acafet

• Zayıflık. Çelimsizlik.

adalet-i izafiye / adalet-i izâfiye

• Göreceli adalet; toplumun selâmeti için birey hukukunun feda edilmesini öngören adalet.

adalet-i nisbiye

• Zamanın şartlarına göre değişebilen, toplumun selâmeti için ferdin feda edilmesini öngören göreceli adalet.

adil-i hakim-i zülcelal / âdil-i hâkim-i zülcelâl

• Sonsuz yücelik ve haşmet sahibi olan ve herşeye adaletle hükmeden Allah.

ahar

• Hattatların kullandıkları kâğıda sürülen nişastalı yumurta. (Farsça)
• Kahvaltı. (Farsça)
• Bir nevi çelik. (Farsça)

ahlak

• (Hulk.C.) Huy, tabiat. İnsanın davranış tarzı, tutum ve tavrı, bir cemiyette makbul ve iyi sayılan davranış kuralları. Bu kural ve kaideleri inceliyen ilim. Ahlâkın kaynağı ve mahiyetini inceliyen felsefe.Filozoflar hangi hareketlerin iyi, hangilerinin kötü olduğu ve insanın neden ahlâk kaidelerine

ala / alâ / علاء

• Yücelik, şeref. (Arapça)

ali / âli

• Büyük, yüksek, şerif, celil, aziz olan.

alicah / âlîcâh / عالى جاه

• Yüksek dereceli. (Arapça - Farsça)

alim-i zülcelal / alîm-i zülcelâl

• Sonsuz ilmiyle herşeyi bilen ve sınırsız haşmet ve yücelik sahibi olan Allah.

aliyy

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Yüce olan. Mahlûkâtın (yaratılmışların) akıl, ilim (bilgi) ve anlayışlarının erişemediği yücelikte olan.

allah zülcelal hazretleri / allah zülcelâl hazretleri

• Sonsuz büyüklük, yücelik ve azamet sahibi olan Allah.

allahü zülcelal / allahü zülcelâl

• Sınırsız haşmet ve yücelik sahibi olan Allah.

allahü zülcelal tebareke ve teala ve tekaddes hazretleri / allahü zülcelâl tebareke ve teâlâ ve tekaddes hazretleri

• Büyüklük, haşmet ve yücelik sahibi olan ve her türlü kusur ve eksiklikten uzak olan Allah.

anef

• Kabalık (inceliğin zıddıdır).

areometre

• yun. Sıvıların yoğunluk derecesini ölçmeye yarayan âlet. Arşimet'in keşfettiği kanuna istinad edilerek yapılan bu alet, içi boş cam bir silindir ile bunun üst kısmındaki dereceli bir çubuktan ibarettir.

arş

• Taht, yüce makam; Allah'ın büyüklük ve yüceliğinin ve herşeyi kuşatan sınırsız egemenliğinin tecelli ettiği yer.

arş ve kürs

• Allah'ın büyüklük ve yüceliğinin ve herşeyi kuşatan sınırsız egemenliğinin tecelli ettiği iki yer.

arş-ı ala / arş-ı âlâ

• Allah'ın büyüklük ve yüceliğinin ve herşeyi kuşatan sınırsız egemenliğinin tecelli ettiği yüce yer.

arş-ı azim / arş-ı azîm

• Allah'ın büyüklük ve yüceliğinin ve herşeyi kuşatan sınırsız egemenliğinin tecelli ettiği yer.

arş-ı hüda / arş-ı hüdâ

• Allah'ın büyüklüğünün ve yüceliğinin tecelli ettiği makam.

arş-ı ilahi / arş-ı ilâhî

• Cenâb-ı Hakkın büyüklük ve yüceliğinin tecelli ettiği yer (kâinatın egemenlik ve yönetim merkezi).

arşi / arşî

• Arştan gelen; Cenab-ı Allah'ın büyüklük ve yüceliğinin tecelli ettiği yerden gelen.

arvend

• Şan, şeref, ululuk, yücelik, azamet. (Farsça)

asar-ı azamet / âsâr-ı azamet

• Allah'ın büyüklüğünü, haşmet ve yüceliğini gösteren eserler, deliller.

azamet

• Büyüklük, yücelik.

azamet-i celal / azamet-i celâl

• Haşmet ve görkemin büyüklüğü, yüceliği.

azamet-i hakikiye

• Gerçek büyüklük, yücelik.

azamet-i sani / azamet-i sâni

• Herşeyi san'atlı ve mükemmel bir şekilde yaratan Allah'ın yüceliği, büyüklüğü.

azamet-i ulviyet

• Kur'ân'ın erişilmez yüceliği.

aziz-i cebbar / azîz-i cebbâr

• Dilediği herşeyi yapabilecek kudrete sahip olan, herşeyi ve herkesi ister istemez kudretine boyun eğdiren, izzet ve yücelik sahibi Allah.

azze vecelle

• Allahü teâlânın ismi söyleyince, işitince ve yazınca "O, Azîz ve Celîldir (yücedir)" mânâsına söylenilen ve yazılan saygı ifâdesi.

bağistan / bağistân

• Bağlık ve bahçelik yer. (Farsça)

• Bağlık bahçelik yerler.

baki-i zülcelal / bâkî-i zülcelâl

• Sonsuz haşmet ve yücelik sahibi ve varlığı kalıcı ve devamlı olan Allah.

bed-sigal

• Kötü düşünceli, herkes hakkında kötü söyliyen. (Farsça)

bedendiş / bedendîş / بداندیش

• Kötü düşünceli. (Farsça)

bedsigal / bedsigâl / بدسگال

• Kötü düşünceli. (Farsça)

belarek

• İyi su verilmiş kılıç, çelik. (Farsça)
• Ok temreni, ok mahfazası. (Farsça)

beliğ / belîğ

• Belagâtçi; belâğat ilminin inceliklerini bilen, maksadını noksansız ve güzel sözlerle anlatabilen kimse.

bisr

• Vücudu sivilceli olan kişi.

bittariki'l-evla / bittarîki'l-evlâ

• Daha kolay yolla, daha güçlü bir öncelikle.

biyoloji

• yun. Canlı varlıkları inceliyen ilim. Hayvanları inceleyen bölümüne zooloji; bitkileri inceleyen bölümüne botanik denir. Biyoloji, incelediği konulara göre çeşitli isimler alır. Canlının dış yapısını inceleyen: Morfoloji; dokuları inceleyen; histoloji canlıların büyüyüp gelişmelerini: embriyoloji; h

büleğa

• Belâgatçılar; belâgat ilminin inceliklerini bilen söz ve ifade uzmanları.

bülendi / bülendî

• Yükseklik, yücelik. (Farsça)

büzaa

• Kibarlık, incelik, zerafet.

çalik / çâlik / چاليك

• Çelik çomak oyunu. (Farsça)

• Çelik çomak. (Farsça)

celail

• (Tekili: Celile) Celiller, büyük olanlar, yüceler.

celal

• (Celâlet) Nihâyet derecede büyüklük. Azamet. Hiddetlilik, hışım.
• İlm-i Kelâm'da: Cenâb-ı Hakk'ın kahrının ve azametinin tecellisi, Cenâb-ı Hakk'ın nev'deki tecellisi. Cenâb-ı Hak, vahdaniyyetine delil olacak çok şeyler yarattığından veyâ ihâtadan âli ve celil olduğu veya hislerle idr

celil-i cemil / celîl-i cemîl

• Sonsuz güzellik, haşmet ve yücelik sahibi olan Allah.

celil-i layezal / celîl-i lâyezâl

• Varlığı sürekli, haşmet ve yüceliği sonsuz olan Allah.

celil-i zülcemal / celîl-i zülcemâl

• Sınırsız güzelliğiyle beraber, sonsuz yücelik ve heybet sahibi olan Allah.

celiyyat

• (Tekili: Celi) Aşikâr, açık, aleni, meydandaki şeyler.

cell

• (Çoğulu: Cülûl) Yerden birşey toplamak.
• Gemi yelkeni.
• Yaşlı olmak.
• Kadr ve mertebesi büyük olmak.
• Celil, büyük, ulu.

celle

• "Celil oldu, celil olsun" meâlinde ve Celle Celâluhu diye, Allah İsm-i Celali işitildiği veya anıldığı anda, tâzim makamında söylenir.

cemil-i zülcelal / cemîl-i zülcelâl

• Heybeti ve yüceliği sınırsız, güzelliği sonsuz olan Allah.

cenab-ı hakk / cenâb-ı hakk

• Hakkın tâ kendisi olan, şeref ve yücelik sahibi Allah.

cenab-ı halık / cenâb-ı hâlık

• Herşeyin yaratıcısı olan sonsuz şeref ve yücelik sahibi Allah.

cenab-ı hallak-ı rahim / cenâb-ı hallâk-ı rahîm

• Sonsuz şefkat, merhamet, şeref ve yücelik sahibi olan herşeyin yaratıcısı Allah.

cenab-ı mevla ve tekaddes / cenâb-ı mevlâ ve tekaddes

• Her türlü eksiklikten münezzeh, şeref ve yücelik sahibi, koruyup gözetici Allah.

cenab-ı rabb-i izzet

• İtibar ve yücelik sahibi olan Allah.

cenab-ı zülcelal ve'l-kemal / cenâb-ı zülcelâl ve'l-kemâl

• Sonsuz haşmet, yücelik ve mükemmellik sahibi olan Allah.

cerrahhane / cerrahhâne

• Osmanlılarda ordu için cerrah yetiştiren müessese. Yüksek dereceli okul.

cevher

• Bir şeyin özü, esası.
• Kıymetli taş.
• Çelik üzerindeki nakış.
• Edb: Noktalı harf.
• Yalnız noktalı harflerin ebcedîsi hesab edilerek yazılan manzum tarih.
• Harflerin noktası.
• Fls: Varlığı kendinden olan, var olmak için kendi dışında başka birşeye muh

cihet-i ulviyet

• Yücelik yönü.

cülal

• (Celil) Ulu, büyük nesne, azim.

cülesa

• (Tekili: Celis) Beraber oturanlar.

dakaik

• (Tekili: Dakayık) (Dakik) İncelikler. Anlaşılması çok dikkat isteyen incelikler. Çok ince. Anlaşılması dikkat isteyen keyfiyetler.

dakaik-aşina

• İlmî incelikleri bilen, anlaşılması ve tefhimi müşkül, yüksek ve ince ilmî mes'elelere vâkıf olan. (Farsça)

dakaik-ı fenniye

• İlmî incelikler. Fennin ince ve güç anlaşılan noktaları. (Farsça)

dakayık / dakâyık / دقایق

• İncelikler. (Arapça)
• Dakikalar. (Arapça)

dakika / dakîka / دقيقه

• İncelik. (Arapça)
• Dakika. (Arapça)

dakika-bin

• İncelikleri bilen, ince noktaları gören. (Farsça)

dakika-şinas

• İnce işleri ve nükteleri anlayan, bir işin incelikleriyle uğraşabilen.

dekaik

• İncelikler, ayrıntılar.

• İncelikler.

dekaik-ı harekat / dekaik-ı harekât

• Hareketlerdeki incelikler.

dekaik-i hikmet

• Hikmet incelikleri.

dekaik-ı ilmiye

• İlmin incelikleri.

dekaik-i ilmiye

• İlmin incelikleri.

dekaik-ı mahiyat / dekâik-ı mâhiyat

• Bir şeyin iç yüzüne ait incelikler.

dekaik-i mesail-i fer'iye / dekaik-i mesâil-i fer'iye

• Ana meselelerin kollarına ve en alt konularına yönelik incelikler.

dekaik-i nimet ve hikmet

• Nimet ve hikmet incelikleri.

dekaik-i san'at

• Sanatın incelikleri.

dekaik-i şefkat

• Şefkatin incelikleri.

dekaik-i tasavvurat

• Düşünce incelikleri.

delalet-i nass / delâlet-i nass

• Nassın delâleti. Nass'da (Kur'ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîfte) zikredilen şeyin hükmünün, müşterek (ortak) illet sebebiyle zikredilmeyen şey hakkında da sâbit olduğuna delâlet etmesi. Bâzı âlimler delâlet-i nass'a, kıyâs-ı celî(açık kıyâs) demişlerdir.

derece-i ulviyet

• Yücelik, yükseklik derecesi.

dikkat / دقت

• İncelik.

• İncelik, dakik oluş. Ehemmiyet ve kıymet verme.

• Duygu ve düşünceyi bir noktada toplama, uyanıklık, incelik.

• Dakiklik. (Arapça)
• İncelik. (Arapça)
• Dikkat. (Arapça)

dikkat-i nazar

• İnceden inceye düşünme ve bakma. Bakış inceliği.

dirayetli

• İncelikleri kavrayış gücüne sahip.

duru'

• (Tekili: Dır) Savaşda giyilen zırhlar, cevşenler, çelik elbiseler.

ecel-i alem / ecel-i âlem

• Âlemin eceli, ölümü.

ecell

• (Celil. den.) Çok güzel. çok büyük. En üstün. Çok celil.

ecille

• (Tekili: Celil) Fazilet, ilim ve rütbe itibariyle daha yüksek olanlar. Büyükler.

ehemm

• Mühimler arasında öncelikle göz önüne alınması gereken.

ehyef

• İnce belli ve yakışıklı genç.
• Çelimli at.

el-celil / el-celîl

• (Bak. CELÎL)

elli dört farz

• İslâm âlimlerinin, müslümanların hâtırlarında tutmalarını kolaylaştırmak için, öncelikle bilmeleri îcâbeden pek çok farzdan, Allahü teâlânın emirlerinden derledikleri elli dört tânesi.

embriyoloji

• yun. Biy: Canlıların başlangıçtan itibaren gelişmesini inceliyen biyoloji ilminin bir bölümü. İkiye ayrılır: 1- Ontogonez: Yumurtadan yavruların meydana gelişini inceler. 2 - Flogenez: Canlıların ilk yaratılışı ile bugünkü şekli arasında meydana gelen değişmeleri inceler. Dünyada başlangıçtan bugüne

endişnak / endîşnâk / اندیشناک

• Endişeli, kederli, meyus, sıkıntılı, düşünceli. (Farsça)

• Düşünceli. (Farsça)
• Kaygılı. (Farsça)

erbab-ı belağat

• Belağatçılar; belağat ilminin inceliklerini iyi bilen söz ve ifade uzmanları.

esmaü'l-ezdad / esmâü'l-ezdad

• Zıt isimler, çelişkili isimler.

evleviyet

• Daha öncelik. Başta gelir olmak. Daha beğenilir. Daha münâsip olmak.

• Öncelik.

evleviyet olmayan

• Öncelikli olmayan; bütün imkân ve ihtimallerin önceliği eşit olan.

evleviyyet / اولویت

• Öncelik. (Arapça)

evsaf-ı azamet ve celal / evsaf-ı azamet ve celâl

• Alah'ın haşmet, yücelik ve büyüklüğünü gösteren sıfatlar.

evvela / evvelâ

• Öncelikle, ilk olarak.

ezkat

• Kötü düşünceli kişi. (Farsça)

fahamet / fahâmet / فخامت

• Yücelik, ululuk. (Arapça)
• Kıymet. (Arapça)

fail-i zülcelal / fâil-i zülcelâl

• Sonsuz haşmet ve yücelik sahibi Fâil, Allah.

fatır-ı hakim-i zülcelal / fâtır-ı hakîm-i zülcelâl

• Sonsuz haşmet ve yücelik sahibi olan ve her şeyi bir gaye ve faydaya yönelik olarak, tam yerli yerinde benzersiz yaratan Allah.

fazilet-i şehadet

• Şehitlik mertebesinin yüceliği.

fulad / fûlâd / فولاد

• Çelik.

• Çelik. (Farsça)

gass

• İncelik, zavallılık.
• Biçare, zavallı.
• Tatsız, yavan.

gülle

• Top mermisi. (Vaktiyle demirden veya taştan yuvarlak olarak yapılırdı. Şimdi çelikten, silindir biçiminde ve ucu sivri olarak yapılmaktadır.)

• Eskiden demirden, yuvarlak bir biçimde yapılırken, günümüzde çelikten silindir biçiminde, bir ucu sivri olarak yapılan top mermisi.

habcame / hâbcâme / خواب جامه

• Gecelik ve pijama gibi gece uyurken giyilen elbise. (Farsça)

• Gecelik. (Farsça)
• Pijama. (Farsça)

habib-i zülcelal / habib-i zülcelâl

• Sonsuz haşmet ve yücelik sahibi olan Allah'ın sevdiği, Hz. Muhammed (a.s.m.).

hadid

• Demir, çelik. Sert, kavi olan.
• Çabuk kavrayışlı, keskin, öfkeli, hiddetli, titiz.
• Hudut ve sınır komşusu.

hafiz-i zülcelal / hafîz-i zülcelâl

• Sonsuz haşmet ve yücelik sahibi, büyük küçük herşeyi kaydedip koruyan Allah.

hafiz-i zülcelal-i ve'l-ikram / hafîz-i zülcelâl-i ve'l-ikram

• Sonsuz haşmet, yücelik ve ikram sahibi olan, herşeyi koruyup gözeten ve muhafaza eden Allah.

hakaik-i hakikiye / hakâik-i hakikiye

• Göreceli olmayan, asıl mahiyeti ve zatı itibariyle hakikat, gerçek olan şeyler.

hakaik-i nisbiye / hakâik-i nisbiye

• Göreceli olan hakikatler, bir diğerine göre hakikat olan şeyler.

hakim-i zülcelal / hâkim-i zülcelâl

• Sonsuz haşmet ve yücelik sahibi ve herşeyi hikmetle yapan Allah.

hakimiyet-i mutlaka / hâkimiyet-i mutlaka

• Nitelik ve niceliğe bakmaksızın her zaman ve zeminde geçerliliği olan bir egemenlik.

hakk-ı takaddüm

• Öncelik, öne geçme, önde bulunma hakkı.

hamse

• Mesnevi şekliyle yazılmış beş kitabdan ibaret bir takım demektir ki, böyle eser meydana getirmiş olanlara "Hamsenüvîs", yâhut "Hamseci" denilir. XII. yüzyıla kadar hamse-nüvîslik mutâd değildi. 1195'de vefat etmiş olan Genceli Şeyh Nizamî, manzum olarak beş kitab yazmış ve hepsine birden "penc genç"

hassas bölgeler

• Sivil savunmada düşmanın hedef tutacağı bölgeler. Her hassas bölgenin ehemmiyeti aynı değildir. Hava savunması bakımından eldeki imkanlar ve hassas bölgeler arasında öncelik tesbitine ihtiyaç vardır. Hassas bölgeler, sırasıyla:1) Atomik vurucu üslerin bulunduğu bölgeler.2) Yüzeyden yüzeye füze üsler (Türkçe)

hatt-ı zerendud

• Altunla yazılmış celi yazılar.

havkale

• (Çoğulu: Havâkıl) İhtiyar, zayıf, kuvvetsiz ve çelimsiz adam.
• Hızlı yürüme.

hayrendiş / خيراندیش

• İyi düşünceli. (Arapça - Farsça)

hazm

• Düşünceli hareket, sabır, sindirme.

herkele

• İncelik, nezafet, hoşluk, letâfet.
• İnce, zarif, lâtif, hoş.

hikmet-i hilkat / حِكْمَتِ خِلْقَتْ

• Yaratılıştaki ilâhî maksad ve incelik.

hikmet-i teşri

• Kanun yapma hikmeti. Allah'ın emir ve yasaklarında gözetilen Rabbanî incelikler.

huda-yı müteal / hudâ-yı müteâl

• Allah-u Teâla; büyüklük ve yücelikte bir eşi bulunmayan Allah.

hulul-i ecel / hulûl-i ecel

• Ecelin gelmesi.

hümapaye

• Çok yüksek dereceli. (Farsça)

hurdedan

• Nükteleri ve incelikleri anlayan, bilen. (Farsça)

hurdedani / hurdedanî

• Nükte ve inceliği anlıyan, dikkatli kimse. (Farsça)

hurdeşinas

• Dikkatli. İncelikleri ve nükteleri anlayan. (Farsça)

hutut-u cevher

• Kılıcın çelik kısmındaki dalgalı çizgiler, meneviş, hare, dalgır (Buradaki maksat; kalemle kılıcın güç birliğidir.).

i'la-yı kelimetullah / i'lâ-yı kelimetullah

• İslâm esaslarını ve yüceliğini yaymak için gösterilen gayret, bu gaye ile yapılan cihat.

i'tibari / i'tibârî / اِعْتِبَار۪ي

• Nisbi, göreceli.

idrak ettirmek

• Yaşatmak, değer ve yüceliğini göstermek.

imkanatından evleviyet olmayan / imkânâtından evleviyet olmayan

• İhtimallerindeki öncelikleri ayırt edilemeyen; oluşma ihtimallerinde öncelik olmayan.

ince donanma

• Tar: Hafif gemilerden meydana gelen donanma. Bunun yerine "Hafif Donanma" da denilir. Bunların en meşhurları: Uçurma, varna, beş çifteleri, karamürsel, aktarma, üstüaçık, çiftekayığı, brolik, celiyye, çamlıca, kütük, at kayığı, kancabaş, âyaska, işkampaviya, şahtur, çekelve, kırlangıç, firkate, kali

inhirat

• Bilmediği bir işe danışmadan girişme.
• Zarar verme, ziyana sokma.
• İpliğe boncuk dizme.
• Beden çelimsizlenip zayıflama.
• Bir yola süluk etme, girme.

işkal / işkâl

• Sözün kendisinde bulunan bir incelik, derinlik sebebiyle veya bir edebi san'attan dolayı mânâsı, düşünülmeden anlaşılamayacak derecede kapalılık.

islam alimi / islâm âlimi

• Dînî ilimleri bütün incelikleri ile zamânın fen bilgilerini de lüzûmu kadar bilen âlim.

istibsar

• Basiretli olmak. Düşünceli, hesaplı ve dikkatli iş yapmak ve hareket etmek.

istizraf

• (Zerafet. den) Zarif görünme, incelik gösterme. Zerafet gösterme.

itibari / itibârî

• Gerçekten öyle olmadığı hâlde öyle sanılan ve insanlar tarafından öyle kabul görmüş olan, göreceli.

izafi / izâfî / اضافى

• Nisbî, göreceli.

• Göreli, göreceli.

• Göreceli. (Arapça)

izafiyyet / izâfiyyet / اضافيت

• Görecelilik. (Arapça)

izhar-ı azamet

• Büyüklüğü, yüceliği ortaya çıkarma, gösterme.

izhar-ı izzet

• İzzet ve yüceliği gösterme.

izz / عز

• Değer. (Arapça)
• Yücelik. (Arapça)

izzet / عزت

• Üstünlük, yücelik, azîz olma.
• Hürmet, saygı. Çünkü bildin mü'minin kalbinde bir Allah var, Niçin izzet etmedin ol beyte kim Allah var.

• Üstünlük, yücelik.

• Değer. (Arapça)
• Yücelik. (Arapça)
• Saygı. (Arapça)

izzet ve haysiyet

• Yücelik ve itibar sahibi olma.

izzet-alud / izzet-âlûd

• Şeref ve yücelikle karışık.

izzet-i celal / izzet-i celâl / عِزَّتِ جَلَالْ

• Haşmet ve yüceliğin izzeti.

• Haşmet ve büyüklüğün şerefi, değerinin yüceliği.

izzet-i diniye

• Dinî izzet, yücelik.

izzet-i ilahiye / izzet-i ilâhiye

• Cenab-ı Hakkın nihâyetsiz izzeti, şeref ve yüceliği.

izzet-i islamiye / izzet-i islâmiye

• İslâmın izzeti, şeref ve yüceliği.

izzet-i islamiyet / izzet-i islâmiyet

• İslâmın izzeti, şeref ve yüceliği.

izzet-i kudsiyet

• Mukaddesliğinin izzeti, yüceliği.

izzet-i rububiyet

• Her varlığı yaratılış amacına hikmetli bir biçimde ulaştırarak terbiye ve idare eden Allah'ın şeref ve yüceliği.

kabli / kablî

• İlke ve önceliğe âit. Hiçbir tecrübeye dayanmadan. Yalnız akıl ile.

kadid / kadîd

• Kurutulmuş et.
• Pek zayıf, kuru ve çelimsiz insan.
• Etleri dökülmüş olup yalnız kemikten ibaret olan gövde. İskelet.

kadir-i zülcelal / kadîr-i zülcelâl

• Kudreti herşeyi kuşatan ve sonsuz haşmet ve yücelik sahibi Allah.

kahhar-ı zülcelal / kahhâr-ı zülcelâl

• Haşmet ve yücelik sahibi ve herşeye her zaman mutlak galip gelen ve kahretmeye gücü yeten Allah.

kainat-ı muhteşeme / kâinat-ı muhteşeme

• Allah'ın sonsuz haşmet ve yüceliğini gösteren muhteşem kâinat.

kalem

• (Çoğulu: Aklâm) Kamış. Yazı için ucu inceltilen bir nevi ince ve sert kamış.
• Yazı yazmak için kullanılan her türlü âlet.
• İfâde. Üslub.
• Mâden, taş ve tahta üzerinde oymak için ucu sivri çelik âlet.
• İnce boya, fırçası.
• Yazı enva'ı.
• Resim. Nakış.<

kanunşinas

• Kanun ve nizam koyan, kanunun inceliklerini bilen. (Farsça)

kasır-ül basar

• Görüşü kısa.
• Kısa görüşlü, dar düşünceli.

kayyum-u zülcelal / kayyûm-u zülcelâl

• Herşeyi kendi varlığıyla ayakta tutan ve varlıklarını devam ettiren, büyüklük ve yücelik sahibi Allah.

kazf

• (Çoğulu: Kızâf) İncelik, zayıflık.

kelimat-ı tesbihiye ve zikriye / kelimât-ı tesbihiye ve zikriye

• Allah'ın yüceliğini dile getirmek ve Allah'ı anmak için kullanılan kelimeler, sözler.

kemal-i kibriya / kemâl-i kibriyâ

• Büyüklük, yücelik ve haşmetin kemâli, mükemmelliği, kusursuzluğu.

kemal-i ulviyet / kemâl-i ulviyet

• Tam bir yücelik.

kemiyet

• Çokluk, nicelik.

• Nicelik.

kemiyeten

• Sayıca, nicelik itibariyle.

• Nicelik bakımından.

kemmen

• Sayıca, nicelik bakımından.

kemmiyet / كميت

• Sayıca çokluk, nicelik.

• Sayı.
• Nicelik.
• Tekillik veya çoğulluk.

• Nicelik. (Arapça)

• Nicelik. (Arapça)

kesb-i letafet

• İncelik, nuraniyet kazanma.

keşf-i esrar

• Sırları keşfetme, incelikleri meydana çıkarma.

kevma

• Büyük ökçeli dişi deve.

keyfiyet-i muamele

• Davranış ve tavırların niceliği, temel özelliği.

kibriya / kibriyâ

• Yücelik ve büyüklük.

• Allahü teâlâya mahsûs azamet, büyüklük, üstünlük, yücelik.

kıdem

• Öncelik ve eskilik.
• Evveli bulunmamak. Ezeli olmak.
• Başkasından daha önce olmak. Zamanca daha evvelki olmak. Rütbece daha yüksek olmak.
• Cenab-ı Hakkın "Kıdem" sıfatı, yâni; ebedî ve ezelî oluşu.

• Öncelik, öncesizlik.

kılv

• Yeyni eşek.
• Çelik oyunu oynamak.

kudsiyet

• Kutsallık, yücelik, temizlik.

kur'an-ı azamet / kur'ân-ı azamet

• Büyüklük ve yüceliğin Kur'ân'ı.

küvm

• Bir yere toplanmış olan bir miktar deve.
• Yükseklik, yücelik.

letafet / letâfet

• Hoşluk, güzellik, incelik, yumuşaklık.

letaif / letâif

• İnce duygular, incelikler, güzellikler.

• Lâtifeler, incelikler.

letaif-i belağat / letâif-i belâğat

• Belâğattaki incelikler, ifadelerdeki edebî güzellikler.

letaif-i i'caziye / letaif-i i'câziye

• Mu'cizelikteki incelik, dakiklik.

lezzet-i nisbiye

• İzafî, göreceli lezzet.

maali

• Yücelikler.

maali-i ahlak / maâlî-i ahlâk

• Ahlâkî yücelik, yüce ahlâklar.

magafir

• (Tekili: Miğfer) Çelik başlıklar, miğferler.

mahzunane

• Kederlice, düşünceli, üzgünce. (Farsça)

makam / makâm

• Yüksek dereceli me'mûriyet, me'mûrluk yeri, mevkî, mansıb.
• Tasavvuf yolunda bulunan kimsenin bu yolda ilerlerken kazandığı mânevî derecelerden her biri.

makam-ı izzet

• Şeref, yücelik makamı.

malik-i zülcelal / mâlik-i zülcelâl

• Sonsuz haşmet ve yücelik sahibi ve herşeyin sahibi olan Allah.

malikü'l-mülk-i zülcelal / mâlikü'l-mülk-i zülcelâl

• Bütün mülkün gerçek sahibi, haşmet ve yücelik sahibi olan Allah.

mananın dikkati / mânânın dikkati

• Bir sözdeki mânânın derinliği ve inceliği.

marifet-i zülcelal / mârifet-i zülcelâl

• Sonsuz yücelik ve haşmet sahibi Allah'ı bilme, tanıma.

mebit

• (Beyt. den) Geceleyin kalınacak yer. Geceliyecek yer.

mebyet

• Geceliyecek yer. Gece vakti kalınacak yer.

mecid / mecîd

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Büyüklüğü, yüceliği ve işlerinin güzelliği ile tanınan, övülen.

medar-ı azamet ve kibriya / medar-ı azamet ve kibriyâ

• Haşmet, yücelik ve büyüklük sebebi, kaynağı.

mehmum

• Endişeli. Düşünceli.

meratib-i nisbiye

• Göreceli olan mertebeler, başkalarına oranla ortaya çıkan dereceler.

mertebe-i arşi / mertebe-i arşî

• Arşa uzanan yücelik mertebesi.

mertebe-i ulviyet

• Yücelik mertebesi.

mezamin / mezâmin / مضامن

• Kavramlar. (Arapça)
• İncelikler. (Arapça)
• Semboller. (Arapça)

mikdar / mikdâr

• Miktar, nicelik.

mıkla'

• (Mıklât) (Çoğulu: Mekâli) Çelik çeldikleri ağaç.
• Kebap tavası.

mil

• İğne gibi ince ve uzun bir âlet.
• Göze sürme çekecek âlet.
• Ucu sivri çelik kalem.
• Sivri dağ tepesi.
• Bir çarkın, üzerinde döndüğü mihver, eksen.
• Elektromotordan iş tezgâhına kuvvet nakleden uzun çelik çubuk.
• Selin bıraktığı en verimli münbit topr

minkale

• Geo: Yarım dâire şeklinde dereceli geometri âleti. İletki.

mizah-nüvis

• Eğlenceli mizahlı yazılar yazan. (Farsça)

mizahi / mizahî

• Mizahlı, eğlenceli.

mu'kıb

• Ökçeli ayakkabı.

muammaalud / muammââlûd

• Bilmeceli.

mübecceliyet

• Yücelik, ululuk, azizlik.

müdebbirin / müdebbirîn

• (Tekili: Müdebbir) (Dübur. dan) Tedbirli ve düşünceli olan kimseler.

muhakkik

• Hakikatı araştırıp bulan. İç yüzüne inceliyerek vakıf olan.
• Hakikat âlimi. Hakikatlara hakkı ile vakıf ve ehl-i tahkik olan büyük İslâm âlimi.

müheymin

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (ism-i şerîflerinden); her mahlûkun (yaratılmışın) ömrünü, amelini, rızkını, ecelini, nefeslerini, sözlerini bilen, gören, onların bütün hallerinden haberdâr olan.

mukanna / مقنع

• Peçeli. (Arapça)

mukanna'

• Peçeli.

münakız / münâkız

• Zıt, çelişkili, birbirini tutmayan.

• Münâkız olmak: Çelişmek. (Arapça)

mürebbi-i hakim-i zülcelal / mürebbî-i hakîm-i zülcelâl

• Herşeyi hikmetle yapan ve terbiye eden, sonsuz haşmet ve yücelik sahibi Allah.

müşkilat-ı kur'aniye

• Manasının incelik ve derinliği veya istiare-i bediyye ile ifade edilmiş olması gibi sebeblerden dolayı derin tetebbu ve tefekkür neticese ancak anlaşılabilen âyetler.

müstenkih

• Araştıran. İnceliyen, tedkik eden.
• Ağız koklıyan.

mutayebat

• (Tekili: Mutâyebe) Eğlenceli hikâyeler. Fıkralar.
• Şakalaşmalar, lâtife yapmalar.

müteemmilane / müteemmilâne

• Derin düşünene yakışır surette. Düşünceli olarak. (Farsça)
• Dalgın şekilde. (Farsça)

mütefahhıs

• (Fahs. dan) Dikkatle araştıran, sorup tetkik eden, inceliyen.

mütefekkir / متفكر

• Düşünür. (Arapça)
• Düşünceli. (Arapça)

mütefekkirane / متفكرانه

• Düşünceli düşünceli. (Arapça - Farsça)

mütehecci

• (Hecâ. dan) Heceliyen.

mütelattıfane

• Naziklikle, incelikle. (Farsça)

mütelessim

• (Çoğulu: Mütelessimîn) Yüzü peçeli, yaşmaklı.

mütenakız

• Birbirine zıt, çelişen.

nahif / nahîf / نَح۪يفْ

• Çelimsiz, zayıf, ince. Arık.

• Çelimsiz, zayıf.

• Çelimsiz, zayıf.

nahife / nahîfe / نَح۪يفَه

• Çelimsiz, zayıf (hanım).

nakiz / nâkiz

• Nakzeden, çelişen.

nakkaş-ı zülcelal / nakkâş-ı zülcelâl

• Herşeyi nakışlı ve süslü bir şekilde yaratan, sonsuz haşmet ve yücelik sahibi Allah.

nazar-ı dekaik-aşina / nazar-ı dekaik-âşinâ

• İnceliklere nüfuz eden bakış.

nazeki / nazekî

• Nâziklik, incelik.

nazm-ı celil

• Pek büyük kıymetli nazm edilmiş güzel söz.
• Kur'an-ı Kerim'in bir vasfı.
• Celil olan Cenab-ı Hakk'ın nazmı.

nazüki / nazükî

• Nâziklik, incelik. (Farsça)

neş'e-i ulya / neş'e-i ulyâ

• Ahiretteki yüksek dereceli hayat, âhiret hayatı.

nezahet / nezâhet

• Ahlâk temizliği, temizlik.
• İncelik, rikkat.

• Ahlâk temizliği, temizlik.
• İncelik, rikkat.

• Temizlik, incelik.

nezaket / nezâket / نزاكت

• İncelik, zariflik.

• Naziklik, incelik, zariflik. Kaba olmamak. Edeb, terbiye.

• Naziklik, incelik, zariflik.

• İncelik. (Osmanlıca > Arapça)
• Hassaslık. (Osmanlıca > Arapça)

nikah / nikâh

• Evlilik için yapılan akit, sözleşme. Evlenecek müslüman bir erkek ile kadının şâhidler huzûrunda ben seni zevceliğe (hanımlığa) aldım, diğerinin de kabûl ettim demesi.

nikat / nikât

• Nükteler, incelikler.

nisbi / nisbî / نسبى

• Kıyaslama ile olan, göreceli.

• Göreceli. (Arapça)

nükte-i azime / nükte-i azîme

• İnce sözdeki mânâ yüceliği.

nükte-i belagat / nükte-i belâgat

• Belâgat nüktesi, ifade inceliği.

nükte-i belağat / nükte-i belâğat

• Belâğat inceliği.

nükte-i zarafet

• Zariflik, incelik nüktesi.

nüktebin / nüktebîn

• İnceliği gören, nükteyi anlıyabilen. Kavrayışlı, anlayışlı, zeki. (Farsça)

nun-u azamet

• "رَزَقْنَا=Rızıklandırdık" ifadesindeki Cenâb-ı Hakkı ve Onun yüceliğini gösteren "نَا=Biz" zamiri.

nur-u hak

• Hakkın ta kendisi olan, şeref ve yücelik sahibi Allah'ın nuru.

nüzhet-efza / nüzhet-efzâ

• Eğlenceli ve gönül açacak yer. (Farsça)

örs

• Üzerinde demir gibi madenlerin dövüldüğü çelik yüzeyli, kalın ve bir tarafı sivri alet.

otuz üç farz

• Her müslümanın öncelikle bilmesi ve yapması lâzım olan îmân ve ibâdet bilgileri.

padişah-ı zülcelal / padişah-ı zülcelâl

• Sonsuz büyüklük, yücelik ve azamet sahibi Padişah, Allah.

perde

• Kapı, pencere gibi yerlere asılan veya iki yeri birbirinden ayıran, görünmeğe mâni olan şey. (Farsça)
• Mc: Irz, namus, iffet. (Farsça)
• Bir müzik parçasını meydana getiren seslerden herbirinin kalınlık veya incelik derecesi. (Farsça)
• Bir sahne eserinin büyük bölümlerinden her biri. (Farsça)
• Ekran, (Farsça)

perişanhatır / perişanhâtır

• Dalgın, düşünceli. (Farsça)

pil

• Topuk, ökçe. (Farsça)
• Çelik çomak oyunu. (Farsça)
• Çadır eteği tutturmada kullanılan küçük ağaç değnekler. (Farsça)

polat

• Çelik, sert.

• (Pulat da denir) Çelik.
• Mc: Sağlam, sert.

• Çelik; sağlam, sert.

pulad / pûlâd / پولاد

• Çelik. (Farsça)

• Çelik, polat. (Farsça)

puladbazu / puladbâzu

• Çelik pazulu. Kuvvetli, yiğit. (Farsça)

pulat / پولاد

• Çelik, polat. (Farsça)

rabb-i izzet

• İzzet, şeref ve yücelik sahibi olan Allah.

rabb-i zülcelal / rabb-i zülcelâl

• Sonsuz heybet ve yücelik sahibi olmakla beraber herşeyin Rabbi olan Allah.

rabb-i zülcelal-i ve'l-ikram / rabb-i zülcelâl-i ve'l-ikram

• Sonsuz heybet ve yücelik sahibi olmakla birlikte çok ikramda bulunan ve herşeyin Rabbi olan Allah.

rabbü'l-alemin teala ve tekaddes hazretleri / rabbü'l-âlemîn teâlâ ve tekaddes hazretleri

• Bütün âlemleri idare ve terbiye eden, yücelik sahibi olan ve her türlü kusur ve eksiklikten uzak olan Allah.

rag

• Çimenlik, çayırlık, bahçelik, bağlık. (Farsça)
• Dağ eteği. (Farsça)

rahim-i zat-ı zülcelal / rahîm-i zât-ı zülcelâl

• Rahmeti herşeyi kuşatan sonsuz haşmet ve yücelik sahibi olan Zât, Allah.

rahmet-i zülcelal / rahmet-i zülcelâl

• Sonsuz haşmet ve yücelik sahibi olan Allah'ın her şeyi kuşatan rahmeti.

ramişe

• İyilik, gökçelik, hasene.

rauf

• Herbir canlıya hususî şefkat ve ihsanı çok olan ve onlar üzerinde iltifatının incelikleri görünen Zât, Allah.

rayet-i ulviyet-i şeyh-i hakkani / râyet-i ulviyet-i şeyh-i hakkanî

• Mânevî mertebelere ulaşma ve hakikatleri elde etme yolunda Şeyh Abdülkadir-i Geylânî'nin elinde tuttuğu yücelik sembolü olan sancak.

rehafe

• İncelik.

rehaset

• Tazelik, yumuşaklık, incelik.
• Ucuzluk.
• Bir işi gevşek tutma.

reşakat

• Bel inceliği.
• Davranma ve kımıldanıştaki incelik ve hoşluk.

resul-i kibriya

• Büyüklük ve yücelik sahibi olan peygamber.

rezzak-ı zülcelal / rezzâk-ı zülcelâl

• Sonsuz haşmet, yücelik ve heybet sahibi olan ve bütün canlıların rızıklarını veren Allah.

rikkat / رقت

• Acıma, incelik, yufka yüreklilik. Yumuşaklık.

• İncelik, yufkalık.
• Acıma, yürek etkilenmesi.

• Kalb inceliği ve yumuşaklığı.

• Acıma, yumuşaklık, yufka yüreklilik, kalb inceliği.

• İncelik, hassaslık. (Arapça)
• Acıma. (Arapça)

rusuh

• İlim ve fende incelik ve derinliğe sahip olma.

rüsuh

• Bir ilmin derinliğine, özüne ve inceliğine vakıf olma, sağlam ve geniş bilgi sahibi olma.

rütbe

• Sıra, basamak.
• Nicelik, derece.

rüveyha

• Zariflik, incelik.

şan ve şeref

• Büyüklük, yücelik.

sani-i zülcelal / sâni-i zülcelâl

• Sonsuz haşmet ve yücelik sahibi ve herşeyi san'atla yaratan Allah.

şathiyyat

• Alaylı ve eğlenceli fıkra veya hikâyeler.

şebane

• Geceye ait. Gece ile alâkalı. Gece vakti olan. Gecelik. (Farsça)

sebic

• Yatık veya sekik adı verilen, ağzı dar şarap testisi.
• Gecelik.

sebiha

• Gecelik. Geceleyin giyilen elbise.

sebükser

• (Çoğulu: Sebükserân) Hafif düşünceli. (Farsça)
• Sefih, aşağılık. (Farsça)

sema-i kur'an / semâ-i kur'ân

• Kur'an'ın semâsı, yüceliği.

semavat-ı hakaik / semâvât-ı hakaik

• Hakikatlerin semâsı, yüceliği.

serbülendi / serbülendî

• Başı yükseklik. Yücelik. (Farsça)

şeref

• Yükseklik, yücelik. Büyüklük.
• İnsanlar arasında geçerli ve makbul olma. Büyük bir makam sâhibi olma.
• Cenab-ı Hakka itâat ve ubudiyyeti ve yüksek hizmeti ile çok ihsanına mazhar olma.
• İftihâr, övünme.

• Yükseklik, yücelik, büyüklük.

• Yücelik, büyüklük, değer.

şeref-i islamiye / şeref-i islâmiye

• İslâm'ın şerefi, yüceliği.

sibak

• (Sebk. den) Bir şeyin öncelik hali. Birisinden ileri geçmek. Bir şeyin geçmişi.
• Bağ, bağlantı.

sırr-ı dekaik

• İnceliklerin sırrı; Kur'ân ve imanın ince hakikatlerinin sırrı.

suhre

• Maskara, gülünç, eğlenceli.
• Zoraki iş gören, ücretsiz zoraki çalışan kimse ve hayvan.

sultan-ı zülcelal / sultan-ı zülcelâl

• Sonsuz yücelik ve haşmet sahibi, herşeyin sultanı olan Allah.

sümu

• Yücelik, yükseklik.

sümüvv

• Yücelik. Yükseklik.

şuur

• Anlayış, idrak. Vicdan. Hiss-i zâhirle duymak.
• Nefsin mânâya ilk vusul mertebeleridir.
• Kendi varlığından haberi olma.
• Bir şeyi hoşça tanıma.
• İnceliklerini iyice idrak etme.
• (Tekili: Şa'r) Kıllar.

tabi'iyyeciler / tabî'iyyeciler

• Canlılarda ve cansızlardaki, akıllara hayret veren intizâmı (düzeni) ve incelikleri görerek, bir yaratanın varlığını söylemekle berâber; öldükten sonra tekrar dirilmeği, âhireti, Cennet'i ve Cehennem'i inkâr edenler (red edip, kabûl etmeyen, inanmaya nlar).

takaddüm / تقدم

• Öncelik, öne geçme.

• Öncelik. (Arapça)
• Öne geçme. (Arapça)
• Takaddüm etmek: Öne geçmek. (Arapça)

tarik-i ulviyet

• Yücelik yolu.

tasaddur

• (Sadr. dan) En başta oturma. Başa geçme.
• Öğretmek.
• Yücelik talep etmek, yükseklik ve ululuk istemek.

tazarruf

• Zarafet.
• Zariflik taslama. İncelik göstermek. Külfetle zarif olmak.

• Zerafet, kibarlık, incelik gösterme.

teali-i ahlak / teâli-i ahlâk

• Ahlâk yüceliği, yüksek ahlâk.

tearuz / teâruz / تعارض

• Karşılıklı zıtlık, çelişme. (Arapça)
• Teâruz etmek: Çelişmek. (Arapça)

tearuzan / teâruzan

• Birbirine zıt, her biri diğeriyle çelişiyor olarak.

tecelliyat-ı cemaliye ve celaliye / tecelliyât-ı cemâliye ve celâliye

• Allah'ın güzellik ve yücelik sıfatlarının yansımaları.

tecelliyat-ı cemaliye ve celaliye ve kemaliye / tecelliyât-ı cemâliye ve celâliye ve kemâliye

• Allah'ın güzellik ve yücelik ve mükemmellikle ilgili sıfatlarının yansımaları.

teferruat / teferruât

• Bir şeyin bütün incelikleri, ayrıntıları.

tenakuz / tenâkuz / تناقض

• Çelişki, tutarsızlık, birbirini iptal edip bozma.

• Çelişki.

• Sözün birbirini tutmaması. Çelişki.

• Çelişki. (Arapça)

tevrat

• Hz. Musâ Aleyhisselâm'a nâzil olan kitab-ı mukaddesin nâm-ı celili. (Hakiki Tevrat, Kur'an-ı Kerim ile barışıktır. Şimdiki ise, çok yerleri değiştirilmiş, tahrif edilmiştir. Bu kitabın aslından az bir şey kalmıştır. Aklı başında ve İslâmiyeti, Kur'an-ı Kerim'i tetkik eden Yahudiler de hidayeti seçmi

tezad / tezâd / تضاد

• Zıtlık, çelişki. (Arapça)

tezadi / tezâdî

• Çelişkili, zıt.

tuhaf

• (Tekili: Tuhfe) Hediyeler.
• Münâsebetsiz hâl.
• Eğlenceli, gülünç.
• Garip iş veya şey.
• Hoşa giden ve az bulunur şeyler.

ulüvv / علو

• Büyüklük, yücelik.

• Yücelik. (Arapça)

ulüvv-ü nazm

• Nazmının yüceliği.

ulüvv-ü şan

• Şanın yüceliği.

ulüvvücenab / ulüvvücenâb

• Büyüklük ve yücelik.

ulviyet / ulvîyet / عُلْوِيَتْ

• Yücelik, yükseklik.

• Ulvilik, yücelik, yükseklik, ululuk.

• Yücelik.

• Yücelik.

ulviyet-i hitab

• Hitabın yüceliği.

ulviyet-i i'caz / ulviyet-i i'câz

• Mu'cizeliğin yüceliği.

ulviyet-i ifade

• İfadedeki yücelik.

ulviyet-i mahiyet / ulviyet-i mâhiyet / عُلْوِيَتِ مَاهِيَتْ

• Mahiyetin yüceliği.

• Birşeyin özünün yüceliği.

ulviyet-i üslup / ulviyet-i üslûp

• Üsluptaki güzellik, yücelik.

ulviyyet

• Yücelik.

vahid-i itibari / vahid-i itibarî

• Hakikatte olmayıp farazî olarak kabul edilen tek bir şey, göreceli birim.

valayi / vâlâyî

• Yücelik, yükseklik. (Farsça)

vaziyet-i itibariye

• Göreceli bir durum.

yekşebe

• Bir gecelik. (Farsça)

zarafet / zarâfet

• Zariflik, incelik, kibarlık. Nâzik davranış. Muamelede, harekette ve giyimde hoşluk ve temizlik.

• Zariflik, incelik.

• İncelik, kibarlık.

zarf

• Kap, kılıf. Mahfaza.
• İçine mektup konulan kılıf kâğıt.
• Gr: Bir fiilin veya bir sıfatın veya başka bir zarfın mânasına "yer, zaman, mâhiyyet" (Nicelik, nitelik) gibi cihetlerden başkalık katan vasıflarını belirten kelime.

zarifane

• Zariflikle, incelikle, zarif olana yakışır surette. (Farsça)

zat-ı cemil-i zülcelal / zât-ı cemîl-i zülcelâl

• Sınırsız yücelik ve haşmetiyle beraber, sonsuz güzellik sahibi olan Zât, Allah.

zat-ı kadir-i zülcelal / zât-ı kadîr-i zülcelâl

• Kudreti herşeyi kuşatan ve sonsuz haşmet ve yücelik sahibi olan zât.

zat-ı kibriya / zât-ı kibriya

• Sonsuz büyüklük ve yücelik sahibi olan Allah.

zat-ı zülcelal ve'l-ikram / zât-ı zülcelâl ve'l-ikram

• Sonsuz yücelik, haşmet sahibi olan, çok ihsan ve bağışta bulunan Allah.

zelaka

• (İzlâk - Zellâka) Fasâhat, kolaylık ve lisan inceliği, keskinlik. Nutkun güzel ve çabuk olması.

zerafet / zerâfet

• İncelik, zariflik.

• Zariflik, incelik, güzellik.