delail-i tevhid / delâil-i tevhid

• Allah'ın birliğinin delilleri.

delail-i vahdaniyet / delâil-i vahdâniyet

• Allah'ın birliğinin delilleri.

delail-i vücub / delâil-i vücub

• Allah'ın varlığının delilleri.

delail-i vücud / delâil-i vücud

• Varlık delilleri.

delail-i vücudu / delâil-i vücudu

• Varlığının delilleri.

delail-i zahiriye / delail-i zâhiriye / delâil-i zâhiriye

• Açık olarak zâhirde görünen deliller. Maddi deliller.

• Açıkta olan, görünen deliller.

delalat / delâlat / delâlât

• Delâletler, delil olmalar.

• Deliller, işaretler.

delalet / delâlet / دلالت / دَلَالَتْ

• Delil olmak. Yol göstermek. Kılavuzluk. Doğru yolu bulmakta insanlara yardım etmek.
• İşaret.

• Delil olma, gösterme.

• Delil olma, yol gösterme.

• Delil olma.

• Delillik, yol gösterme. (Arapça)
• Delâlet etmek: (Arapça)
• Yol göstermek. (Arapça)
• Anlamına gelmek. (Arapça)

• Delil olma.

delalet eden / delâlet eden

• Delil olan, işaret eden.

delalet etme / delâlet etme

• Delil olma, işaret etme.

delalet-i hal / delâlet-i hal

• Hâl ve hareketlerin işareti, delil olması.

delalet-i kelam / delâlet-i kelâm / دَلَالَتِ كَلاَمْ

• Sözün delil olması.

delalet-i zatiye / delâlet-i zâtiye

• Kendi zatıyla, bizzat kendisini eserleriyle göstererek delil olması, şahitlik etmesi.

delalet-i zımniye / delâlet-i zımniye / دَلَالَتِ ضِمْنِيَه

• Gizli olarak, içten içe delil olma.

delaleten / delâleten

• Delil olarak, yol göstererek.

delaletiyle / delâletiyle

• İşaretiyle, deliliyle.

delil-i adalet

• Adalet delili.

delil-i adem

• Birşeyin yokluğunun delili.

delil-i adli / delil-i adlî

• Adaletle ilgili delil.

delil-i akli / delil-i aklî

• Aklî delil.

• Akıl yolu ile bulunan delil. Nakil yolu ile olmadan, düşünülerek bulunan delil.

delil-i aleni / delil-i alenî

• Apaçık delil.

delil-i arşi ve süllemi / delil-i arşî ve süllemî

• Eski mantıkta Vahdaniyyet-i İlâhiyyeyi ve teselsülün muhaliyyetini isbat bahislerinde geçen delillerdendir.

delil-i asli / delîl-i aslî

• Din bilgilerinin kaynakları olan Kitâb, sünnet, icmâ ve kıyâstan her biri. Aslî delîl.

delil-i azhar / delîl-i azhar / دَلِيلِ اَظْهَرْ

• En açık delil.

delil-i ehadiyet

• Allah'ın birliğinin her bir varlıkta ayrı ayrı tecellî etmesinin delili.

delil-i fer'i / delîl-i fer'î

• Aslî delîllere bağlı ve onlardan elde edilen ikinci derecede delîller. İstihsân, İstishâb, İstislâh, Örf ve âdet, Sahâbî (Peygamber efendimizin arkadaşlarının) kavli (sözü), fer'î delîllerden bâzısıdır.

delil-i ihtira / delil-i ihtirâ

• Allah'ın hiç yoktan yaratması delili.

delil-i ihtira'

• Cenab-ı Hakk'ın yeniden icad ederek yarattığı şeylerden meydana gelen, kendi zâtına mahsus delil.

delil-i iknaiye / delil-i iknâiye

• İkna edici, inandırıcı delil.

delil-i iman

• İmanın delili.

delil-i imkani / delil-i imkâni / delil-i imkânî

• İmkâna âit olan delil.

• İmkân delili; sayısız ihtimaller, seçenekler arasından yaratılan varlıkların, o seçenekleri tercih eden bir yaratıcıya delâlet etmesi.

delil-i inayet

• Bütün yararların, hikmetlerin ve faydaların kaynağı olan düzen delili.

• Allah'ın inâyetinin tecellisinden gelen ve kâinatta görülen hikmet ve maslahatlara uygun en mükemmel nizam ve tam esaslı san'at; ve kâinattaki eşyaların menfaat ve faydalarını bildiren âyetler, bu inâyet delilini gösteriyorlar.

delil-i inni / delil-i innî

• Olaylardan kanunlara, neticelerden sebeplere, eserden eserin sahibine (müsebbip) ulaştıran delil. Dumanın ateşe delil olup göstermesi gibi.

delil-i kat'i / delil-i kat'î / delîl-i kat'î

• Kesin delil.

• Mânâsı açıkça anlaşılan âyet-i kerîme ve tevâtürle bildirilmiş olan hadîs-i şerîf. Bunlar, farzlar ile haramları bildirirler. Kesin delil.

delil-i katı

• Kesin delil.

delil-i kàtı'

• Kesin delil.

delil-i kur'ani / delil-i kur'ânî

• Kur'ânî delil.

delil-i mu'ciz

• Mu'cizeli delil.

delil-i nakli / delil-i naklî

• Kur'ân ve hadîs gibi nakle dayanan delil.

• Naklî delil, Kitabî delil. Kur'ân-ı Kerim ve Hadis-i şeriflere istinad eden delil.

• Kur'an, Hadis-i Şerif veya diğer mukaddes kitaplardaki verilen haberler ile olan delil.

delil-i nübüvvet

• Peygamberlik delili.

delil-i sadık / delil-i sâdık

• Doğru delil.

delil-i sani / delil-i sâni

• Herşeyi mükemmel bir san'atla yaratan Allah'ın delili.

delil-i satı / delil-i sâtı

• Parlak delil.

delil-i şer'i / delîl-i şer'î

• Dînî bilgilerin elde edildiği delîl, kaynak.

delil-i sıdk

• Sıdkın, doğruluğun delili.

delil-i süllemi / delil-i süllemî

• (Bak: Delil-i arşî, Arş ve süllem)

delil-i şuudi / delîl-i şuûdî

• Görgüye dayanan delil.

delil-i vahdaniyet / delil-i vahdâniyet

• Allah'ın birliğini ilan eden delil.

delil-i vazıh / delil-i vâzıh

• Açık delil, anlaşılır delil.

delil-i yakini / delil-i yakînî

• Şüphe edilmeyecek derecede kesin olan delil.

delil-i zahir

• Görünen, belli olan delil.

delil-i zihayat / delil-i zîhayat

• Canlı delil.

delilün / delîlün

• "Delildir" anlamına gelen kelime.

den'

• Horluk, zelillik.

deni'

• Hor, zelil.

derece-i velayet / derece-i velâyet

• Velilik derecesi.

dest-res olma

• Yetişme, ulaşma; br konuda delil vs. gelme, olma.

devir ve teselsül

• Davanın delile ve delilin davaya taalluk etmesiyle kaziyenin dönüp dolaşıp yine eski hâline gelerek hallolunamaması.

div-bad

• Şiddetli rüzgâr, kasırga, fırtına. (Farsça)
• Divanelik, delilik, cinnet. (Farsça)

divane-gi / divane-gî

• Delilik, divânelik. (Farsça)

divanegi / dîvânegî / دیوانگى

• Delilik, çılgınlık. (Farsça)

divanelik / dîvânelik

• Delilik.

dua ordusu / duâ ordusu

• Sıkıntı ve darda kalan müslümanlara duâları ile yardımda bulunan Allahü teâlânın sevgili kulları, velîler.

duga'

• Kedi miyavlaması.
• Tilki sesi.
• Zelil, hakaret görmüş kimsenin sesi.

duhur

• Zillet, zelillik, hakirlik, aşağılık. Adilik.

eazım-ı müçtehidin / eâzım-ı müçtehidîn

• Âyet ve hadisler başta olmak üzere, diğer dinî delillerden hüküm çıkarma bilgi ve kabiliyetine sahip olan büyük İslâm âlimleri.

eazım-ı muhakkikin / eâzım-ı muhakkikîn

• Gerçekleri araştıran ve delilleriyle bilen büyük âlimler.

ebu cehl

• "Cehalet babası" demek olan bu kelime, Hazret-i Resul-i Ekrem (A.S.M.) zamanında, mu'cizeleri ve çok delilleri ve Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm'ı gördüğü halde iman etmeyen din düşmanı puta tapan gururlu bir müşrikin lâkabıdır. Bedir Gazasında öldürüldü.

ecell

• (Celil. den.) Çok güzel. çok büyük. En üstün. Çok celil.

ecille

• (Tekili: Celil) Fazilet, ilim ve rütbe itibariyle daha yüksek olanlar. Büyükler.

edille / ادله

• Deliller.

• Deliller.

• (Tekili: Delil) Deliller, işaretler. Alâmetler. Rehberler. İsbat vasıtaları.

• Deliller, kanıtlar.

• Deliller. (Arapça)
• Rehberler. (Arapça)

edille-i akliye

• Akıl ile bulunan isbat vâsıtaları, akli deliler.

edille-i akliyye

• Aklî deliller.

edille-i erbaa

• (Edille-i şer'iye) Fık: Fıkıh ilminin istinad ettiği deliller: Kitab (yani Kur'an-ı Kerim'deki deliller), sünnet, icma-ı ümmet ve kıyas-ı fukaha. (Usul-ü erbaa ve edille-i asliye tabirleri de aynı mânada kullanılır.)

edille-i hakk

• Hak deliller, gerçek deliller.

edille-i katı'a

• İtiraz edilmeyecek derecede kat'î ve sağlam deliller.

edille-i katıa / edille-i kâtıa

• Kesin deliller.

edille-i kaviyye

• Sağlam deliller.

edille-i şer'iyye

• Şer'î deliller; Kitap, sünnet, icma-ı ümmet ve kıyas-ı fukahadan ibaret dört delil.

• Din bilgilerinin elde edilmesine esâs olan ve bunlara bağlı bulunan deliller.

edille-i taliye / edille-i tâliye

• Huk: Örf, âdet, teâmül, istishab, asıl ve amel, maslahat-ı mürsele, kaide-i külliye, âsâr-ı sahabe ve âsâr-ı kibar-ı tabiîn gibi deliller.

edille-ii ilmiyye

• İlmî deliler.

ehl-i keşf

• Perdeli olan ve zâhir hislerle bilinmeyen hakikatları, Cenab-ı Hak'kın lütf u ihsanı ile bilen veliler. (Farsça)

ehl-i keşif ve keramet

• Allah'ın bir ikramı olarak, olağanüstü hal ve hareketlerin kendilerinde görüldüğü velî zâtlar ve mâneviyat âlemlerinde iman hakikatlerini gözleme yeteneğine sahip insanlar, veliler.

ehl-i keşif ve velayet / ehl-i keşif ve velâyet

• Maneviyat âlemlerinde iman hakikatlerini gözleme yeteneğine sahip insanlar, veliler.

ehl-i şuhud

• Kâinatta tevhid delillerini aynen seyreden, İlâhi ve gizli sırlarını Hakkın izni ile gören şuhud ehli. Veli. (Farsça)
• Görecek derecede kat'i kanaat sâhibi olan enbiyâ ve evliyalar. (Farsça)

ehl-i sünnet

• Peygamberimiz Hz. Muhammed'in (A.S.M.) söz ve hareketlerine şüphesiz, kat'i ve sağlam delillerle uyan. Sahabe ve onlara tâbi' olanların mezhebi ve o mezhepte olan. Bunların muhaliflerine "ehl-i bid'a" veya "fırak-ı dâlle" denir. (Farsça)

ehl-i tahkik

• Gerçeği araştıran ve delilleriyle bilen âlimler.

• Hakikatleri delilleri ile bilen âlimler.
• Tahkik ehli.

ehl-i tahkik ve tetkik

• Gerçeği araştıran ve delilleriyle bilen âlimler.

ehl-i tarikat ve velayet / ehl-i tarîkat ve velâyet

• Tarikata mensup olanlar, tasavvufla ilgilenenler ve Allah dostları, velîler.

ehl-i velayet / ehl-i velâyet

• Veliler, Allah dostları.

ehl-i velayet ve şuhud / ehl-i velâyet ve şuhud

• Mâneviyat âlemlerinde iman hakikatlerini Allah'ın lütuf ve ihsanıyla gözleme yeteneğine sahip insanlar, velîler.

ehl-i velayet ve tahkik / ehl-i velâyet ve tahkik

• Maneviyat âlemlerinde iman hakikatlerini delilleriyle bilen Allah dostu âlim kimseler.

ehlivelayet / ehlivelâyet

• Velîler, erenler, kalbi nurlanmış müminler.

el-ayetü'l-kübra / el-âyetü'l-kübrâ

• En büyük delil; Şuâlar'da yer alan Yedinci Şuâ.

el-celil / el-celîl

• (Bak. CELÎL)

el-hüccetü'z-zehra / el-hüccetü'z-zehrâ

• Parlak ve güzel delil; On Beşinci Şuâ.

emarat-ı müteferrika

• Birbirinden farklı emareler, ince deliller.

ervah-ı enbiya ve evliya / ervâh-ı enbiya ve evliya

• Peygamberlerin ve velilerin ruhları.

ervah-ı evliya / ervâh-ı evliya

• Velîlerin ruhları.

esas-ı velayet / esas-ı velâyet

• Veliliğin esası, temeli.

esbab-ı sübutiye

• İsbata yarıyan sebepler. Sübut delilleri.

eser-i mu'cize

• Mu'cize eseri, delili.

eshab-ı tercih / eshâb-ı tercîh

• Hanefî mezhebinde, fıkıh âlimlerinin beşinci tabakası. Bunlar, ictihâd gücüne sâhib olmayan, sâdece bağlı oldukları mezhebdeki müctehidlerin ictihadları (verdikleri hükümleri) arasından delili kuvvetli olan ictihâdı seçen âlimlerdir.

evlak

• Delilik, cünun.

evliya / evliyâ / اوليا

• (Tekili: Veli) Veliler. Nefsine değil, dâimâ Cenab-ı Hakk'ın rızâsına tâbi olmağa çalışan, ibâdet ve taatta, takvâ ve riyâzatda çok yüksek mertebelere ulaşıp Allahın (C.C.) mahbubu ve karibi olan büyük ve ender zâtlar.

• Velîler, Allah'ın sevgili kulları.

• Kalbi nurlu müminler, erenler, velîler.

• Veliler.

• Velîler. (Arapça)
• Önderler. (Arapça)
• Yetkililer. (Arapça)

evliya-i abdaliye

• Bir anda birkaç yerde görülebilen veliler.

evliya-ı azime / evliya-ı azîme

• Büyük veliler.

evliya-i azime / evliyâ-i azîme

• Büyük veliler.

evliya-yı azime / evliya-yı azîme

• Büyük velîler.

evliya-yı ümmet

• İslâm ümmeti içinden velilik derecesine çıkanlar.

evliyaullah / evliyâullah

• Allahın velîleri, sevgili kulları.

ezeliyye

• Ezele mensub, ezel ile ilgili, ezelîlik

ezell

• Çok zelil. Çok alçak ve rüsvay olan.

ezille

• Zeliller, alçaklar.

fariza / farîza

• Namaz, oruç, zekât gibi kesin delil (mânâsı açık olan âyet-i kerîme) ile bildirilen emirler.
• Miktârı bildirilen vârislerden her birine düşen hisse. Mîrâs payı.

farz-ı zanni / farz-ı zannî

• Müçtehidlerce kat'i bir delile yakın derecede kuvvetli görülen, zanni bir delil ile sâbit olan vazifedir ki, amel hususunda farz-ı kat'î kuvvetinde bulunur. Buna farz-ı amelî de denir. Meselâ: Abdestte mutlaka başı meshetmek bir farz-ı kat'îdir. Başın dörtte birini meshetmek bir farz-ı amelîdir.

fasid daire / fâsid daire

• Man: A yı B ile, B yi A ile ispat etmek. Bir düşünceyi isbat etmek için isbat edilmemiş başka bir düşünceyi delil olarak kullanmak ve bunu da isbat için isbatı istenen ilk düşünceyi doğru sayıp buna delil diye kullanmak. Yani isbat edilen ile isbat edeni birbirine delil saymak olup isabetsizdir.

fasl-ı hitab / fasl-ı hitâb

• İki söz arasını ayıran kelime veya isimlerden biri. Önsözden sonra asıl maksada giriş.
• Fık: Şahitlerin gösterdiği delil veya yeminlerinden sonra hâkimin hükmetmesi.
• Hakkı bâtıldan ayırarak, nizaı ayırt edip kesmek ve halletmek. Herşeyi kemal-i vüzuh ile fasledip hakikatını gö

fell

• (Çoğulu: Fülül - Eflâl) Gedik, rahne.
• Yaralamak.
• Cenkte askeri bozmak. Harbdeki askerin bozulması.
• Kılınç yüzündeki açılan gedik.
• Susuz kır yer.
• Güruh, cemaat.
• Muvakkat delilik.

fenh

• Kahretmek. Zelil kepaze etmek.

fenn-i münazara

• İleri sürülen delilleri ve fikirleri tetkik ederek fikirlerin münasebet ve adem-i münasebetini göstererek cevap vermek san'atı.

ferd-i ferid / ferd-i ferîd / فَرْدِ فَر۪يدْ

• En büyük velilerin üstünde Ferdiyet makamına mazhar en büyük veli.

ferdiyet

• Cenâb-ı Hakk'ın birliği. Vahdetle bütün kâinata birden tasarruf eden Allah'ın (C.C.) sıfatı.Ferdiyet mânası insanlara isnad edilirse: Sadece bir olup, benzeri dünyada bulunmayan kimsenin sıfatı olur. Sadece Kur'andan ders alarak irşadda bulunabilen büyük velilik. Hiçbir şahsı merci yapmadan doğrudan

ferdiyet zamanı

• Bireysellik dönemi; büyük velîlerin çıktığı zaman.

fernud

• Hüccet, delil, bürhan. (Farsça)

fesad-ı dimağ

• Akıl bozukluğu, delilik.

fıkıh

• (Fıkh) Derin ve ince anlayış. Bir şeyi, hakkı ile, künhü ile bilmek. İnsanlar arasındaki ilişkilerle ilgili olarak dinî hükümleri ayrıntılı delilleriyle bilmek. Müslümanlar, müslüman olmaları itibariyle Allah'ın emirlerine tâbidirler, uyarlar. Fıkıh ilmi, hangi şartlarda Allah'ın hangi emrin

fitne

• İnsanın akıl ve kalbini doğrudan doğruya, hak ve hakikatten saptıracak şey.
• Muhârebe.
• Azdırma.
• Karışıklık. Ara bozmak. Dedikodu.
• Küfr. Fikir ihtilâfı.
• Şikak. Kavga.
• Delilik.
• Mihnet ve beliye.
• Mal ve evlâd.
• Potada altın v

garaz

• (Çoğulu: Ağraz) Maksat, niyet, gaye, kasıt. Kötü niyet. Kin.
• Ok atılan nişan.
• Izdırab. Acı.
• Zelillik.

gavs-ı ferid

• Eşsiz, eşi olmayan gavs; velilerin başında bulunan en büyük veli.

gavsiyet

• Evliyaların başı olma, velilik mertebelerinde yüksek bir makamda olma; en büyük yardım etme makamı.

gayr-ı müekkede

• Tekrarlanmamış ve takviye edilmemiş.
• Zannî ve kat'î delil ile sâbit olmayıp, Peygamberimizin (A.S.M.) bazan devam buyurdukları iş veya amel.

güllabici

• Tar: Akıl hastahanelerindeki gardiyanlar. Bunlar ellerinde kamçı olduğu halde deliler arasında dolaşıp azgın delileri döverek uslandırmak vazifesiyle mükellef olduklarından, dışarda bu türlü tavır takınanlara da mecaz yoliyle güllâbici denilirdi.

güva

• Şahit, delil. (Farsça)

hacc

• Kasdetmek. Muârazada delil ve bürhan ile galip olmak.
• Bir yere çok tereddütle varıp gelme.
• Şâyan-ı tâzim bir şeye teveccüh.
• Bir şeyden feragat etmek.
• Fık: İslâmın şartlarından ve hâli vakti müsait olan her müslümana farz olan, Mekke-i Mükerreme'deki Kâbe-i Şer

haccac

• Irak valisi olup, müslümanlara zulmeden Yusuf bin Sakifî'nin ünvanı.
• Delil ile galip olan.

hadi / hâdî

• Hidayete ermiş. Mürşid. Rehber, delil. Hidayet yolunu gösteren. Hidayete, doğruluğa eriştiren. Önde giden.

hads

• Uzun düşünce ve delile ihtiyaç kalmadan hâsıl olan ilim. Sür'at-i intikal. Ani ve doğru idrâk. Delilden neticeye çabuk varmak.

hakaik-i müberhene ve ilmiye

• İlmî ve delillerle ispatlanan hakikatler, gerçekler.

halk-ı ef'al / halk-ı ef'âl

• Mu'tezile fırkasının bir tabiridir. Hayvan ve insanların, kendi fiillerinin hakiki müessiri olduğunu iddia etmelerine verilen isimdir. (Bu iddiâlarını Ehl-i Sünnet ulemâsı müsbet delillerle reddetmiştir.)

harafe

• Aklın bozulması. Delilik.

hatem-i velayet / hâtem-i velâyet

• Velilik mührü.

havai / havâî

• Boş; delilsiz.

havta'

• Tavşan yavrusu.
• Bir nevi sinek.
• Delil.

hazret-i kahhar / hazret-i kahhâr

• Her şeyi hükmüne itaat ettirebilen bir hâkimiyet sahibi, düşmanlarını kahrederek zelil ve perişan eden ve kudretinin karşısında her şeyi âciz bırakan Allah.

hevadi / hevadî

• (Tekili: Hâdî) Rehberler, deliller, kılavuzlar.
• Hidayet edenler, istikametli ve selâmetli yolu gösterenler.

hevan

• Hakaret, zillet, alçaklık, zelillik, aşağılık, horluk.

hevn

• Kolaylık, sühulet.
• Vakar. Teenni.
• Sükunet. Sekine. Rıfk.
• Ufak şey. Hor ve zelil olmak.

hicac

• Hüccet, delil, senet göstererek muaraza ve mübahase eylemek.
• Tıb: Göz çukuru ve kaş kemiği.

hıdr-ı bahreyn-i velayet / hıdr-ı bahreyn-i velâyet

• İki denize (âleme) bakan Hızır'ın veliliği.

hinne

• Cinnet, cünun, delilik.

hırrit

• (Çoğulu: Harârit) Delil.
• Hâzık.
• Mâhir, maharetli.

hiss-i sadis / hiss-i sâdis

• Altıncı hiss, altıncı duygu. (Kalb ile vicdan, mahall-i iman. Hads ile ilham, delil-i iman. Bir hiss-i sâdis, tarik-ı iman. Fikr ile dimağ, bekçi-i iman) (Lemaat. dan)

hizlan

• (Hezlan) Yalnız başına kalıp zelil olmak, yardımcısız kalmak.
• Muhafaza ve rahmet-i İlâhiyeden mahrumiyet.

hizmet-i imaniye

• İmana ait hizmet. İman ve Kur'an hakikatlarının mukni ve ilmi delillerle anlaşılmasına hizmet etmek; neşrinde, tebliğinde çalışmak.

hızy

• Hor ve zelil olmak.
• Rüsvay olmak.

huccet

• Senet, vesîka, delîl, burhân.
• Şer'î mahkemelerde bir dâvânın şâhitlerini dinledikten sonra kâdının verdiği hükmün yazıldığı îlâm, belge.

hüccet

• Senet. Vesika. Delil. Bir iddiânın doğruluğunu isbat için gösterilen resmi vesika.
• Şâhid.

• Delil.

• Vesika, delil.
• Seçkin âlimlere verilen ünvan.

• Senet, belge, delil.

huccet / حجت

• Delil, kanıt. (Arapça)

hüccet / حجت

• Delil.

• Delil, belge. (Arapça)

huccet / حُجَّتْ

• Delil.

huccet-hüccet

• Vesika, delil, senet.
• Tanınmış bilginlere verilen ünvan.

huccet-i a'zam / حُجَّتِ اَعْظَمْ

• En büyük delil.

hüccet-i azam / hüccet-i âzam

• En büyük delil.

hüccet-i bahire / hüccet-i bâhire

• Ap açık kesin delil.

huccet-i bahire / huccet-i bâhire / حُجَّتِ بَاهِرَه

• Apaçık delil.

hüccet-i haşriye

• Haşrin delili.

huccet-i haşriye / حُجَّتِ حَشْرِيَه

• Ölüleri dirilterek toplamanın delili.

hüccet-i iman

• Güçlü ve sarsılmaz iman delili.

hüccet-i imaniye / hüccet-i imâniye

• İman delili.

hüccet-i kàtı'

• Kesin, şüphesiz delil.

hüccet-i katıa

• Kesin delil.

• Kat'i delil. Bir şeyin doğruluğunu şeksiz, şüphesiz isbata vesile olan. (Farsça)

hüccet-i kàtıa

• Kesin delil.

hüccet-i kübra / hüccet-i kübrâ

• Büyük delil.

hüccet-i külliye

• Kapsamlı geniş delil.

hüccet-i kur'aniye / hüccet-i kur'âniye

• Kur'ân'ın ortaya koyduğu kesin delil.

hüccet-i müsbite

• Bir şeyin isbatında delil olan hüccet.

hüccet-i müteaddiye

• Taraflara münhasır olmayıp başkalarını da alâkalandıran delil.

hüccet-i natıka / hüccet-i nâtıka

• Konuşan delil.

hüccet-i rahmet-i alem / hüccet-i rahmet-i âlem

• Kâinatı kuşatan İlâhî rahmeti gösteren kesin ve güçlü delil.

huccet-i rahmet-i alem / huccet-i rahmet-i âlem / حُجَّتِ رَحْمَتِ عَالَمْ

• Âleme rahmet olan zatın delili.

hüccet-i risalet

• Peygamberlik delili.

hüccet-i rububiyet ve vahdet

• Allah'ın Rablık ve birlik delili.

hüccet-i sermediyet

• Devamlı var olma delili.

hüccet-i tevhid

• Allah'ın birliğinin delili.

hüccet-i vahdaniyet / hüccet-i vahdâniyet

• Allah'ın birliğinin delili.

hüccet-ül islam / hüccet-ül islâm

• İslâmın delili, hücceti.

hüccetü'l-islam imam-ı gazali / hüccetü'l-islâm imam-ı gazâlî

• İslâmiyet'in delili İmam-ı Gazâlî.

hüccetü'l-kübra / hüccetü'l-kübrâ

• Büyük delil.

hüccetü'l-kur'an ala hizbi'ş-şeytan / hüccetü'l-kur'ân alâ hizbi'ş-şeytan

• Şeytan ve onun taraftarlarına karşı Kur'ân'ın kesin delili.

hüccetü'l-kur'an ale'ş-şeytan ve hizbihi / hüccetü'l-kur'ân ale'ş-şeytan ve hizbihî

• Şeytan ve onun taraftarlarına karşı Kur'ân'ın delili.

hüccetü'z-zehra

• Parlak ve güzel delil; On Beşinci Şuâ.

hüccetülislam

• "İslâmın delili" mânâsında Gazalînin namı.

hüccetullah

• Allah'ın hücceti, delili.

hücciyet

• İhticaca salih olma. Delil sayılabilme, sağlam delil kabul edilir olma.

hücec / حجج

• (Tekili: Hüccet) Deliller, senedler, vesikalar.

• Deliller, belgeler. (Arapça)

hücec-i hattiye

• Huk: Yazılı deliller. Bunlar tezvir ve tasni şüphesinden sâlim olduğundan onunla amel edilebilir, yani hükme medar olur, başka vech ile sübuta ihtiyaç kalmaz. (Beraetler, mahkeme kararları, tescil edilen vakriye gibi.)

hudud-u cünun

• Delilik sınırı.

hun

• Hor ve zelil olmak.

hunu'

• Horluk, zelillik, alçaklık.

hurafet

• Delile dayanmayan saçma inanış.

huyut-u berahin

• Delil ipleri.

icma' / icmâ'

• Edille-i şer'iyyenin (din bilgilerinin elde edildiği delîllerin, kaynakların) üçüncüsü. Bir asırda yaşayan müctehid denilen derin âlimlerin bir mes'elenin hükmünde birleşmeleri, ictihadlarının birbirine uygun olması.
• Beş vakit namazın farz oluşu, zinânın haram oluşu gibi ictihâd lâzı

idad

• Saymak. Sayı. Hesab etmek.
• Ölüm vakti.
• Fark. Vergi.
• Bahşiş.
• Küfüv. Denk, hemtâ.
• Delilik emâresi.
• Parmakla hesab etmek.

iddiai / iddiaî

• İddia ile alâkalı. Şahitsiz, delilsiz ve boş söz.

idla'

• Delil gösterme.
• Kovayı suya sarkıtmak.

ifham

• İkna edip sükût ettirmek. Delil göstermekle ve isbat etmekle galip gelmek.

ihticac / ihticâc

• (Çoğulu: İhticacat) Delil, vesika, şahit göstermek. Münâzaa ve mürâfaada hüccet ve delil göstermek. Bir mes'elenin şüphesizliğini delillerle isbat etmek.

• Hüccet, delil göstermek.

• Delil gösterme.

ihticacat

• (Tekili: İhticac) Delil, şahit göstermeler.

ihticacen

• Delil, şahit ve vesika gösterme yoluyla.

ikan / îkan

• Delil ve ispat üzerine inanma.

ikaniyye / ikâniyye

• Yakînî bilgiye tabi olanlar. Din ve bilginlerce ileri sürülen şeyleri delil aramaksızın doğru sayan anlayış.

iknaiyyat-ı hitabiyye

• Kelâm ilmine ait bir ıstılahtır. Zannî olan aklî delil demektir. Bürhanın aşağı mertebesidir. Aklı, muhalif fikirlerle karışmamış ve bürhanı anlayamayacak kimseler için kullanılır. İsbattan çok ikna vasfı taşır.

ıkta'

• (Kat.'dan) Delil göstererek susturma.
• Mülkiyeti devlete ait olan bir arazinin menfaatinin hazinede istihkakı bulunan kimseye padişah tarafından verilmesi.
• Maktuan ihâle.

ilm-i usul / ilm-i usûl / عِلْمِ اُصُولْ

• Delillerden hüküm nasıl çıkarıldığını öğreten ilim. (Usul-ü fıkıh, Usul-ü şeri'at veya hikmet-i teşriiye de denir.)

• Delillerden hüküm çıkarmayı öğreten ilim.

ilm-i yakin / ilm-i yakîn

• İlmî delillere dayanan kesin bilgi.

ilmelyakin / ilmelyakîn

• İlmî ve sağlam delillere dayanarak, kuşkuya yer bırakmayacak derecede kesin bilme.

ilzam / ilzâm / اِلْزَامْ

• Muaraza veya muhakemede delil göstererek muhalifini susturmak, iskât etmek. Söz ve fikirde galibiyet. İltizam ettirmek. İsnad ve isbat etmek.

• Delil göstererek muhalifi susturmak.

• Delille cevab veremez hâle getirme.

ilzam eden

• Delil getirerek karşısındakini susturan.

ilzam etme

• Delillerle muhatabı susturma.

ilzam-ı hüccet

• Delili kabul ettirme.

imam

• Bir ilimde sözü delil kabul edilebilecek derecede derin ve geniş bilgi sahibi olan âlim.

• Öne geçmek.
• Önde ve ileride olan. Delil ve rehber.
• Cemaate namaz kıldıran.
• İçtihad sahibi zat. Mezheb sahibi olan.
• Bir mahallenin lüzumlu işlerine ve içtimaî vazifelerine nezaret eden.
• Müslümanların imamı olan halife ve askerlerin başı. Sultan. Hâkim.

imam-ı muhammed bakır / imam-ı muhammed bâkır

• (Hi: 75-117) Hz. İmam Zeynelâbidin'in oğlu, Hz. İmam-ı Hüseyin'in torundur. Hz. İmam-ı Ca'fer-i Sadık'ın babasıdır. On iki imamın beşincisidir. Büyük bir âlim ve en meşhur velilerdendir (K.S)

imtihan

• Hor ve zelil kılmak.

inayet delili

• Alah'ın kâinata koyduğu nizam, intizam delili.

• (Bak: Delil-i inayet)

inni / innî

• Eserlerden eser sahibine götüren delil.

ipucu

• Mc: Emare, işaret, alâmet, delil, vesika.

irhasat

• Hayırlı işlerle uğraşmak.
• Sağlam şey.
• Ist: Peygamberimiz Hz. Muhammed'in (A.S.M.) nübüvvetinden evvel zuhur eden hârikulâde haller ki, bunlar peygamberliğine delil teşkil eden hâdiselerdendir.

isbat / isbât

• Doğruyu delil göstererek meydana koymak. Delil ve şâhitle bir fikrin sıhhatını göstermek. İtiraf, ikrar ve tasdik etmek.
• Sabit ve muhkem kılmak.
• Bâki ve pâyidar eylemek.
• Delil. Bürhan. Şâhit.

• Sağlamlaştırma, dayanıklı hâle getirme. Delil ve şâhit göstererek bir sözün ve fikrin doğruluğunu ortaya koyma.
• Tasavvuf yolunda ilerlerken Lâ ilâhe dedikten sonra illallah demek.

• Delil göstererek hakikatı ortaya koyma.

işhad

• Delil getirme, delil olarak gösterme. Şehadet ettirme, şâhid gösterme.
• Şehid olma.

ism-i zahir / ism-i zâhir

• Allah'ın varlığının eserleriyle ve delilleriyle âşikâr ve görünür olduğunu ifade eden ismi.

istidad-ı tahkik ve terakki

• Delilleriyle inceleme ve ilerleme istidadı, yeteneği.

istidlal / istidlâl / استدلال / اِسْتِدْلَالْ

• Delil getirmek. Bir delile dayanarak netice çıkartmak. Delile nazar etmek. Muhakeme. Mülahaza ve anlama kudreti. Delil ile anlamak. Zihnin eserden müessire veya müessirden esere intikali.

• Delil getirme, hüküm için çıkarımda bulunma.

• Delîl getirme. Akıl ile, düşünerek, inceleyerek eseri (yapılan işi) görerek yapanı; yaratılmışları görerek yaratanı anlamak.

• Bir delile dayanarak bir şeyden netice çıkarmak. Delil getirerek anlamak.

• Delil getirme, delile dayanarak hüküm çıkarma.

• Delil ile hüküm çıkarma, akıl yürütme, delillerin ışığında yargıda bulunma. (Arapça)

• Delil getirme.

istidlalat / istidlâlât

• Delil getirme, akıl yürütme, çıkarımda bulunma.

istidlalen / istidlâlen

• İstidlal suretiyle, delil ile.

• Delil getirerek, akıl yürüterek.

istidlaliyat / istidlâliyat

• Bir konu ve iddia hakkında delil arama işlemleri.

istihraç

• Delillerden hareketle hüküm çıkarma.

istihraci / istihracî

• Eldeki delillerden hüküm çıkarır tarzda.

istihsan

• Beğenmek, güzel bulmak. Bir şeyin iyi olduğu kanaatında bulunmak. Beğenilmek.
• Fık: Kıyası terkedip, nassa, yani, âyet ve hadis-i şeriflerin hükümlerine en uygun olanı almak. Şeriatta; zorlaştırmayan hükümle, râcih delil ile amel etmektir.

• Güzel bulma, güzel görme.
• Kıyas denilen delîlin iki kısmından birisi olan hafî (gizli, kapalı) kıyas, yâni asl (hakkında açıkça hüküm bulunan şey) ile, fer' (hakkında açıkça hüküm bulunmayan şey) arasında müşterek (ortak) olan ve aslın hükmünün fer'e verilmesine sebeb olan illetin (vasfın, ö

istinad

• Dayanma. Güvenme.
• Sened veya delil söylemek, göstermek.

istinbat

• Eldeki delillerden yeni hükümler çıkarma.

istişhad / istişhâd

• Birisinin şâhidliğini istemek. Şâhid göstermek. Delil olarak ileri sürmek.
• Şehid olmak.

• Şahit gösterme, şahit tutma, delil olarak gösterme.

• Şahid gösterme. Delil getirme, belge.
• Şehid olma.

istişhad etme

• Şahit gösterme, şahit tutma, delil getirme.

istişhadat

• (Tekili: İstişhad) Şâhid göstermeler, delil olarak misâl göstermeler.
• Şehid olmalar.

istizlal

• (Zill. den) Aşağılık ve zelil görme.
• Bayağı ve âdi görülme.

itkan

• Pürüzsüz yapmak veya yapılmak. Sağlamlaştırmak. Hakikata yakından vakıf olmak, delileriyle bilmek, inanmak. Bilerek emin olmak. Muhkem kılmak, muhkem yapmak. Sâbit kılmak.

ittifak ve tahkik

• Bir gerçek üzerinde birleşme ve delillere dayanarak ispat etme.

ittizah-ı delil

• Delilin açık, vazıh ve aşikâr olması.

• Delilin açıklığı.

ityan

• Delil getirmek.
• Gelmek.
• Vermek.
• Vüsul, vasıl.
• Vârid olmak.
• Zikir ve isbat ve takrir eylemek.

iz'an-ı yakin / iz'ân-ı yakîn

• Kesin delile dayalı olan sağlam inanç.

izafiyyet / izâfiyyet / اضافيت

• Görecelilik. (Arapça)

ızra'

• Zelil etmek, hor hakir etmek, alçaltmak.

izzet

• Bir kimse zelil iken kavi ve kudret sahibi olmak. Ziyâdelik ve üstünlük.
• Değer, kıymet. Kuvvet. Muhterem ve mu'teber olmak.
• Bulunmaz derecede az olan şey.

kahhar / kahhâr

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Düşmanlarından, cebbâr (kibirli, zorba, zâlim), inâdcı, nîmetlere nânkörlük edenleri öldürüp, onları zelîl (aşağı, hakîr) etmekle dünyâda kahreden, âhirette düşmanları olan kâfirlere ebedî; îmâ nlı ölen mü'minlere, af ve mağfiret etmezse (bağı

kahraman-ı velayet / kahraman-ı velâyet

• Velîlik alanında kahraman.

kaide-i istidlal / kâide-i istidlâl

• Bir konu hakkında ispat için uyulması gerekli delil sunma kaidesi; çıkarımda bulunma kaidesi.

kam'

• Kahretmek. Zelil etmek.
• Zabtetmek. Ezmek. Kırmak.
• Hasta etmek.
• Başına vurmak.
• Bir sese kulak verip dinlemek.
• Ağzı dar olan bir şeyin içine huni ile akıcı maddeyi koymak.
• Huni.

kamıh

• Kam' eden, ezip kıran, mahveden, perişan eden. Kahreden, yok eden. Alçaltan, zelil eden.

kanıt

• (Bak: Delil)

karine / karîne

• Bilinmeyen bir şeyin anlaşılmasına yarayan ip ucu. Anlaşılması zor olan hususun hak ve hakikatına dâir cüz'i delil olan şey. İşaret.

• Emâre, alâmet. Bir şeyin hakîkatine delil olan şey.

karine-i taayyün

• Belli edici ve tayine yardım eden iz, işaret, delil.

• Belli edici ve tâyine yardım eden iz, işâret, delil.

kases

• Hidayet edici delil.

kat'

• Kesme, ayırma.
• Geçme. Yol almak. Yüzerek geçmek.
• Delil ve bürhan ile ilzam etmek.
• Edb: Sözün te'sirini arttırmak ve dinleyenin anlayışına bırakmak için söz bitmeden kesivermek."İmtihan geliyor. Çalışın, yoksa..."Görmüyor gittiği yanlış yolu zannım çoğunuz Size rehberl

kat'i delalet / kat'î delalet

• Şüphesiz, kat'i delil.

kat'i delil / kat'î delil / kat'î delîl

• Kesin, şüphesiz delil.

• Kesin delil. Âyet-i kerîmeler ve tevâtürle bildirilen mânâsı açık hadîs-i şerîfler.

kat'i senet / kat'î senet

• Kesin delil.

kat'iyy-üd delale

• Bir ibârenin ifâde ettiği mânaya veya hükme delâletinin kat'i ve şeksiz olması. Delilin kat'i, şüphesiz oluşu.

kat'iyyü'l-metin olduğu gibi / kat'iyyü'l-metîn olduğu gibi

• (Delil olan) Söz kat'î ve şüphesiz olduğu gibi (sözün, âyet veya hadis olduğu kesin ve şüphesiz olduğu gibi).

kavl-i mücerred

• Delilsiz söz.

kayyum-i alem / kayyûm-i âlem

• Kayyûmiyyet makâmında bulunan velî zât. İnsanların âhirete âit derece ve seâdetleri bu mertebedeki velîlerin imdâdına verildiğinden kayyûm denilmiştir.

kaziye-i bedihiyye

• Man: Delil ile isbata muhtaç olmaksızın, aklın cezmen hüküm ve tasdik eylediği hüküm. Bu iki kısma ayrılır:1- Kaziye-i bedihiyye-i akliyye: Aklın hârice danışmayarak ve havassın (hislerin) tavassut ve yardımına muhtaç olmayarak tasdik eylediği kaziyeye denilir ki; akıl mücerret mevzu ve mahmulünü ta

kaziye-i nazariyye

• Man: Aklın bir delil ile tasdik eylediği kaziyye. Delilinin mukaddematı yakiniyyattan ise, yakiniyye'dir ve illâ zanniye olur.

kaziye-i tasdiki / kaziye-i tasdikî

• Delillerle tasdik edilip onaylanan hüküm, önerme.

kebb

• Hor ve zelil etmek, yüzü üstüne bırakmak, helâk etmek.

kebt

• Zelil etmek, hor hakir etmek.
• Sarfetmek, harcamak.

kelam / kelâm

• Allahü teâlânın subûtî sıfatlarından. Cenâb-ı Hakk'ın, âlet, harf ve sese ihtiyaçtan münezzeh (uzak) olarak söylemesi.
• Îmân ve îtikâd bilgilerini delîlleri ile anlatan ilim.

kelile

• (Bak: KELİL)

kemalat / kemalât

• (Tekili: Kemal) Faziletler, iyilikler, mükemmellikler. Ahlâk ve huy güzellikleri. Terbiyelilik, edeblilik.

kemalat-ı velayet / kemâlât-ı velâyet

• Velilik vasıfları.

kerahet-i tahrimiyye / kerâhet-i tahrîmiyye

• Kur'ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîfteki delilinden zan ile anlaşılan yasak. Harama yakın mekruh.

kerahet-i tenzihiyye / kerâhet-i tenzîhiyye

• Yasak olmasına kuvvetli ve açık bir delil bulunmayan ancak yapılması iyi olmayan şeyler. Helâle yakın mekrûh.

keramat

• Kerametler, velilerin olağanüstü işleri.

keramet / kerâmet / كرامت

• İkrâm, üstünlük.Hangi peygamberin ümmetinden olursa olsun, velîlerden âdet dışı, yâni fizik, kimyâ ve fizyoloji kânunları dışında meydana gelen şeyler, hâdiseler.

• Allahın izniyle velîlerin gösterdikleri harikalar.

• Cömertlik, kerem. (Arapça)
• Velîlerin gösterdikleri olağandışı hal. (Arapça)

kerküz

• Delil, işâret, alâmet. (Farsça)

keşf-i evliya

• Velilerin mânevî âlemlerde bazı olayları ve hakikatleri görmesi.

kibar

• (Tekili: Kebir) İnce ve nârin yapılı. Terbiyeli ve nezaket sahibi. Hassas.
• Kebirler. Büyük rütbeliler. Büyükler.

kitab-ı ilzam ve iskat / kitab-ı ilzam ve iskât

• Karşısındakini delillerle mağlup edip susturan kitap.

kuddise sirruhu / kuddise sirruhû

• İlâhî hikmetten öğrendiği sırlar mübarek ve pak olsun anlamında, büyük veliler için kullanılan bir hürmet ifadesi.

kuddise sırruhu'l-ali / kuddise sırruhu'l-âlî

• Yüce sırrı mübarek ve temiz olsun; büyük veliler için kullanılır.

küfr-i mutlak

• Hiç bir imâni hükmü olmamak, dine âit hiç bir hakikatı, Allah'ın varlığına âit hiç bir delili kabul etmemek. İhsan ve inayet-i İlâhiyyeye karşı şükür etmiyerek fiilen ve kavlen inkâr etmek. ("Neuzü billâh" dine söğmek gibi) Küfr-ü icabettiren bazı çirkin sözlere de "küfür" denilmiştir.

kulub-u nuraniye aktabı / kulûb-u nuraniye aktâbı

• Nuranî kalp sahiplerinin kutupları, en önde gelenleri—velilerin ileri gelenleri gibi.

kur'an-ı azimü'l-burhan / kur'ân-ı azîmü'l-burhân

• Delilleri apaçık ve yüce olan Kur'ân.

kur'an-ı bahirü'l-burhan / kur'ân-ı bâhirü'l-burhan

• Kesin, güçlü ve apaçık delillere sahip olan Kur'ân.

kutbiyet / قُطْبِيَتْ

• Velilikte yüksek bir makam.

kutu'

• Zelil olmak. Hakarete uğramak.

kütüb-ü muhakkikin / kütüb-ü muhakkikîn

• Gerçekleri araştıran, hakikatleri delilleriyle bilen âlimlerin kitapları, eserleri.

kuvve-i velayet / kuvve-i velâyet

• Velîlik kuvveti.

kuvvet-i velayet / kuvvet-i velâyet

• Velîlik kuvveti.

lafz-ı muhtemel

• Huk: İki veya daha ziyade mânâya hamli mümkün bulunan sözdür ki, hangi mânânın kast olunduğu mücerred rey ile değil; deliller ve karineler ile tayin olunur.

lak

• Hakir, zelil, aşağı. (Farsça)
• Tahta kadeh. (Farsça)

laki / lakî

• (Lâkıy) İtibarsız ve değersiz, zelil kimse.
• Önemsiz ve kıymetsiz şey.

lale

• Lâle denen meşhur çiçek.
• Vaktiyle suçluların ve delilerin boynuna takılan halka.
• İncir koparmak için ucu çatallı değnek.

laş

• Hakir ve aşağılık kimse. Adi, zelil, itibarsız ve alçak kişi. (Farsça)
• Çapul, yağma. (Farsça)

lazım-ı beyyin / lâzım-ı beyyin

• Bir mesele hakkında hiçbir delil ve işarete ihtiyaç olmadan, o şeyle beraber düşünülmesi zaruri olan diğer bir şey (insan denilince ilim kabiliyetinin akla gelmesi gibi).

• Bu tabirin masdariyet şekli "Lüzum-u beyyin" olup ikisi aynı mânaya gelir. Herhangi bir şey hatıra gelince hiç bir delil ve emareye ihtiyaç olmadan o şeyle beraber düşünülmesi zaruri olan diğer bir şey. Meselâ: İnsan denildiği zaman, kabiliyet-i ilim ve san'at akla gelmesi gibi...

leim

• Alçak, deni, rezil, zelil, levm edilen. Cimri.
• Mayası bozuk ve kötü.

leiman

• (Tekili: Leim) Alçak, zelil ve aşağılık kimseler. Pinti ve cimri insanlar.

leimane

• Alçakça. Zelilane bir tarzda.

lemem

• Günaha yakın olmak.
• Küçük günahlar.
• Delilik, cünun.
• Musibete yakın olmak.

leşker-i dua / leşker-i duâ

• Duâ ordusu. Sıkıntı ve darda kalan müslümanlara duâları ile yardımda bulunan Allahü teâlânın sevgili kulları, sâlih müslümanlar, velîler topluluğu.

liam

• (Tekili: Leim) Alçak, aşağılık ve zelil kimseler. Pinti ve cimri insanlar.

limmi / limmî

• Eser sahibinden eserlerine götüren delil, ateşin dumana delil olması gibi.

lümmi / lümmî

• Toplanmaya dâir.
• Nazarî ve aklî delil.

lüzum-u beyyin

• İsbata ihtiyacı olmayan şey. Cehil, ilimsizliğe lüzum olması gibi. Ve yine meselâ: Kör olmak, görmemezliğe delildir. (Lüzum-u beyyin'in zıddı: "Lüzum-u gayr-ı beyyin"dir. İsbata ihtiyacı olan şey demektir.)

ma'na-yı harfi / ma'nâ-yı harfî / مَعْنَايِ حَرْف۪ي

• Başkasını gösteren ve başkasına delil olan ma'na.

ma'na-yı ismi / ma'nâ-yı ismi / مَعْنَايِ اِسْمِي / ma'nâ-yı ismî / مَعْنَايِ اِسْم۪ي

• Kendisini gösteren ve kendisine delil olan ma'na.

• Kendisini gösteren ve kendisine delil olan ma'na.

maddiyunluk

• Maddiyunların mesleği. Maddecilik. Hiçbir müsbet delile dayanmıyan ve sadece maddeye istinad eden ve ruhâniyatı ve mâneviyatı inkâr edenlerin bâtıl akideleri.

mahcuc

• Kasdolunmuş olan.
• Çok gidilip gelinen.
• Delil ve bürhanla isbat edilmiş olan.
• Mekke-i Mükerreme'nin bir adı.
• Kendi yerine hacca gidilmiş olan.

mahcur / mahcûr

• Çocukluk, sefîhlik, delilik, kölelik, bunaklık vs. gibi çeşitli sebebler yüzünden malını tasarruf hakkından, kullanmaktan men edilen kimse.

mahruyan

• Güzeller, ay yüzlüler. (Farsça)
• Mc: Veliler. Allah'a itaatten ayrılmayan manevî güzellik sâhibi kimseler. (Farsça)

makam-ı hitabi / makam-ı hitabî

• Zanni delil ile iktifa edilen makam.

makam-ı ifham

• Delille susturma makamı.

makam-ı istidlal / makam-ı istidlâl

• Delil getirme makamı, delil getirme mevkii.

makamat-ı evliya / makamât-ı evliya

• Velilerin manevî makamları.

makamat-ı velayet / makamât-ı velâyet

• Velîlik makamları.

manevi tefsir / mânevî tefsir

• Kur'ân-ı Kerimin işaret ettiği hakikatleri asrın ilmî gelişmeleri ışığında ortaya koyarak, iman hakikatlerini güçlü ve sarsılmaz delillerle açıklayan, yorumlayan eser.

mantık

• Söz.
• Mantık ilmi, vasıta ve delil arasında tutarlılık.

mecanin

• Mecnunlar. Deliler.

mecenne

• Kalkan, siper.
• Delilik, mecnunluk, divanelik.

mecnunane

• Delice, divanece. Mecnunlara ve delilere yakışır surette. (Farsça)

mecnuniyet

• Delilik. Mecnunluk.

mecnunluk

• Delilik, akılsızlık.

meczubin / meczubîn

• (Tekili: Meczub) Meczublar. Deliler, mecnunlar. Cezbeye gelmiş olanlar.

medarlar

• Yirmi Dokuzuncu Söz'de bulunan bölümler; haşir ile ilgili deliller.

medlul / medlûl / مَدْلُولْ

• Delâlet olunan. Gösterilen.
• Mânâ. Meâl. Mefhum. Delil getirilen şey. Bir kelime veya bir işâretten anlaşılan.

• Delil getirilmiş şey.
• Delalet olunan, gösterilen.
• Bir kelimeden veya bir işaretten anlaşılan.

• Delîlin (alâmet ve işâretin) delâlet ettiği, gösterdiği şey.

• Kendisine delil getirilen, mânâ, anlatılan.

• Delil getirilen.

medlul-ü mecazi / medlûl-ü mecâzî / مَدْلُولُ مَجَاز۪ي

• Mecazî olarak delil getirilen.

medlul-ü zihni / medlûl-ü zihnî / مَدْلُولُ ذِهْنِي

• Zihindeki delillendirilmiş ma'na.

medluliyet / medlûliyet

• Kendisine delil getirilme.

medluliyyet / medlûliyyet

• İşâret ve delil olma hâli.

• Kendisine delil getirilme.

mefhum-ı muhalif / mefhûm-ı muhâlif

• Lafızda zikredilmeyen mânânın, bizzat zikredilen mânâya, hükümde zıt olan mânâ. Mefhûm-ı muhâlif; Şâfiîlere göre, hüküm için sahîh, mûteber bir delîl olduğu hâlde, Hanefîlere göre böyle değildir.

mehanet

• Küçültme. Küçük görülme.
• Hor ve zelil olmak. Zayıf ve zebun olmak.
• Tedbiri azca olmak.

mekruh / mekrûh

• İğrenç, nahoş görülen şey.
• Fık: Şeriatın haram etmediği, fakat zaruret olmadan yapılmasına izin vermediği, zanna dayanan delil ile işlenmesi caiz olmayan iş.
• Mihnet. Şiddet.

• Hoş görülmeyen, beğenilmeyen şey. Peygamber efendimizin beğenmediği ve ibâdetin sevâbını gideren şeyler. Yasak olduğu haram gibi kesin olmamakla berâber, Kur'ân-ı kerîmde, şüpheli delil ile, yâni açık olmayarak bildirilmiş veya bir sahâbînin (Peygamb er efendimizin arkadaşlarının) bildirmesi ile anl

melile

• (Bak: MELÎL)

menakıb / menâkıb

• Menkıbeler. Velîlerin, Allahü teâlânın sevgili kullarının güzel iş, hareket, söz ve kerâmetlerini konu edinen hikâye ve hâtıralar, bu hususta yazılmış kitapları. Menkabenin çokluk şeklidir.

mensus / mensûs

• Âyet ve hadîs gibi kesin delillerle tesbit edilmiş olan.

meratib-i delalat / merâtib-i delâlât

• Delillerin, işaretlerin mertebeleri.

meratib-i velayet / merâtib-i velâyet

• Evliyalık, velîlik mertebeleri, dereceleri.

mertebe-i velayet / mertebe-i velâyet / مَرْتَبَۀِ وَلَايَتْ

• Velilik mertebesi, derecesi.

• Velilik mertebesi.

mes'elede müctehid

• Mezheb reîsinin bildirmediği mes'eleler için, mezhebin usûl ve kâidelerine bağlı kalarak, dînî delillerden hüküm çıkaran âlimler.

meşarib-i evliya / meşârib-i evliya

• Velîlerin meşrepleri, tasavvuf yolunda ortaya koydukları ve takip ettikleri yöntemler.

meşayıh / meşâyıh

• Şeyhler, velîler, evliyâ. Şeyh kelimesinin çoğuludur.

meşayıh-ı kiram / meşâyıh-ı kirâm

• Büyük velîler, büyük zâtlar.

mesel

• Bir umumi kaideye delâlet eden meşhur söz. Ata sözü. İbretli ve küçük hikâye.
• Dokunaklı ve mânalı söz.
• Benzer. Misil.
• Delil. Hüccet.

• Örnek, benzer, nümune.
• Dokunaklı ve mânâlı söz.
• Yararlı hikâye.
• Delil, hüccet.

meşkukiyet

• Şüphelilik. Şüpheli oluş.

mevlana halid

• (Hi: 1192-1242) Yüzyıl evvelinin müceddidi olduğu milyonlarca irşad ettiği kimselerin şehadetiyle sabit olmuştur. Şam'da vefat etmiştir. Hz. Osman bin Affan (R.A.) soyundandır. İlim ve takvada ve her çeşit makbul vasıflarda, devrindeki en ileri âlimlerin ve velilerin fevkinde idi. Bütün ömrünü zühd

mevrid-i nass

• Nass ile gelen mes'ele. Nass olan yer. Kat'i delil olan husus.

• Hakkında kesin delil olan husus.

mevsuk

• Güvenilir, delilli, vesikalı.

• Kendisine inanılır olan. Şâyân-ı itimad olan.
• Sağlam.
• Vesikalı. Delile dayanan hakikat.

mevsukan

• Sağlam, delile dayanır, itimad edilir şekilde.

mezellet

• Alçaklık. Zelillik.

• Aşağılık, zelillik.

mezheb

• Gitmek, tâkib etmek, gidilen yol. Mutlak müctehîd denilen dinde söz sâhibi âlimlerin, müslümanların yapmaları gereken hususlarla ilgili olarak dînî delîllerden (Kur'ân-ı kerîm, hadîs-i şerîfler ve İcmâ'dan) hüküm çıkarma usûlleri ve çıkarıp bildirdik leri hükümlerin hepsi.

mezhebde müctehid

• Mezheb imâmının koyduğu usûl ve kâidelere uyarak, dînî delîllerden (kaynaklardan) yeni hükümler çıkarabilen İslâm âlimi. Buna müctehid-i mukayyed ve müctehid-i müntesib de denir.

mezhebsiz

• Müctehid (dînî delîllerden hüküm çıkarabilen büyük âlim) olmadığı hâlde, dört hak mezhebden birine tâbi olmayan, mezhebleri kabûl etmeyen ve dînî delillerden kendi anlayışına göre hüküm çıkarıp, buna göre amel eden veya böyle birine uyan kimse.

mirac-ı keramet

• Peygamber Efendimizin (a.s.m.) veliliğinin kerâmeti olan mirca.

mısdak / mısdâk

• Doğrulayıcı delil, ölçüt, kriter.

misdak / misdâk

• Onaylayıcı delil.

mu'cize

• Peygamberlerden aleyhimüsselâm peygamberliklerine delil olarak Allahü teâlânın izniyle meydana gelen hârikulâde (olağanüstü) haller.

mu'sırat

• Sıkım zamanı gelmiş üsâreliler. (Üzüm gibi)
• Bora ve kasırgalar.
• Yetişkin kızlar.

mü'te

• Cinnet, delilik.
• Sar'aya benzer baygınlık.

mu'tezile

• Hicrî ikinci asırda Vâsıl bin Atâ tarafından kurulan ve aklı, nakilden yâni dînî delillerden önde tutan bozuk fırka. "Büyük günâh işleyen kimse ne kâfirdir, ne de mü'mindir, iki menzile (yer) arasında bir menzilededir (yerdedir)" diyen Vâsıl bin Atâ, hocası Hasen-ül-Basrî'nin ders halkasından ayrıld

müberhen

• Hakkında kesin deliller gösterilen.

• Delilli ve bürhanlı. İsbatlı. Delillerle sâbit olmuş.

• Delilli, ispatlı.

müberhene

• Delillerle ispatlanmış.

müctehed-ün-fih

• Hakkında kat'i delil bulunmayan mesele.

müctehid

• İctihâd makâmına yâni Kur'ân-ı kerîmden, hadîs-i şerîf ve diğer dînî delillerden hüküm çıkarma derecesine yükselmiş büyük din âlimi. Bütün İslâm ilimleri ve zamânın fen bilgilerinde söz sâhibi âlim.

• İçtihâd eden, âyet ve hadîsler başta olmak üzere diğer dinî delillerden hüküm çıkaran büyük İslâm âlimi.

müçtehid

• Âyet ve hadîsler başta olmak üzere diğer dinî delillerden hüküm çıkarma bilgi ve kàbiliyetine sahip olan.

müctehid fil-mezheb

• Mezhebde müctehid; mezheb reisinin (imâmının) koyduğu usûl ve kâidelere uyarak, dört delîlden (Kitâb, yâni Kur'ân-ı kerîm, sünnet, icmâ', kıyâs,hüküm çıkaran İslâm âlimi. Buna, müctehid-i mukayyed ve müctehid-i müntesib de den ir.

müctehid-i mukayyed

• Mezheb imâmının koyduğu usûl ve kâidelere uyarak, delîllerden yeni hükümler çıkaran İslâm âlimi. Mukayyed müctehid.

müctehid-i müntesib

• Mezheb reîsinin (imâmının) koyduğu usûl ve kâidelere uyarak, edille-i şer'iyyeden (dört ana delîlden) hüküm çıkaran İslâm âlimi. Buna, müctehid fil-mezheb (mezhebde müctehid) de denir.

müctehid-i mutlak

• Dînî hükümleri, Kur'ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden ve diğer dînî delillerden (kaynaklardan) istinbât ederken, çıkarırken kendine mahsûs kâide ve usûl koyan müctehid. Buna, müctehid fiş-şer' ve müctehid-i müstekıl de denir.

müdafaat-ı ilmiye

• Delil ve bilime dayanan müdafaalar, savunmalar.

müdellel / مُدَلَّلْ

• Delilli ve isbatlı olan. İsbat ve tasdikine delil gösterilmiş olan. İsbatlı.

• Delilli, ispatlı.

• Delilli, ispatlı.

• Delille isbatlanmış, delilli.

müdellelen

• Delil gösterecek ve şahid ile isbat edilerek.

müdli / müdlî

• Şâhid ve delil gösteren.

müfhim

• İfham eden. Delil ile susturan. Ağız açtırmayan.

muhacce

• (Hüccet. den) İddiâ edip münakaşa ederek deliller ve hüccetler gösterme. İsbatlar gösterme.

muhakeme etmek

• Hüküm vermek için delilleri incelemek; yargılamak.

muhakkik

• Gerçekleri araştıran ve delilleriyle bilen.

muhakkikane

• Gerçekleri delilleriyle araştırarak.

muhakkıkin / muhakkıkîn

• Gerçekleri araştıran ve hakikatleri delilleriyle bilen âlimler.

muhakkikin / muhakkikîn

• Gerçekleri araştıran ve hakikatleri delilleriyle bilen tasavvuf erbabı âlimler.

• Hakikatı bulup meydana çıkaranlar.
• İç yüzünü araştırıp bulan büyük İslâm âlimleri ve velileri. Hakikat araştıran, hak âlimleri.

muhakkıkin-i asfiya / muhakkıkîn-i asfiyâ

• Hz. Peygamberin çizgisinde yaşayan ve hakikatleri delilleriyle bilen ilim ve takvâ sahibi büyük zatlar.

muhakkıkin-i ehl-i tarikat / muhakkıkîn-i ehl-i tarikat

• Tarikata mensup olanlardan gerçekleri araştıran ve delilleriyle bilen âlimler.

muhakkıkin-i eimme / muhakkıkîn-i eimme

• Gerçekleri derinlemesine araştıran ve delilleriyle bilen imamlar.

muhakkıkin-i evliya / muhakkıkîn-i evliya

• Evliyadan gerçekleri araştıran ve delilleriyle bilen âlimler.

muhakkıkin-i islam / muhakkıkîn-i islâm

• İslâm'ın hakikatlerini araştıran ve delilleriyle bilen âlimler.

muhakkikin-i islam / muhakkikîn-i islâm

• Gerçekleri araştıran, hakikatleri delilleriyle bilen İslâm âlimleri.

muhakkıkin-i islamiye / muhakkıkîn-i islâmiye

• Hakikatleri araştırıp delilleriyle bilen büyük İslâm âlimleri.

muhakkikin-i kelamiye / muhakkikîn-i kelâmiye

• Gerçekleri araştıran ve delilleriyle bilen kelam âlimleri.

muhakkikin-i nev-i beşer / muhakkikîn-i nev-i beşer

• İnsan türünün gerçekleri araştıran ve hakikatleri delilleriyle bilen fertleri.

muhakkıkin-i sofiye / muhakkıkîn-i sofiye

• Gerçekleri araştıran ve hakikatleri delilleriyle bilen tasavvuf ehilleri.

muhakkikin-i sofiye / muhakkikîn-i sofiye

• Meseleleri delilleriyle araştırıp bilen tasavvuf erbabı kimseler.

muhakkıkin-i sufiye / muhakkıkîn-i sufiye

• Gerçekleri araştıran ve hakikatleri delilleriyle bilen tasavvuf ehilleri.

muhakkikin-i sufiye / muhakkikîn-i sufiye

• Gerçekleri araştıran ve delilleriyle bilen tasavvuf âlimleri.

muhakkıkin-i ulema / muhakkıkîn-i ulema

• Gerçekleri araştıran ve delilleriyle bilen âlimler.

muhakkikin-i ulema / muhakkikîn-i ulema

• Gerçekleri araştıran, hakikatleri delilleriyle bilen âlimler.

muhakkikler

• Gerçekleri araştıran ve delilleriyle ortaya koyan ilim adamları.

muhakkir

• Hakir gören, zelil ve hor gören.

muhkem kaziye

• Huk: Kat'i ve sağlam bozulmaz hüküm. Mahkemenin en sonunda vermiş olduğu kararlar. Temyiz mahkemesince tetkik ve tasdik edildikten sonra veyahut temyiz müddeti geçen bir mahkeme kararının, mevzuunu teşkil eden hâdise hakkında, kat'i bir karine ve delil ve kanunen değişmez bir hüküm olarak kabul edil

mukallid

• Amelde, yapılacak işlerle ilgili konularda müctehid denilen derin âlime tâbi olan, uyan kimse.
• İnanılacak şeylerin delillerini araştırmadan, anlamadan, sâdece anasından babasından duyarak îmân eden.
• Fıkıh âlimlerinin yedinci derecesinde bulunan âlim.

mukayyed müctehid

• Mezheb imâmının koyduğu usûl ve kâidelere uyarak, dînî delillerden (kaynaklardan) yeni hüküm çıkaran İslâm âlimi. Müctehid fil mezheb de denir.

mükellefin / mükellefîn

• Vazifeliler. Mükellefler. Bir şeyi ödemek zorunda bulunanlar.

mükibb

• (Kebb. den) Bir şeyin üzerine çok düşen. Gayretle çalışan.
• Çok lüzumlu olan.
• Yüzü üstüne sürünen, zelil olan.

murdar / murdâr

• Kendiliğinden ölmüş veya kasten besmelesiz kesilmiş olan hayvan, leş ve domuz eti gibi kendileri kat'î yâni kesin ve açık delîl ile haram olan şey.

müsbet

• İsbât olunan. Delilli. Açık ve sabit olan.
• Menfinin zıddı. Pozitif, olumlu.
• Yazılıp kaydedilmiş. Tesbit edilmiş olan.

müstedell

• (Delâlet. ten) İstidlâl olunmuş. Bir delil ile isbat edilmiş. (Müstedlel, yanlıştır.)

müstedill

• (Delâlet. den) Delil ve hüccet gösterilerek isbat edilen.

müstedlel

• Bir delil ile ispat edilmiş, delilli.

• Delillendirilmiş, kanıtlı.

müstenid

• Bir şeye dayanan. Bir şeyin üzerine koyulmuş.
• İstinad eden, dayanan, güvenen.
• Bir delili, şâhidi olan.

müsteniden

• İstinad ederek, dayanarak, güvenerek.
• Bir delil ve şâhid göstererek.

müstezill

• (Zelil. den) Birini hor ve hakir gören. Bir kimseyi zelil gören.

mütekellimin / mütekellimîn

• Kelâm âlimleri. İslâm dîninin îmân bilgilerini, naklî (dînî) ve aklî delillerle îzâh eden, açıklayıp isbatlayan büyük âlimler.

mütemessik

• Temessük eden. Sıkı sıkı yapışıp tutan.
• Bir delil ve şahide dayanan, delile istinad eden.

mütenassıs

• Tedkik edilip incelendikten sonra karar verilen.
• Delil ve hüccet ile sabit olan.

müteva'ir

• Hakir, zelil. Nefret edip kimse yanına gelmeyen.

müteyyim

• Aşk ve muhabbetin hor ve zelili olan kimse.

mütezellil

• Tezellül eden. Alçalan, zillete katlanan. Kendini zelil gösteren.

mütezellilane / mütezellilâne

• Zelil olarak, alçalarak, zilletini bilip göstererek.

• Zelil olarak, alçaklara yakışır surette, alçakçasına. Kendi hiçliğini bilir surette, kusur ve aczini anlamakla. (Farsça)

muvazenet / muvâzenet

• Dengelilik, eşitlik.

müzellil

• Zelil eden, zelil kılan, alçaltıcı, hakirleştiren.

muzill

• Zelil kılan. Zillete düşüren.
• Adileştiren.

müzill

• Zelil kılan, hakir eyleyen.

• Bâzı kullarını aşağı ve zelîl eden mânâsına Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden).

na-kes

• Hasis olan. (Farsça)
• Zelil, insaniyetsiz, alçak, deni. (Farsça)

nakli delil / naklî delil

• Kur'ân ve hadis gibi nakle, haberlere dayanan delil.

• Şer'î hükümler için naklî delil esastır. Yalnız akıl ile din namına hüküm getirilmez ve böyle bir hükmün dinle alâkası olmaz. Dinî meselelerde aklın ve ilmin vazifesi; dinî hükümlerdeki hikmetleri ve hakkaniyet delillerini görüp izhar etmektir. Kur'anın bazı âyetlerinde yapılan akla havaleler ve Kur

naşi

• Neş'et eden, yeniden vücuda gelen, yetişen, yetişmiş.
• Delil, dolayı, ötürü, sebebiyle.
• Geceleyin meydana gelip zâhir olan şey.
• Yetişmiş oğlan veya kız.

naşie

• Delil. Zuhur.
• Gündüz veya gecenin evvelki saati.
• Uykudan sonra kalkmak hali ve uyanık olduğumuz hal.

nass

• Kat'ilik, kesinlik, açıklık. Te'vile ihtimali olmayan söz veya delil.
• Kur'ân-ı Kerim veya Hadis-i Şerifde bir iş ve mes'ele hakkında olan açıklık ve bu şekilde açık olan kelâm ve âyet. Akide.
• Bir haberi kimden aldığını söyleyerek, en nihayet o haberi ilk söyleyene kadar nakle

nass-ı hadis

• Hadisin açık, gerçek ifadesi. Muhtemeli olmayan sağlam mânaya delâlet eden lâfız. Delil mânâsına olan "Nass-ül fukaha" bundan alınmıştır.

nass-ı kat'i / nass-ı kat'î

• Kesin delil ve senet; Kur'ân ve sahih hadis gibi.

nass-ı katı'

• Mânâsı açık olan Kur'an âyetlerinden delil olarak gösterilen âyet.

nazar-ı velayet / nazar-ı velâyet

• Velîlik bakışı, velâyet gözü.

nazm-ı celil

• Pek büyük kıymetli nazm edilmiş güzel söz.
• Kur'an-ı Kerim'in bir vasfı.
• Celil olan Cenab-ı Hakk'ın nazmı.

necaset-i galiza

• Pisliği hakkında şer'î bir delil mevcut olup hilâfına başka bir delil bulunmayan necasettir. ( Lâşe gibi)

necaset-i hafife

• Hanefî mezhebine göre pis olduğuna dair şer'î bir delil mevcud olan şeydir. Diğer bir tabire göre murdar olmadığı rivayet edilen şeydir. (Eti yenen hayvanların bevilleri gibi.) Bedenin veya elbisenin dörtte birinden az miktarı namaza mani olmaz.

nesh

• Emir ve yasaklarla ilgili şer'î (dînî) bir hükmün, ondan sonra gelen şer'î bir delîl (hüküm) ile kaldırılması, yürürlülük zamânının sona erdiğinin haber verilmesi, açıklanması. Hükmü kaldırılan delîle, nâsih; kaldırılan hükme mensûh denir.

netice-i burhan-ı bahir / netice-i burhan-ı bâhir

• Açık, parlak, kesin ve sağlam delilin sonucu.

nisvan-ı zelil

• Ahlâken ve dinen düşmüş, zelil olmuş kadınlar.

nübüvvet da'va etmek

• Peygamber olduğunu bildirip doğruluğunu isbat için deliller göstermek, peygamberliğini ileri sürmek.

nur-u velayet / nur-u velâyet

• Velilik ışığı.

pakan

• (Tekili: Pâk) Temizler, pâklar. (Farsça)
• Mc: Veliler, evliya. (Farsça)

payedari / payedârî

• İtibarlılık, rütbelilik, pâyedarlık. (Farsça)

racih

• Üstün olan. Kıymetli, faziletli ve itibarı fazla olan.
• Fık: Beyyinatta, bürhan ve delilin tercihinde delili üstün, beyyinesi evlâ ve makbul olan taraf.

racih-i mercuh

• Bürhan ve delillerin tercih ve üstünlük esasları.

rasihane / rasihâne

• Sağlamca, sağlam delil ve bürhana dayanmak suretiyle. (Farsça)

re'y

• Müctehid İslâm âlimlerinin, açıkça bildirilmeyen bir mes'ele hakkında dînî delillerden yâni Kur'ân-ı kerîm, hadîs-i şerîf ve icmâ-i ümmetten çıkardıkları hüküm, kıyâs.

rekz

• Dikmek, yerleştirmek, delil getirmek.

ribet

• (Çoğulu: Riyeb) şüphelilik. şüpheye düşme.

rivayet-i sadıka / rivayet-i sâdıka

• Senet ve delillerle sâbit, şüphesiz, doğru rivâyet.

rumuzat-ı neşriye / rumuzât-ı neşriye

• Âhiretteki dirilişin ince delilleri.

rüyuh

• Zelillik, horluk, hakirlik.
• Zayıflık.

sadık-ı şahid

• Doğru şahid, delil.

sagar

• Zelillik, alçaklık, âdilik.

sagır

• Zelil ve aşağılık kimse.

şah-ı evliya / şâh-ı evliya / شَاهِ اَوْلِيَا

• Allah'ın sevgili kulu olan velîlerin reisi, lideri.

• Bütün velilerin piri (Hz Ali Efendimiz).

şah-ı velayet / şâh-ı velâyet / شَاهِ وَلَايَتْ

• Velîlik makamının şâhı, başı.

• Bütün velilerin pîri olan Hz. Ali Efendimiz (r.a).

şahid-i kàtı'

• Kesin, şüphesiz delil.

şahid-i tevhid

• Allah'ın birliğinin şahit ve delili.

şahid-i vahdaniyet / şahid-i vahdâniyet

• Allah'ın bir ve tek oluşunu gösteren şahid, delil.

sahife-i ayat-ı tekviniye / sahife-i âyât-ı tekvîniye

• Yaratılışa ait delillerin sayfası.

şahitler

• Deliller, tanıklar.

şayan-ı ihticac

• Delil ve isbatın makbuliyeti.

sebet

• Hüccet, delil.

sebr ve taksim

• Mantıkta bir isbatlama tarzı ve usulüdür. Bu iki kelime beraber kullanıldığı gibi, "delil-i taksim, delil-i münkasım" gibi tâbirlerle de söylenir. Bu isbatlamada bir şeyin aslında bulunan vasıflar, illet olmaktan birer birer ibtal edildikten sonra, tam illet olmaya elverişli olan tesbit edilir. (Lât

sedd-i zerai'

• Şer'an memnu olan bir şeye vesile teşkil eden mübah fiillerin de men edilmesi. "Def-i mefasid, celb-i menafiden evlâdır." Buna binaen insan, şer'an memnu olan herhangi bir şeye sâik olacak şeylerden sakınması icab eder, o şeyler hadd-i zâtında mennu olmasa da. Bu husus Mâlikî Mezhebinde delil kabul

şefaat

• Bağışlanmasını dileme, birine arka olma.
• Peygamberlerin ve velilerin kıyamette günah-kâr müminlerin bağışlanması için Allah katında dilekte bulunmaları.

şehadet-i kat'iye

• Kesin şahitlik, kesin delil.

selef-i müçtehidin / selef-i müçtehidîn

• Âyet ve hadisler başta olmak üzere dinî delillerden hüküm çıkarma bilgi ve kâbiliyetine sahip olan İslâmın ilk dönemlerinde yaşamış İslâm âlimleri.

semavi ayetler / semavî ayetler

• Cenab-ı Hakkın varlığına ve birliğine işaret eden gökyüzündeki deliller.

sened / سَنَدْ

• Delîl, dayanak.
• Hadîs-i şerîfleri rivâyet edenlerin silsilesine verilen ad.
• Bir hakkı tesbit eden yazılı vesîka.

• Kuvvetli delil olabilecek söz veya yazı.

sened-i sahih

• Sağlam olduğunu gösterir delil.

senedat / senedât

• Senetler; kuvvetli deliller.

serrişte

• İp ucu. Emâre, delil. Vesile. (Farsça)
• Başa kakmak. (Farsça)
• Maksad. (Farsça)

sertac-ı evliya

• Velîlerin baş tacı.

seyf-i burhan

• Burhanın, delilin kılıcı.

seyr-i afaki / seyr-i âfâkî

• Dış âlemdeki delil ve vasıtalarla yapılan mânevî yolculuk.

• Terbiye ve mâneviyatta tekâmül yollarında, hariç âlemden, âfaktan başlamak suretiyle bulunan delillerle tekâmül edip nefsini ıslâh ve imâni ve Kur'âni hakikatlarda terakki etmek usulü.

seyr-i enfüsi / seyr-i enfüsî

• Nefsin iç âlemindeki delil ve vasıtalarla yapılan mânevî yolculuk.

• Hafî tariklerin çoğunda takib edilen ve nefsinin iç âlemindeki delillerle, vasıtalarla tekâmüle gidenlerin usûlü.

sıddikin-i muhakkikin / sıddîkîn-i muhakkikîn

• Daima doğruluk üzere ve Allah'a ve peygambere sadakatte en ileride olan, hakikatleri delilleriyle bilen büyük araştırmacı âlimler.

sıddikiyet / sıddîkiyet

• Sadâkat ve doğrulukta en ileri oluş. Çok sâdık olma hâli. Velilik mertebesinin nihâyeti. Peygamberlik mertebesinin bidâyeti olan makam.
• Aşere-i Mübeşşere'nin birincisi ve ilk halife olan Hz. Ebubekir'in (R.A.) nâmı ve sıfatıdır.
• Çok doğru olup, hiç yalan söylememek.

sifle

• Adi, alçak, zelil, terbiyesiz.

sıgar-ı nefs

• Zelil ve hakir olma hali. Küçüklük, kıymetsizlik.

silsile-i berahin / silsile-i berâhin

• Deliller zinciri.

sırr-ı velayet / sırr-ı velâyet

• Velîlik sırrı.

şuaat-ı istişhad / şuâât-ı istişhad

• İstişhad ışınları; şahit ve delil gösterme ışığının hüzmeleri, ışınları.

şuayb

• Ashab-ı Eyke ile Medyen ahâlisine gönderilen bir peygamberdir. Çok hakikatlı ve güzel sözlerle bu iki kavmi Hakka davet ettiği halde kendisini dinlemediler. Cenab-ı Hak Eykeliler üzerine şiddetli sıcaklık ve Medyen ahalisine de şiddetli sayha ile azab verdi ve onları mahveyledi. Şuayb Aleyhisselâm k

sultan

• Reis. İslâm Hükümdarı. Hâkimiyet sahibi. Padişah.
• Allah. (C.C.)
• Kuvvet, kudret ve hâkimiyet sâhibi.
• Hükümdar âilesinden olan anne, kız gibi kadınlardan her biri.
• Hüccet ve delil.
• Kahr ve tegallüb mânasında masdardır. Her şeyin yavuz, şiddet ve satvetin

sultan-ı evliya

• Velilerin sultanı, reisi.

sultanü'l-evliya

• Bütün velilerin sultanı olan Hz. Muhammed (a.s.m.).

sünnet

• Yol, kânun, âdet.
• Peygamber efendimizin mübârek sözleri, işleri ve görüp de mâni olmadığı şeyler.
• Din bilgilerinde senet, kaynak olan dört temel delîlden biri. Hadîs-i şerîfler.
• Şerîat yâni İslâm dîni.

sünusi / sünusî

• (Seyyid Muhammed bin Ali) (Hi: 1206 - 1276) Şâzelî (Şazilî) Tarikatının sonradan teşekkül eden kollarından birisinin kurucusudur. Cezayir'in büyük velilerindendir. Memleketinin bir çok yerlerini ve Mekke-i Mükerreme'yi ziyaret etmiş; Mısır'da, Bingazi'de tederrüsle iştigal etmiştir. Bingazi'de zaviy

şüpheli şeyler

• Helâl ve haram olduğu açıkça bildirilmeyen şeyler; şüpheliler.

ta'bid

• Mükerrem etmek.
• Katran bulaştırmak.
• Hizmet etmek.
• Zelil etmek.
• Zelil etmek, kepaze yapmak.

tabakat-ı evliya / tabakat-ı evliyâ

• Velilerin tabakaları, dereceleri.

tafsili iman / tafsîlî îmân

• Îmân edilecek hususlara genişçe, delîlerini bilerek ve ayrı ayrı inanmak.

tagame

• (Çoğulu: Tıgâm) Hor ve zelil kimse.
• Ufacık kuşlar.

tahacüc

• Hüccetleşmek. Birbirinden hüccet talep etmek, delil istemek.

tahakkuk

• Bir şeyin doğruluğunun meydana çıkması. Gerçekleşmek. Delil ile isbat edilmek. Sabit ve hakikat olduğu aşikâr olmak.

tahakkümi / tahakkümî

• Mânasız iddia. Delilsiz, isbatsız haklılık dâva etmek, Mânasız mücerred dâva.

• Zoraki ve delilsiz olma.

• Delilsiz dâvâ.

tahkiki

• Araştırarak ve kesin delillere dayanarak.

tahkiki iman / tahkikî iman

• Araştırarak ve kesin delillere dayanarak elde edilen iman.

tahlil

• Müşkül meseleyi halletmek.
• Bir şeyi kolaylıkla tutmak.
• Eritmek.
• Bir şeyi helâl kılmak.
• Yemine kefaret etmek.
• Man: Terkibin zıddıdır. Bir kıyas neticesinin mantık şekillerinin hangisinden olduğunu bilmek için delilin tahlili, araştırılması.
• Fiz:

tahmin

• (Hamn. dan) Aşağı yukarı bir fikir söylemek. İhtimallere dayanan düşünce. Zayıf delil ile hüküm ve kıyas etmek.

tahrimen mekruh / tahrîmen mekrûh

• (Vâcibin zıddı) Harama yakın iş olup, zannî delil ile olan nehiydir.

• Kur'ân-ı kerîmdeki ve hadîs-i şerîfteki delîlinden zan ile anlaşılan yasak. Harama yakın olan fiil, iş.

tahyis

• Zelil etmek, kepaze etmek.
• Boyun eğdirmek. Muti etmek.

takallüd

• Takınma; kılıç (gibi keskin olan delil silahını) kuşanma.

taklid / taklîd

• İnanılacak şeylerde düşünmeden, anlamadan, yalnız başkasından işiterek, görerek inanma, îmân etme.
• Amelde yâni yapılacak işlerde delîlini araştırmadan bir müctehidin ictihâdlarına (mezhebine) uyma, bağlanma.
• Kendi mezhebine göre yapmasında harâc (meşakkat) veya zarûret buluna

taklidi / taklidî

• Taklide ait. Sathî.
• Delil ve sened istemeden kabul edilen.

takrid

• Devenin gövdesinde olan keneyi yolup gidermek.
• Hor ve zelil etmek.

takva / takvâ

• Allahü teâlâdan korkarak, haramlardan (yasaklardan, günâhlardan) sakınmak. Harama düşmemek için, şüphelilerden (haram veya helâl olduğu belli olmayan şeylerden) sakınmaya ise verâ denir. Bu bakımdan, haramlardan daha çok sakınma derecesi olan verâ da takvânın mânâsı altına girer.

talim-i iman-ı tahkiki / tâlîm-i imân-ı tahkikî

• Delillere dayalı bir şekilde iman dersi verme.

tansis

• Tetkikten sonra karar vermek.
• Bir mes'eleyi ve hükmü, şer'î delillere isnad etmek.

tansis etmek

• İnceden inceye araştırmak ve delille ispat etmek.

tarik-i ahmediye

• Hz. Muhammed'in (a.s.m.) gösterdiği velîlik yolu.

tarik-i velayet / tarik-i velâyet

• Velilik yolu.

tarik-ı velayet serlevhası / tarik-ı velâyet serlevhası

• Velilik yolunun başlığı; 29. Mektubun 9. kısmı olan Telvihat-ı Tis'a.

tasvir-i müddea / tasvir-i müddeâ

• İddia edilen şeyin delilsiz tasviri, san'atlı bir biçimde anlatımı.

tazannün

• (Zann. dan) Sanma, zan ile iş görme, delilsiz hükmetme.

te'vilat / te'vilât

• (Tekili: Te'vil) Te'viller. Zâhiren yakın mâna ve delil nakletmek sebebiyle başka mâna vermeler.

tebkit

• Tekdir etmek. Azarlamak. Vurmak. Başa kakmak.
• Delil ve bürhanla galip gelip susturmak.

• Azarlama, ağlatma, delil getirerek susturma.

tedliye

• Sarkıtmak. Yukarıdan aşağıya bırakma.
• Şaşırma, dehşete düşme.
• Delil ve vesika hazırlama.
• (Akıl) gitmek.
• Ahmak etmek, salaklaştırmak.

tefih

• Hakir, zelil.
• Lezzeti olmayan.

teftih

• Hor ve zelil etmek.
• Kahretmek.

teftiş

• Kontrol etmek. İşlerin alâkalı vazifeliler tarafından ele alınıp iyi ve tamam yapılmasına çalışmak.
• Sormak.
• Ayırmak.

tekvini ayat / tekvînî âyât

• Yaratmaya, var etmeye dâir âyetler, deliller.

temessük

• Tutunma. Sarılma. Sıkıca tutma.
• Hüccet ve delil izhar etme.
• Borç senedi.

tenzihen mekruh / tenzîhen mekrûh

• Nehyine dair şer'î bir delil olmamakla beraber işlenmesi kerih görülen iş. (Helâle yakın iş)

• Yasak olmasına kuvvetli, açık bir delil, senet bulunmayıp, yapılması iyi olmayan şeyler.

tercüman-ı ayat / tercüman-ı âyât

• Âyetlerin, delillerin tercümanı.

tercüman-ı ayat-ı tekviniye / tercüman-ı âyât-ı tekviniye

• Kâinatta Allah'ın varlığının birer delili olan maddî ayetleri insanlara tercüme eden, rehber.

tergim

• Yere sürtme.
• Zelil etmek, hor ve hakir etmek. Rezil, kepaze etmek.

terkib-i kıyas

• Bir davayı isbat için delil arayıp bulma usulü.

teselsül / تَسَلْسُلْ

• Burhân-ı tatbîk delîli ve benzerlerinde, Allahü teâlânın varlığının lâzım olduğunu isbat etmekte kullanılan delillerden biri. Hâdislerin (sonradan var olan şeylerin) birbirinin varlığına sebeb olarak geriye doğru sonsuza kadar zincirleme birbiri ardı sıra gitmesi.

• İddiâyla delilin birbirine bağlı olmasıyla ihtilâfın sürüp gitmesi.

teshir

• Zaptetme, hâkim olma, zorla ele geçirme.
• İtaat ettirme.
• Hakir ve zelil etmek.

• Büyüleme, sihir yapma, aldatma.
• Zaptetme, hakim olma. Zorla ele geçirme. İtaat ettirme. Hakîr ve zelil etmek.

tevazün / tevâzün

• Dengelilik, tartılılık.

tevhid-i hakiki / tevhîd-i hakîki / tevhîd-i hakîkî / تَوْحِيدِ حَقِيقِي

• Araştırarak, delilleriyle Allah'ın birliğini kabul etme.

• Delil ve isbata dayalı hakiki ma'nadaAllahı birleme.

tevhid-i zahiri / tevhîd-i zâhirî / تَوْح۪يدِ ظَاهِر۪ي

• Delil ve araştırmaya dayanmayan Allah'ı birleme.

tevkim

• Zelil etmek.
• Katletmek, öldürmek.
• Hıfzetmek, korumak.

tevrat

• Hz. Musâ Aleyhisselâm'a nâzil olan kitab-ı mukaddesin nâm-ı celili. (Hakiki Tevrat, Kur'an-ı Kerim ile barışıktır. Şimdiki ise, çok yerleri değiştirilmiş, tahrif edilmiştir. Bu kitabın aslından az bir şey kalmıştır. Aklı başında ve İslâmiyeti, Kur'an-ı Kerim'i tetkik eden Yahudiler de hidayeti seçmi

tevziniyet

• Dengelilik.

teyettüm

• Kulluk etmek.
• Aşkın insanı hor ve zelil etmesi.

tezlil / tezlîl / تذليل

• Birisini tahkir etme, aşağılatma. Zelil ve hakir bulma.

• Aşağılama, zelil etme. (Arapça)

tezriye

• Savurmak.
• Koyunun yününü kırkıp arkasında bir miktarını bırakmak.
• Zelil etmek, kepâze yapmak.

turuk-u evliya / turuk-u evliyâ / طُرُوقُ اَوْلِيَا

• Velîlerin yolları.

• Velilerin gittiği yollar, tarikatlar.

turuk-u velayet / turuk-u velâyet

• Velîlik yolları.

ubudiyet-i evliya / ubûdiyet-i evliya

• Velilerin ibadeti, kulluğu.

ulum-u bedihiyyat / ulum-u bedihiyyât

• Delil ve isbatına lüzum görülmeyip kolaylıkla bilinen ilimler.

ünvan-ı velayet / ünvan-ı velâyet

• Velîlik ünvanı.

usul

• (Tekili: Asıl) Ana, baba. Cedler.
• İstinadgâh.
• Râcih delil, kaide. Asıllar, kökler, temeller. Bir ilmin asıl mevzuundan önce öğrenilmesi lâzım gelen esaslar. Bir hedefe ulaşmak için tutulan düzenli yol.
• Tarz, metod, tertip.

usul-ü fıkıh ilmi

• Fıkıh ilmine âit bilgilerin esası ve istinadgâhı olan bir ilimdir. Şer'i hükümlerin mufassal ve muayyen delilleri ve hikmetleri bu sayede bilinir ve bu dini hükümler, bu muayyen ve müşahhas deliller vâsıtası ile istinbat ve isbat olunur. Bu ilme "Hikmet-i teşriiye" de denilmiştir.

vacib / vâcib

• Allah ve resulü tarafından yerine getirilmesi kesin olarak emredilmiş olan şey (diğer bir mânası; delili farz ifade edecek derecede kesin olmayan, fakat hiç terk edilmeden yapılması istenen amel; vitir ve bayram namazları gibi.
• Varlığı zorunlu olan.

• (Vücub. dan) (Çoğulu: Vâcibât) Lüzumlu, mecburi olan.
• Fık: Yerine getirilmesi her müslüman için gerekli ve borç olup, yapılmadığı takdirde büyük günah olan Allah'ın emirleri. Yapılması zannî delil ile belli olan. Terki câiz olmayan. Yapılması şer'an kat'i derecede bir delil ile sâbit

vahdet-i mesele

• Bir mesele hakkında ileri sürülen delillerin biraraya toplanması.

vakm

• Reddetmek.
• Hor ve zelil etmek.

vekil-i delil

• Rehber olarak görünen, ispat delili.

velayat / velâyât

• Velâyetler, velîlikler.

• Velîlikler.

velayet / velâyet / ولایت / وَلَايَتْ

• Veli olan kimsenin hali. Velilik, dervişlik.
• Dostluk.
• Sadakat.
• Başkasına sözünü geçirmek. Bir şeye kudret cihetiyle bizzat mutasarrıf olmak.

• Velîlik.

• Velîlik, ermişlik.

• Velîlik. (Arapça)
• Dostluk. (Arapça)
• Otorite. (Arapça)

• Velilik.

velayet-i ahmediye / velâyet-i ahmediye

• Peygamber Efendimizin (a.s.m.) velâyeti, veliliği.

velayet-i kamile / velâyet-i kâmile

• Mükemmel velilik; kulluk noktasında mânevî mertebeleri aşarak Allah'ın yakınlığını ve dostluğunu elde etme mükemmelliği.

velayet-i kübra / velâyet-i kübrâ / وَلَايَتِ كُبْرَا

• Büyük velilik. Akrebiyet-i İlâhiyenin inkişafına bakan ve veraset-i nübüvvetten gelen gayet kısa, fakat yüksek olan ve tarikat berzahına uğramadan zâhirden hakikata geçen velilik mesleği. (Sahabeler gibi)

• En büyük velîlik; tarikat berzahına uğramadan, zahirden hakikate geçen ve peygamber varisliğinden gelen velîlik.

• İlim ve amel yoluyla mazhar olunan en büyük velîlik.

velayet-i saire / velâyet-i saire

• Diğer velîlik usulleri.

velayet-i suğra / velâyet-i suğrâ

• Küçük derecedeki velilik.

velayet-i vusta / velâyet-i vustâ

• Orta derecedeki velilik.

vilayet / vilâyet

• Evliyâlık, velîlik makâmı, Allahü teâlâya yakın olma, gafletten uzak bulunma.

• İl.
• Velilik, ermişlik.
• Veli olan kimsenin hali.
• Başkasına sözünü geçirme.

vısr

• Hüccet, delil.
• Kadı sicili.
• Ahd, söz, yemin.

vuzuh-u delalet / vuzuh-u delâlet

• Çok açık bir şekilde delil olma.

vuzuh-u delil

• Delilin açıklığı.

yakini burhan / yakînî burhan

• Şüphesiz, kesin delil.

zahir / zâhir

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Varlığında şek ve şübhe olmayan, her eserinde varlığına deliller, işâretler bulunan yüce Allah.
• Açık, görünen, dış görünüş, insanın dış görünüşü.
• Fıkıh usûlü ilminde; sevk edilmediği, kendisi için buyrulmadığı mânâ, açı

zahiriyye / zâhiriyye

• Kur'ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîflerin zâhir, görünen mânâlarından başka hiçbir delîl ve kıyâsı kabûl etmeyen Dâvûd-i Zâhirî'nin kurduğu mezheb.

zat-ı muhakkik / zât-ı muhakkik

• Gerçekleri araştıran ve delilleriyle bilen âlim zât.

zelili / zelilî

• Hakirlik, horluk, zelillik, alçaklık.

zencir-bend

• Zincire vurulmuş, zincirle bağlı mânasına gelir. Eskiden azılı katiller ve deliler, zincirle bağlandıkları için bu tâbir meydana gelmiştir. (Farsça)
• Edb: Her mısranın son kelimesi, bir sonra gelen mısraın ilk kelimesini teşkil etmek şekliyle meydana getirilen manzumelere verilen addır. Divan (Farsça)

zılliyet / zıllîyet

• Gölgelilik.