Menu
İletişim
LUGGAT
OSMANLICA TÜRKÇE SÖZLÜK
{ lügât . lügat . لغت }
Arapça ve Farsça yazımları, Osmanlıca okunuşları
ve detaylı açıklamaları ile birlikte.
Arama yapmak istediğiniz kelimeyi girip
karşılığını bulmak istediğiniz "
OSMANLICA ARA
" ya da "
TÜRKÇE ARA
" butonlarına tıklayın.
İfadenin içinde geçtiği kelimeleri de göster.
Türkçe - Osmanlıca Sözlük
'te
eket
ifadesini içeren
1015
kelime bulundu...
medeniyyet
Memleketleri îmâr edip, insanları râhat ve huzûra kavuşturmak.
a'mal-i beşeriye / a'mâl-i beşeriye
İnsanların yaptığı iş ve hareketler.
İnsanların amelleri, iş ve hareketleri.
a'mal-i uhreviye / a'mâl-i uhreviye
Ahirete ait iş, hareket ve ibadetler.
a'razi / a'razî
Bir şeye zorunluluk sonucu bağlı olmayan, onun özünde bulunmayan şey, ilinek; hareket ve koku gibi.
a'sab-ı muharrike / a'sâb-ı muharrike / اَعْصَابِ مُحَرِّكَه
Hissi, duyguyu vücuttaki haber merkezine bildiren sinirler. Hareket ettirici sinirler.
Hareket ettiren sinirler.
ab-ı adalet / ab-ı adâlet / âb-ı adâlet / آب عدالت
Doğruluğun ve adaletin feyz ve bereketi.
Adalet suyu.
Doğruluğun bereketi.
ab-yar
Sulayan.
(Farsça)
Mc: Bereketlendiren, feyizlendiren.
(Farsça)
abdulhamid ll
(mi: 1842-1918) 34' üncü Osmanlı Padişâhıdır. 33 yıl saltanatta kalmış olan bu şefkatli Sultan,İslâmiyete son derece bağlı idi. Yüksek bir siyaset adamı ve devlet işlerini bizzat takibeden bir zattı. Memlekette bolluk ve refahı te'min için çalıştı. (R.Aleyh)
abt
Yalan, Şübhe uyandırıcı hareket.
acente
(Acenta) ing. Bir vapur şirketinin her iskeledeki memuru.
Bir şirket veya idarenin diğer memleketteki vekili.
Memur veya vekilin memuriyeti ve idarehanesi.
adab / âdâb
(Edeb kelimesinin çoğuludur.) Usul, yol, yordam, davranış kaideleri, terbiye. Ahlâk ve terbiyenin gerektirdiği konuşma ve hareket tarzı. Adaba uymayanlara edepsiz denir."Edipler edepli olmalı" yani yazarlar, edebiyatçılar dine, ahlâka ve terbiyeye uymalı. Aksi halde edebiyatçı adına lâyık olamazlar,
adab-ı muaşeret / âdâb-ı muaşeret
Beraber yaşayışta, hoş ve İslâmca yaşama ve geçinme usulleri. Peygamberin (A.S.M.) sünnetine uygun olan hareket. İnsanlara karşı edebli olma, insanca ve İslâmca yaşama âdâbı. Adâba dair sünnet-i peygamberiyeye uymak.
adale
Tıb: Bedenin hareketini icra eden ve birbirinden, ince bir perde ile ayrılan sinirli et kısımlarından her biri. Hepsine birden et (Lahm) tâbir edilir.
adat-ı seniyye / âdât-ı seniyye
Peygamberimizin (a.s.m.) örnek hal ve hareketleri.
adet / âdet
Usul, görenek, alışılmış davranış. Huy, tabiat. Toplumda nesiller boyunca uyulan ve kamuoyunda (umumî efkârda) saygı ve müeyyideye sahip hareket kaideleri (Sosyoloji). İslâm cemiyetinde âdetler de İslâmî olur, İslâma uygun olur. Müslüman, İslâma aykırı âdetlere uymaz. Cemiyetin yabancı âdetlerle boz
Bir şehir ve memleketteki insanların, yapageldikleri usûller, gelenekler, alışılmış şeyler. An'ane, örf.
Kitab, sünnet, icma' ve kıyasdan sonra ikinci derecedeki dînî delillerden biri. Dînin ve aklın beğendiği şeyler.
adetullah / âdetullah
(Sünnetullah da denir.) Tabiatta canlı cansız bütün varlıkların nasıl hareket edeceklerini belirliyen Allah'ın emirleri, O'nun koyduğu değişmez düzen. Meselâ oksijenle hidrojenin birleşmesinden su meydana gelir. Işık, geldiği açıya eşit bir açı ile yansır ki, bunlar birer âdetullahdır. "Âdetullah" y
afaki / âfâkî
İnsanın dışındaki şeyler.
Uzak memleketlerden hac ibâdetini yapmak için gelenler.
ahali
(Tekili: Ehl) Halk, umum, nâs.
Bir memleketin yerlileri, bir memlekette oturanlar, yaşayanlar.
ahlak
(Hulk.C.) Huy, tabiat. İnsanın davranış tarzı, tutum ve tavrı, bir cemiyette makbul ve iyi sayılan davranış kuralları. Bu kural ve kaideleri inceliyen ilim. Ahlâkın kaynağı ve mahiyetini inceliyen felsefe.Filozoflar hangi hareketlerin iyi, hangilerinin kötü olduğu ve insanın neden ahlâk kaidelerine
ahlak-ı ahmediye / ahlâk-ı ahmediye
Hz. Muhammed'in (a.s.m.) ahlâkı; hareket, tavır, söz ve danışlarından ortaya çıkan örnek hareket ve davranış tarzı.
akalim
(Tekili: Ekalim) (İklim) İklimler.
Dünyanın kıt'a ve memleketleri.
akıncı
Keşif, yağma ve tahrib kasdıyla ecnebi memleketlere akın yapan kişi. Akıncılık, Osman Bey zamanında başlamıştır.
akıntı
Bir sıvı cismin mütemadiyen hareketi, akış.
Nehir veya deniz suyunun bir tarafa doğru cereyanı.
Bazı hastalıklarda vücuttaki bir delikten cerahat akması.
akis
(Aks) Bir şeyin zıddı, simetriği, tersi.
Hareketli bir cismin hareketinin tersine dönmesi.
Bir şeyin evvelinin âhirine, âhirinin evveline dönmesi.
Çarpışma, çarpıp geri dönme.
Mantıkta: Bir düşünme ve akıl yürütme şekli; bir iddianın konusunu yüklem, yüklemini
aksa-yı bilad / aksâ-yı bilâd
Bir memleketin sınır bölgeleri, hudut beldeleri.
aktab-ı al-i beyt-i muhammediye / aktâb-ı âl-i beyt-i muhammediye
Hz. Muhammed'in (a.s.m.) neslinden gelen ve bulunduğu yerde veya memleketteki evliyanın başı hükmünde olan büyük veliler.
aktar-ı memleket / aktâr-ı memleket
Memleketin dört bir yanı.
alim-i zitehevvür / âlim-i zîtehevvür
Öfkeli âlim; sonunu düşünmeden öfkeli hareket eden ilim adamı.
alüfte madam / âlüfte madam
Namus dışı hareketlerde ve faaliyetlerde bulunan kadın.
amel-i kalil / amel-i kalîl
Amel-i kesirden az olan hareket. Bir rek'atta bir uzuvla yapılan ve namazdan sayılmayan bir hareket veya ardı ardına yapılan üçten az hareket.
Namaz kılarken bir rükünde bir uzuvla yapılan ve namazdan sayılmayan bir veya iki hareket.
amel-i kesir / amel-i kesîr
Namaz içinde ve namazdan sayılmayan ve bir uzuvla ardı ardına yapılan üç hareket veya iki uzuvla yapılan bir hareket; bu hareket namazı bozar.
Namaz kılarken, bir rükünde namazdan sayılmayan ve bir uzuvla ardı ardına yapılan üç veya iki elin bir hareketi.
arazi-i emiriyye-i sırfa / arâzi-i emiriyye-i sırfa
Huk: Beytülmâle mahsus menfaatleri ve tasarruf haklarından hiçbiri bir cihete verilmeyip devlete ait olan ve şahıslara dağıtılan memleket arazisi.
arazi-i miriyye / arâzi-i mîriyye
Mîrî yâni devlete âit topraklar. Harp ile alınarak, gâziler arasında taksim edilmeyip, beytülmâle (devlet hazînesine) bırakılan veya uşr yâhut harac toprağı iken sâhibi ölüp, hiç mîrasçısı bulunmayan topraklar. Arâzi-i Memleket, Arâzi-i Emîriyye de denir.
arrade
(Çoğulu: Arrâdât) Küçük bir çeşit mancınık ki, hareket eden tekerlek üzerine konurdu.
Dişi çekirge.
arz
(Erz) Yeryüzü, toprak, zemin, dünya.
Aşağı ve alçak.
Memleket, ülke.
Küre.
İklim.
Davarın ayağının altı.
arz-ı a'şariye / arz-ı a'şâriye
Öşür (onda bir vergi) veren memleket.
arz-ı harac
Harac veya vergi veren memleket.
arz-ı rum
(Erzurum) Rum memleketi. Şimdiki Anadolu. Anadolunun şarkındaki bir vilâyet adı.
arz-ı tazimat / arz-ı tâzimât
Karşısındakine büyük bir hürmetle takınılan tavır ve hareket.
asab-ı muharrike ve hassase / âsâb-ı muharrike ve hassâse
Hareket ettirici, hissedici sinirler.
asalet
Temiz soyluluk. Soy sop temizliği. Köklülük.
Rüsuh.
Metanet. Necabet. Zâdegânlık.
Kendi işi için bizzat ve kendisi nâmına hareket.
Edb: Yazıda veya sözde bayağı tâbirlerin bulunmaması.
asar-ı tahripkarane / âsâr-ı tahripkârâne
Tahrip edici davranış ve hareketler.
asayiş-i memleket / âsâyiş-i memleket
Memleketin güvenliği.
asil
Esas. Yedek olmayan.
Köklü.
Edebli, soylu.
Fık: Muamelâtta kendi nâmına hareket eden.
Akşam vakti.
Ölüm, mevt.
asker
(Çoğulu: Asakir) Devlet ve memleketin muhafazası için ücretli veya ücretsiz olarak veya kur'a ile toplanarak hazır bulundurulan ve resmi elbise giyen silahlı adamlar topluluğu. Er, leşker, nefer.
asr-ı seadet / asr-ı seâdet
Mutluluk devri. Peygamber efendimizin yaşadığı mübârek, bereketli ve hayırlı devir. Zamân-ı seâdet ve vakt-i seâdet de denir.
astronomi
yun. Kozmoğrafya. Gök ilmi. Felekiyat.Astronomi ilmi dünyanın birgün hareketinin duracağını; coğrafya, karaların alçalarak dünyanın sularla kaplanacağını, iklimin değişerek canlılar için yaşanmaz hâle geleceğini; fizik, güneşin birgün söneceğini, kâinattaki enerjinin artık kullanılamaz, işe yaramaz
atalet / atâlet / عَطَالَتْ
Tembellik, hareketsizlik.
Hareketsizlik, tembellik.
Boş durma, hareketsizlik.
atalet kanunu
Fiz: Duran bir cisim, bir kuvvetin etkisi olmadan hareket edemez; ve hareket hâlindeki bir cisim, bir kuvvetin etkisi olmadan hızını ve yönünü değiştiremez.
ateş
Odun vs. gibi maddelerin yanmasından hasıl olan hâl. Od, nâr.
(Farsça)
Kızgınlık, hararet.
(Farsça)
Hiddet, gazab, şiddet.
(Farsça)
Hayvanın çevik, hareketli ve oynak olması.
(Farsça)
Yangın.
(Farsça)
Gözyaşı.
(Farsça)
Hastalık.
(Farsça)
Harb, savaş.
(Farsça)
ateş-i cevval / âteş-i cevval
Daima hareket hâlinde olan yakıcı ateş.
avam-firib
Halkın hoşuna gidecek tarzda hareket eden, halkı avlıyan, demagog.
(Farsça)
azimet-i şer'iye / azîmet-i şer'iye
Dinî azimet; dinde takva ile hareket etmek.
bab-ı feyz
Bereket kapısı.
bais-i feyz / bâis-i feyz
Feyiz, bereket sebebi.
baran-ı feyz ve rahmet / bârân-ı feyz ve rahmet
İlâhî rahmet, feyz ve bereket yağmuru.
baran-ı feyz-i rahmet / bârân-ı feyz-i rahmet
İlâhî rahmet, feyz ve bereket yağmuru.
barekallah
Allah mübarek etti. Allah mübarek etsin. Hayırlı ve bereketli olsun.
barekte
Sen mübarek ve bereketli eyledin (meâlinde dua).
barotaksi
Bazı tek hücreli canlıların basınca göre hareketleri.
(Fransızca)
bati / batî
Ağır hareketli. Ağır. Yavaştan.
bati-ül hareke / batî-ül hareke
Davranış ve hareketi ağır.
batiş
(Batş. dan) Sertlikle, şiddetle hareket eden. Güçlü.
be's
Azab, şiddet. Korku.
Zarar, ziyan.
Zorluk, meşakkat, zahmet.
Fenalık. (Arapçada: "Savaşta şiddetli harekette bulunmak veya sıkıntı ve fakirlikten fenâ durumda olmak" mânâlarına gelir.)
becbece
Çocuk avutmak için yapılan tuhaf hareketler, gürültü.
bed-amel
Hareketi ve işi fenâ olan.
(Farsça)
bed-kar / bed-kâr
Kötü iş yapan. Fena hareketli kimse. Fiil ve ameli kabih olan.
(Farsça)
bed-reftar
Gidişi ve hareketi fenâ olan.
(Farsça)
bedkar / bedkâr / بدكار
Kötü hareketli.
(Farsça)
behlül
Çok gülen, çok gülücü.
Hayır sahibi, çok iyi adam.
Hârun-ür Reşid'in kardeşinin adı olup meczûbâne ve hikmetli hareketleriyle meşhur olmuştur.
belde / بلده
Memleket, şehir.
Büyük köy.
Yer, arz.
Göğüs, sadır.
İki kaş arasında kıl olmayıp açık olması.
Memleket, büyük köy.
Kent.
(Arapça)
Diyar, memleket.
(Arapça)
beled / بلد
(Tekili: Belde) Beldeler. Memleketler.
Kent.
(Arapça)
Memleket.
(Arapça)
berekat / berekât / بركات
(Tekili: Bereket) Bereketler. Bolluklar.
Bereketler.
Bereketler, hayırlar, iyilikler, bolluklar. Bereket'in çokluk şekli.
Bereketler.
Bereketler.
(Arapça)
berekat-ı ilahiye / berekât-ı ilâhiye
Bereketli ve feyizli İlâhî hediyeler.
bereket-i dua-yı nebevi / bereket-i dua-yı nebevî
Hz. Muhammed'in (a.s.m.) duasının bereketi.
bereket-i ihsan
İlâhî ihsanın bereketi.
bereket-i ilahiye / bereket-i ilâhiye
Allah'tan gelen bereket, bolluk.
bereket-i rabbani / bereket-i rabbanî
Allah'tan gelen bereket, bolluk.
bereket-i taam
Yemekteki bereket.
besmele
Bismillahirrahmanirrahim'in kısaltılmış ismi. Müslüman her işine Bismillah ile başlar. Yani her işi Allah adına ve Allah için yapar. Atomlardan yıldızlara kadar her varlık da Allah adına ve Allah için hareket eder. İnsan da Bismillah diyemiyeceği, yani Allah'ın emri ve izni olmayan bir işi ve hareke
beyincik
Art kafa çukurunda beyin kökünün üst arka kısmında bulunan merkezi sinir sisteminin bir organıdır. Mühim bir görevi, hareketlerimizin âhenk içinde olmasını sağlamaktır.
bezim
Kuvvetli, güçlü kişi.
Hiddet ve kızgınlığını belli etmeyip soğukkanlı olarak hareket eden kişi.
bi-hareket / bî-hareket
Kımıldamıyan, hareketsiz.
(Farsça)
bi-ihtiyarem / bî-ihtiyarem
İradesizim, kendi irade ve ihtiyarımla hareket edemiyorum.
bi-sükun / bî-sükûn
Sükûn bulmaz, durmaz, hareketli.
(Farsça)
bihareket / bîhareket / بى حركت
Hareketsiz.
(Farsça - Arapça)
bıka
(Tekili: Buka) Topraklar, memleketler, ülkeler.
bika'
(Tekili: Buk'a) Ülkeler, memleketler. Topraklar, yerler.
bilad / bilâd / بلاد
Beldeler, şehirler, memleketler, kasabalar.
(Tekili: Belde) Beldeler. Diyarlar. Memleketler. Şehirler.
Beldeler, memleketler.
Beldeler.
(Arapça)
Memleketler.
(Arapça)
bilad-ı arabiye / bilâd-ı arabiye
Arap beldeleri, Arap memleketleri.
bilahareket / bilâhareket / بلاحركت
Hareketsiz, hareket etmeden.
(Arapça)
bilaperva / bilâperva
Pervasızca hareket etme.
bilinçaltı
Psk: Şuur altı. Geçmişte yaşadığımız ve etkisi altında kaldığımız hâdiselerden şimdi hatırlayamadıklarımız, şu anda da varlığımızda meydana gelen hadiselerden bilgisine sahip olmadıklarımızın hepsi. İnsan şuurlu hareket ettiği gibi şuuraltı etkilerle de hareket eder. İnsan şuuraltının etkisiyle hare
(Türkçe)
bilvasıta müteharrik
Bir başka unsur aracılığıyla harekete geçen.
bittahrik
Hareket ettirerek, oynatarak.
Kışkırtarak, teşvik ederek.
biyonik
Canlıların, yaşadıkları muhit içinde değişen şartlara uygun nasıl hareket ettiklerini inceleyerek canlıları model almak suretiyle benzer hareketleri yapabilecek makinelerin yapılması işiyle uğraşan ilim ve fen.
büht
İftira, isnad edilen yalan.
Bir seyyarenin bir günlük hareketi.
büldan
(Tekili: Belde ve Beled) Beldeler, şehirler, iller, memleketler.
bum
Yer, toprak, zemin, memleket, yurt.
(Farsça)
Huy, haslet, tabiat.
(Farsça)
Sürülmemiş tarla, arazi.
(Farsça)
burhanü't-temanü / burhanü't-temânü
Kâinatta iki ilâh kabul edildiği takdirde, bunların birbirlerine engel olacakları ve dolayısıyla düzenin bozulacağından hareketle tevhide dair elde edilen delil.
burudet-i memleket
Memleketin soğukluğu, soğuk iklim ülkesi.
ca'liyyat
Yapmacık hareketler, sahte, düzme hâller.
cail
Cevelân eden. Yerinde durmayıp hareket eden.
caka
(Argo) Gösteriş, çalım. Caka, mal mülk, giyim, kuşam, yahut hareket davranış yoluyla olabilir. İslâm'da gösterişin her şekli haram ve günahtır. Bugün bazı kimseler ve aileler gösteriş belâsı yüzünden maddî sıkıntılara düşmekte, israfa sürüklenmektedir. İşledikleri günahın cezasını bu dünyada da çeki
çal
Alnında ve ayaklarının üstünde beyazlık bulunan hareketli at.
İsimlere önden eklenip, onun daima hareket edip oynamakta olduğuna işaret ve delâlet eder. Meselâ: Çal-at : Durduğu yerde de hareket eden at.
Bir şeyi şiddetle kapmaya delâlet eder. Meselâ: Çal-yaka: Yakasından kapmak, şiddetle yakalamak.
çal-at
Hareketli, yerinde duramayıp şahlanan at.
çalak
Yerinde durmayan, çabuk, oynak. Dâima çalışan. Her bir hareketi çabuk olan.
(Farsça)
Akıl ve ferâseti açık.
(Farsça)
camid / câmid
Donmuş, hareketsiz.
Gelişmeyen, gelişme kabiliyeti olmayan.
cariye / câriye
Harbde esir alınıp İslâm memleketine getirilen kadın köle.
cazibe
Çekme kuvveti.
Mc: Letafet zamanı. Hüsn-ü cemal. (Hareket harareti, hararet kuvveti, kuvvet câzibeyi tevlid eder gibi bir âdet-i İlâhiyye, bir kanun-u Rabbanidir. Mek.)
cehan
Cihân, dünya, küre-i arz, arz.
(Farsça)
Sıçrayan, fırlayan, acele ve çabuk hareket eden.
(Farsça)
cela' / celâ'
Gurbete düşmek, memleketinden ayrı olmak. Şehrinden ve meskeninden çıkmak.
Başkalarını çıkarmak.
Açık haber.
Ruşen olmak, parlamak.
celse
Namazda iki secde arasında hareketsiz bir miktâr oturma.
cemile
Hoşa gitmek için yapılan hareket.
cenab-ı feyyaz-ı hakiki / cenâb-ı feyyâz-ı hakikî
Gerçek feyiz, bolluk ve bereket veren Allah.
cenab-ı feyyaz-ı mutlak / cenâb-ı feyyaz-ı mutlak
Sınırsız feyiz, bolluk ve bereket sahibi olan Allah.
cenin
(Cenne. den) Ana karnındaki harekete başlıyan çocuk.
Gizli ve mestur, saklı olan şey.
cereyan / cereyân
Akım, hareket.
Akma, akış, gidiş. Hareket. Akıntı. Gezme. Mürûr. Vuku, vâki olma.
Mc: Aynı fikir ve gaye etrafında toplananların meydana getirdikleri faaliyet ve hareket. Bu hareket; dinî, fikrî veya siyasî hareketler gibi birbirlerinden farklı sahalarda olabilir.
cereyan etmek
Akmak, hareket hâlinde olmak.
cereyan-ı umumiye / cereyan-ı umumîye
Genel cereyan, akım, hareket.
cereyan-ı zındıka
Dinsizlik akımı, hareketi.
ceride-i seyyare
Hareketli gazete, yürüyen gazete.
cesaret-i medeniye
Her türlü baskılara karşı çekinmeden hakikatı söylemek. Müsbet harekette korkmamak. Haklı olduğu bir mes'elede korku göstermemek. İçtimai münasebetlerde girişkenlik.
çevik
Tez hareketli. Oynak. Çabuk hareket edebilen.
(Türkçe)
çevik çalak
Tez, hareketli, çalışan. Yerinde durmayıp hareket eden.
Hareketli, çalışkan.
çevik ve çalak
Hızlı hareket eden.
cevval / cevvâl / جوال / جَوَّالْ
Dâim hareket hâlinde olan.
Sürekli hareket hâlinde olan.
Pek hareketli.
Çok hareketli.
Çok hareketli, koşan.
(Arapça)
Çok hareketli.
cilve
Esmâ-i İlâhînin tecellisi.
Tecelli.
Güzellere yakışır duruş ve davranış. Dilberâne hareket. Naz ve edâ. Hoşa giden görünüş.
cilve-i feyzi
Bereketinden gelen yansıma, iz düşümü.
cinayetkar / cinayetkâr
Cinayet işleyen, kural ve kanunları hiçe sayarak hareket eden.
civelek
Tar: Yeniçeri Ocağı'nda bulunan ve aşçıbaşı maiyetinde yaver gibi kullanılan gençler.
Canlı, hareketli ve neş'eli deve yavrusu veya genç.
cumhur reisi
Cumhuriyetle idâre olunan memleketlerde Devlet Reisi.
cümle-i mübareke
Bereketli, hayırlı cümle.
cünban / cünbân
"kımıldanan, kımıldatan, sallanan, oynayan, oynatan, hareket eden" mânâlarına gelir ve sıfatlar yapar. Dünbâle-cünbân : Kuyruk sallayan.
(Farsça)
cünbide
Sallanmış, kımıldanmış, hareket etmiş.
(Farsça)
cünbiş / جنبش
Kımıldanma, hareket.
(Farsça)
Zevk, eğlence, cünbüş.
(Farsça)
Kıpırtı, hareket, sallanma.
(Farsça)
cünbüş
Zevk, eğlence.
Hareket, kımıldanma.
Uta benzer bir çalgı. (Doğrusu: Cünbiş'tir).
cürcani / cürcanî
(Abdülkahir) Hicri beşinci asrın ikinci yarısında yaşamış büyük âlimlerden ve Arapçanın dâhi mütehassıslarındandır. Dindarlığı ve takvası da çok ileri olduğu nakledilir... Asıl adı: Abdülkahir-el Cürcanî olan bu Zâtın ilk tahsilini memleketi Cürcan'da yaptığı biliniyor. Adı ve künyesi şu şekilde olu
cürm
(Cürüm) Kabahat, kusur. Hatâ. İsyan. Günah. Kanun hilâfına hareket.
çüst
Çevik, çabuk hareketli. Seri-ül-hareke.
(Farsça)
Dar, sıkı.
(Farsça)
Muntazam, mükemmel, düzgün. Yakışıklı.
(Farsça)
cüz-i ihtiyar
Dilediği gibi hareket edebilme. Yani: Herhangi bir şeyi yapmak veya yapmamak hususunda bir tarafı tercih etmek iktidar ve serbestliği. Bu serbestlik ile, Cenab-ı Hak insanları, iyiliği veya kötülüğü istemek cihetinde imtihan eder.
dagısa
(Çoğulu: Devâgıs) Diz üstünde hareket eden yuvarlakça kemik.
Sâfi su.
daire-i hareket
Hareket, faaliyet alanı.
daire-i memleket
Memleket dairesi.
daire-i tasarrufat / daire-i tasarrufât
Tasarruf etme dairesi, hareket alanı.
dar-ı dünya / dâr-ı dünya
Bu dünya memleketi. Dünya. (Dâr-ı fenâ da denir.)
(Farsça)
dar-ı eman / dâr-ı emân
Müslümanların zimmetini kabul eden veya müslümanlarla sulh halinde olan, gayr-i müslim bir ahalinin memleketi.
dar-ül-islam / dâr-ül-islâm
İslâm memleketi. İslâm ahkâmının (kânunlarının) tatbik edildiği yer.
darül harb
(Dâr-ül harb) Harp yeri. Müslümanlarla gayr-i müslimler arasında sulh akdedilmemiş memleket. Kâfirlerin ve onların gayr-i islâmi hükümlerinin hâkim olduğu yer.
daüssıla / dâüssıla / دَاءُ الصِّلَه
Memleket hasreti.
davahi
Memleket köşeleri.
debb
Hareket etmek.
Ağır ağır yürümek.
debib
Yürümek.
Harekete geçmek.
debretmek
(Tepretmek) Kımıldatmak, harekete getirmek, oynatmak.
(Türkçe)
deccaliyet / deccâliyet
Din yıkıcı deccalın ilkeleriyle hareket edenlerin oluşturduğu mânevî şahsiyet.
defif
Ağır ağır gitmek.
Kuşun, ayakları yerde iken kanatlarını salıp hareket ettirmesi.
dehişt
İttifak, ittihad, birlik.
(Farsça)
Bir tarzda hareket, aynı şekilde hareket.
(Farsça)
dekaik-ı harekat / dekaik-ı harekât
Hareketlerdeki incelikler.
delail-i enfüsiye / delâil-i enfüsiye
Dahili deliller; kalb, vicdan, his ve lâtifeler gibi insanın iç âlemine konan donanımlarından hareketle Allah'ın varlığına ait deliller.
delalet-i hal / delâlet-i hal
Hâl ve hareketlerin işareti, delil olması.
denaet
Alçaklık, çok fena hareket. Zillet, kötü mizac.
Asılsızlık, aslı olmamak.
depretme
Kımıldama, hareket etme.
desatir-i hareket
Hareket düsturları.
devir
(Devr) (Çoğulu: Edvâr) Nakil. Birisinin uhdesinden diğerinin uhdesine geçirmek.
Bir şeyi sonuna kadar okuyup bitirmek. Geçmiş dersleri hatırlama.
Bir şeyin çevresinde dolaşmak. Dönme.
Seyahat. Bir memleketi dolaşmak.
Bir şeyin kendi mihveri üzerinde dönmesi.
devirli
Fiz: Müsavi zaman aralıkları ile tekrarlanan hareket. Periyodik.
devlet
Sınırları belli olan bir memleketin sahibi olan insanların kurduğu siyasî, hukukî, idarî mahiyetteki merkezî teşkilât. Devlet, teşekkül tarzı, takip ettiği esas siyaset, temsil ettiği hâkimiyet ve iktidarın mahiyeti bakımından çeşitlere ayrılır:1- Kapitalist Devlet: İktisadî siyasete, şahsî mülkiyet
devr-i senevi / devr-i senevî
Dünyanın güneş etrafındaki yıllık hareketi.
dinamik
yun. Cisimlerin hareketleriyle bunları meydana getiren sebebler arasındaki alâkayı araştıran mekanik ilminin bir kolu.
Hareket eden, durup dinlenmek bilmeyen, hareketli.
Fls: Sâbitin zıddı olarak bir kuvvet tesiriyle dâim hareket halinde bulunan ve bulunduran, bir değişmesi,
Hareketli.
dinamo
yun. Hareketi elektrik akımına çevirmeye mahsus âlet.
diplomat
yun. Memleket hakkında siyasi söz sâhibi. Dış meseleler hakkında milletlerarası işlerle uğraşan siyaset adamı.
Becerikli, söz söyliyebilen.
Memleket ve millet meseleleri hakkında siyasî söz sahibi.
dirhem-i urfi / dirhem-i urfî
Bir memlekette kullanılması âdet olan veya hükûmetlerin kabûl ettikleri belli ağırlıktaki dirhem.
diritnavt
Düşman saldırılarına engel olmak için yapılan hareketli kale.
diyar / diyâr / دیار
(Tekili: Dâr) Memleket.
Ülke, topraklar, memleket.
(Arapça)
diyar-ı ahar / diyar-ı âhar
Başka, diğer memleket.
Başka memleket.
diyar-ı gurbet
Gurbet diyarı. Yabancı memleket.
(Farsça)
diyar-ı küfr
İslâm ülkelerinden hariç olan memleketler.
doktrin
yun. Hatt-ı hareket. Hareket tarzı. Düstur, tarik. Re'y.
Fls: Bir sistem meydana getiren fikir ve kanaatlerin hepsi. Bir felsefe veya edebiyat okulunun fikirlerinin tümü.
dram
yun. Korkunç ve kanlı tiyatro piyesi.
Müthiş bir vakıa. Musibet, felâket. Heyecan uyandıran hâdise veya hareket.
düstur-u harekat / düstur-u harekât
Hareket kuralları.
düstur-u hareket
Hareket düsturu, prensibi.
ebrek
En bereketli.
ecr-i naim / ecr-i naîm
Bolluğun, bereketin karşılığı, ücreti.
edeb
Güzel hallere ve huylara sâhib olma ve utanılacak hareketlerden sakınma, her hususta haddini bilip, sınırı gözetme hâli.
Namazda müstehab ve mendup olan şeyler.
Terbiye. Kavlen, fiilen insanlara lütuf ile muamele etmek. Güzel ahlâk. Usluluk. Hayâ.
Ist: Sünnet-i Resul'e (A.S.M.) uygun hareket etmek.
Utanılacak şeylerden insanı koruyan meleke; kuvve-i râsiha-i nefsiye.
Edebiyat ve ondan bahseden ilim. (Kur'anın edebi ise: Öyle
ef'al / ef'âl / افعال
Fiiller, hareketler.
Fiiller.
(Arapça)
Hareketler, eylemler.
(Arapça)
ehadis / ehâdîs
Hadisler. Peygamberimiz Hz. Muhammed'in (A.S.M.) sözleri, hareketleri ve emirlerini bildiren hakikatler.
Hadisler; Peygamber Efendimizin mübarek söz, fiil ve hareketleri veya onun onayladığı başkasına ait söz, iş veya davranışlar.
ehadis-i şerife / ehâdis-i şerife / ehâdîs-i şerife
Hadisler; Peygamber Efendimizin (a.s.m.) mübarek söz, fiil ve hareketi veya onun onayladığı başkasına ait söz, iş veya davranışlar.
Hz. Muhammed (s.a.v.)'in söz, hareket ve ikrarlarından meydana gelen hadis-i şerifler.
ehali
(Tekili: Ehl) Bir memleket, şehir, kasaba köy veya semt veyahut da mahallede yerleşip oturanlar.
Avam, halk umum.
ehl-i keramet
Allah'ın bir ikramı olarak, olağanüstü hâl ve hareketler gösteren kimseler.
ehl-i keşif ve keramet
Allah'ın bir ikramı olarak, olağanüstü hal ve hareketlerin kendilerinde görüldüğü velî zâtlar ve mâneviyat âlemlerinde iman hakikatlerini gözleme yeteneğine sahip insanlar, veliler.
ehl-i memleket
Aynı memleketten, hemşehri.
ehl-i meşrep
Bir hareket tarzı ve yol takip edenler, bir metoda sahip olanlar.
ehl-i rum
Osmanlı. Eskiden Anadolu'da yaşayanların bir ismi. Çünkü: Osmanlılar Romalıların (Rumların) çok bulunduğu memleketlerini fethedip yerleştiler.
(Farsça)
ehl-i sekr
Aklı ile hareket edemeyip hissi ve zevki ile hareket eden, sarhoş.
(Farsça)
Tas: İlâhî bir tecelli ile istiğrak halinde olanın kendinden geçmesi hali.
(Farsça)
ehl-i sünnet
Peygamberimiz Hz. Muhammed'in (A.S.M.) söz ve hareketlerine şüphesiz, kat'i ve sağlam delillerle uyan. Sahabe ve onlara tâbi' olanların mezhebi ve o mezhepte olan. Bunların muhaliflerine "ehl-i bid'a" veya "fırak-ı dâlle" denir.
(Farsça)
ehl-i veber ve badiye / ehl-i veber ve bâdiye
Çölde sürekli hareket halinde yaşayan insanlar.
ehl-i veber ve badiyet / ehl-i veber ve bâdiyet
Çölde sürekli hareket halinde yaşayan insanlar.
ekalim / ekâlim
(Tekili: İklim) İklimler, memleketler, mıntıkalar.
İklimler, memleketler, ülkeler.
ekalim-i baride / ekalim-i bâride
Soğuk iklimler, soğuk memleketler.
ekliptik
Güneşin dünya etrafında yapmış olduğu zahirî hareketinde çiziyor gibi göründüğü yol.
el-buğzu fillah
Allah için buğzetmek. Bütün şiddet, adavet ve düşmanlık Cenab-ı Hakk'ın (C.C.) rızası dairesindedir. İhlâsı kıracak, hissî hareketten sakınmaktır.
eman / emân
Korkusuzluk, emniyet, güven.
Bir kimseye veya düşmana; söz, işâret veya yazı ile, mal ve can güvenliğinin emniyet (güven) altında olduğunu bildirme.
Müslüman olmayan bir kimsenin İslâm memleketine girmesi için kendisine verilen müsâade, izin.
emaret
Emirlik. Bir emir veya bey veya prensin idaresinde olan memleket.
emir
Emredici olan. Seyyid. Şerif. Bir memleketin, bir aşiretin veya kabilenin reisi.
Büyük ve meşhur bir soydan gelen.
Hz.Peygamber'in (A.S.M.) soyundan gelen.
Zengin.
emperyalizm
Bir devletin, sınırlarını genişletme politikası. Sınırları genişletmekteki gaye, başka memleketlerin zenginlik kaynaklarını ele geçirme ve insanlarını kendi hesaplarına çalıştırmaktır. Bu maksat için çok defa silâhlı harp, hem masraflı, hem de hürriyet fikriyle bağdaşmadığından zamanımızda daha sins
(Fransızca)
emsar
(Tekili: Mısr) Büyük şehirler, beldeler, memleketler, kasabalar.
emtia-i ecnebiye
Yabancı memleket malları.
enaet
Acele etmeyip teenni üzere olmak. Yavaş hareket.
enma
(Nümuv. den) En çok, en ziyade bereketli ve büyümüş olmak.
enva-ı harekat / envâ-ı harekât
Hareketlerin çeşitleri.
erke
Misvak ağacı. Bu ağaç sıcak memleketlerde ve bilhassa Yemende yetişir.
eşell
Çolak. Kolu sakat olan.
Eli dâima hareketli olan kimse.
eşraf-ı belde
Memleketin ileri gelenleri.
esselamü aleyküm ve rahmetullahi ve berekatühü / esselâmü aleyküm ve rahmetullahi ve berekâtühü
Allah'ın selâmı rahmeti ve bereketi sizlerin üzerine olsun.
etvar-ı na-layıka / etvar-ı nâ-lâyıka
Uygunsuz ve münasebetsiz hareketler.
evliya / evliyâ
Velî kelimesinin çoğuludur.
Dostlar.
Allahü teâlânın sevgili kulları, nefsin esâretinden kurtulup, sözleri, işleri ve hareketleri İslâmiyet'e uygun olanlar, devamlı Allahü teâlâyı hatırlayıp, ananlar.
evtan
(Tekili: Vatan) Vatanlar, insanın doğup büyüdüğü ve sevdiği memleketler, hatta uğrunda can verilen topraklar.
eyalat / eyâlât / ایالات
(Tekili: Eyâlet) Valilerin idareleri altında olan memleketler, vilâyetler.
Eyaletler.
(Arapça)
Memleketler, topraklar.
(Arapça)
eyalet
(Çoğulu: Eyâlât) Vilâyet. Bir vâlinin idaresinde olan memleket, şehir.
eyyam-ı mübareke / eyyâm-ı mübareke
Mübarek, bereketli günler.
ezeliyet-i madde ve hareket
Madde ve hareketin başlangıçlarının olmaması, sonradan yaratılmaması.
ezmel
Hareket etmek.
Muzdarib olmak, acı çekmek.
Savt, sadâ, ses.
Gül.
fa'al / fa'âl / فعال
Hareketli, çalışkan.
(Arapça)
fa'aliyyet / fa'âliyyet / فعاليت
Hareketlilik, çalışma.
(Arapça)
faal
Aktif, hareketli.
faalane / faalâne
Faal, hareketli bir şekilde.
fantezi
yun. Çeşitli ve süslü. Müsrifane süs isteğinden doğan hayal hareketi ile yapılmış süslü eşya veya süslenmek. Ağırbaşlı olmayan.
fasık / fâsık
(Fısk. dan) Günahkâr. Hak yolundan hâriç olan. Allah'ın emirlerine karşı zıt hareket eden. Büyük günahı işleyen veya küçük günahta ısrar eden kimse.
felc
Nüzul, inme. Vücudda bir kısmın veya çok kısımların hareket etmekten âciz kalışı.
İki kısma yarılmak.
Küçük nehir.
Fevz, zafer.
felekseyr
Hareketleri ve gidişi süratli olan.
(Farsça)
fenafirresul
(Fenâ fir-resul) Tas: Bütün varlığını Hazret-i Peygamber'in (A.S.M.) manevî şahsiyetinde yok etmek mânasına gelir. Hassaten, sünnî olan tarikat mensubuna göre Hz. Peygamber'in (A.S.M.) rivayet yolu ile nakledilen hadisleri ile beraber hareketlerini benimsemek ve O'na en küçük mes'elede aykırı hareke
fera'
Devenin ilk doğurduğu yavru. (Cahiliyet zamanında kefere putlarına kurban ederlerdi ve "anasının sütü bereketlenir; çoğalır" derlerdi.)
ferah-na
Geniş yer. Büyük saha.
(Farsça)
Bolluk, bereket. Genişlik.
(Farsça)
feride
Kendi ihtiyariyle hareket eden, gururlu, kibirli kimse.
(Farsça)
fersah
Uzunluk ölçüsü birimidir, iki çeşittir: Deniz fersahı: 5555 m. Kara fersahı: 4444 m.
İki şey arasındaki açıklık.
Sükun ve hareket arasındaki vakit.
Zaman. Saat.
Dâimî ve çok olup aslâ kesilmeyen şey.
fetret
Uyuşukluk, zayıflık.
Vahy ve semavî hükümlerin sükûn zamanı olduğu için, iki peygamber-i zişan devirleri arasındaki zaman.
Vukuu âdet halinde olan şeyin kesilme zamanı veya kesilmesi.
İki vakıa arasındaki geçen zaman. Terakki ve teâli devirleri arasındaki hareketsiz,
fettah / fettâh
Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Kullarına hayır kapılarını, dileklerine kavuşmak istiyen kullarına kapalı kapıları açan, peygamberlerini düşmanlarının elinden kurtarıp, memleketlerin fethini müyesser (kolay) kılan; evliyâsına (sevdiği kullarına) melekûtünün (gözle görülmeyen
fevri / fevrî
Düşünmeden ve âni olarak yapılan hareket.
fevzaiye
Fls: Anarşik. Kanun ve nizam tanımayan hal ve hareket.
feyiz / فيض / فَيْضْ
Bolluk, bereket, lütuf.
Bolluk, bereket, mânevî gıda.
Bereket, bolluk.
(Arapça)
İlim.
(Arapça)
Ma'nevî zevk, bereket.
feyizdar
Feyizli, bereketli.
feyizkar / feyizkâr
Feyizli, bereketli, ışıklı.
feyizli
Bereketli, hayırlı.
feyyaz / feyyâz / فياض / فَيَّاضْ
Çok feyz veren. Çok bereket ve bolluk veren.
Feyiz, bereket ve bolluk veren. Allah.
Pekçok feyiz, bolluk ve bereket veren.
Verimli, bereketli.
(Arapça)
Tanrı.
(Arapça)
Çok feyiz ve bereket veren.
feyyaz-ı mütea / feyyâz-ı müteâ
Çok bereket ve bolluk veren yüce Allah.
feyyaz-ı müteal / feyyaz-ı müteâl / feyyâz-ı müteâl / فَيَّاضِ مُتَعَالْ
Çok feyz ve bereket veren. Müteâl olan Allah (C.C.)
Hiçbir kayıt ve şarta bağlı olmadan çok bereket ve bolluk veren yüce Allah.
Çok feyiz ve bereket veren yüce Allah.
feyyaz-ı mutlak / feyyâz-ı mutlak
Sınırsız feyiz, bolluk ve bereket veren Allah.
feyyaz-ı rahmani / feyyaz-ı rahmânî
Kullarına karşı çok merhametli olan ve rahmet eserleri bütün varlık âlemini kuşatan Allah'ın feyiz, bereket ve ihsanı.
feyz / فيض
(Çoğulu: Füyuz) Bolluk, bereket.
İlim, irfan. Mübareklik.
Şan, şöhret.
İhsan, fazıl, kerem. Yüksek rütbe almak.
Suyun çoğalıp çay gibi taşması. Çok akar su.
Bir haberi fâş etmek.
İçindeki düşüncesini izhar etmek.
Bolluk, bereket, mânevî gıda.
Bereket.
Bereket, bolluk.
(Arapça)
İlim.
(Arapça)
feyz-bahş
Feyiz ve bereket veren, feyiz bağışlayan.
(Farsça)
feyz-dar
Feyizli, bol, bereketli, gür.
(Farsça)
feyz-i fazl
Allah'ın lütuf ve ihsanının bereketi.
feyz-i hak
Allah'ın feyzi, mânevi gıda ve bereketi.
feyz-i ilim
İlimdeki feyiz ve bereket.
feyz-i iman / feyz-i îmân / فَيِضِ اِيمَانْ
İmanın bereketi, bolluğu.
Îmânın ma'nevî zevk ve bereketi.
feyz-i imani / feyz-i imanî
İmanın bereketi.
feyz-i keramet
Kerametin feyzi, bereketi.
feyz-i kur'an / feyz-i kur'ân
Kur'ân'ın verdiği ilham, bereket ve ilim bolluğu.
feyz-i kur'ani / feyz-i kur'ânî
Kur'ân'ın feyzi, Kur'ân'ın verdiği ilham, bereket ve ilim bolluğu.
feyz-i namütenahi / feyz-i nâmütenahî
Sonsuz feyiz ve bereket.
feyz-i sohbet-i nübüvvet / فَيْضِ صُحْبَتِ نُبُوَّتْ
Peygamberimizin (a.s.m.) sohbetinin feyzi, bereketi.
Peygamberlik sohbetinin manevi zevki, bereketi.
feyz-i tecelli / feyz-i tecellî / فَيْضِ تَجَلِّي
Yansımadan doğan feyz, bereket.
Allah'ın isimlerinin görünmesinin manevi zevki, bereketi.
feyz-i ziya
Işığın bereketi.
feyz-nak
Feyizli, bereketli, bol.
(Farsça)
feyz-resan
Bolluk ve bereket getiren, feyiz bahşeden.
(Farsça)
feyzbahş / فيض بخش
Verimli, bereketli.
(Arapça - Farsça)
Feyiz veren.
(Arapça - Farsça)
feyzi / feyzî
Bolluk ve berekete ait ve müteallik. Feyze mensub.
feyziyle
İlhamıyla, bereketiyle.
fi'l / فعل
Hareket, davranış, eylem.
(Arapça)
Fiil.
(Arapça)
figür
Oyuncunun hareketi.
(Fransızca)
Resim, şekil, canlı resim.
(Fransızca)
Mecaz.
(Fransızca)
fiil
İş, hareket.
fiilen
Fiille, davranış ve hareketlerle.
fiili / fiilî
Hareketlerle.
fikr-i hodserane / fikr-i hodserâne
Kimseyi dinlemeden kendi başına hareket etme düşüncesi.
firavun-meşrep
Firavunca hareket tarzı.
firavunmeşrep
Hareket tarzı, Firavun gibi olan.
frengistan
Avrupa, garb âlemi, batı memleketleri.
(Farsça)
fuhş
Haddini aşma.
Kötülük, namusa aykırı hareket.
Edeb ve terbiyeye uymayan hareket.
Haddini aşmak. Çirkin, kötü. İş ve sözde taşkınlık. Haram.
Çok günah ve çok fena bir fiil olan zina.
Edebe aykırı hareket, haram, zina.
füyuz / füyûz / فيوض
Feyizler, bolluklar, bereketler.
(Arapça)
füyuzat / füyuzât / füyûzât
Feyizler, mânevî bolluk ve bereketler.
Feyizler; mânevî bolluk ve bereketler.
füyuzat-ı ilmiye / füyuzât-ı ilmiye
İlmin verdiği feyizler, bereketler.
füyuzat-ı maneviye / füyûzât-ı mâneviye
Mânevî feyizler, bereketler.
füyuzat-ı nimet / füyuzât-ı nimet
Nimetlerin bolluğu, bereketi.
garbiyyun
Garplılar, Avrupalılar. Batı memleketleri ahalisi.
garib / garîb
Yabancı, memleketinden uzakta bulunan, kimsesiz.
garib-üd diyar / garib-üd diyâr
Memleketin yabancısı.
gaye-i hareket
Yapılan hareketin gaye ve maksadı.
gayr-i meşru / gayr-i meşrû
İslâmiyet'e uygun olmayan iş ve hareketler.
gayret
Dikkatle ve sebatla çalışmak.
Kıskanmak, çekememek.
Hareketli ve temiz hislerle çalışmak.
Dine, imana, namus gibi kıymetlere tecavüz edenlere karşı müdafaa için harekete gelmek.
gibet / gîbet
Bir kimsenin, yüzüne karşı söylendiği zaman hoşlanmayacağı, kalbinin kırılacağı bir sözünü, hâlini veya hareketini, arkasından, bulunmadığı yerde söylemek, hareketiyle göstermek veya îmâ etmek. Dedi-kodu.
giran-can
Ağır kanlı, ağır hareketli, can sıkıcı (adam).
(Farsça)
giran-seyr
(Çoğulu: Giranseyrân) Hareketleri ve yürüyüşü ağır olan.
(Farsça)
grev
İşçilerin isteklerini işverene kabul ettirmek için, işlerini hep birlikte bırakmaları.İslâmiyette işçi hakları çok ciddi korunmakla beraber, grev ve benzeri hareketlere başvurulması istenmez. Çünki grev, millî gelire zarar verdiği gibi, sosyal grupları doğurmakla boğuşmalarına ve dolayısıyla da mill
(Fransızca)
günah
Cezayı gerektiren amel. Dine aykırı iş. Allah'ın emirlerine uymayan hareket.
(Farsça)
gurbet
Gariblik, yabancılık. Yabancı bir memleket. Yabancı yer. Yâd el.
Gariplik, yabancı memlekette olma.
Gariplik, yabancılık.
Yabancı memleket, yabancı diyar, vatan dışı, yâdel.
Yabancı memleket, yâd el.
gurbet-zede
Memleketinden başka yerde bulunan, gurbete düşmüş olan.
(Farsça)
habaz
Hareket.
Bâtıl olmak.
Eksilmek.
haber
Arapça gramerde, isim cümlesindeki hükmü (iş, oluş veya hareketi) ifade eden kısım.
habeş
Afrika'nın Kızıldeniz sâhili güneyinde müstakil bir memleket. Bu memleket ahalisinden olan.
Beyaz ve siyah arasında koyu esmer adam.
habeşi / habeşî
Habeş memleketi ahalisinden olan. Habeş'e mensub ve müteallik olan.
Koyu esmer renkli adam.
Hat, tezhib, minyatür gibi güzel san'atlarda kullanılan bir cins kâğıt.
habir / habîr
Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Her şeyin hakîkatini, kâinâtın, varlıkların, görünen ve görünmeyen her şeyi hakkıyla bilen, hiçbir zerrenin hareketi ve hareketsizliği ilminden hâriç olmayan, nefslerin ne ile mutmain (huzurlu) ne ile huzursuz olduğundan, sükûnete kavuştuğunda
habt / خبط
Yanlış hareket.
Maktulün kanının heder olması.
Bozma, ibtâl etme, muteberliğini kaybettirme.
Bir bahis veya münazarada karşısındakinin hatasını isbat ile onu ilzam edip susturma.
Yanlış hareket.
(Arapça)
hacc-ı temettu' / hacc-ı temettû'
Hac mevsiminde (Şevvâl, Zilkâde, Zilhicce aylarında) önce ömre için niyet edilerek ihrâma girilip ömre yapıldıktan sonra memleketine dönmeyerek, yeniden ihrâma girip hac yapmak. Bu haccı yapana mütemetti hacı denir.
hadd-i zina / hadd-i zinâ
Akıllı olan, ergenlik çağına gelen ve konuşabilen müslüman veya müslüman olmayan kadın ve erkeğe, dâr-ül-İslâm'da (İslâm memleketinde), tehdîd edilmeden, arzûlariyle, zinâ yaparken yakalandıklarında verilmesi gereken cezâ.
hadis / hadîs
Her söylenişinde yeni haber gibi dinlenmeğe lâyık. Peygamberimizin (A.S.M.) sözü, emri ve hareketi. Sünnet-i Nebeviyye. Hadisten bahseden ilim.
hadis-i nebevi / hadîs-i nebevî
Peygamber Efendimizin (a.s.m.) hadisi, mübarek söz, fiil ve hareketi.
hadisat-ı bereket / hâdisât-ı bereket
Bereket ile ilgili hâdiseler, olaylar.
hadise-i bereket / hâdise-i bereket
Bereket hâdisesi, olayı.
hak-sever
Adaletle hareket eden, doğru bildiği şeyden ayrılmayan, dürüst.
hakim / hâkim
Galib. Haklı ve haksızı ayırıp hak ve adalet üzere hükmeden. Başkasını müdahale ettirmeden idare eden, Allah (C.C.)
Memleketi idare eden.
Mahkeme reisi. (Hâkim-i Hakikî, Hâkim-i Ezelî, Hâkim-i Mutlak, Hâkim-i Zülcelâl, Hâkim-i Lemyezel... gibi isimlerle, Cenab-ı Hakk'a âit ol
halc
Çekmek.
Hareket etmek.
halen / hâlen
Hal ile, hareket ve davranışla.
halic
Hareket ettirme. Sarsma, oynatma.
hamiyet-i diniye-i milli / hamiyet-i diniye-i millî
Dinî ve millî esasların harekete geçirdiği hamiyet ve gayret duygusu.
hamyaze
Esnek, elâstik, esneme.
(Farsça)
Kötü hareket, fenâ iş.
(Farsça)
hane-i mübarek
Bereketli ev.
haramilik
Tar: Akıncı kumandanının iştirak etmediği ufak kuvvetler tarafından düşman memleketlerine yapılan akınlar. Bu akınlara yüz ve daha fazla akıncı iştirak ederdi. Akıncı kuvvetleri yüzden az olduğu takdirde "çete" ismini alırlardı. Büyük akınlarda olduğu gibi haramilik suretiyle yapılan akınlarda da al
harekat / harekât / حركات / حَرَكَاتْ
(Tekili: Hareket) Hareketler.
Hareketler, davranışlar.
Hareketler.
Hareketler.
(Arapça)
Hareketler.
harekat-ı ecram / harekât-ı ecrâm
Gökcisimlerinin hareketleri.
harekat-ı fikriye / harekât-ı fikriye
Fikir hareketleri, düşünce alanındaki hareketler.
harekat-ı garibe / harekât-ı garîbe
Hayret verici, şaşırtıcı hareketler.
harekat-ı kalbiye / harekât-ı kalbiye
Kalbî hareketler, gelişmeler.
harekat-ı maziye / harekât-ı mâziye
Geçmişteki hareketler.
harekat-ı meşrua / harekât-ı meşrua
Dinen helâl olan, yapılmasında bir mahsur olmayan hareketler.
harekat-ı milliye / harekât-ı milliye
Millî mücedele hareketleri.
harekat-ı müstahsene / harekât-ı müstahsene
Herkesin beğendiği güzel davranış ve hareketler.
harekat-ı müştereke / harekât-ı müştereke
Müşterek hareketler, beraber davranışlar.
harekat-ı mütehavvile-i hadise / harekât-ı mütehavvile-i hâdise
Sonradan var olan değişen hareketler, oluşumlar.
harekat-ı muttarıda / harekât-ı muttarıda
Birbirini düzenli şekilde izleyen hareketler.
harekat-ı muttaride / harekât-ı muttaride
Sürekli ve düzenli hareketler.
harekat-ı nameşrua / harekât-ı nâmeşrua
Dinen helal olmayan hareketler.
harekat-ı sabıka / harekât-ı sabıka
Geçen, daha önce yapılmış hareketler.
harekat-ı salatiye / harekât-ı salâtiye
Namazın hareketleri.
harekat-ı ubudiyet / harekât-ı ubudiyet
İbadet hareketleri.
harekat-ı zahiriye / harekât-ı zahiriye
Görünürdeki hareketler.
harekat-ı zerrat / harekât-ı zerrât
Zerrelerin, atomların hareketleri.
hareke
Hareket.
Arapça harflerin u, e, i şeklinde okunacağını gösteren işaretler. (Zamme "ötre" fetha "üstün" kesre "esre" (gibi)
Hareket lafzının Arapça terkibde aldığı şekil.
hareke-i hakiki
Gerçek hareket.
hareket / حركت
Hareket.
(Arapça)
Davranış.
(Arapça)
hareket-i adiye / hareket-i âdiye
Sıradan, normal hareket.
hareket-i ahmakane ve caniyane / hareket-i ahmakâne ve câniyane
Aptalca ve cânice yapılan hareket.
hareket-i cezbekarane / hareket-i cezbekârâne
Kendinden geçer bir şekilde hareket.
hareket-i devriye
Dairesel hareket; birinin gidip yerine başkasının geçmesi.
hareket-i fikriye
Fikir hareketi, fikir akımı.
hareket-i islamiye / hareket-i islâmiye
İslâm hareketi.
hareket-i kasdi / hareket-i kasdî
Amaçlı bir hareket.
hareket-i kasdiye
Belli bir amaçla bilerek, plânlı yapılan hareket.
hareket-i mecnunane
Delice hareket.
hareket-i mer'iyye
Gerçekte olmadığı halde, var imiş gibi görünen hareket.
hareket-i mezbuhane / hareket-i mezbûhâne
Can çekişme hareketi.
hareket-i mihveriye
Yörüngedeki hareket.
Mihver, eksen etrafındaki muntazam hareket.
hareket-i milliye
Birinci Dünya Savaşının ardından İstanbul'u işgal eden İngilizler'e karşı ortaya çıkan direniş hareketi.
hareket-i mühimme
Önemli hareket.
hareket-i muntazama
Düzenli hareket.
hareket-i müstakime
Fiz: Doğru bir çizgi üzerinde olan hareket.
hareket-i muttaride
Sürekli ve düzenli hareket.
hareket-i ruhaniye
Ruhen yapılan gezinti ve hareket.
hareket-i şahsiye
Şahsî hareket.
hareket-i şedide / hareket-i şedîde
Şiddetli hareket.
hareket-i şems
Güneşin hareketi.
hareket-i seneviye
Senelik hareket.
hareket-i vaz'iye
Hareket şekli, hareket konumu ve pozisyonu.
hareket-i zaile-i hadise / hareket-i zaile-i hâdise
Var olma ve yok olma şeklinde görülen hareket.
hareket-i zerrat
Zerrelerin, atomların hareketi.
hareket-i zikriye
Zikir hareketi.
hareketsizlik
Hareket etmeme.
haric / hâric
Bir şeyin veya mahallin veya memleketin dışında kalan.
Ecnebi.
harici / haricî
Haricîler denilen asiler hareketine mensub kimse.
haşefe
Hiss.
Harekete ve yürüyüş sesine derler.
hatm-ı hacegan / hatm-ı hâcegân
Nakşibendiyye yolunda fâidesi, feyz ve bereketi çok olan bir vazîfe. Bu yolun veya ona bağlı kolun büyüğünün koyduğu evrâdın (Belli zikr ve duâların okunmasının) toplu veya yalnız olarak yerine getirilmesi.
hatt
Sınır. Çizgi. Hudud.
Yazı. El yazısı.
Nâme. Mektup.
Gençlerde yeni çıkan bıyık veya sakal.
Çizgi gibi uzanan belirsiz hafif yol.
Deniz yalısı.
Gemilerin hareketteki istikameti.
Parmağın onikide biri olan bir ölçü.
Ferman, buyruk
hatt-ı hareket
Rota; hareket yönü, istikamet.
Davranış. Davranma tarzı. Hareket tarzı.
havai / havaî
(Çoğulu: Havâiyât) Havaya âit ve müteallik. Hava ile alâkalı.
Heves ve nefis hesabına olan, boşuna veya çirkin. Günahlı iş. Nefsâni hâl ve hareketler.
havl
Hareket, kuvvet.
havza
Coğ: Açık ve düz deniz kıyısı. Kenar.
Memleket.
Taraf.
Sınır için: Bir şeyin çevresi içinde olan.
hayvani ruh / hayvânî rûh
İnsanda istekli hareketleri yaptıran kuvvet.
hazer ve sefer
Memleketinde olma ve sefer, yolculuk hâli.
hazhaza
Sallama, el ile harekete getirme.
hazimane
Tedbirli ve basiretli hareket eden.
(Farsça)
hazkil aleyhisselam / hazkîl aleyhisselâm
İsrâiloğullarına gönderilen peygamberlerden veya Allahü teâlânın velî kullarından biri. Yâkûb aleyhisselâmın oğullarından Lâvî'nin neslindendir. Mûsâ aleyhisselâmın vefâtından sonra gönderilen üçüncü peygamberdir. Allahü teâlâ, onun duâsı bereketiyle, ölen binlerce kişiyi diriltti.
hazm
Cem'etmek, toplamak.
Zaptetmek.
Kast etmek.
Bağlamak.
Yumuşak yüksek yer.
Sağlam re'y. Doğru ve kat'i karar.
Basiretle hareket etmek.
Düşünceli hareket, sabır, sindirme.
hebs
Hareket.
hebt
(Hübut) İniş. Aşağı inme.
Aşağı indirme. Bir yere inip konmak.
Nüzul, illet, maraz.
Zayıflama.
Bir memlekete birisini dâhil ettirmek.
Eksiltmek.
Kötü bir hale uğratmak.
heca
(Hece) Dilin ve ağzın bir hareketi ile çıkan bir veya birkaç harf. Harflerin sesi. Harflerin seslendirilmesi.
Elif-bâ sırasına göre dizili harfler. Bir sözü harfleri ile söylemek.
Şekil. Kıyâfet.
Yemek.
Sükut etmek, susmak.
hem-hudud
Hudutları bir olan, sınırları birbirine bitişik olan memleket veya arazi.
(Farsça)
hemş
Ameli seri olan, hızlı, hareketleri çabuk olan.
hemşehri
Aynı şehirden. Aynı memleketli olan.
(Farsça)
hendese-i mülkiye mektebi
Osmanlı İmparatorluğu devrinde mühendis yetiştirmek gayesiyle açılan mekteb. XIX. yy. sonlarına kadar memlekette belediye ve mimarî işlerde vazife alacak mühendis bulunmuyordu. Nafia Nezareti bu ihtiyacı nazar-ı itibara alarak bir mühendis mektebi kurulmasının lüzumlu olduğunu ileri sürünce, padişah
hevai / hevâî
Nefsine boyun eğen, nefsinin zaafları doğrultusunda hareket eden.
hevzele
Depretmek, hareket.
heys
Atâ etmek, vermek, bağışlamak.
Hareket.
heyş
Hareket.
Davar sağmak.
Fitne.
Iztırab, acı.
hezaren
Sıcak memleketlerde yetişen; ve baston, sandalye gibi şeyler yapmakta kullanılan bir cins kamış.
hezz
Hareket ettirmek. Depretmek. Tahrik.
hicret
Bir yerden bir yere göç etmek. Kendi memleketini bırakıp başka memlekete taşınmak.
Hz. Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm'ın Mekke'den Medine'ye hicret etmesi. İslâmiyetin ilk zuhurunda, şeref ve izzetleri zedelenen Mekke'deki putperest müşrikler daima Hz. Peygamber'e su-i kastlar tert
Bir yerden başka bir yere göç etmek.
Resûlullah efendimizin Mekke-i mükerremeden Medîne-i münevvereye göç etmesi.
Müslüman bir kimsenin, dînini korumak için, kâfir memleketinden, İslâm memleketine göç etmesi.
İslâm memleketinde fitne ve kötülük bulunan bir yerden iyi bir yere
Memleketten memlekete göç.
Hz. Muhammed'in Mekke'den Medine'ye hicreti, Miladın 622. senesi.
hilaf-ı evla / hilâf-ı evlâ
Yapılması sevâb fakat yapmamakla günâha girilmeyen hareket.
hilaf-ı hareket / hilâf-ı hareket
Öngörülen harekete aykırılık.
hilallemek / hilâllemek
Abdest alırken, el ve ayak parmakları ile sakalın ve kadınlarda sık saçların arasına ıslak parmaklarını sokarak hareket ettirmek.
hırak
Hareket.
hiss-i naim / hiss-i nâim
Uyuyan his, hareketsiz duran duygu.
hıtat
(Tekili: Hıtta) Ülkeler, memleketler, diyarlar.
hıtta
Günahlardan istiğfar etmek.
Başkasının üzerinden suçluluğu kaldırmak.
(Çoğulu: Hıtat) Diyar, ülke, memleket.
hizab
Rüzgârın etkisiyle deniz suyunda meydana gelen hareket, dalga.
(Farsça)
hizb-üş şeytan
Şeytana ve nefislerine tâbi olanların grubu. Allah'ın kanun ve nizamına tâbi olmadan kafalarına güvenerek ve nefsanî arzularına uyarak gitmek isteyenler. Milleti, memleketi ve mukaddesatı yıkmağa çalışan ve ahlâksızlığa alıştıranların ve dinsizlerin topluluğu ve cereyanı.
horasan
İran'ın doğusunda bir memleket adı.
(Farsça)
Erzurum vilâyetine bağlı bir kasaba adı.
(Farsça)
Tuğla tozu ile kireçten yapılan bir nevi sağlam harç ismi.
(Farsça)
Kelime mânası: Doğan güneş.
(Farsça)
hoşeda
Hareket ve davranışı hoş ve güzel olan.
(Farsça)
hudud-u memalik
Memleket hudutları. Ülkenin sınırları.
hududname
Memleket sınırını belirleyen vesika. Harp veya diğer bir ihtilaf sonunda iki taraf murahhaslarınca yerinde tetkik edilerek tanzim olunan harita ve rapor.
(Farsça)
Memleket dahilindeki bir çiftlik veya arazinin sınırlarını göstermek üzere yapılmış olan vesika.
(Farsça)
hukuk-u siyasiyye / hukuk-u siyâsiyye
Siyasi haklar. Memleket idâresini ve halkın hakkını tanıyan hükümlerin tamamı.
hukuk-u teamüliyye
Memleketin ahlâkını ve âdatını bildiren örf mânasında kullanılır.
hükumet / hükûmet
Bir memleketi idare edenler. Vekiller hey'eti. Devlet.
hümanizm
Lât. Edb: İslâmiyete mugayir ve aykırı eski Yunan ve Lâtin edebiyatı ve felsefesi taraftarlığı hareketi.
Fls: İnsan menfaatını hayatta değer ölçüsü kabul eden ve dine tâbi olmayan, insana aşırı hâkimiyet tanımak isteyen ve maddeperest, dinsiz, imansız bir cereyan, bir fikir ve bâtıl
hürriyet
Serbestlik, hür oluş.
Adalet kanununda ve te'dibte, başka hiç kimse, kimseye taarruz ve tahakküm etmemesi ve herkesin hukukunun meşru' olarak korunması, herkesin meşru' hareketlerinde tam serbest olması.
huruc-i fahiş / huruc-i fâhiş
Haddini aşmak.
Büyük isyan hareketinde bulunmak.
hüsn-ü muamele
(Hüsn-i muâmele) İyi muâmele. Güzel hatt-ı hareket.
hüsn-ü tedbir
İyi düşünülerek tutulan yol. Tefekkür ile tasmim etmek, ihtiyar olunacak meslek ve harekete karar vermek.
Bir kimseden bir haberi nakil ve rivâyet eylemek.
Bir şeye iyi muvaffak olmak için o işe muvafık ve hesaplı hareket etmek.
i'malat
Bir memlekette veya bir fabrikada yapılan işler ve eserler.
i'tidal-i dem
Soğukkanlı davranış. Heyecanlanmadan, acele etmeden, düşüne düşüne ve tedbirli hareket.
iade-i mücrimin / iade-i mücrimîn
Suçluların kendi memleketlerine iade edilmesi.
ibn-i vakt
Zamanın uyarına giden, vaktin icaplarına göre hareket eden kişi. Zamane adamı.
Mizaç ve tabiata göre söz söyleyen kimse.
ibn-üs-sebil / ibn-üs-sebîl
Kendi memleketinde zengin ise de, bulunduğu yerde yanında malı, parası kalmamış olan ve çok alacağı varsa da, alamayıp, muhtâç kalan.
ibta'
Gecikme, geciktirme.
Ağır hareket.
ibtihac
Bolluk, bereket, mebzuliyet.
icazet-i fiiliye
Bir kimseden izin ve ruhsata delalet eden bir fiil ve hareketin sudûr etmesi.
icra kuvveti
Memleketi idâre eden, kanunları tatbik eden kuvvet.
içtimai cereyan / içtimaî cereyan
Sosyal aktivite, akım, hareket.
idbar
Geriye gitmek. Geri dönmek.
İşlerin ters gitmesi.
Talihsizlik.
Bir gezegenin diğer oniki burcun tertibine zıt olarak hareketi. (Asıl tertibe göre gitmesine de ikbal denir.)
ideoloji
İnsanların düşünce ve hareketlerine muayyen bir istikamet vererek, siyasî veya ictimaî bir doktrin meydana getirmek isteyen fikir sistemi.
(Fransızca)
idhalat / idhalât
(Tekili: İdhal) Memleket haricinden eşya ve mal getirmek.
idman
Alıştırmak. Bir şeyde meleke kazanmak için tekrar tekrar hareket yapmak.
Beden terbiyesi. Jimnastik.
ıdtırab
Deprettirmek, hareket ettirmek. Izdırap.
ifaza
(Feyz. den) Bereketlendirmek. Feyz vermek. Bol bol dağıtmak ve akıtmak. Taşıp yayılmak.
Feyiz verme, bereketlendirme.
ifaze / ifâze / افاضه
Taşma.
(Arapça)
Bereketlendirme.
(Arapça)
ihrac
Çıkarmak. Dışarı atmak. Fazla malı başka memlekete göndermek. İstifade için meydana koymak.
ihracat
(Tekili: İhrâc) Memleketteki fazla malı başka memlekete göndermek, satmak.
Çıkarmalar. İhraç etmeler.
ıhtilac
Seğirtmek, koşmak.
Hareket etmek.
ihtilaf-dar
Huk: Mirasçı ile miras bırakanın ayrı ayrı memleketler halkından olması.
(Farsça)
ihtiyat / ihtiyât
Önlem alma, tedbirli hareket etme.
Dîne uygun olmayan bir işi yapma şüphesinden kurtulmak için, tedbirli hareket etme.
ihtiyat etme
Önlem alma, tedbirli hareket etme.
ihtiyatkarane / ihtiyatkârâne
Önlem alarak, tedbirli hareket ederek.
ihtizaz
Hafif titremek. Deprenmek.
Şevk ile meyil ve hareket. Harekete geçme.
Sallanma, sıçrayıp oynama.
ihtizaza gelmek
Titremek, harekete geçmek.
ihtizaza getirme
Harekete geçirme.
ihtizaza getirmek
Titretmek, harekete geçirmek.
ıklim
Bir yerin hava şartları. Memleket. Küre-i arzın kıt'a ve her bir memleketi.
iktida
Uymak, tâbi olmak. Birinin hareketini örnek alarak ona benzemeye çalışmak. İttiba etmek.
ilhani / ilhanî
İlhanlık. İlhanla alâkalı. İlhanın idare ettiği devlet şekli, imparatorluk. Bu idareye bağlı memleketler. İlhan olma hâli.
ilm-i muhtar
Seçim serbestliği bulunan ve bağımsız hareket eden bir ilim sahibi.
ilm-i nücum
İlm-i Ahkâm-ı Nücum da denir. Yıldızların ahvalinden, hareketlerinden mâna çıkarmağa çalışmak ve araştırmak ilmidir.
imhak
Kararma.
Bereketsiz.
imtiyaz madalyası
2. Abdülhamid'in 11/10/1885 tarihli emriyle devlet ve memleket yararına hizmet edenlere, vazifeyle gönderildikleri yerde başarı gösterenlere verilmek üzere çıkarılan madalya. Altun ve gümüşten olmak üzere iki çeşit olan bu madalyaların ön yüzünde II. Abdülhamid'in "Elgazi" tuğrası, bunun altında sal
in'aş
Harekete getirme, canlılık kazandırma. Yukarı kaldırma.
inaş
Hareketlendirme.
inbah
Uyandırma, uyarma.
Kımıldatma, harekete getirme.
infial / infiâl
Gücenme. Darılma.
Can sıkılma. Teessür.
Hareketlenme. Harici bir sebeb ve te'sirle hâsıl olan hâl, te'sir ve hareket.
Harici te'sire kabil olmak.
Ruhun kabul ettiği tahavvülât. (Bir eser, müessirine nisbetle fiildir. Zuhur ettiği yere nisbetle infialdir.)
Bir tesirin gücü altında hareket etme.
Hareketlenme, kızma.
infialat / infiâlât
(Tekili: İnfial) İnfialler. Gücenmeler. Aksi te'sirler. Teessürler.
Hareketlenmeler. Teessür ve hareketler.
Etkilenmeler, hareketlenmeler, taşkınlıklar.
inkişaf-ı feyezani / inkişaf-ı feyezanî
İlâhi lütuf, bolluk ve bereketin ortaya çıkması, görünmesi.
inkişaf-ı feyzani / inkişaf-ı feyzânî
İlâhî lütuf, bolluk ve bereketin ortaya çıkması, görünmesi.
insaf
Merhamet ve adâlet dâiresinde hareket. Hakikatı kabul ve itiraf.
Merhamet ve adalet dairesinde hareket, vicdanlı bakış.
insafla
Vicdanlı hareket etme.
insan-ı kamil / insan-ı kâmil
Kemâle ermiş, olgun insan. İslâmiyet'in emrettiği bütün emirleri yapan, yasaklardan sakınan, Peygamber efendimizin güzel ahlâkıyla ahlâklanan, hareketleri ve sözleri hep Allahü teâlânın ilhâmı ile olan üstün insan.
intibah
Uyanıklık, göz açıklığı. Hassasiyet. Agâh ve münebbih olmak. Hakikatı ve hakkı anlayıp yanlıştan, fenadan dönmek.
Sinirlerin uyanması. Uzuvların harekete gelmesi.
intiyat
Kendi reyi ile davranma, kendi istek ve iradesi ile hareket etme.
Asılı kalma.
ırak / ırâk
Dicle nehrinden aşağı Basra'ya kadar Şat Suyu'nun iki tarafı olan memleket.
Su kenarı.
Kökler, asıllar, bünyadlar.
Uzak.
iran
Fars memleketi.
irha
Tatlılıkla ve kibarca hareket etme, yumuşak davranma, tatlı muâmele etme.
irtibal
Bir malı çoğaltma. Bereketlendirme.
irticac
Çalkanmak. Heyecana gelme.
Sarsıntı. Muztaribane hareket etmek.
irtifak
Bir yere dayanma.
(Kap) dolma.
İhtiyaç duyma.
Arkadaşlık etme.
Tıb: İki kemiğin hareketsiz kalmak üzere mafsallanması.
iskele
Binada yüksek yerleri yapabilmek için kurulan geçici sal.
Deniz nakil vasıtalarının yanaşabilmeleri için deniz kıyısında yapılan yer.
Deniz kenarında ve deniz vasıtalarının yanaşmasına elverişli kasaba.
Bir memleketin deniz yolu ile yapılan ticaretine vasıta olan lima
islam-ı mecazi / islâm-ı mecâzî
Nefsin, itminâna gelmeden yâni Allahü teâlânın rızâsına uygun hareket etmeye başlamadan önce, kişide bulunan ve Cennet'e girmek için yeterli olan İslâmiyet.
ism-i mef'ul
Gr. bir iş, oluş ve hareketin kendisine yapıldığı veya tesir ettiği şeyi gösteren kelimedir, meselâ.
ism-i merre
Def'a, kerre gibi bir hareketin bir defa olduğunu bildiren fiil'den yapılan isim. (Darbe: Bir defa vuruş. Lem'a: Bir parlayış gibi.)
istibsar
Basiretli olmak. Düşünceli, hesaplı ve dikkatli iş yapmak ve hareket etmek.
istibşar
Müjde almak. Hayırlı, iyi haber iyi sevinmek.İSTİBTA' : Ağır ağır hareket etme.
Gecikme, geç kalma.
istihlakat-ı dahiliye / istihlâkat-ı dâhiliye
Dâhilî sarfiyat. Memleket içi harcamalar.
istihraç
Delillerden hareketle hüküm çıkarma.
istihsalat
(Tekili: İstihsal) Üretilen şeyler. Bir memleketin veya fabrika gibi faaliyet merkezlerinin çıkardığı, yetiştirdiği şeyler.
istikamet
Hatt-ı hareketi doğru olmak. Doğruluk, nâmuslu hareket. Her işte itidal üzere bulunmak. Adâletten, doğruluktan ayrılmayıp, diyânet ve akıl içinde yürümek.
Allah'a kulluk etmek.
Bir şeyin bir tarafa doğru olarak uzanması.
Yön, cihet.
istikra-ı tam / istikrâ-ı tam
Bütün cüz'î olaylardan hareket ederek küllî bir hükme varma; tümevarım; endüksiyon; burada bütün ilimlerin hep birlikte aynı sonuca parmak basmaları kastediliyor.
istikra-i tamme / istikrâ-i tâmme
Bütün cüz'î olaylardan hareket ederek küllî bir hükme varma; tümevarım; endüksiyon; burada bütün ilimlerin hep birlikte aynı sonuca parmak basmaları kastediliyor.
istikraen / istikrâen
Eldeki verilerden hareketle genel bir hüküm verme şeklinde.
ita'at / itâ'at
Söz dinleme, boyun eğme, emre göre hareket etme. Sözünden çıkmama.
itaat
Alınan emre uymak. Söz dinlemek. İnkıyad etmek. Boyun eğmek. Âmirin meşru emirlerini dinleyip ona göre hareket etmek.
itfa'
Söndürme. Bastırma. Dindirme.
Bir borcu ödeyerek bitirme.
Fizikte: İntizamlı ve eşit zamanlarla sallanan bir hareketin yavaş yavaş azalarak sıfıra inmesi.
ittifak
Beraber hareket için sözleşmek. İttihad ve muvafakat etmek. Söz birliği etmek. Anlaşmak.(İttifak hüdâdadır, hevâda ve heveste değil.)
ıttırad
İntizamlı, uygun şekilde. Saat gibi intizamlı hareket. Sıra ile birbirini takib eden. Ritmik.
ittitan
Bir memlekette veya bir şehirde yerleşme. Vatan edinme.
jaketatay
Arkası yırtmaçlı, etekleri uzun ve ön köşeleri yuvarlakça kesilmiş olan resmi ceket.
(Fransızca)
jest
Çalım. Mânâlı ve gösterişli hareket.
(Fransızca)
Anlamlı beden hareketleri.
jimnaz
Bazı memleketlerde orta tahsil müesseselerine verilen isim. İdadî mektebi.
kabahat / kabahât
Kusur, çirkin iş, tekdir edilmeğe müstehak hareket.
(Tekili: Kabahat) Kusurlar, kabahatler. Suçlar, çirkin hareketler.
kabil-i feyiz
Bolluğu, bereketi, lütfu kabul eden.
kabus
Uykuda ağırlık basması. Korkulu ve insanda hareket bırakmayan rüya. Karabasan.
kahve
şarap.
Hâlis süt.
Kahve.
Güzel koku.
Bolluk, bereket.
Kahvehane.
kalb
Vücudun kan dolaşımı merkezi. Yürek.
Gönül.
Herşeyin ortası.
Bir halden diğer bir hale çevirme. Değiştirme.
İmanın mahalli.
Fuâd, sıkt-ül ilim, tâbut-ül ilim, beyt-ül hikmet, via-i ilim de denilir. (Dâima değiştiği ve hareket halinde olduğu için kalb i
kalb-i salih
Dinin emir ve yasaklarına uygun hareket eden insanın kalbi.
kalkal
Deprenmiş, hareket etmiş.
kames
Suya daldırmak ve batırmak.
Hareket edip acı çekmek.
kams
Hareket ettirmek.
Davar önüne sıçramak.
kanaat / kanâat
Yeme, içme ve barınacak yer husûsunda bileğin emeği, alın teri ile kazanılana râzı olmak, başkasının kazancına göz dikmemek. Kanâat, çalışmayıp, sâdece eline geçeni kullanmak, tembel oturup, başka bir şey aramamak değildir. Aksine hırslı hareketlerden kaçınıp, gönül huzûru ile yaşamaktır.
kavaid
(Tekili: Kaide) Kaideler. Hareket porgaramları. Dil öğreten bir kitaptaki kaideler. Arab lisanındaki kaidelerin dercedildiği gramer kitabı.
kavme
Namaz kılarken rükûdan kalkıp uzuvlar hareketten kesildikten sonra en az bir kerre sübhânallah diyecek kadar ayakta durmak.
kebbe
İzdihamlık, kalabalık.
Cenk ve kıtal içinde sür'at etmek. Savaşta acele hareket etmek.
kedeme
Hareket.
kelimat-ı mübareke / kelimât-ı mübareke
Mübarek, bereketli kelimeler.
ken'an
Filistin. Hz. Yâkub'un (A.S.) memleketi.
keramet-i ahmediye
Peygamber Efendimizin (a.s.m.) Allah'ın bir ikramı olarak, kendinde görülen olağanüstü hal ve hareketler.
kesb
İnsandaki seçme hareketi, istek, ihtiyâr. İsteğin uygulama safhasına sokularak ortaya konulması.
Kazanmak, kazanç.
kevser
Kıyamete kadar gelecek Âl, Ashâb, Etbâ' ve onların iyilikleri, hayırları.
Bereket.
Kesretten mübâlağa. Çokluğun gayesine varan şey. Gayet çok şey.
Pek çok hayır. Hikmet, ilim. Kur'an, İslâm, tevhid. İlm-i Ledün. Ma'rifetullah.
Cennet ırmaklarının kaynakları.
kılkal
Hareket ettirmek.
kinetik
Hareketle alâkalı. Hareket dolayısıyla meydana gelen, hareketli.
(Fransızca)
kişver
Memleket, ülke.
(Farsça)
İklim.
(Farsça)
kişverküşa
Memleket fetheden.
kıt'a
(Çoğulu: Kıtat) Dünyanın kara parçalarından her biri.
Memleket. Ülke.
Mat: Bir dairenin bir yayı ile onun çapı arasındaki kısım.
Tıb: Kesik organın vücudda kalan parçası.
Ask: Çok kalabalık olmayan askerî kuvvet.
Edb: En az iki beyitten yapılmış manzum
kıtaat
(Tekili: Kıt'a) Bölümler, cüzler, parçalar.
Büyük kara parçaları.
Askeri birlikler.
Ülkeler, memleketler.
koloni
Bir ülkenin, sınırları dışında işgal ettiği ve yönettiği ülkeye sıkı bağlarla bağlı arazi.
(Fransızca)
Başka bir memlekete yerleşmeğe giden göçmen topluluğu veya bir topluluğun yerleştiği yer.
(Fransızca)
Bir memlekette bulunan yabancılar topluluğu.
(Fransızca)
komedi
yun. Cemiyetin gülünç ve kusurlu hâllerini ortaya koyan tiyatro eseri.
Uydurma, yapmacık hareket veya söz.
Gülünecek hareketler.
komünizm
Komünizm (Latince kökenli communis - ortak, evrensel); üretim araçlarının ortak mülkiyeti üzerine kurulu sınıfsız, parasız ve devletsiz bir toplumsal düzen ve bu düzenin kurulmasını amaçlayan toplumsal, siyasi ve ekonomik bir ideoloji ve harekettir.
(Fransızca)
kongre
Çeşitli memleketlerden yöneticilerin, elçilerin ve delegelerin katılmasıyla yapılan toplantı.
(Fransızca)
kozmoğrafya
yun. Yıldızların yerlerinden ve hareketlerinden bahseden ilim. Felekiyyat. İlm-i hey'et.
kubh
Günah ve çirkin hareket. Kabahat. Suç.
Fık: Aklen ve şer'an müstehcen olup dünyada zemme, âhirette azaba ve itaba mahal olan şey.
kubhiyyat
(Tekili: Kubh) Çirkin hareketler ve işler. Günah ve çirkin şeyler.
kulle
(Çoğulu: Kulel) Doruk, dağ tepesi, zirve.
Kule.
Bazı harp gemilerinin güvertelerinde bulunan ve makine ile hareket eden ağır top.
kundak sokmak
Mc: Ara bozacak bir söz söylemek veya böyle bir harekette bulunmak.
Yangın çıkarmak.
kurb-i velayet / kurb-i velâyet
Velâyet, evliyâlık yoluna âit yakınlık. Allahü teâlâdan gelen feyz ve bereketlere, arada vâsıta bulunmak sûretiyle kavuşma.
küreyvat-ı beyza
Kandaki beyaz renkte ve çok küçük kürecikler. Kan ve lenf gibi vücud mâyilerinde bulunan çekirdekli ve yuvarlak hücreler. Kırmızı küreciklere nisbetle azdırlar. Vazifeleri hastalık gibi düşmanlara karşı asker gibi müdafaadır. Ne zaman müdafaaya girseler Mevlevi gibi iki hareket-i devriye ile sür'atl
kusur
Noksanlık. Eksiklik. Noksan ve âcizlik. İhmal. Tedbirsizlik.
Cem' olmalar.
Pahalanmak.
Eksilmek.
Şiddetli olan şeyin yavaşlayıp sâkin olması.
Bereketlenmek.
İmtina', âciz olmak.
Bir hesabın üstü. Artan kısım.
(Tekili: Kasr) Kası
kut'ül amare / kut-ül amare / كوتول امار
Kut'ül Amare ne demektir?
Yeni kurulan Osmanlı 6. Ordusu'nun Komutanlığı'na atanarak 5 Aralık'ta Bağdat'a varan Mareşal Colmar Freiherr von der Goltz Paşa'nın emriyle Irak ve Havalisi Komutanı Miralay (Albay) 'Sakallı' Nurettin Bey'in birlikleri 27 Aralık'ta Kut'u kuşattı. İngilizler Kut'u kurtarmak için General Aylmer komutasındaki kolorduyla hücuma geçti ancak, 6 Ocak 1916 tarihli Şeyh Saad Muharebesi'nde 4.000 askerini kaybederek geri çekildi. Bu muharebede 9. Kolordu Komutanı Miralay 'Sakallı' Nurettin Bey görevinden alındı ve yerine Enver Paşa'nın kendisinden bir yaş küçük olan amcası Mirliva Halil Paşa (Kut) getirildi.
İngiliz Ordusu, 13 Ocak 1916 tarihli Vadi Muharebesi'nde 1.600, 21 Ocak Hannah Muharebesi'nde 2.700 askeri kaybederek geri püskürtüldü. İngilizler mart başında tekrar taarruza geçti. 8 Mart 1916'da Sabis mevkiinde Miralay Ali İhsan Bey komutasındaki 13. Kolordu'ya hücum ettilerse de 3.500 asker kaybederek geri çekildiler. Bu yenilgiden dolayı General Aylmer azledilerek yerine General Gorringe getirildi.
Kut'ül Amare zaferinin önemi
Kût (kef ile) veya 1939’dan evvelki ismiyle Kûtülamâre, Irak’ta Dicle kenarında 375 bin nüfuslu bir şehir. Herkes onu, I. Cihan Harbinde İngilizlerle Türkler arasında cereyan eden muharebelerden tanır. Irak cephesindeki bu muharebeler, Çanakkale ile beraber Cihan Harbi’nde Türk tarafının yüz akı sayılır. Her ikisinde de güçlü düşmana karşı emsalsiz bir muvaffakiyet elde edilmiştir.
28 Nisan 1916’da General Townshend (1861-1924) kumandasındaki 13 bin kişilik İngiliz ve Hind askerlerinden müteşekkil tümenin bakiyesi, 143 günlük bir muhasaradan sonra Türklere teslim oldu. 7 ay evvel parlak bir şekilde başlayan Irak seferi, Basra’nın fethiyle ümit vermişti. Gereken destek verilmeden, tecrübeli asker Townshend’den Bağdad’a hücum etmesi istendi.
Bağdad Fatihi olmayı umarken, 888 km. yürüdükten sonra 25 Kasım 1915’de Bağdad’a 2 gün mesafede Selmanpak’da miralay Nureddin Bey kumandasındaki Türk ordusuna yenilip müstahkem kalesi bulunan Kût’a geri çekildi. 2-3 hafta sonra takviye geleceğini umuyordu. Büyük bir hata yaparak, şehirdeki 6000 Arabı dışarı çıkarmadı. Hem bunları beslemek zorunda kaldı; hem de bunlar Türklere casusluk yaptı.
Kût'a tramvayla asker sevkiyatı
İş uzayınca, 6. ordu kumandanı Mareşal Goltz, Nureddin Bey’in yerine Enver Paşa’nın 2 yaş küçük amcası Halil Paşa’yı tayin etti. Kût’u kurtarmak için Aligarbi’de tahkimat yapan General Aylmer üzerine yürüdü. Aylmer önce nisbî üstünlük kazandıysa da, taarruzu 9 Mart’ta Kût’un 10 km yakınında Ali İhsan Bey tarafından püskürtüldü.
Zamanla Kût’ta kıtlık baş gösterdi. Hergün vasati 8 İngiliz ve 28 Hindli ölüyordu. Hindliler, at eti yemeği reddediyordu. Hindistan’daki din adamlarından bunun için cevaz alındı. İngilizler şehri kurtarmak için büyük bir taarruza daha geçtiler. 22 Nisan’da bu da püskürtüldü. Kurtarma ümidi kırıldı. Goltz Paşa tifüsten öldü, Halil Paşa yerine geçti. Townshend, serbestçe Hindistan’a gitmesine izin verilmesi mukabilinde 1 milyon sterlin teklif etti. Reddedilince, cephaneliği yok ederek 281 subay ve 13 bin askerle teslim oldu. Kendisine hürmetkâr davranıldı. Adı ‘Lüks Esir’e çıktı. İstanbul’a gönderildi. Sonradan kendisine sahip çıkmayan memleketine küskün olarak ömrünü tamamladı.
Böylece Kûtülamâre’de 3 muharebe olmuştur. İngilizlerin kaybı, esirlerle beraber 40 bin; Türklerinki 24 bindir. Amerikan istiklâl harbinde bile 7000 esir veren İngiltere, bu hezimete çok içerledi. Az zaman sonra Bağdad’ı, ardından da Musul’u ele geçirip, kayıpları telafi ettiler. Kût zaferi, bunu bir sene geciktirmekten öte işe yaramadı.
Bu harbin kahramanlarından biri Halil Paşa, Enver Paşa’nın amcası olduğu için; diğer ikisi Nureddin ve Ali İhsan Paşalar ise cumhuriyet devrinde iktidar ile ters düştüğü için yakın tarih hafızasından ustaca silindi. 12 Eylül darbesinden sonra Ankara’da yaptırılan devlet mezarlığına da gömülmeyen yalnız bunlardır.
Binlerce insanın kaybedildiği savaş iyi bir şey değil. Bir savaşın yıldönümünün kutlanması ne kadar doğru, bu bir yana, Türk-İslâm tarihinde dönüm noktası olan çığır açmış nice hâdise ve zafer varken, önce Çanakkale, ardından da bir Kûtülamâre efsanesi inşa edilmesi dikkate değer. Kahramanları, yeni rejime muhalif olduğu için, Kûtülamâre yıllarca pek hatırlanmadı. Gerçi her ikisi de sonu ağır mağlubiyetle biten bir maçın, başındaki iki güzel gol gibidir; skora tesiri yoktur. Hüküm neticeye göre verilir sözü meşhurdur. Buna şaşılmaz, biz bir lokal harbden onlarca bayram, yüzlerce kurtuluş günü çıkarmış bir milletiz.
Neden böyle? Çünki bu ikisi, İttihatçıların yegâne zaferidir. Modernizmin tasavvur inşası böyle oluyor. Dini, hatta mezhebi kendi inşa edip, insanlara doğrusu budur dediği gibi; tarihi de kendisi tayin eder. Zihinlerde inşa edilen Yeni Osmanlı da, 1908 sonrasına aittir. İttihatçıların felâket yıllarını, gençlere ‘Osmanlı’ olarak sunar. Bu devrin okumuş yazmış takımı, itikadına bakılmadan, münevver, din âlimi olarak lanse eder. Böylece öncesi kolayca unutulur, unutturulur.
Müşir İbrahim Edhem Paşa’nın oğlu Sakallı Nureddin Paşa (1873-1932), sert bir askerdi. Irak’ta paşa oldu. Temmuz 1920’de Ankara’ya katıldı. Fakat karakterini bilen M. Kemal Paşa, kendisine aktif vazife vermek istemedi. Merkez kumandanı iken Samsun’daki Rumları iç mıntıkalara sürgün ettiği esnada çocuk, ihtiyar, kadın demeden katliâma uğramasına göz yumdu. Bu, milletlerarası mesele oldu. Yunanlılar, bu sebeple Samsun’u bombaladı. Nureddin Paşa azledildi; M. Kemal sayesinde muhakemeden kurtuldu. Sonradan Kürtlerin de iç kısımlara göçürülmesini müdafaa edecektir. Batı cephesinde, kendisinden kıdemsiz İsmet Bey’in maiyetinde vazife kabul etti. İzmir’e girdi. Bazı kaynaklarda İzmir’i ateşe verdiği yazar. I. ordu kumandanı olarak bulunduğu İzmit’te, Sultan Vahîdeddin’in maarif ve dahiliye vekili gazeteci Ali Kemal Bey’i, sivil giydirdiği askerlere linç ettirdi; padişaha da aynısını yapacağını söyledi. Ayağına ip takılarak yerlerde sürüklenen cesed, Lozan’a giden İsmet Paşa’nın göreceği şekilde yol kenarına kurulan bir darağacına asılarak teşhir edildi. Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’da bir fedainin vursa kahraman olacağı bir insanı, vuruşma veya mahkeme kararı olmaksızın öldürmeyi cinayet olarak vasıflandırıp kınadı. M. Kemal’e gazi ve müşirlik unvanı verilmesine içerleyen Nureddin Paşa iyice muhalefet kanadına geçti. 1924’de Bursa’dan müstakil milletvekili seçildi. Asker olduğu gerekçesiyle seçim iptal edildi. İstifa edip, tekrar seçildi. Anayasa ve insan haklarına aykırılık cihetinden şapka kanununa muhalefet etti. Bu sebeple antikemalist kesimler tarafından kahraman olarak alkışlanır. Nutuk’ta da kendisine sayfalarca ağır ithamlarda bulunulur, ‘zaferin şerefine en az iştirake hakkı olanlardan biri’ diye anılır.
Halil Kut (1882-1957), Enver Paşa’yı İttihatçıların arasına sokan adamdır. Sultan Hamid’i tevkife memur idi. Askerî tecrübesi çete takibinden ibaretken Libya’da bulundu. Yeğeni harbiye nazırı olunca, İran içine harekâta memur edildi. Irak’taki muvaffakiyeti üzerine paşa oldu. Bakü’yü işgal etti. İttihatçı olduğu için tutuklanacakken, kaçıp Ankara hareketine katıldı. Rusya ile Ankara arasında aracılık yaptı. Sonra kendisinden şüphelenilince, Almanya’ya kaçtı. Zaferden sonra memlekete dönüp köşesine çekildi. Politikaya karışmadı.
Ali İhsan Sâbis (1882-1957), Sultan Hamid’i tahttan indiren Hareket Ordusu zâbitlerindendi. Çanakkale, Kafkasya’da bulundu. Irak’ta paşalığa terfi etti. İttihatçı olduğu için Malta’ya sürüldü. Kaçıp Ankara hareketine katıldı. I. batı cephesi kumandanı oldu. Cephe kumandanı İsmet Bey ile anlaşmadı; azledilip tekaüde sevkolundu. M. Kemal’e muhalif oldu. Nazileri öven yazılar yazdı. 1947’de devlet adamlarına yazdığı imzasız mektuplar sebebiyle 15 seneye mahkûm oldu. 1954’te DP’den milletvekili seçildi. Hatıraları, Nutuk’un antitezi gibidir.
kuvve-i an-il-merkeziye
Merkezkaç kuvvet. Cisimlerin kendi mihveri üzerine hareketi zamanında merkezinde hâsıl olan kuvvete denilir. Merkezde dönen bir tekerleğin etrafında yapışık veyahut üstünde taşıdığı cisimlerin etrafa yayılıp dağılmasıyla bu kuvvetin mevcudiyyeti anlaşılır.
kuvvet
Sükunette bulunan cisimleri harekete, hareket ettikleri sükunete getirmeğe muktedir olan sebeb. (Kuvvet, te'sir ettiği cisimlerin hâricindedir.)
laik
Dine istinad etmeyen. Ruhanî olmayan kimse. Dini olmayan şey. Dinî olmayan fikir, dinî olmayan müessese, sistem veya prensip. Devleti dinî esas ve hükümler ile idare etmeyen sistem. Temel esasların ve kanunların menşeini ve teşri'de (kanun yapmakta) hareket noktasını ve değer ölçüsünü dine isnad etm
(Fransızca)
laklaka
Leylek sesi.
Hareketten ve ıztıraptan dolayı çıkan ses.
Şiddetli ses ve galebe ile çağrışmak.
Boş ve mânasız söz.
lojistik
Ask: Askerlik san'atının ve seferi orduların iaşe, muhabere ve sevkiyat şartları, hareket ve harb kabiliyeti bakımından en etkili durumda bulundurulması için lâzım gelen çalışmalara aid kısım.
ma'mulat-ı dahiliye / ma'mulât-ı dâhiliye
Dâhilî mamulat. Memlekette yerli olarak yapılan şeyler.
ma'rifet
Bilme, bir şeyi cüz'i vecihle bilmek.
Hüner. Üstadlık. San'at.
Tuhaflık, garib hareket.
Vasıta, tavassut.
İlim ve fenlerle tahsil olunan mâlumat. İrfan kazanmak.
ma'rifetullah
Masnuat-ı İlâhiyeyi ve Kur'âni hakikatleri tefekkür ve tahsil ile veya lütf-i İlâhi ile kalbi inkişâf ve basirete sâhib olmak. Esmâ-i İlâhiyyeyi tanımak. İlâhi hakikatlara vukufiyet. Her işte Allah rızâsına en uygun hareket tarzını bilip amel etmek.
maarif
Tahsil ile elde edilen ilim, malûmat, bilgi.
Meharet. Üstadlık. Hüner.
Marifetler. Mâruflar. Kültürler.
Çehrenin manzarada zâhir olan yerleri.
Bir memleketin okullarını ve tahsil ihtiyacını idâre ve te'mine çalışan bakanlık.
maddiyyun
(Maddiyun) Maddeciler. Her şeyin esası madde olduğunu iddia edip, ruhaniyatı inkâr eden dinsizler. Her şeyi madde ile ölçenler. Masnuât-ı İlâhiye olan mahlukatı ve zerrelerin muntazam hareketini, tesadüf eseri gibi kabul ve tevehhüm edip dinsizliğe yol açmağa çalışanlar.
mahlukat-ı seyyare / mahlûkat-ı seyyâre
Sürekli hareket eden varlıklar.
mahrek
Koz: Bir gezegenin bir devrede üzerinden gittiği farzedilen dâirevi hat, hareket yeri. Mermi yolu.
Hareket yeri.
Hareketli bir noktanın takip ettiği yol.
Bir gezegenin bir devrede üzerinden gittiği farzolunan dairevî hat, yörünge.
mahrek-i senevi / mahrek-i senevî
Bir gezegenin bir sene boyunca döndüğü daire, hareket yolu, yıllık yörüngesi.
mahrum
Maddi veya manevi nimetlerden uzak kalmak.
Malı bereket bulmaz olan bedbaht. Felâhtan nasibsiz olan.
İffetinden dolayı zengin zannedildiğinden sadakadan mahrum olan.
mahsuldar
Verimli, bereketli. Mahsul veren.
(Farsça)
makam-ı feyz
Feyiz makamı, bereket makamı.
makbaha
(Çoğulu: Makabih) Kabih, yakışıksız ve çirkin hareket.
mal-ı habis / mâl-ı habîs
Zor ile gasb edilen ve rüşvet olarak alınan, çalınan mallar ve kendine emânet olan mallar, izinsiz ticârette kullanılarak elde edilen kârlar ve dâr-ül-harbde yâni kâfir memleketlerine gidenin (tüccârın, seyyâhın), kafirlerden, rızâsı olmadan aldığı mallar.
malzeme-i mübareke
Bereketli, değerli malzeme.
mançurya
(Mançu memleketi) Asya'nın kuzeydoğu tarafında büyük bir memleket olup, son zamana kadar kuzeyde Ohurcuk Denizine ve Sahalin Adasını ayıran Tataristan Boğazı'na kadar uzandığı halde; doğudan Japon Deniziyle sınırlanmış iken, sonraları kuzey ve kuzeydoğu tarafları Ruslar tarafından zaptedilerek Sibir
manda
Kendini idare edemeyen bir memleket ahalisini başka bir yabancı devletin idare etmesi.
(Fransızca)
t. Camız denen hayvan. Kömüş.
(Fransızca)
manevra
Bir makinenin, bir cihazın işleyişini düzenleme veya idare etme işi ve şekli.
(Fransızca)
Ask: Muharebede düşmanın savaş gücünü yok etmek maksadıyla eldeki askerî kuvvetlerin en te'sirli bir biçimde düzenlenmesini te'min eden bütün hareketler.
(Fransızca)
Barış zamanında kıt'alara ve kurmay hey'etle
(Fransızca)
Hareket kabiliyeti, harp oyunu.
manyatizma
Birisinin bâzı hareketleri ile başkası üzerinde uyuşukluk verici te'sir.
masdar-ı feyz
Bereket, nimet kaynağı.
matla-ı şems-i füyuzat
Feyizler, bereketler güneşinin doğuş yeri.
me'mur
Emir ile hareket eden. Emir altında olan. Vazifeli. Kendi istediği gibi olmayıp başka emre göre çalışan. Bir emir alan. Bir işe tâyin olunmuş adam.
me'sere
(Meâsir) Eskiden kalma güzel eser.
Cömertlik.
Güzel hareket ve fiil.
mebde'-i hareket / مَبْدَأِ حَرَكَتْ
Hareketin başlangıcı.
mebde-i hareket
Hareketin başlangıcı.
mecmu-u harekat / mecmu-u harekât
Davranış ve hareketlerin tamamı.
meczub
Başkasının te'siri ile hareket hâlinde olan. Cezbedilmiş. Aklı gitmiş olan. Aşk-ı İlahî ile kendinden geçmiş.
Deli. Divane. Mecnun.
medain
(Medayin) Şehirler, medineler. Büyük memleketler.
Şimdi harabe olup İslâmiyyetten evvel yaşamış Kisralıların Nuşirevan zamanında kurdukları merkez-i hükümetleri olan büyük şehir. Peygamber Hz. Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm'ın doğduğu gece bu şehirdeki büyük sarayın eyvanları yıkılm
medar
Sebeb, vesile.
Bir şeyin etrafında döneceği nokta. Bir şeyin devredeceği, üzerinde hareket edeceği yer.
Gezegenlerin gezerken hareket noktalarının çizdiği dâire. (Dünya, güneş etrafında seyrederken medar-ı senevîsi bir dâireyi andırır.)
Bir şeyin döneceği yer, etrafında hareket edilen nokta.
Yörünge, gezegenin güneş etrafında dönerken çizdiği daire.
medar-ı bereket / medâr-ı bereket / مَدَارِ بَرَكَتْ
Bereket sebebi, vesilesi.
Bereket sebebi.
medar-ı bereket ve tebrik
Bereket ve tebrik sebebi, vesilesi.
medar-ı feyz / medâr-ı feyz / مَدَارِ فَيْضْ
Ma'nevî zevk, bereket sebebi.
medar-ı hareket / medâr-ı hareket
Hareket sahası, alanı.
medayih / medâyih
Medhe lâyık işler ve hareketler.
Övgüye lâyık iş ve hareketler.
medeniyetperver
Medeniyeti seven; toplu yaşamanın gerektirdiği şartları dikkate alarak hareket eden.
mekanik
Hareket ilmi.
Lât. Cisimlerin hareketleriyle alâkalı hâdiseleri inceleyen ilim. Mihanikiyetten bahseden kitap.
Makina. Makina aksamının hey'et-i mecmuası.
Kafa yormaksızın el veya makina ile yapılan.
melain
(Tekili: Mel'ane) Lânet edilecek iş ve hareketler.
melik / melîk
Hâkim-i Mutlak. Hükümdar. Sultan. Memleket sahibi. Padişah. Kadir. (Daimî sıfattır.)
memalik / memâlik
(Tekili: Memleket) Memleketler.
Memleketler.
memalik-i baride / memâlik-i bâride
Soğuk memleketler, ülkeler.
memalik-i harre / memalik-i hârre / memâlik-i harre
Sıcak memleketler. İklimi çok sıcak olan mıntıkalar.
Sıcak memleketler.
memalik-i islamiye ve osmaniye / memâlik-i islâmiye ve osmaniye
İslâm ve Osmanlı memleketleri, ülkeleri.
memalik-i osmaniye
Osmanlı memleketi. Osmanlılara aid memleketler.
memduh
Beğenilmiş. Medholunmuş. Övülmüş.
Fık: Peygamberimizin (A.S.M.) sevmiş olduğu hareket, iş.
memleket-i islamiye / memleket-i islâmiye
İslâm memleketi.
memleket-i rabbaniye / memleket-i rabbâniye
Rab olan Allah'ın memleketi.
memleket-i vasia / memleket-i vâsia
Geniş, büyük memleket.
memluk / memlûk
Hür olmayan insan. İslâm hukûkunda harbde esir alınıp, İslâm memleketine getirilen kimse, köle.
memur-u rabbaniye / memur-u rabbanîye
Allah'ın emriyle hareket eden memur.
memurin-i ilahiye / memurîn-i ilâhiye
Allah'ın emriyle hareket eden memurlar.
memurin-i rabbaniye / memurîn-i rabbâniye
Allah'ın emriyle hareket eden memurlar.
menakıb / menâkıb
Menkıbeler. Velîlerin, Allahü teâlânın sevgili kullarının güzel iş, hareket, söz ve kerâmetlerini konu edinen hikâye ve hâtıralar, bu hususta yazılmış kitapları. Menkabenin çokluk şeklidir.
menba-ı feyz-i iman
İman feyzinin, bereketinin kaynağı.
menba-ı tefeyyüzat / menba-ı tefeyyüzât
Bolluk ve bereketler kaynağı.
menfi hareket / menfî hareket
Yıkmak, yakmak, saptırmak, inkâr etmek vs. gibi olumsuz ve yıkıcı hareket, davranış.
menkab
(Çoğulu: Menâkıb) Dağ arasında olan yol.
Dar yol.
Güzel hareket ve fiil.
Delik açılacak yer.
merkez-i devr
Hareket eden bir cismin, etrafında devrettiği nokta.
merkez-i feyz
Feyzin, bereketin merkezi.
merkuz
Tahrik olunmuş, harekete getirilmiş.
Ayakla tepilmiş.
merre
Bir hareketin bir defa olduğunu bildiren fiil. Def'a. Kerre.
mert
Çevik, zinde, hareketli.
(Farsça)
mertebe-i feyz-i vücut
Varlığın en bereketli ve verimli hâle geldiği derece.
merzbum
Hududu belli olan memleket.
(Farsça)
mes'ul
Yaptığı iş ve hareketlerden hesap vermeğe mecbur olan. Mes'uliyetli. Bir işin idâresi kendisine âit olan.
Ceza verilmiş olan.
mes'uliyet
Mes'ul olma hâli. Yaptığı iş ve hareketten hesap vermeğe mecbur oluş.
meşarib / meşârib
Meşrebler; yollar, metodlar, hareket tarzları.
meşhum
Cesaretli. Sözü geçer kimse. Zeyrek. Zeki. Akıllı.
Korkmuş. Korkutulmuş.
Çok güzel hareketli at.
meslek / مَسْلَكْ
Yol, usül, hareket tarzı.
meşreb / مَشْرَبْ
Hareket tarzı, metodu.
Hareket tarzı, huy.
meşreb-i hıllet
Yakın dostluğu öngören hareket tarzı.
meşreb-i uhuvvetkarane / meşreb-i uhuvvetkârâne
Kardeşliği öngören hareket tarzı.
meşreben / مَشْرَبًا
Hareket tarzı, huy olarak.
meşrep ehli
Belli bir hareket tarzı ve metod sahibi olan.
metl
Tahrik etmek, kımıldatmak, harekete getirmek.
mevcudat-ı seyyare / mevcudat-ı seyyâre
Devamlı hareket eden varlıklar.
mevki-i fiil
İş, hareket yapma sahası.
meyamin
(Tekili: Meymenet) Bereketler, mutluluklar, uğurlar.
(Tekili: Meymun) Bereketliler, uğurlular.
Maymunlar.
meyd
Deprenmek. Sallanmak.
Ziyaret etmek.
Hareket etmek.
Kırağı çalmak.
Meyletmek.
Neşv ü nemâ bulmak.
Başı dönüp midesi bulanmak.
meydan-ı cevelan / meydan-ı cevelân
Hareket alanı.
meymene
Sağ kol, sağ taraf.
Meymenet, yümn-ü bereket. Bereket. Kuvvetlilik. Uğurluluk. Kutluluk.
meymenet / مَيْمَنَتْ
Bereket, uğur, kutluluk.
Uğur, saadet, bereket.
meymenetsiz
Bereketsiz.
meymun
Bereketli, uğurlu. Kuvvetli. Kutlu.
meyt
(Meyyit) Ölü. Cansız. Ölmüş. Hareketsiz.
meyyit-i gayr-ı müteharrik
Hareketsiz ölü, ölü gibi hareketsiz.
meyyit-i müteharrik
Hareket hâlindeki ölü.
Hareket halindeki ölü.
Mc: Sağ olup, gayret sahibi olmayanlara söylenir.
meyyit-i samite / meyyit-i sâmite
Susan ölü. Sessiz ölü.
(Farsça)
Hareketsiz.
(Farsça)
mezar-ı müteharrik
Hareketli mezar; yaşayan ölü.
meziyyet
İyilik. İyi ve salih hareket ve faaliyet.
mezmere
Çok şiddetli hareket ettirmek.
mihanikiyet
Hareket kabiliyeti, mekanik özellik.
mihanikiyyet
yun. (Mihanik. den) Makine sanayiini ihate eden fen ve ilimler. Makine gibi cansız şeyler.
Cansız ve duygusuz fakat ahenkli hareket ve hareket kabiliyeti.
mihrak
Çok hareket eden.
Hareket âleti. Karıştıracak nesne.
Fiz: Küre içi biçiminde (içbükey) bir aynaya müvâzi (paralel) gelen ışıkların, aksettikten sonra toplandıkları nokta. Yakıcı nokta.
Hareket merkezi.
mikail aleyhisselam / mîkâil aleyhisselâm
Dört büyük melekten biri. Ucuzluk, pahalılık, kıtlık, bolluk yapmak, ferah ve huzûr getirmek ve her maddeyi hareket ettirmekle görevli melek.
minval
Hareket tarzı, davranış. Usul, yol.
Fayda.
Uslub, tarz.
Bez dokuyan cüllah.
miskin
Aciz, zavallı, beceriksiz, hareketsiz.
Cüzzamlı.
Mal ve mülkü olmayan, kendini idareden âciz, yoksul.
Uyuşuk, tenbel, hareketsiz. Zavallı.
Cüzzam hastası.
Fık: Kendi kendini idâre edemiyen, iktisabtan âciz, mal ve mülkü hiç olmayan kimse.
mısr
(Çoğulu: Emsâr) İki şey arasındaki perde, hâil.
Memleket. Şehir.
Afrika'nın şimalinde bir memleket ismi.
Bir hububat adı.
mizacgir
Mizâc ve keyiflere göre hareket eden.
(Farsça)
mu'cize-i bahire-i bereket / mu'cize-i bâhire-i bereket
Apaçık bereket mu'cizesi.
mu'cize-i bereket
Bereketle ilgili mu'cize.
mü'tefikat
Lut kavminin köyleri, memleketleri.
Lut kavmi.
muamele
(Çoğulu: Muâmelât) Hatt-ı hareket. Davranma, davranış. Birbiri ile iş görme, amel etme. Alış veriş.
Resmi dairelerde yapılan herhangi bir iş.
muamele-i keyfiye / muâmele-i keyfiye
Keyfî hareket, keyfî işlem.
mübarek / mübârek / مبارك / مبارک / مُبَارَكْ
İlâhi hayrın bulunduğu şey. Bereketlenmiş, çoğalmış. Bereketli, uğurlu. Hayırlı. Mes'ud.
Beğenilen, kendisine kızılan ve şaşılan kimse veya şey.
Bereketli, hayırlı, uğurlu.
Bereketli, hayırlı.
Bereketli, feyizli, hayırlı, fâidesi bol.
Bereketli, hayırlı.
Kutlu, bereketli.
(Arapça)
Bereketli.
mübarekat / mübârekât
Bereketli ve güzel şeyler.
mübelliğ-i marziyat / mübelliğ-i marziyât
Allah'ın razı olacağı hal ve hareketleri bildiren elçi.
mübti'
Ağır davranıp geciken. Ağır hareket eden.
mücavir / mücâvir
Komşu. Memleketini ve yurdunu terk ederek, zamânını Haremeyn-i şerîfeynde yâni Mekke-i mükerremedeki Mescid-i Harâm'da ve Medîne-i münevverede ise Mescid-i Nebî'de (Peygamber efendimizin mescidinde) ibâdetle geçiren kimse.
mucib-i bizzat
İster istemez kendisi işi yapmaya mecbur olan. Serbest ve istediği gibi hareket edemeyen. (Meselâ: Güneş ışığının, güneşin kendi zâtının zaruri neticesi olması gibi.)
müczil
Çok çok veren. Çoğaltan. Bollaştıran. Bereket ihsan eden.
müdafaa
Bir hücuma ve zarar veren bir harekete karşı durmak. Def'etmek. Savmak.
Düşman hücumunu men'etmek.
Mahkemede: İddiacının dâvasını def' edecek bir surette bir iddia dermeyân etmek, beyânatta bulunmak.
müdafaat
Müdafaalar. Karşı hücuma mukabil müteaddit def'edici hareketler. Savunmalar.
müdara
Dost gibi görünme. Yüze gülme.
Başkalarının fikirlerine uyarcasına hareket etmek.
Sulh ve salâh üzere bulunmak. (Meşru bir surette ve iyi bir netice için yapılan müdârâ memduhtur. Fena bir netice için ise, kötüdür; İslâmlığa yakışmaz, İslâm onu men'eder.)
müdebber
(Dübur. dan) Azat olması efendisinin ölümüne bağlı bulunan köle.
Düşünce ile hareket edilmiş.,
mufaz
Çok, bol. Bereketli, feyizli.
müfaz
(Feyz. den) Bol. Bereketli, feyizli.
müfrit
(Fart. dan) İfrat eden. Haddini aşan.
Ölçüsüz ve taşkın hareket eden.
Mübalağalı.
İfrat eden, haddini aşan, ölçüsüz ve taşkınca hareket eden.
muhacir
Göç eden, bir memleketten kalkıp, başka bir yere yerleşen.
Mc: Allah'ın yasak ettiğinden uzaklaşan.
muhalefet / muhâlefet / مُخَالَفَتْ
Zıddına hareket etme.
muhannes
İşlerini, sözlerini, hareketlerini ve şeklini kadınlara benzeten erkek.
muharrik / مُحَرِّكْ
Hareket ettiren.
Harekete getiren. Hareket veren. Tahrik eden. Teşvik eden. Ayaklandıran.
Harekete geçirici, tahrik edici.
Harekete getiren.
muharrik-i vicdan
Vicdanı harekete geçiren, faaliyet azmi veren.
muharrike
Harekete geçiren duygu, refleks.
Hareket veren duygu.
mühlikat / mühlikât
(Tekili: Mühlik) Kötü ve günah olan işler.
Helâk edenler. Hayrı ve sevabı bozan fenâ hareketler.
muhtar
İhtiyar eden. Seçilmiş olan.
Hareketinde serbest olan. İstediğini yapmakta serbest olan. Hür.
Köyde veya şehrin mahallesinde seçimle o semtin idâre ve hükümet işlerini üzerine alan kimse.
Peygamberimiz Hz. Muhammed'in (A.S.M.) bir ism-i şerifi.
Seçilmiş, seçkin.
Hareketinde serbest olan, istediği gibi davranan.
Peygamberimizin isimlerinden.
İhtiyar sahibi, hareketinde serbest olan.
Kendi iradesiyle hareket edebilen.
muhtariyet
Muhtarlık. Kendi kendine hareket edebilme. İhtiyar ve iradesi kendi elinde olma.
Hareket serbestisi olan.
mukabele-i bilmisil
Karşılaştığı aynı muameleyi sahibine iade etmek, o kimseye aynı muameleyi yapmak. Mukabil hareketi karşısındakine icra etmek.
mukadderat-ı hayatiye
Bütün canlıların hayatları müddetince geçirdikleri ve geçirecekleri tavır, hareket, şekil ve amelleri gibi hususiyetleri.
mukim / mukîm
Doğduğu veya evlendiği veya hep kalmak niyyeti ile yerleştiği yerde oturan veya 104 km ve daha uzak bir yerde giriş çıkış günlerinden başka on beş gün veya daha fazla kalmaya niyet eden kimse. Mâlikî ve Şâfiî mezheblerinde dört gün kalmaya niyet eden ve kendi memleketine giren mukîm olur.
İkamet eden. Ayakta duran.
Okuyan.
Bir memlekette devamlı duran.
Fık: Vatanında veya vatanı sayılan bir yerde onbeş günden fazla kalan kimse. (18 saatlik uzağa gidene "Misâfir" denir.)
Esmâ-i İlâhiyyeden olup "Her şeyi ayakta tutan, devam ettiren ve kayyumiyet
muksit
Adaletle iş gören. Haklı hareket eden.
Nefsine lâyık görmediği zararlı şeyi başkasına da münasib görmeyen.
Haklı hareket eden.
mülket
Mülk.
Memleket. Ülke.
mülkiye
Memleket idaresi için çalışan daire veya bu daireye mensup olanlar.
Asker olmayanlar.
Şeriat âlimlerinin hâricindeki memurlar sınıfı.
mültezim
Bir şeyi kendi üzerine lâzım eden; iltizam eden, üzerine alan, deruhte eden. Devlet hazinesine maktu, muayyen vergi verip bir kısım memleketlerin aşar gibi varidatının tahsilini üzerine alan.
mümaşat
Birlikte hoş geçinmek.
Bir maslahat yolunu takib etmek.
Meslek işlerinde tesviye, tervic ve idare etmek.
Karışmamak.
Başkalarının zarar vermeyen fikirlerine uyarcasına hareket etmek ve sulh u salâh üzere durmak. Uygunluk.
mümaşatsız / mümâşatsız
Beraber hareket etmeksizin, uysallık göstermeksizin.
mümhika
Bereket gidermek.
müneccim
Yıldızların hareket ve hâllerini tedkikle uğraşan, mevki ve harekâtından mâna ve hüküm çıkaran. Falcı.
Astrolog, yıldızların konum ve hareketlerinden mânâ çıkaran.
Yıldızların hareketlerini gözetleyerek geleceğe dâir haber verdiğini iddiâ eden, yıldız falına bakan kimse. Astrolog.
İlm-i nücûm yâni astronomi ilmiyle uğraşan kimse. Astronom.
münfail
İnfiâl eden. Te'sir ile harekete geçen.
Muztarib, kederli ve muğber olan. Bir şeyden canı sıkılan. Alınmış, gücenmiş.
münib
Hakk'a yönelen, günahları terk ile hakka dönen. Pişman olup dönen.
Kâinattan yüzünü çevirip Bâki-yi Hakiki'ye yönelen.
Güzel yağan faydalı yağmur.
Bereketli ve verimli bahar.
müpteda / müptedâ
(Ar. gr.) İsim cümlesinde haberin (yüklemin) anlattığı iş, hareket veya oluşu taşıyan ve onlara konu teşkil eden isimdir.
müruriye
Bir köprüden veya yabancı memleketden geçerken verilen para.
müsagsag
Konuştuğu zaman dişleri ağzından hareket edip ızdırap çektiğinden sözü anlaşılmayan kimse.
müsahhir
Teshir eden, zapteden. İstediği gibi hareket ettiren ve kullanan.
müsavat ve müvazene-i etvar
Bir kimsenin tavır ve hareketlerinin ölçülü ve dengeli olması.
müsbet hareket
Yapıcı ve düzeltici hareket.
Yapmak, yol göstermek, yardım etmek gibi olumlu ve yapıcı hareket, davranış.
Doğruluğu âşikâr olan ve belli ve isbat edilebilen; doğru düşünenlerin kabul edebileceği kanun ve nizama uygun hareket.
Allah'ın (C.C.) emrine uygun, tahribkâr ve tecavüzkâr olmayan, yapıcı ve tâmir edici tarzda olan, mizan, adâlet ve insafa uyan hareket.
müstahfız
Tar: Yeniçeriliğin kaldırılmasından evvel, kale, hisar ve memleket muhafazasında bulunan kimseler hakkında kullanılan bir tabirdi. İlk zamanlardaki müstahfızlık, daim hizmet hâlinde olduğu için kendilerine timar verilirdi. Sonraki müstahfızlık ise, harp gibi lüzum görüldüğü zaman askerlik hizmetine
müste'min kafir / müste'min kâfir
Müslüman bir memlekete onların izni ile giren müslüman olmayan kimse.
müstehabb
Sevilen, beğenilen.
Farz ve vacip olmayıp da yapılması sevap olan iş, hareket.
müstemlekat / müstemlekât
Müstemlekeler. Başka devletlerin emri ve idaresi altında olan yerler. Memleketler.
müstemleke
Başka bir devletin idaresi altında bulunan memleket, yer, sömürge.
Başka bir devletin idaresi altında bulunan memleket. Hicret etmişlerle iskân edilmiş yerler. Sömürge.
müsteşrik
(Şark. dan) Doğu memleketlerinin din, dil ve tarihlerini ve diğer bâzı hususları araştırıp tesbite çalışan batılı âlim. Garplı âlim. (Orientalist)
Doğu memleketlerini, din, dil ve târihleri başta olmak üzere her yönden araştırıp tesbite çalışan batılı ilim adamı. Garplı bilgin, oryantalist, şarkiyâtçı.
müteberrik
(Bereket. den) Mübarek sayılan, teberrük eden, uğurlu.
mütedebbir
İleriyi gören, tedbirli ve ölçülü hareket eden.
mütedehhi
Üstün zekâlı ve anlayış sahibi gibi harekette bulunan.
mütedehhiyane
Üstün zekâ ve anlayış sâhibi gibi harekette bulunana yaraşır yolda.
(Farsça)
mütedeldil
Hareket eden, müteharrik.
mütederric
Derece derece ilerleyen. Hareket eden.
mütefeyyiz
(Feyz. den) Feyizlenen. Bolluğa kavuşan, bereket bulan.
mütehammik
(Humk. dan) Ahmak gibi konuşan veya ahmakçasına hareketlerde bulunan. Ahmaklaşan.
müteharrik / متحرک / مُتَحَرِّكْ
Hareket eden.
Harekete geçen, kımıldanan. Yerinde durmayıp hareket eden. Devir ve hareket eden.
Hareket eden.
Hareket eden, kıpırdayan.
(Arapça)
Hareketli.
müteharrik-i bizzat
Hareket kabiliyeti kendinde olan.
müteharrike
Hareketli.
müteheyyi'-i hareket
Harekete veya gitmeğe hazırlanmış.
mütekamilin / mütekâmilîn
Tekâmül etmiş olanlar. Kâmil ve olgun kimseler. Allah'ın emrine uygun şekilde hareketi alışkanlık hâline getirmiş olanlar.
mütekasilane / mütekâsilâne
Tembelce hareket ederek, üşengeçlik ve uyuşuklukla davranarak.
(Farsça)
mütemetti' hac
Hac aylarında ömre yapmak için ihrâma girip, ömre için tavâf ve sa'y yapıp, traş olup ihrâmdan çıkıp sonra memleketine gitmeyerek, o sene terviye gününde veya daha önce, ihrâma girerek müfrid hacı gibi hac yapma.
müterahi
Yavaş hareket eden, ağır davranan.
müterakkıs
Aynı şekilde yukarı çıkıp aşağı inen, aynı tarzda sallanıp hareket eden.
müteremrim
(Çoğulu: Müteremrimîn) Bir şey söyleyecekmiş gibi harekette bulunduğu halde söylemeyip susan.
müteserri'
(Sür'at. den) Koşan, acele davranan, sür'atli hareket eden.
müteyemmin
Bereketli, mübarek sayan.
Kuvvetli kılan.
muvazene-i cereyan-ı umumi / muvâzene-i cereyan-ı umumî
Genel gidişat ve hareketin dengesi.
muvazenet-i etvar
Hal ve hareketlerdeki denge.
müyemmen
Bereketli, yümünlü.
nabız / nâbız
Hareket eden.
nabz-gir
Mizaca göre hareket etmesinden anlıyan, nabza göre davranmasını bilen.
(Farsça)
namık kemal
(Mi: 1840 - 1888) Tekirdağ'lı olup İslâm mücahidlerindendir. Yeni Osmanlılık hareketine vatan mefhumunu sokmuş, "Firâki, hapsi, nefyi kadr-i nâmusumla gördüm hep" diye haklı olduğunu dâima müdâfaa etmiştir. Ehl-i kemâl bir zat olduğu, davasının istikameti ve samimiyetinden anlaşılır.Hayatının sonlar
nane molla
Mc: Beceriksiz, işe yaramaz, ağır hareketli mânalarında kullanılan bir tâbirdir.
natiş
Kuvvet ve hareket.
naznaza
Yılanın dilini çıkarıp hareket ettirmesi.
nebz
(Nebezân) : Damarın hareket etmesi.
necid
Kahraman, bahadır.
Arabistan'da bir memleket ismi.
Münbit yer. Fitne ve nifak yeri olan memleket.
Arslan.
necis
Yavaş hareketli insan veya hayvan.
Gizli olan şeyi halk içinde ifşa etmek.
Gizlenen sır, nişan.
Bir nevi yeşillik.
nefes-i mübarek
Bereketli, uğurlu nefes.
nefr
Heyecan verici bir emirden dolayı bir yerden bir yere fırlayıp çıkmaktır. Ürkmek demek olan "Nüfur" da bu mânâdandır. Fakat "Nüfur" tek başına kaçıp kurtulmak için menfi bir harekette kullanıldığı hâlde; "nefr", düşmana karşı gaza için fırlayıp çıkmakta kullanılır. Ve böyle çıkıp toplanan cemaate "n
nefs-i hayvani / nefs-i hayvanî
Hayvanî istekler. Canlılardaki yaşama ve hareket kuvvetleri.
nehz
Ayağa kalkmak, deprenip kalkmak, hareket.
nehzat
Hareket, davranma, kalkışma. Yola çıkma.
netice-i hareket
Hareketin sonucu.
netk
Atmak.
Yüzmek.
Kendine çekmek, cezbetmek.
Depretmek, silkmek, harekete geçirmek.
Oğlu ve kızı çok olmak.
nevesan
Kımıldama, hareket etme.
nevs
Asılmış olan bir şeyin hareket etmesi, sallanması. Hareket etme. Deprenme.
nezh
(Nezih) Nezihlik, temizlik, saflık.
Hiçbir kötü hareketi olmamak.
Kerim, pak, pâkize.
nih
(Nihâden: "Koymak" mastarından emir kökü) Koy.
(Farsça)
Memleket, şehir, belde.
(Farsça)
nikkirdar
(Nîk-kirdâr) Hareket ve davranışları iyi ve beğenilir olan.
(Farsça)
nil-i mübarek
Bereketli Nil nehri.
niyet-i halisane / niyet-i hâlisâne
Samimi niyet; her türlü iş ve hareketlerinde yalnızca Allah rızasını gözetme niyeti.
nokta-i cevvale / nokta-i cevvâle
Dâimî hareket hâlindeki nokta. Dâire şeklinde hızlı dönen bir nokta.
nüfaz
Ağaçtan veya başka birşeyden silkmekten ve hareket ettirmekten dolayı düşen nesne.
nühuz
Hareket etme, deprenip kalkma.
nümüvv
Bereketlenip artmak.
(Canlılarda) büyümek, yetişmek, gelişmek.
nur / nûr
Aydınlık, ışık, feyz, bereket ihsân.
Kur'ân-ı kerîm.
Îmân.
Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından. Tam ve kusursuz olarak zâhir olup her şeyi ortaya çıkarıcı, yaratıcı veya göktekileri ve yerdekileri nûru ile hidâyet edici, doğru yolu gösterici, gökleri; güneş, ay ve yıld
nuristan-ı rahman / nuristan-ı rahmân
Sonsuz rahmet sahibi olan Allah'ın nurlu memleketi.
ömr-ü mübarek
Bereketli, hayırlı ömür.
otomatik
Kurularak veya vakti gelince harekete geçen, işleyen.
(Fransızca)
pa-be-rikab / pâ-be-rikâb
Hareket etmek üzere olan.
pa-berca-yi hareket / pâ-bercâ-yi hareket
Hareket etmek üzere bulunan, âmâde.
pa-beste / pâ-beste
Ayağı bağlı. Hareketsiz.
(Farsça)
paberikab / pâberikâb / پابركاب
Gitmek üzere, hareket etmek üzere.
(Farsça - Arapça)
paderikal
(Pâ-der-ikal) Ayağı köstekli, ayağı bağlı, hareketsiz.
(Farsça)
paybeste
Hareketsiz. Ayağı bağlı.
(Farsça)
politika
İtl. Memleket işlerini idare için tutulan ölçülü yol. Siyaset.
rabıta / râbıta
Bir velînin şeklini, sûretini hayâline getirerek onun kalbindeki feyz (bereket) ve mârifetlere (ilimlere) kavuşma yolu. Kalbini büyüklerin kalbine bağlayarak onlardan feyz alma. Her şeyi unutarak, dünyâ işlerini düşünmeyerek, sevgi ve saygı ile bir velînin mübârek yüzünü hayâlinde veya gönlünde bulu
rağmen li-enfihi
(ve alâ rağmihi) Zoraki ve mahsus tahkir ve tezlil için olan hareket.
rags
Nimet. Lütf-u İlâhî. Bereket. Hayır.
Çoğalmak ve uzamak.
rahmet kapısı
Duâların kabûl edildiği, ihsân ve bereket kapısı. Duâların geri çevrilmediği lütuf kapısı.
rakid
Hareketsiz, durgun.
raks ve hareket
Oynama, düzenli bir şekilde hareket etme.
rasadhane / rasadhâne
Havanın değişen şekillerini, sıcaklık ve soğukluğu tesbit etmek için veya yıldızların hareketlerini tesbit ve takib maksadiyle çalışılan yer.
(Farsça)
rasathane
Gök cisimlerinin hareket ve yerlerini tespit ve takip için kurulan gözlem evi.
rav'
Ürkmek, korku, halecan. Hareket-i nefsaniye. Havf.
ravda-i mübareke / ravda-i mübâreke
Mübârek, bereketli bahçe. Medîne-i münevverede, Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem kabr-i şerîfi ile mescidin o zamanki minberi arasında kalan mübârek mekan, yer.
recüle
Giyiniş ve hareketleriyle kendini erkeklere benzeten kadın.
reform
Düzeltme, tanzim. Asıl şeklini verme. Islah etme. Avrupa'da başlayan dinde reform hareketini, İslâm dinine tatbik etmenin yeri yoktur. Çünkü İslâm dini, bütün zaman ve mekânların insanlarına her cihetle cevap verecek câmiiyette olduğundan ve ilmi esaslara dayanmış olarak asliyetini muhafaza ettiğind
(Fransızca)
rehz
Hareket etmek.
resul-i sadık
Her haliyle doğru olan, sözleri ve hareketlerinde en küçük yalan olmayan Allah'ın elçisi Hz. Muhammed (a.s.m.).
rev'
Korku, halecan. Ürkmek.
Nefsanî hareket.
revan-ı tabiat
Âlemin canlılığı, akıcılığı, hareketli oluşu.
reyean
Artma, çoğalma, ziyâdeleşme, bereketlenme.
Her şeyin evveli, tazelik zamanı.
rezail
(Tekili: Rezile) Utanılacak çok fena işler, alçakça hareketler.
rı'de
Titremek, hareket etmek.
ritm
(Reythme) Mısra ve cümlelerdeki ses uygunluğundan gelen iç âhengi. Duygunun ses hâline gelişi.
(Fransızca)
Müvazeneli ve tenasüblü hareket.
(Fransızca)
riya
Özü sözü bir olmamak. İnandığı gibi hareket etmeyiş. İki yüzlülük etmek. Gösteriş için yapılan hareket.
rıza-yı ilahi / rıza-yı ilâhî
Allah'ın kulundan memnun olması. Her hangi bir hareketinde mü'minin en yüksek derecesi.
robot
Elektrikle veya mekanik yollarla hareket ettirilerek çeşitli işler yaptırılabilen otomatik cihaz.
(Fransızca)
rol
Oyun. Sahnede gösterilen oyun hareketlerinden her bir oyuncuya düşen kısım.
(Fransızca)
ru'b
Korku, havf. Korkudan dolayı iş ve hareketten kesilmek. Korkutmak.
Kesmek.
Sihir, büyü, efsun.
ruh-u cevvale / ruh-u cevvâle
Sürekli hareket halinde olan ve çok hızlı hareket eden ruh.
rüku / rükû
Namazda elleri dizlere dayayarak eğilme hareketi, aşırı saygı gösterme.
rüşeym
Rahimde yavrunun bütün azalarının teşekkül etmiş şekli. (Harekete başlayan rüşeyme, cenin denir)
şabaş
Alkış etme, alkışlama. Aferin deme. Bir hareketi güzel bulmaktan dolayı alkışlamak veya hediye vermek.
(Farsça)
sabit
Duran, yerinde durup hareket etmeyen.
Doğruluğu isbat edilmiş olan.
sabite
Yerinde durur gibi olan yıldız.
Yerinde durup hareket etmeyen herhangi bir şey. (Seyyare'nin zıddı)
safbeste-i hareket
Harekete geçmek üzere saf bağlayıp hazır olan.
Harekete geçmek üzere saf bağlayıp hazır olan.
saff-ı evvel
İlk saf, birinci saf.
İlk sahabeler.
Bir hareket ve cereyanın ilk sahipleri.
safk
Sesi işitilen vuruş.
Sarfetmek.
Reddetmek.
Kanatlarını hareket ettirmek. Deprenmek.
Kullanmak.
şagşaga
Süngüyü vurduğu kimsede hareket ettirmek.
sair
Seyreden, harekette olan.
Bir şeyden geri kalan.
Maadâ. Geçen, dolaşan.
Yolcu. Seyyar.
Başkası, diğeri.
sakin / sâkin
Hareketsiz, kendi hâlinde. Bir yerde oturan. Kararlı.
Gr: Harekesi olmayıp cezimli (sakin okunan) harf.
Hareketsiz.
sako
Üst tarafa giyilen elbise. (Ceket, aba, palto gibi)
Ceket, üste giyilen elbise.
salib
Titreten.
Hareketli.
salih
Dinin emir ve yasaklarına uygun hareket eden, takva sahibi.
saliha
Dinin emir ve yasaklarına uygun hareket eden, Allah'ın sevgili kulu mü'mine kadın.
salihat
Dine uygun iyi hareketler. Cenab-ı Hakk'ın ve Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm'ın beğeneceği işler, iyilikler.
Hayır ve hasenat sâhibi müslüman kadınlar.
salihin / salihîn
Dinin emir ve yasaklarına uygun hareket edenler, Allah'ın sevgili kulları.
şam
Akşam. Akşam yemeği. "Şe'm, şâm" Arapçada "sol" mânâsına gelir. "Yemen" sağ demek olduğundan Hicaz'a nisbetle sol taraftaki memleketlere Şam, sağ tarafdaki beldeye de Yemen ismi verilmiştir.
Suriye ve Lübnan memleketlerine de Şam denilmiştir.
Arabların Dımışk dedikleri şehrin
samite-i meyyite
Ses çıkarmayan ölü.
Hareketsiz.
Haksızlıklar karşısında gayrete gelmeyen, ölü gibi sükût eden.
samyeli
Sıcak memleketlerde esen bunaltıcı rüzgâr.
sar'
Düşmek.
Yıkıp yere çalmak.
Edb: Şiirin beytini iki mısra' veya iki kafiyeli yapmak.
Tıb: Bir hastalık ki, teneffüs cihâzını his ve hareketten meneder.
şayan-ı teberrük / şâyân-ı teberrük
Bereketli ve mübarek olmaya lâyık.
sebeb-i bereket
Bereketin sebebi.
sebeb-i ref-i bereket
Bereketin ortadan kalkmasının sebebi.
sebükhiz / sebükhîz
Çabuk kalkan, hareket eden.
(Farsça)
secde
Allah'ın (C.C.) huzurunda yere kapanış. İbadet ve Allah'a (C.C.) memnuniyetini ve itaatini bildirmek veya şükretmek için yere kapanarak alın, burun ucu, eller, dizler ve ayak uçları yere gelecek şekilde yapılan en büyük tazim ifade eden hareket. Namazın bir rüknü.
sedr
Tenbel olmak.
İrsal, gönderme.
Gözü hareket ettirmek.
seferber
Harekete, yola çıkmaya hazır halde olmak.
şefşefe
Zayıflatmak.
Hareket ettirmek, depretmek.
Karışmak.
şehdere
Üç ile altı yaş arasında hareket eden oğlan veya kız.
İsrafçı, müsrif.
Karnı büyük kimse.
şehr-i mübarek
Mübarek, bereketli ay.
şehristan / şehristân
Memleket.
şehristan-ı istikbal / şehristân-ı istikbâl
Geleceğin büyük şehri, istikbal memleketi.
şenaat
Fenâlık, kötülük, alçaklık.
Cenab-ı Hakk'ın emrine muhalif hareket.
şenayi'
(Tekili: Şenia) Çok günahlı hareketler. Kötü işler.
senih
Mübarek fiil, iyi ve güzel hareket.
serahor
Osmanlı İmparatorluğunun ilk devirlerinde ordunun bir yerden başka bir yere hareketinde yolların yapılması ile beraber ağırlıkların nakil vesairesi veyahut memleket içinde zelzele, deprem gibi bir âfetin vukuuyla harap olan yerlerin hemen tamir edilmesi işlerinde kullanılanlara verilen addır.
serbest
Kayıtsız. Başıboş. İstediği gibi hareket edebilen.
(Farsça)
Sıkılmayan.
(Farsça)
Engelsiz.
(Farsça)
şerr
Kötü iş, kötülük. Fenâlık.
Kavga.
Allaha isyan, emirlerine uymama, muhalif hareket etme.
Fenâ adam, fenâlık yapan adam, kötü adam.
Daha kötü, en kötü.
setre
Yarı resmi ceket.
Yarı resmi ceket.
Düz yakalı ilikli çuha elbise.
sevk-i tabii / sevk-i tabiî
İçgüdü, düşünme sonucu olarak değil, tabii hareket.
İstek dışı hareket. İç güdü. Canlıların hayâtiyetini ve nesillerini devâm ettirmek için, Hak teâlâ tarafından kendilerine verilen kuvvet.
Hayvan veya insanların düşünmeksizin Cenab-ı Hakk'ın sevki ile olan hikmete uygun hareketi. Sevk-i kaderî, ilham veya sevk-i İlâhî demek daha doğrudur.
sevkitabii / sevkitabiî
Hayvanlarda düşünmeyerek, tabiatın sevki ve zorlamasıyla yapılan hareket, içgüdü.
seyeran-ı mevcudat
Varlıkların seyir ve hareket halinde olması.
seyr ü seyelan-ı eşya / seyr ü seyelân-ı eşya
Varlıkların hareketleri, akıp gitmeleri.
seyr-i seri / seyr-i serî
Sür'atli seyahat, hareket.
seyran
(Aslı: Seyeran) Gezme, gezinme. Bakıp görme.
Hareket etme.
Açılma, ferahlanma, teferrüc.
seyyar
Hareketli, gezici.
şiddet-i hareket
Hızlı hareket.
sıfat-ı tehevvür
Öfke sıfatı; sonunu düşünmeden öfkeli hareket etme.
sıla / sılâ
Kavuşma, asıl memleket.
sıla-i rahim
Gurbette bulunanın memleketine gelip akrabasına kavuşması.
sinematoğraf
Hareket yazmak demek olup kısaltılmış şekliyle sinema demektir.
(Fransızca)
siret / sîret
Bir kimsenin içi, hâli, hareketi, ahlâkı.
İnsanın tutmuş olduğu mânevi yol.
Bir kimsenin iç hâli, hareketi, ahlâkı.
İnsanın tutmuş olduğu manevî yol.
Ahlâk, gidişât, hal, hareket, tavır, yaşayış.
siyaset
Memleket idare etme san'atı. Devlet idare tarzı.
Dünya ve âhirette necatlarına sebeb olacak bir yola, insanları irşad ile beşeriyetin salâhına çalışmak.
Diplomatlık. Politika.
Seyislik, at idare işleriyle uğraşma.
su'-i edeb / sû'-i edeb
Edebsizlik, edeb dışı hareket, insanlara iyi muâmele etmemek, haddini bilmemek.
şu'le-i cevval
Daim hareket ederek etrafına ışık saçan parıltı.
su-i hal
Fena hareket tarzı. Kötü hal.
su-i hareket / sû-i hareket
Kötü hareket, kötü iş.
Yanlış hareket.
su-i tedbir
Yanlış tedbir. Kötü yol. Tam düşünüşle, akıllıca hareket etmeyiş.
su-i zan
Kötü zanna sahib olma, başkasının hareketini kötü zannetme.
sufi meşrep / sufî meşrep
Tasavvufa bağlı olanın hareket tarzı, metodu.
sufimeşrep / sufîmeşrep
Tasavvuf metoduyla hareket eden kişi.
şuh / şûh / شوخ
Şen ve hareketlerinde serbest olan.
(Farsça)
Nazlı, işveli.
(Farsça)
Açık saçık, hayasız. Oynak.
(Farsça)
Oynak ve neşeli.
(Farsça)
Hareketlerinde serbest olan.
(Farsça)
neşeli güzel.
(Farsça)
suht
Haram mal, her nevi haram.
Yok eylemek. Gidermek. Bir şeyin kökünü kazımak (mânasına saht'dan alınmıştır. Haramın bereketi olmadığından hânumânlar yıktığı için suht denilmiştir.)
şuhur-u mübareke / şuhur-u mübâreke / şuhûr-u mübareke
Mübarek, bereketli aylar.
Mübarek, bereketli, sevaplı aylar.
şühus
Yüksek olmak.
Bir yerden bir yere gitmek.
Gözünü bir yere dikip hareket ettirmeden ve kapağını açıp yummadan durmak.
Bir hâdisenin meydana gelmesinden dolayı acı çekip kararsız olmak.
sükun / sükûn / سكون / سُكُونْ
Hareketsizlik.
Durgunluk. Sâkin olmak. Hareketsizlik.
Dinmek, kesilmek.
Gr: Bir harfin (a,e,i,o) okunmayıp yalnız ses vermesi, harfin harekesiz olarak kendi sesi ile okunması.
Durgunluk, hareketsizlik. Durmak, kesilmek.
Sakinlik, hareketsizlik.
(Arapça)
Durma, hareketsizlik.
sükun-u mutlak / sükûn-u mutlak
Mutlak hareketsizlik, durgunluk.
sükunet / sükûnet / سكونت
Vakarlılık, ciddiyet.
Durgunluk. Rahatlık.
Hareketsizlik.
Durgunluk, hareketsizlik.
Sakinlik, hareketsizlik.
(Arapça)
Rahatlık.
(Arapça)
Sükûnet bulmak:
Yatışmak, sakinleşmek.
(Arapça)
sükunetsiz / sükûnetsiz
Sakin kalmayan, hareketli.
şule-i cevvale
Sürekli hareket ederek etrafına ışık saçan parıltı.
suleha / sulehâ
Dinin emir ve yasaklarına uygun hareket eden sâlih kimseler.
sünen-i seniyye
Peygamberimizin söz, fiil ve hareketlerine dayanan yüce prensipler.
sünnet
Peygamberimizin söz, fiil ve hareketlerine dayanan yüce prensipler.
sünnet-i seniye
Peygamberimizin söz, fiil ve hareketlerine dayanan yüce prensipler.
sünnet-i seniyye
Peygamberimizin söz, fiil ve hareketlerine dayanan yüce prensipler.
Hz. Peygamber'in (A.S.M.) sözlerine, emirlerine ve harekâtına dâir en yüksek ve kıymetli hâller, tavırlar, hareket düsturları.
sünusi / sünusî
(Seyyid Muhammed bin Ali) (Hi: 1206 - 1276) Şâzelî (Şazilî) Tarikatının sonradan teşekkül eden kollarından birisinin kurucusudur. Cezayir'in büyük velilerindendir. Memleketinin bir çok yerlerini ve Mekke-i Mükerreme'yi ziyaret etmiş; Mısır'da, Bingazi'de tederrüsle iştigal etmiştir. Bingazi'de zaviy
sür'at-i harekat / sür'at-i harekât
Hareketlerin hızı.
sür'at-i hareket
Hareketin hızı.
sür'at-i seyr
Hızla hareket etme, yürüme.
şuttar
Pazu hareketi.
ta'dil-i erkan / ta'dîl-i erkân
Namazda rükûda, secdelerde, kavmede (rükûdan kalktıktan sonra ayakta durmada) ve celsede (iki secde arasında oturmada) her âzâ hareketsiz olduktan sonra bir miktar durmak.
ta'kibat / ta'kibât
Suç işleyene karşı harekete geçmek ve suçluluk derecesini araştırmak.
ta'limat
Bir iş hakkında hareket tarzını bildiren emirler.
taabbüs
Sayıklama.
Havadaki bir şeyi tutmağa çalışır gibi ellerini sallıyarak hareket ettirme.
taaddi
Saldırma.
Düşmanlık.
Ezme.
Şeriattan ayrılma. Tecavüz etme. Zulmetme. Örf âdet ve mukavelenin hilâfına hareket etme.
Gr: Fiilin geçer halde olması, müteaddi olması.
taamı teksir
Yemeği çoğaltma, yiyeceği bereketlendirme.
taammül
Amel etmek, hareket etmek.
taassub-u meslekiye
Kendi hareket tarzını ve metodunu en doğru olarak görüp, yanlış da olsa ısrar etme.
tabiat
(Tabia) Yaratılış, huy, karakter.
Âlem ve içindekiler. Şeriat-ı fıtriyye. Hadiselerin ve varlıkların bağlı olduğu kanunlar. Allah, tabiatı yarattığı ve varlıkların nasıl hareket edeceğini kanunlariyle ve emirleriyle tayin ettiği halde Allah'ı inkâr edip tabiat yapıyor diyenler büyük
tagrib
(Gurbet. den) Birini gurbete gönderme.
Memleketten çıkarma, uzaklaştırılma.
Kovma.
tahalhul
Deprenmek, harekete gelmek.
Aşağı etmek.
taharrük / تَحَرُّكْ
Hareketlenme.
Hareket etme.
Hareketlenme.
tahaşhuş
Deprenmek, harekete geçmek.
tahavvülat-ı zerrat / tahavvülât-ı zerrât
Atomların değişim, dönüşüm ve hareketleri.
tahazhuz
Suyun deprenmesi, hareket etmesi.
tahiyyat-ı mübareke / tahiyyât-ı mübareke
Canlıların bereket ve tebrik sebebi olan hal dilleriyle ve yaşayışlarıyla dile getirdikleri dualar.
tahkir
Hareket etmek. Hor görmek. Küçük görmek. Aşağı ve alçak addetmek.
tahkir etmek / tahkîr etmek
Hor görmek, kötülemek, aşağılamak, birine veya bir şeye söz ve hareketle hakâret etmek, saygı ve hürmet gösterilmesi, üstün tutulması lâzım olan şeyleri aşağı tutmak, saygısızlık etmek.
tahrik / tahrîk / تحریك / تَحْر۪يكْ
Harekete geçirme.
Kımıldatma. Kımıldatılma. Yerinden oynatma. Hareket ettirme.
Gr: Cezimli bir harfi harekeli okuma.
Yola çıkarma.
Azdırma, kışkırtma.
Uyandırma.
Hareketlendirme, kışkırtma.
Azdırma, kışkırtma, kımıldatma, yerinden oynatma, hareket ettirme, yola çıkarma.
Hareket ettirme, oynatma.
(Arapça)
Kışkırtma.
(Arapça)
Hareket ettirme.
tahrik eden
Harekete geçiren.
tahrik etme
Harekete geçirme.
tahrik etmek
Harekete geçirmek.
tahrikat
Ayaklandırmalar, kışkırtmalar. Hareket ettirmeler.
taka'ku'
Deprenmek, hareket etmek.
Ötmek.
takalkul
Deprenmek, hareket etmek.
taktik
Plânlı hareket.
talimat / tâlimât
Tâlimler, eğitimler; bir iş hakkında hareket tarzını bildiren emirler.
tamam-ı hareket
Hareketin tamam olması.
taraf
Yan, yön.
Yer, memleket, ülke. Kıt'a.
Taraftarlık, sahip çıkmak, korumak.
Aralarında anlaşmazlık bulunan iki kişiden veya iki topluluktan her biri.
tarih
Hâdiseye vakit tayin etmek.
Vak'anın vukuuna tayin olunan vakit. Zaman tesbiti.
Geçen hâdiseleri kaydetmekten hâsıl olan ilim.
Vak'anın vukuuna vakit tayin eden söz ve makam.
Memlekette vâki olan hâdiseleri zamana nazaran tertip ve sırasıyla zikir ve beyan ede
tarz-ı cereyan
Akış tarzı, hareket tarzı.
tarz-ı hareket
Hareket tarzı, davranış şekli.
tasa'su'
Deprenmek, hareket etmek.
Perakende olmak, dağılmak.
tasallut
Musallat olmak. Birini rahatsız etmek. Tebelleş olmak. Tahakkümane hareket etmek.
tasannu yapmak
Yapmacık harekette bulunmak, birşeyi zorla daha iyi göstermeye çalışmak.
tasannu' / تَصَنُّعْ
Yapmacık hareket. Zorla bir şeyi daha iyi göstermeğe çalışmak. Suni hareket.
Yapmacık hareket etme.
tasannuat / tasannuât
Yapmacık hareketler.
tasannucu
Yapmacık olarak hareket eden.
tasannusuz / tasannûsuz
Yapmacık hareketten uzak.
Yapmacık hareketlerden uzak.
tasarruf etme
Bir şeyde değişiklik yapma vs. gibi dilediği gibi hareket etme.
tasniat / tasniât
(Tekili: Tasni') Hakiki olmayan yapmacık hareketler.
taşra
Hariç ve dış taraf.
İstanbul harici olan memleket.
Merkez-i hükümet hâricinde olan yerler.
tatbik-i hareket
Uygun hareket.
tatfil
Uyuntuluk etmek.
Güneşin batı tarafa doğru hareket etmesi.
tavır
(Tavr) Suret. Hareket, hal, vaziyet.
Bir kerre, bir defa.
İki şey arasındaki had ve fasıla.
Kader.
Miktar.
Durum, hareket.
tavr-ı şuurdarane / tavr-ı şuurdârâne
Şuurlu hareket.
tavr-ı ubudiyetkarane / tavr-ı ubûdiyetkârâne
Kulluğa yakışır tavır, hareket.
tayyibat
İyi ve güzel işler, hareketler, ibadetler.
tayyibe
İyi, güzel, hoş iş ve hareket.
tazallüm-i hal / tazallüm-i hâl
Kendine yapılan bir hâlden, hareketten dolayı sızlanmak. Hâlinden şikâyet etmek.
tebarek
Mübarek etsin (mealinde dua.) Teâlâ gibi mâzi fiiliyle mübalâğa ile bereketin Allah'tan zuhurunu ifade eder. (Suyun havuzda yükselmesi halinden alınmıştır.)
tebarekallah / tebarekâllah
"Cenab-ı Hakk'ın (C.C.) ne bereketli, ne hayırlı işleri var, ne kadar bereketli!" diyerek hayret taaccübü. Allah'ın (C.C. ) yaptığı eserlerinden dolayı hayranlık hislerini ifade maksadıyla, Allah (C.C.) hakkında söylenen ve aynı zamanda dua için okunan bir kelâm.
tebatu'
Ağır davranma. Ağır hareket etme.
tebcil
Ağırlamak. Yüceltmek. Birisine ta'zim etmek. Hürmetle hareket etmek.
tebdil-i memleket
Memleket değiştirmek.
teberrük / تَبَرُّكْ
Bereket umma.
Bir şeyi bereket veya saadet vesilesi sayarak almak veya vermek. Uğur ve bereket saymak.
Bir şeyi bereket veya saadet vesilesi sayarak almak veya vermek. Uğur ve bereket saymak.
Hayr-ı İlâhiye hissedâr olmak.
Bereket vesilesi.
Bereketlenme, mânen istifâde etme, faydalanma.
Bereket sayma.
teberrüken / تَبَرُّكًا
Bereket vesilesi olarak.
Uğurlu ve mübarek olarak. Bereket mevzuu ederek.
Bereket umarak.
Bereket sayarak.
tebrik
Bereket dileme, kutlama.
tecavüz
Haddini aşma. Söz veya hareketle ileri gitme.
Aleyhine hareket etme.
Zorlama.
Geçme.
Sataşma, saldırma, sarkıntılık.
tecelcül
Deprenmek, harekete geçmek.
tedbir / tedbîr
Bir şeyi te'min edecek veya def' edecek yol.
Cenab-ı Hakk'ın Hakîm ismine uygun hareket, riayet.
Bir şeyde muvaffakiyet için lâzım gelen hazırlık.
Bir şeyi elde edecek veya önliyecek yol, çâre; bir işin sonunu düşünerek hareket etmek.
tedbir-i menzil / tedbîr-i menzil
İnsanın çoluk-çocuğuna karşı hareketlerinin nasıl olacağı ve ev idâresi ile ilgili husûslardan bahseden ilim.
tedric / tedrîc
Derece derece ilerleme, aşamalı olarak hareket etme.
Derece derece ilerleme, ilerletme. Azar azar hareket.
<