Menu
İletişim
LUGGAT
OSMANLICA TÜRKÇE SÖZLÜK
{ lügât . lügat . لغت }
Arapça ve Farsça yazımları, Osmanlıca okunuşları
ve detaylı açıklamaları ile birlikte.
Arama yapmak istediğiniz kelimeyi girip
karşılığını bulmak istediğiniz "
OSMANLICA ARA
" ya da "
TÜRKÇE ARA
" butonlarına tıklayın.
İfadenin içinde geçtiği kelimeleri de göster.
Türkçe - Osmanlıca Sözlük
'te
bıldır
ifadesini içeren
529
kelime bulundu...
işaret-i nass / işâret-i nass
Nassın (âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîfin) görünen mânâsından başka, ayrıca maksûd olmayan, kastedilmeyen bir mânâyı da bildirmesi.
ishak aleyhisselam / ishâk aleyhisselâm
Şam ve Filistin ahâlisine (halkına) gönderilen peygamberlerden. İbrâhim aleyhisselâmın ikinci oğlu olup, annesi hazret-i Sâre'dir. İbrâhim aleyhisselâmın dînini insanlara tebliğ etti. İsmi, Kur'ân-ı kerîmde on yedi yerde bildirilmiştir.
islam ahlakı / islâm ahlâkı
İslâm dîninin bildirdiği ahlâk.
müteşabihat / müteşâbihât
Mânâsı kapalı âyet-i kerîmeler ve hadîs-i şerîfler. Müteşâbihâta îmân etmeli, mânâsını Allahü teâlâya bırakmalıdır. Bunlar, Allahü teâlânın sevdiklerine bildirdiği sırların sembolleri, işâretleridir. Bunları anlıyanlar açıklamamışlardır.
a'sab-ı muharrike / a'sâb-ı muharrike
Hissi, duyguyu vücuttaki haber merkezine bildiren sinirler. Hareket ettirici sinirler.
abese suresi / abese sûresi
Kur'ân-ı kerîmin sekseninci sûresi. Mekke-i mükerremede nâzil oldu (indi). Kırk iki âyet-i kerîmedir. Birinci âyet-i kerîmede yüzçevirdi, iltifat etmedi mânâsına olan Abese lafzı sûreye isim olmuştur. Sûrede, Kur'ân-ı kerîmin Allahü teâlâ tarafından bir mev'ize (nasihat, öğüt) olduğu bildirilmekte,
ahbar / ahbâr
Haberler. Haberin çokluk şekli.
Bir kavim, kabîle, şahıs, ülke, bölge, şehir veya bir hâdise hakkında nakledilen bilgiler.
Allahü teâlânın, Kur'ân-ı kerîmde, geçmişte olanlara, gelecekte ve âhirette olacaklara dâir bildirdiği şeyler.
ahkam-ı ictihadiyye / ahkâm-ı ictihâdiyye
Kur'ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîfte açıkça bildirilmeyip, müctehid denilen âlimlerin açıkça bildirilenlere benzeterek elde ettikleri hükümler.
ahkam-ı şer'iyye / ahkâm-ı şer'iyye
İslâm dîninde bir işin yapılması veya yapılmaması gerektiğini bildiren hükümler. Emirler ve yasaklar. Bunlara Ahkâm-ı ilâhiyye, Ahkâm-ı İslâmiyye ve Ahkâm-ı Kur'âniyye de denir.
ajans
Her türlü havadisi toplayıp, ilgili mevkilere bildiren kuruluş.
(Fransızca)
Ticari bir teşekkülün kolu.
(Fransızca)
akreb-i mekniyyat
Huk:Meşrut-un lehi bildiren zamirin en yakın mercii mânasını anlatır. Meselâ: Bir vakfiyede vâkıf tevliyetini evvelâ kendisine, sonra oğlu "A" ya, sonra çocuklarına şart etse, çocukları tabirindeki zamir vâkıfın kendisine değil de en yakın merci'i bulunan "A" nın çocuklarına hamlolunur. (Huk.L.)
al-i imran / âl-i imrân
İmrân âilesi. Süleymân aleyhisselâmın evlâdından İmrân bin Mâsân'ın kendisi veya onun kızı hazret-i Meryem ile oğlu hazret-i Îsâ. Âl-i İmrân'ın, Yâkûb aleyhisselâmın evlâdından İmrân binYeshâr'ın kendisi veya oğulları Mûsâ ile Hârûn aleyhisselâmın ol duğu da bildirilmiştir.
ala / alâ
Gr:Arabçada harf-i cerdir. Buna isim diyen de olmuştur. Müteaddit mâna ile kelimenin başına getirilir; manevî istilâ ve tefevvuk bildirmek için ekseriyâ mecrurunu istilaya delâlet eder. Bazan mecrurunun mukabiline müstâli olur. (maa) gibi müsahabet için gelir. (lâm) gibi tâlil için olur. Müc
amelde mezheb
Mutlak müctehid denilen derin âlimin, Kur'ân-ı kerîm, hadîs-i şerîf, icmâ ve Eshâb-ı kirâma âit nakilleri esas alarak, iş ve ibâdetle ilgili hükmü açıkça bildirilmeyen husûslarda çıkardığı hükümlerin hepsi.
an filan / an filân
Filandan; filan bildirdi, nakletti.
an'ane
Âdet, örf.
Ağızdan nakledilen söz, haber.
Ist: Bir haberin veya bir hadis-i şerifin "an filân, an filan" diye râvileri bildirilmek suretiyle olan nakil.
Silsile.
Müezzin ezân okurken "teganni" ederse; ona da "An'ane" denir.
anif-ül beyan / ânif-ül beyân
Biraz evvel bildirilen, az önce beyan olunan.
anif-üz zikr / ânif-üz zikr
Az önce bildirilen, biraz evvel tebliğ edilen.
arz / عَرْضْ
Sunma, bildirme.
arz-ı hacet / arz-ı hâcet
İhtiyacını, muhtaç olduğunu bildirmek.
İhtiyacını bildirme.
arz-ı hürmet
Hürmetini bildirme. Saygısını gösterme.
arz-ı iftikar etmemek
Fakirliğini bildirmemek, ihtiyacını göstermemek.
arz-ı ihtiyaç etme
Muhtaç olma, ihtiyacını bildirme.
arz-ı minnetdari / arz-ı minnetdarî
Minnettarlığını bildirme.
arzıhal
Durumunu bildirmek.
arzıhal etmek
Durumunu bildirmek.
arzuhal / arzuhâl
Dilekçe, hâlini bildirme.
asa / asâ
(Fiil veya harftir) Ümid veya korku bildirir. Şek ve yakin manalarına delalet eder; (ola ki, şayet ki, meğer ki, olur, gerektir) manalarına gelir. Ekseri, (lâkin) (leyte) mânasına temenni için kullanılır. Hitab-ı İlahî kısmında yakîn ve vücubu ifade eder.
asabe
Baba tarafından akrabâ, hısım. Allahü teâlânın Kur'ân-ı kerîmde hisse (pay) takdîr edip bildirdiği vârislerden (Eshâb-ı ferâizden) sonra gelen ve belli bir payı olmayıp artan malı almaya hak kazanan, ölene erkek vâsıtasıyla bağlanan erkek akrabâ veya bâzı durumlarda bunlar gibi vâris olan kadınlar.
asar / âsâr
Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellemden veya O'nun huzûrunda bulunmakla şereflenen arkadaşlarından (Sahâbe) ve onları görmekle şereflenen müslümanlardan (Tâbiînden) bildirilen haberler.
aşknüma
Aşkını bildiren. Aşkını gösteren.
(Farsça)
asl-ı şeriat
Allah tarafından bildirilen hükümlerin aslı, özü, hakikati.
aya / âyâ
(Şüphe ve tereddüt bildiren edât; hayret ve taaccüb, soru ile beraber ümid ifâde eder) Acabâ. Âyâ, nasıl oluyor. Hayret, sen bu işi nasıl olur da yaparsın?.. der gibi.
ayat-ı tevhid / âyât-ı tevhid
Tevhid delilleri; herşeyin bir olan Allah'a ait olduğunu bildiren deliller.
ayet-i tevhidiye-i kàtıa / âyet-i tevhidiye-i kàtıa
Allah'ın birliğini bildiren kesin âyet.
ayine
Ayna. Mir'ât. Kendisine tecelli ve aksedeni gösteren veya bildiren şey. (Ayna, ışığı aksettirip gösterdiğinden dolayı esmâ-i İlâhiyeyi de bize gösteren ve Cenab-ı Hakk'ın sıfatlarına âyinelik eden mevcudata da mecazen "âyine" denilmektedir.)
(Farsça)
Vasıta ve mazhar mânasına da gelebilir.(Farsça)
ayn-el-yakin / ayn-el-yakîn
Görerek bilme.
Hadîs-i şerîfte bildirilen ihsân (Allahü teâlâyı görüyormuş gibi ibâdet etme) mertebesinde bir ışığın kalbde parlaması. Zamanımızda tarîkata girmiş bir çok kimse, kendilerine tasavvufçu süsü vererek vahdet-i vücudu dillerine almış, bundan yüksek mertebe olmaz sanıyor.
azimet / azîmet
Kuvvetli irâde, istek, arzu. Haramlardan, dinde yasak edilen şeylerden sakınmakla berâber, mümkün olduğu kadar ruhsatlardan yâni dinde izin verilen kolaylıklardan uzak durup; evlâyı, en iyi olduğu bildirilenleri, nefse zor gelenleri yapmak; takvâ yol u.
bayram
İslâm dîninin bildirdiği ve müslümanların neşelenip sevindikleri Fıtr (Ramazan) ve Kurban bayramı.
Cumâ günü.
Allahü teâlânın emirlerine uyup, yasaklarından sakınarak, günâh işlemeden, haram lokma yemeden geçirilen günler.
Müslümanın rûhunu teslim (vefât) edeceği zama
benul-ahyaf / benûl-ahyâf
İslâm mîrâs hukûkunda Eshâb-ı ferâiz adı verilen (Allahü teâlânın Kur'ân-ı kerîmde hisselerini, paylarını bildirdiği) kimselerden ana bir erkek ve kız kardeşler.
beraat verme
Temize çıkarma, suçsuz olduğunu bildirme.
beraat-ül istihlal / berâat-ül istihlâl
Bir eserin içindekilerini güzel bir başlangıçla baş tarafında anlatmak. İyi bir alâmet. Güzel bir başlangıç.
Bir ibarede müradif ve mukni birkaç kelime bulunması, hüsn ve insicamdaki ibarenin vech-i mergub üzere te'lif ve terkibi.
Maaş, rütbe, nişan için hükümetçe bildirilen
berevat / berevât
(Tekili: Berat) Eskiden bir kimseye nişan, rütbe veya imtiyaz verildiğini bildiren fermanlar.
besbese
Haberi yaymak.
İşini halka bildirmek.
beyan / beyân
Açık olmak, açıklamak, bildirmek. Konuşma, yazma, anlama, anlatma, ifâde etme.
Açıklayıp bildirme.
beyan-ı hal / beyan-ı hâl
Halini anlatma, durumunu bildirme.
beyan-ı ifhamiye
Bildirmek ve anlatabilmek için yapılan açıklama.
beyanat / beyânât
Açıklayıp bildirmeler.
beyani / beyânî
Açıklanıp bildirilen.
beyanname / beyannâme / beyânnâme / بيان نامه / بَيَانْنَامَه
Bildiri, açıklama.
Durumu yazı ile bildiren açıklama.
(Farsça)
Açıklama yazısı, bildiri.
Bildirge.
(Arapça - Farsça)
Bildiri.
beytullah
Mekke-i mükerremede Mescid-i harâmın ortasında bulunan mukaddes binâ. Kâbe-i muazzama; müslümanların kıblesi; Fazîlet ve kıymetini bildirmek için Beytullah buyurulmuştur.
Câmi, mescid.
bi
İstek bildirmek için emir sigasının başına getirilr. Meselâ:
(Farsça)
bi'at / bî'at
Sözleşme, söz verme, teslimiyet.
Devlet başkanı durumunda olan kimseye, senin başkanlığını, idâreciliğini kabûl ettim, iyi ve faydalı her sözüne itâat edeceğim, şeklinde söz vermek, bağlılığını bildirmek.
bi'set
Gönderme, gönderilme. Bir peygambere peygamber olduğunun bildirilmesi.
biat
Bağlılığını, itimadını bildirmek. Birisinin hakemliğini veya hükümdarlığını kabul etmek. El tutarak bağlılığını alenen izhar etmek. Bağlılığını tazelemek.
Rey vermek.
biat-ı rıdvan
Kur'an-ı Kerim'in 48. Sûresi olan Fetih Sûresinde zikri geçen, Hz. Peygamber'e (A.S.M.) bağlılıklarını bildiren sahabelerin biatlarıdır. 1400 veya daha fazla olduğu bildirilir. Bu cemaata Ashab-ı Rıdvan da denir. (R.A.)
bid'at fırkası
Peygamber efendimiz ve Eshâb-ı kirâmının yolundan ayrılanlar. Hadîs-i şerîfte Cehennem'e gidecekleri bildirilen yetmiş iki fırkadan her biri.
bilamazeret / bilâmazeret / بلامعذرت
Mazeretsiz, özür bildirmeksizin.
(Arapça)
biş
Artık, ziyade. Bıldırcın otu denilen zehirli bir ot.
(Farsça)
bono
İtl. Ticaret senedi. Muayyen bir va'denin sonunda belirli bir paranın belli bir kimseye ödeneceğini bildiren senet.
budene
Bıldırcın kuşu.
(Farsça)
çala
İsimlerden önce kullanılarak, devam ve şiddetli ve pervasız kullanılmasını bildirir. Meselâ: Çalakalem: Çabuk ve gelişigüzel ve ilmi olmayan yazı yazmak.
çalgı
Müzik âleti. Müzik, çalgı. (İslâm âlimleri insanda maddi, hayvâni hisler ve hevesler uyandıran müziğin haram olduğunu bildirmişlerdir.)
casus
(Çoğulu: Cevâsis) Hafiye. Gizli sırları haber veren. Kendi asıl şahsiyetini gizleyip, kendini iyi şahsiyet şeklinde göstererek ve gizli yollarla bir devletin askeri, siyasi ve mâli durumlarına dair haberleri başka bir devlet menfaatına olarak toplayıp bildiren kimse.
cebrail
(Cebril, Cibril) Cenab-ı Hakk'ın emirlerini Peygamberlere (A.S.) bildiren büyük melek. Peygamberimiz Resul-i Ekrem'e (A.S.M.) Kur'ân-ı Azimüşşân'ı vahiyle getiren melek (A.S.).
cebrail aleyhisselam / cebrâil aleyhisselâm
Dört büyük melekten biri. Peygamberlere vahy getirmek, onlara Allahü teâlânın emir ve yasaklarını bildirmekle vazîfeli melek. Buna Cibrîl, Rûh-ul-emîn, Rûh-ul-kuds, Nâmûs-ı ekber de denir.
cedi
Güneş medarının oniki burcundan birisi. Oğlak burcu. (Güneşin cenuba doğru inişinin en aşağı derecesini bildirir.)
Keçinin erkek yavrusu, erkek oğlak.
cemaat / cemâat
Topluluk.
İbâdet etmek için bir araya gelen topluluk.
Peygamber efendimiz ve Eshâbının bildirdiği hak yol üzere bulunan müslümanlar, Ehl-i sünnet vel-cemâat.
cemi'
Cümle, hep, bütün.
Gr: Çokluk bildiren kelime. Çoğul.
circis / circîs
Îsâ aleyhisselâmdan sonra gönderildiği rivâyet edilen peygamber veya velî. Şam diyârında ve Filistin'de yaşadı. Îsâ aleyhisselâmın dîninin hükümlerini insanlara bildirdi.
cud
Cömertlik. Sahilik. Eli açık olmak. Muhtaçların vaziyetlerini, durumlarını bildirmeğe meydan vermeksizin lütuf ve ihsanda bulunma hâleti. Mücahede-i diniye ve neşr-i hakaik-ı Kur'aniye ve imaniye hizmetinde mutemed zâtlara lüzumunda maddeten de iştirak etmek fedakârlığı.
cümle
Bütün, hüküm bildiren söz.
cümle-i ihbariye / cümle-i ihbâriye
(Cümle-i haberiye de denir) Bir hâdiseyi, bir nesneyi bildiren cümle. Bunun zıddı: cümle-i inşâiyedir; emir ve nehiyleri bildirmek gibi.
cümle-i tevhidiye
Tevhid cümlesi; her şeyin bir olan Allah'a ait olduğunu bildiren cümle.
daire-i şeriat
Allah tarafından bildirilen emir ve yasaklara dayanan hükümlerin bulunduğu daire.
dalalet / dalâlet
Sapıklık, yoldan çıkma. Peygamber efendimizin ve Eshâbının bildirdiği doğru yoldan ayrılma, sapma.
dall
Delil olan, delâlet eden. Yol gösterici.
Bildiren.
daş
İsimlerin sonlarına eklenerek eşlik, refakat ve ortaklık bildirir. Meselâ: Arka-daş : Refik.
deccal / deccâl
Kıyâmetin büyük alâmetlerinden biri. Kıyâmete yakın çıkacağı bildirilen ve Îsâ aleyhisselâm ile hazret-i Mehdî tarafından öldürülecek olan zâlim.
delil-i inayet
Allah'ın inâyetinin tecellisinden gelen ve kâinatta görülen hikmet ve maslahatlara uygun en mükemmel nizam ve tam esaslı san'at; ve kâinattaki eşyaların menfaat ve faydalarını bildiren âyetler, bu inâyet delilini gösteriyorlar.
delil-i kat'i / delîl-i kat'î
Mânâsı açıkça anlaşılan âyet-i kerîme ve tevâtürle bildirilmiş olan hadîs-i şerîf. Bunlar, farzlar ile haramları bildirirler. Kesin delil.
delil-i zanni / delîl-i zannî
Mânâsı açıkça anlaşılmayan, tek bir mânâya, delâlet etmeyen âyet-i kerîme ve tek bir Sahâbî tarafından bildirilen, mânâsı açık hadîs-i şerîf.
dellal
İlân edici. Yüksek sesle bildiren.
Müşterileri çeken. Davet eden.
Hakka davet eden.
derece-i tavsif
Allah'ı vasıflandırma, bildirme derecesi.
deyn
Borç, hazır ve mevcûd olmayan mal.
Hazır olmayıp, ayrı olarak bulunduğu yeri bildirilmeyen her türlü mal ile hazır ise de ayrı olarak gösterilmeyen kıyemî (çarşıda benzeri bulunmayan, bulunsa da fiyatları farklı olan) mal.
Zekât verecek kimsenin elinde, yanında olmayıp başkasında bul
dikte
Başkası tarafından yazılmak üzere söyleyip yazdırma.
(Fransızca)
Karşı koymayacak olan birisine, aşırı arzu ve isteklerini bildirip kabul ettirme.
(Fransızca)
din
Allahü teâlânın insanları dünyâ ve âhirette râhat, huzûr ve seâdete (mutluluğa) kavuşturmak için peygamberleri vâsıtasıyla bildirdiği yol, emirler ve yasaklar.
Peygamberin bildirdiği biçimde kulluk görevlerini belirleyen ilâhî nizam.
diyanet ve şeriat-ı islamiye / diyanet ve şeriat-ı islâmiye
Allah tarafından bildirilen emir ve yasaklara dayanan hükümlerin hepsi; İslâmiyet.
diyanet ve şeriat-i islamiye / diyanet ve şeriat-i islâmiye
İslâm dini ve şeriatı; Allah tarafından bildirilen hükümlerin hepsi, İslâm.
ehadis
Hadisler. Peygamberimiz Hz. Muhammed'in (A.S.M.) sözleri, hareketleri ve emirlerini bildiren hakikatler.
ehl-i bid'at
Bid'at sâhipleri. Peygamber efendimizin ve eshâbının bildirdiği doğru îtikâddan (inanıştan) ayrılanlar.
ehl-i inkar / ehl-i inkâr
Allah'ın bildirdiği şeyleri inkâr edenler.
ehl-i islam / ehl-i islâm
Müslümanlar. Peygamber efendimizin bildirdiklerinin hepsini beğenen, kalbiyle inanıp, diliyle söyleyen müslüman.
ehl-i re'y
İçtihadda, dînî hükümleri bildirmede İmâm-ı A'zam ve Irâk âlimlerinin yoluna tâbi olanlar. Bunlara ehl-i kıyâs, eshâb-ı re'y de denir.
ehl-i sünnet itikadı / ehl-i sünnet îtikâdı
Peygamber efendimizin veEshâb-ı kirâmın (arkadaşlarının) ve onların yolunda bulunan İslâm âlimlerinin bildirdikleri doğru îtikâd, inanış.
elyesa' aleyhisselam; / elyesa' aleyhisselâm;
İsrâiloğullarına gönderilen peygamberlerden. İlyâs aleyhisselâmdan sonra peygamber olarak gönderilmiş ve Mûsâ aleyhisselâmın dînini yaymakla vazîfelendirilmişti. İsmi Kur'ân-ı kerîmde bildirilmiştir.
eman / emân
Korkusuzluk, emniyet, güven.
Bir kimseye veya düşmana; söz, işâret veya yazı ile, mal ve can güvenliğinin emniyet (güven) altında olduğunu bildirme.
Müslüman olmayan bir kimsenin İslâm memleketine girmesi için kendisine verilen müsâade, izin.
emin / emîn
Kendisine güvenilen.
Peygamber efendimizin lakabı. Peygamber olduğu bildirilmeden önce de, Kureyş kabîlesi Resûlullah'a sallallahü aleyhi ve sellem çok güvenir, inanır ve; "Muhammed-ül-emîn" derlerdi.
Vücuttaki bütün âzâlarını İslâmiyete uygun şekilde ve uygun yerlerde kullan
emma ba'dü / emmâ ba'dü
Bundan sonra, asıl meseleye gelince mânâsında olup, söze başlarken kullanılan ve gelecek ifadenin büyük önemini bildiren söz.
emr-i bi-l-maruf, nehy-i anil-münker
Dinin emirlerini, Kur'âni ve İslâmi hakikatleri neşretmek ve bildirmek, men'edilen şeyleri de yaptırmamak. İyiliği, İslâmi hususları emretmek ve teşvik etmek, kötülüğü men'edip yaptırmamağa sevketmek. (Fakat bu kudsi vazifeyi âdabına itaat ve riâyet ederek ifâ etmek lâzımdır, zirâ bu itaat da dinimi
emr-i rahmani / emr-i rahmânî
Rahmet ve merhameti sonsuz olan Allah tarafından bildirilen emir.
enne
Gr: Kat'iyyet bildirir ve kelimenin başına getirilir.
ermiya aleyhisselam / ermiyâ aleyhisselâm
İsrâiloğullarına gönderilen peygamberlerden. Hârûn aleyhisselâmın neslindendir. Mûsâ aleyhisselâmın dîninin hükümlerini bildirmekle vazîfelendirilmişti.
eshab-ı feraiz / eshâb-ı ferâiz
Ölen bir kimsenin mîrâsına (geriye bıraktığı mala) vâris (hak sâhibi) olan ve Allahü teâlânın Kur'ân-ı kerîmde hisselerini (paylarını) bildirdiği dördü erkek, sekizi kadın on iki kişi.
eshab-ı kehf / eshâb-ı kehf
Mağara arkadaşları; Îsâ aleyhisselâmdan sonra din düşmanları her tarafı kapladığı bir zamanda, dinlerini korumak için her şeylerini terk edip, hicret eden ve Efsûs (Tarsus)'daki mağarada bulunan yedi kişi ile Kıtmîr adındaki köpekleri. Kur'ân-ı kerîm de Kehf sûresinde kıssaları uzun bildirilmektedir
eshab-ı tahric / eshâb-ı tahrîc
Hanefî mezhebinde, kısa bildirilmiş olup, iki türlü anlaşılabilen hükümleri açıklayarak bir mânâsını seçen dördüncü tabaka âlimleri.
eshab-ı temyiz / eshâb-ı temyîz
Hanefî mezhebinde, fıkıh âlimlerinin altıncı tabakası. Bunlar kuvvetli hükümleri zayıf olanlardan, zâhir haberleri (İmâm-ı Muhammed'in Hanefî mezhebinin temeli olan meşhûr altı kitâbında bildirdiği haberleri), nâdir haberlerden (İmâm-ı Muhammed'in, İmâm-ı a'zâm ve talebelerinin diğer kitâblarda bild
esma-i hüsna / esmâ-i hüsnâ
Güzel isimler. Allahü teâlânın Kur'ân-ı kerîmde bildirilen doksan dokuz ism-i şerîfi.
evamir ve nevahi-i şer'iye / evâmir ve nevâhî-i şer'iye
İslâmın emir ve yasakları; Allah tarafından bildirilen emir ve yasaklar.
evamir-i teşriiye / evâmir-i teşriiye
Allah'ın peygamberleri aracılığıyla insanlara bildirdiği ve yerine getirilmesini istediği emirler.
evamir-iaşere / evâmir-iaşere
Allahü teâlânın Tûr dağında Mûsâ aleyhisselâma bildirdiği on emir. Yahûdîlikte uyulması şart olan on kâide.
evsaf-ı celaliye ve cemaliye / evsâf-ı celâliye ve cemâliye
Cenâb-ı Hakkın sonsuz güzellik ve haşmetini bildiren sıfatları.
evsaf-ı cemal ve celal ve kemal / evsâf-ı cemâl ve celâl ve kemâl
Güzellik, haşmet ve mükemmellik bildiren sıfatlar.
eynessera-min-es-süreyya
(İmkânsızlık bildiren bir tâbirdir ki) Yer nerede, Süreyyâ nerede?.. Süreyyâ ile yer bir olur mu? (meâlindedir ve birbirlerine zıt ve uzak olan şeyler için söylenir.)
ezan / ezân
Namaza dâvet ve vahdaniyet-i İlâhiyyeyi ve hakaik-ı İslâmiyyeyi âleme, kâinata ilân etmek için minare ve emsali mahallerde edilen nidâ. Kamet getirmek.
Bildirmek.
Bildirmek. Namaz vakitlerini bildirmek, müslümanları namaza dâvet etmek (çağırmak) için yüksek bir yerde belli olan Arabca kelimeleri sırası ile okumak.
ezeliyet
Başlangıcı olmama.
Ezeliyeti Müş'ir:
Başlangıcı bildiren.
fakih / fakîh
Fıkıh âlimi. Dînin amelî (yapılacak işlerle ilgili) hükümlerinde mütehassıs âlim. Çoğulu fukahâdır.
Müctehid. Kur'ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açıkca bildirilmemiş olan hükümleri, açık ve geniş olarak bildirilenlere benzeterek meydana çıkarabilen derin âlim. İctihâd derecesine
fariza / farîza
Namaz, oruç, zekât gibi kesin delil (mânâsı açık olan âyet-i kerîme) ile bildirilen emirler.
Miktârı bildirilen vârislerden her birine düşen hisse. Mîrâs payı.
farz
Allahü teâlânın Kur'ân-ı kerîmde yapılmasını açıkca bildirdiği emirler.
ferman
Kesin emir, hüküm, bildiri.
ferman-ı mübin / fermân-ı mübîn
Hayrı ve şerri, iyiyi ve kötüyü açıklayan ve bildiren emir, buyruk.
feya sübhanallah / feyâ sübhanallah
Ey her türlü eksiklikten sonsuz derecede yüce olan Allah mânâsında bir şeyin tuhaflığını bildirmek için şaşkınlık ifadesi olarak kullanılır.
fi / fî
Arabçada harf-i cerrdir. Mekâna ve zamana âidiyyeti bildirir. Ta'lil için, isti'lâ için ve yine harf-i cerr olan "bâ, ilâ, min, maa" harflerinin yerine kullanılır. Geçen mef'ul ile gelecek fasıl arasında geçer. Te'kid mânası da vardı. Başka bir ifade ile kısaca (fî) : "İçinde, içine, hakkında, husus
İçinde - de.
Tarih bildirir.
fıkh
Bilmek, anlamak. İslâmiyet'i bilmek. Dinde yapılması ve sakınılması lâzım gelen işleri bildiren ilim.
fırka-i naciye / fırka-i nâciye
Kurtuluş fırkası. Cehennem'den kurtulacağı bildirilen fırka. İslâm dîninde doğru îtikâd üzere olanlar. Peygamber efendimiz ve Eshâbının ve bu büyüklere tâbi olan Ehl-i sünnet âlimlerinin yolunda bulunanlar.
gah / gâh / گاه
(Geh) Yer. (Yer ve zaman bildiren "ek" dir.)
(Farsça)
Kâh.
(Farsça)
Yer ve zaman bildiren kelimeler türetir.
(Farsça)
gavur / gâvur
Kâfir, Allah'ı veya Onun bildirdiği kesin olan şeylerden herhangi birini inkâr eden kimse.
gayb
Hazır olmama, gizli kalma. Hazır olmayan gizli kalan, görünmeyen.
Âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîflerde bildirilmeyen, his organları, tecrübe ve hesâb ile anlaşılmayan gizli şeyler.
Akıl ve his (duyu) organları ile bilinemeyip, ancak peygamberlerin haber vermesi ile bilinen, Allahü teâ
gaybi haber / gaybî haber
Önceden bilinmeyenleri bildirme.
ger
İsimlerin sonlarına eklenir ve yapıcılık bildirir bir edattır. Meselâ: Ahen-ger : f. Demirci. Zer-ger : f. Kuyumcu.
(Farsça)
haber
Hâriçten insanın fikrine intikal eden ilim.
Yeni havadis. Ağızdan ağıza nakledilen söz.
Peyam. Peygam. Nebe'. İlim ve malumat. Bilgi.
Hadis, Resul-i Ekrem Aleyhissalatü Vesselâm'ın sözü.
Edb: Hâdiseyi bildiren fiil veya cümle.
Gr: Müsned. Mübtedanın mu
Herhangi bir konuda alınan yazılı veya sözlü bilgi.
Sünnet, hadîs-i şerîf.
Eshâb-ı kirâm, Tâbiîn ve Tebe-i tâbiînden bildirilen söz.
haber-i meşhur / haber-i meşhûr
Başlangıçta râvîsi (rivâyet edeni, bildireni) sınırlı iken, sonraki devirlerde, daha çok kimse tarafından nakledilen haber, hadîs-i şerîf.
haber-i mütevatir / haber-i mütevâtir
Yalan üzerinde ittifâk etmeleri (birleşmeleri) mümkün olmayan bir cemâat (topluluk) tarafından nakledilen, bildirilen haber, hadîs-i şerîf.
haceru'l-esved
Kâbe'nin bir köşesinde yer alan ve Cennetten geldiği bildirilen siyah taş.
hacet / hâcet
İhtiyaç, gereklilik.
Def-i hâcet:
Abdest bozma.
Arz-ı hâcet:
Eksiğini, isteğini bildirme.
had
İslâmiyet'te miktârı kesin olarak bildirilen cezâ.
hadd-i şer'i / hadd-i şer'î
İşlenen suçlar için İslâmiyette miktarı kesin olarak bildirilen ceza.
hades
(Hads) Sür'atle idrak etmek. Zan ve tahmin eylemek. Fikrini, re'yini bildirmek. Bir sözün mâna ve mefhumunda, bir hususun vaz' ve üslubunda başka tarz tasavvur eylemek.
hadis-i ahad / hadîs-i âhâd
Hep bir kimse tarafından rivâyet edilen, bildirilen, müsned-i muttasıl (Resûlullah efendimize varıncaya kadar, rivâyet edenlerden yâni nakledenlerden hiçbiri noksan olmayan) hadîs-i şerîfler.
hadis-i cibril / hadîs-i cibrîl
Peygamber efendimiz Eshâbı (arkadaşları) ile otururlarken, Cebrâil aleyhisselâmın insan sûretinde gelip; İslâm'ı, îmânı ve ihsânı sorduğunda Resûlullah efendimizin verdiği cevabları bildiren hadîs-i şerîf.
hadis-i garib / hadîs-i garîb
Yalnız bir kişinin bildirdiği sahîh hadîs. Yahut, aradaki râvîlerden (nakledenlerden) birine, bir hadîs âliminin muhâlefet ettiği hadîs.
hadis-i hasen / hadîs-i hasen
Bildirenler (râvîler) sâdık (doğru) ve emîn (güvenilir) olmakla beraber hâfızası, anlayışı sahîh hadîsleri bildirenler kadar kuvvetli olmayan kimselerin bildirdiği hadîs-i şerîfler.
hadis-i meşhur / hadîs-i meşhûr
İlk zamanda bir kişi bildirmişken, ikinci asırda şöhret bulan, yâni bir kimsenin Resûl-i ekremden, o kimseden de, çok kimselerin ve bunlardan dahî, başka kimselerin işittiği hadîs-i şerîfler.
hadis-i mevkuf / hadîs-i mevkûf
Eshâb-ı kirâma kadar râvîleri (nakledenleri) hep bildirilip, sahâbî olan râvînin, Resûl-i ekremden işittim demeyip, böyle buyurmuş dediği hadîs-i şerîfler.
hadis-i muddarib / hadîs-i muddarib
Kitab yazanlara, çeşitli yollardan, birbirine uymayan şekilde bildirilen hadîs-i şerîfler.
hadis-i mürsel / hadîs-i mürsel
Peygamberimiz'den (A.S.M.) işitildiği bildirilen hadis-i şerif.
hadis-i müsned-i münkatı' / hadîs-i müsned-i münkatı'
Sahâbîden başka bir veya birkaç râvîsi (nakledeni) bildirilmeyen hadîs-i şerîfler.
hadis-i sahih / hadîs-i sahîh
Âdil ve hadîs ilmini bilen kimselerden işitilen, müsned-i muttasıl (Resûl-i ekreme kadar, rivâyet edenlerin hepsi tam olup noksan bulunmayan), mütevâtir (bir çok sahâbînin rivâyet ettiği) ve meşhûr (önceleri bir kişi bildirmişken, sonraları şöhret bu lan) hadîsler.
hafız / hâfız
Alçaltıcı.
İnsana haddini bildiren.
Rahatta olan.
hal / hâl
Durum, vaziyet. Görünüş. Tavır. Suret. Keyfiyet.
Cezbe.
Dert, keder, elem.
Mecâl. Kuvvet.
Gr: Fâili, mef'ulü veya her ikisinin durumunu bildiren sözdür. Halin sâhibine zi-l hâl denir.Meselâ : Reeytuhu mâşiyen: (Onu yürürken gördüm) cümlesinde Mâşiyen (yürürken
hamd
Medih, övmek.Cenab-ı Hakk'a karşı kulların memnuniyet ve sevinçlerini ve O'na hamd ve şükür ile medihlerini bildirmeleri, senâ etmeleri.
Övgü, medh.
Allah'a şükran hislerini bildirmek.
harita
Bir yerin coğrafî durumunu bildiren çizgiler.
hasen hadis / hasen hadîs
Bildirenler sâdık (doğru) ve emîn (güvenilir) olup, fakat hâfızası (anlayışı) sahîh hadîsleri bildirenler kadar kuvvetli olmayan râvîlerin, kimselerin bildirdiği hadîs-i şerîf.
haşmetmeab
Haşmetli, haşmet sahibi mânâlarına gelir ve eskiden padişahlara karşı hürmet bildirmek için kullanılırdı.
hatta
Harf-i atıftır, gaye bildirir. Ve (fazla olarak, kadar, bile, dahi, hem de...) mânalarına gelir.
hicran-meal
Hicran bildiren, hicran anlatan.
hikemiyyat
Hikmet ve felsefeye âit söz ve düşünceler. Yeni yeni bilgiler veren kıssalar, ibret verici hâdiseler bildiren yazılar, sözler.
hikmet
Nübüvvet (peygamberlik).
Faydalı ilim.
Edeb, ahlâk ve nasîhat ile ilgili güzel sözler.
Gizli sebep, fâide.
Fıkıh ilmi, helâl ve harâmı bildiren din ilmi.
İlm-i Ledünnî, mânevî ilim.
Peygamber efendimizin sünneti.
hırz ayetleri / hırz âyetleri
Okunduğunda veya üzerinde taşındığında Allahü teâlânın muhâfazasına (korumasına) kavuşmaya vesîle (sebeb) olduğu bildirilen âyet-i kerîmeler.
hudud / hudûd
Miktârı, dinde kesin ve açıkça bildirilmiş cezâlar.
hukuk-u tabiiyye
İnsanın fıtratında bilkuvve mevcut olup, hak ile bâtılı, iyi ve fenayı bildiren ve insanların toplu bir şeklide yaşamalarını mümkün kılan hükümler.
hukuk-u teamüliyye
Memleketin ahlâkını ve âdatını bildiren örf mânasında kullanılır.
hükümlü
Bir hüküm ve emri bildiren.
Mahkemece hüküm giymiş kimse.
huluk-ı azim / huluk-ı azîm
Kur'ân-ı kerîmin bildirdiği ve Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem sâhib olduğu güzel huylar.
husus
İş. Mevzu. Yol. Usul. Keyfiyet. Madde. Şey. Bir şeyin sairlerinden ayrıldığını ve temyizini bildiren cihet ve keyfiyet.
hüzeyfe
Ensar-ı Kiramdandır. Hüzeyfe-i Yemanî de denir. Hz. Muhammmed (A.S.M.) ona münafıkları bildirdiğinden dolayı, Hz. Ömer (R.A.) onunla istişare eder ve Onun, namazını kılmadığı kimselerin namazında bulunmazdı. Çok takvalı ve istiğna sâhibi bir zat idi. İran'ın fethinde bulundu. (Hi: 35) de Dâr-ı Beka'
huzur-u irfanınıza baş koydum
"Üstün ilim ve zekâdan hâsıl olan olgun şahsiyetinizin önüne baş koydum" anlamında karşısındakine karşı bir saygı ve hürmet bildiren ifade.
i'cam
Harflere, yazıya nokta koymak.
İsteğini açıklıkla bildiremeyip, maksadı belirsiz, muğlak söylemek.
i'la-yı kelimetullah
Allah kelâmının, İslâmiyetin ulviyetini ve hakikatlarının kıymetini bildirmek ve yaymak. Hakaik-ı Kur'âniye ve imâniyenin neşir ve tâmimine cehd ile çalışmak.
i'lam / i'lâm / اعلام / اِعْلَامْ
Bildirmek. Belli etmek. Anlatmak.
Mahkeme hükmünü bildiren resmi karar yazısı.
Haber verme, bildirme.
Bildirme.
(Arapça)
İ'lâm edilmek:
Bildirilmek.
(Arapça)
Bildirme.
i'lam etmek / i'lâm etmek
Bildirme, duyurma.
i'lam ve ilham-ı ilahi / i'lâm ve ilham-ı ilâhî
Allah tarafından bildirme ve kalbe indirilen ilham.
i'lamname / i'lâmnâme / اِعْلَامْنَامَه
Bildiri.
i'lan
Belli etmek. Yaymak. Herkese duyurmak.
Gazetelerde veya sokaklarda duvarlara kâğıt yapıştırarak ticari bir iş, bir adres veya başka bir şeyi herkese bildirme.
Açığa vurma, yayma, meydana çıkarma.
i'tikad / i'tikâd
Peygamber efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem), Allahü teâlâ tarafından, bildirdikleri şeylerin hepsine inanma veya inanılacak şeyler.
i'timadname
İtimad yazısı, itimad bildiren yazı.
(Farsça)
i'tiraz
(İtiraz) Kabul etmediğini bildirmek. Bir fikir veya işin olmasını kabul etmemek.
Men' eylemek. Men' olmak.
ibadet / ibâdet
Allah'ın (C.C.) emirlerini yerine getirmek ve nehiylerinden kaçmak. Yapılmasında sevab olup, ihlâsla yapılan herhangi bir amel. Şeriatta bildirildiği gibi Allah'a kulluk etmek. Kâinatın ve dolayısıyla insanların hilkatindeki hikmet ve gaye.
Kulluk, kulluk vazîfelerini İslâmiyetin bildirdiği şekilde yerine getirmek. Allahü teâlânın emir ve yasaklarına uymak.
iblag
Bildirmek. Yetiştirmek. Haberdar etmek. Göndermek.
iblağ / iblâğ / ابلاغ
Bildirme.
(Arapça)
Ulaştırma.
(Arapça)
iblağ etmek / iblâğ etmek
Bildirmek, haberdar etmek.
ibrahim aleyhisselam / ibrâhim aleyhisselâm
Kur'ân-ı kerîmde ismi bildirilen peygamberlerden.
ibşar
(Büşr. den) (Çoğulu: İbşarât) Müjdeleme, tebşir etme, sevinçli bir haber bildirme.
ibşarat
(Tekili: İbşâr) Müjdelemeler, tebşir etmeler, sevinç verici haber bildirmeler.
icmali iman / icmâlî îmân
Kısaca inanmak. Peygamber efendimiz Muhammed aleyhisselâm ne bildirmiş ise hepsine inandım demek.
ictihad / ictihâd / اجتهاد
İnsan gücünün yettiği kadar zahmet çekerek, çalışma. Kur'ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açıkça bildirilmemiş olan işlerin hükümlerini açıkça bildirilenlere benzeterek meydana çıkarma.
Çalışma, çabalama.
(Arapça)
Görüş.
(Arapça)
Dinî kaynaklar ışığında görüş bildirme.
(Arapça)
idab
Herkesi ziyafete davet etme. Sofrası herkese açık olma.
Doğruluğunu ve hak olduğunu herkese bildirme.
iddianame / iddiânâme
İddia yazısı; savcının, yapılan soruşturmalar neticesinde tutuklu hakkındaki suçlamalarını bildirmek üzere mahkemeye sunduğu yazı.
idra
Def etmek.
Bildirmek. Bildirilmek.
ifham
Bildirmek. Anlatmak. Maksadı bildirmek.
ifham etmek
Anlatmak, bildirmek.
ifta / iftâ
Fetvâ vermek, dînî bir mes'elenin hükmünü sözlü veya yazılı olarak bildirmek.
ihbar / ihbâr / اخبار
Bildirme, haber verme.
(Arapça)
İhbar etmek:
Bildirmek, haber vermek.
(Arapça)
ihbar-ı faruki / ihbar-ı fârukî
Hicri ikinci bin yılın müceddidi İmam-ı Rabbânî Ahmed el-Fârukî es-Sirhindî'nin (k.s.) bildirdiği, haber verdiği kişi.
ihbar-ı ilahi / ihbar-ı ilâhî
Allah tarafından bildirilen.
ihbarat
Bildirilen haberler. İhbarlar. Bildirilen hadis-i şerifler.
ihbarat-ı gaybiye-i ahmediye
Hz. Muhammedin gayb âlemine ait bildirdiği haberler.
ihbarat-ı gaybiye-i kur'an / ihbârât-ı gaybiye-i kur'ân
Geçmiş ve gelecek zamana ait olan haberleri bildiren Kur'an.
ihbari / ihbarî
Haberle alâkalı. Haber vermeğe dair.
Gr: Bir işin ne zaman olacağını bildiren fiil.
ihbarname / ihbârnâme / اخبارنامه
Bildiri kağıdı.
(Arapça - Farsça)
ilahi dinler / ilâhî dinler
Asılları Allahü teâlâ tarafından bildirilmiş olan dinler. Hak dinler ve semâvî dinler de denir.
ilam / ilâm / îlâm
Bildirme, duyurma.
Bildirme.
ilam-ı malum / ilâm-ı malûm
Bilineni bildirme.
ilam-ı rabbani / ilâm-ı rabbanî
Herşeyin Rabbi olan Allah‘ın bildirmesi.
ilamname / îlâmnâme
Bildirme yazısı.
ilan-ı şehadet / ilân-ı şehâdet
Şahitliğini bildirme, duyurma.
ilan-ı tekvini / ilân-ı tekvinî
Umumi âfetler ve gök taşları düşmesi gibi Cenab-ı Hakk'ın tekvinî âyetleri ve ibretli hâdiseleri ile hakaik ve hikmet-i İlâhiyesini ilân edip bildirmesi.
ilhad / ilhâd
Kur'ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açıkça bildirilmiş olan, müctehid âlimlerin söz birliği ile bildirdikleri ve müslümanlar arasında yayılan îmân bilgilerine uymamak, doğru yoldan ayrılmak küfre (îmânsızlığa) sebeb olan inanış.
ilham / ilhâm
Peygamberlerin kalblerine, uyanık iken, melek görünmeden ilâhî vahyin bırakılması.
Sâlihlerin, iyi kimselerin kalbine gelen İslâmiyet'e uygun mânâlar.
Allahü teâlânın bildirmesi. Sevk-i tabîî. Bugün buna içgüdü denilmektedir.
ilham etmek
Kalb yoluyla bildirmek.
ilm-i fıkıh
Dînimizin emir ve yasaklarını bildiren ilim.
ilm-i hal / ilm-i hâl
İbadet usullerini, din kaidelerini bildiren kitap.
ilm-i nafi' / ilm-i nâfi'
İnsana aczini, kusurunu, Rabbinin büyüklüğünü bildiren, kalbde Allah korkusunu ve mahluklara karşı tevâzû, alçak gönüllülüğü artıran, kul haklarına ehemmiyet vermeyi temin eden sonsuz seâdeti (mutluluğu) ve Allahü teâlânın rızâsını kazanmaya vesîle olan ilim.
ilmihal / ilmihâl
"Hâl ilmi" mânâsında herkese gerekli olan dinî hükümleri bildirmek maksadıyla yazılan kitaplara verilen isim.
iman-ı icmali / îmân-ı icmâlî
Kısaca inanmak, Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem Allahü teâlâdan ne bildirmiş ise, hepsine inandım, demek.
inha
Bir hususu resmen bildirme, tebliğ.
Bir memurun daha üst makamdaki bir memura bir maddeyi hâvi olmak üzere yazdığı kağıt.
Ulaştırma, yetiştirme.
inzar
(Çoğulu: İnzârât) (Nezr. den) Neticenin kötü olacağını bildirerek fenalıktan sakındırmak. Azab ve ceza va'detmek.
irade-i seniyye
Padişahın, bir işin yapılması veya yapılmaması hakkında verdiği emir. İrade eskiden şifahî, yani ağızdan emir vermek, yahut kendi el yazısı ile yazmak suretiyle verilirdi. Sonradan iradeler mabeyn baş kâtibinin imzasını taşıyan yazılı kâğıtla bildirilmeğe başlamıştır.
Çok yüksek ve m
irfan mektebi
İrfan okulu; Cenâb-ı Hakkı tanıtan, bildiren, hak ve hakikate ulaştıracak bilgiyi ders veren okul.
irhas / irhâs
Bir peygamberden, peygamberliği bildirilmeden önce meydana gelen hârikulâde (olağanüstü) haller.
irşadat
(Tekili: İrşad) İrşadlar. Hak ve hakikatı ve doğru yolu bildirmeler. İkazlar.
iş'ar / iş'âr / اشعار / اِشْعَارْ
Yazı ile haber vermek. Anlatmak, bildirmek.
Yazı ile haber verme.
Anlatmak, bildirmek.
Bildirme, gösterme.
(Arapça)
Bildirme.
iş'ar etmek
Bildirmek.
iş'ar olma
Bildirme, haber verme.
iş'ar-ı samedani / iş'âr-ı samedânî
Her şeyin Kendisine muhtaç olduğu, fakat Kendisi hiçbirşeye muhtaç olmayan Cenâb-ı Hakkın bildirmesi.
iş'arat
(Tekili: İş'ar) Tebliğler, bildirmeler.
işaret
Bir şeyi bir vasıta ile (el, göz, kaş veya parmakla) göstererek bildirmek.
Nişan, alâmet, belli bir iz.
Ist: Doğrudan doğruya olmadan, hatırlatma suretiyle verilen emir.
isevilik / îsevîlik
Îsâ aleyhisselâmın bildirdiği hak din, nasrânîlik.
islam / islâm
Boyun bükerek teslim olmak. Allahü teâlânın Muhammed aleyhisselâm vâsıtasıyla bildirdiği emirler ve yasakları.
(Selâm. dan) İtaat, inkıyad, bir şeye teslimiyet. Din.
Ist: Hz. Muhammed'in (A.S.M.), Allah'ın emriyle insanlara bildirdiği din.
ism-i a'zam
En büyük isim. Allahü teâlânın bütün sıfatlarını kendinde toplayan ism-i şerîfi. Hadîs-i şerîfte İsm-i A'zamın Bekara ve Âl-i İmrân sûrelerinde olduğu bildirilmiştir. Bâzı âlimler, İsm-i A'zamın "Allahu lâ ilâhe illâ huvel hayy-ul-kayyûm" bâzıları "Lâ ilâhe illâ ente sübhâneke innî küntü minezzâlimî
ism-i adl
Allah'ın sonsuz adalet sahibi olduğunu bildiren ismi.
ism-i adl ve hakem
Allah'ın haklıyı haksızdan ayırıp her hakkı yerine getirdiğini ve herbir şey hakkında adaletle küllî hüküm verdiğini bildiren isimleri.
ism-i fail / ism-i fâil
Gr. masdarın ifade ettiği iş, oluş veya durumu yapan, yahut taşıyan şahsı bildiren kelimedir, meselâ; kâtip.
ism-i hak
Allah'ın varlığının hak olup her hakkın sahibi olduğunu bildiren ismi.
ism-i hayy
Allah'ın gerçek hayat sahibi olduğunu ve her canlıya hayat verdiğini bildiren ismi.
ism-i kadir / ism-i kadîr
Allah'ın sonsuz güç ve kuvvet sahibi olduğunu bildiren ismi.
ism-i merre
Def'a, kerre gibi bir hareketin bir defa olduğunu bildiren fiil'den yapılan isim. (Darbe: Bir defa vuruş. Lem'a: Bir parlayış gibi.)
ism-i rahim / ism-i rahîm
Allah'ın herbir varlığa merhamet ve şefkati olduğunu bildiren ismi.
ism-i vedud / ism-i vedûd
Allah'ın kullarını çok seven ve şefkat eden, Kendisine çok sevgi beslenildiğini bildiren ismi.
ismet
Peygamberlerin sıfatlarından biri. Peygamberlerin, peygamber oldukları bildirilmeden önce ve sonra; küçük olsun, büyük olsun bilerek veya bilmeyerek günah işlemekten korunmuş olmaları.
Günahlardan sakınma, kötü ve çirkin şeylerden uzak durma.
ismifail / ismifâil
Kimin iş yaptığını bildiren isim, özne.
isnad / isnâd
Bir söz veya haberi birisine nisbet etmek.
Peygamberimiz'in (A.S.M.) sözlerini sırası ile kimlerden nakledildiğini bildirmek.
Bir nesneye, bir şeye dayanmak.
Birisi için, bir şeyi yaptı demek. İftira etmek.
Dayandırma, sened gösterme.
Söylediği sözü bir başkasına dayandırmak, bir şeyi, birisi için yaptı demek.
Hadîs ilminde hadîs-i şerîf metninin sırasıyla kimler tarafından nakledile geldiğini bildirme.
istid'a
Rica ile istemek. Davet etmek.
Bir işi için resmî bir daireye verilen ve istek bildiren kâğıt. Dilekçe.
istifaname
Bir yerden ayrılıp çekilmeyi bildiren yazı.
(Farsça)
istifham-ı inkari / istifham-ı inkârî
Gr: Menfî cihetle sual sormak. (İnkâr ettiğini bildirir şekilde "Olmaz" diyen birisine karşı, "Olur mu? diye sormak gibi.)
istinbat / istinbât
Kur'ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açıkça bildirilmemiş hükümleri, bilgileri, açıkça bildirilenlere benzeterek, meydana çıkarmak.
istinsab
(Neseb. den) Soyu bildirme. Soy dâvâsı gütme.
istiş'ar
Bir mes'elenin yazılıp bildirilmesini istemek.
Kullanmak.
Ürkmek.
istiş'arat
(Tekili: İstiş'ar) Yazı ile bildirilmesini istemeler.
istiskal
Ağır bulup hoşlanmadığını anlatmak. Soğuk muamele ederek sevmediğini bildirmek.
itizar / îtizâr
Özür bildirme.
ıtkname
Azad edilmiş olan köle veya cariyeye azad edildiklerini bildirmek üzere verilen vesika.
izaa
(Izâat) Açığa vurma, belli ve âşikâr etme.
Yüksek sesle bildirme, ilân etme.
Radyo.
izan
Bildirmek.
Ezan okumak.
izbar
Yazma. Yazma ile bildirme.
kabul
Bir malı satın almak için kabul ettiğini bildiren sözdür.
kaddese
Takdis etti, takdis eder, takdis etsin, mutlu olsun (gibi mânada en mübarek bir şeyin kudsiliğini, kusur ve noksanlıktan uzaklığını, müberra olduğunu bildirir fiil.)
kade
Gr: Yardımcı fiillerdendir. Cümlede ifade edilen hükmün yaklaştığını bildirmek için söylenir. Mübtedâ ile haberin başına gelerek, birincisini isim adı ile merfu' kılar, haberini de mansub eder. Bu gibi fiillerin haberi muzâri olur.
kadr (kadir) gecesi
Daha çok Ramazân-ı şerîf ayı içerisinde bulunduğu bildirilen ve Kur'ân-ı kerîmin indirilmeye başladığı mübârek gece.
kafir / kâfir
Allah'ı veya Allah'ın bildirdiği kesin olan şeylerden birini inkâr eden kimse.
kafir-i mel'un / kâfir-i mel'un
Allah'ı veya Allah'ın bildirdiği kesin birşeyi inkâr eden lânetlenmiş kimse.
kafire / kâfire
İnkârcı; Allah'ın kesin olarak bildirdiği birşeyi inkâr eden.
kalb tasdiki / kalb tasdîki
Dinden olduğu sözbirliği ile bildirilmiş olan şeylere, kalbin inanması.
kalib aleyhisselam / kâlib aleyhisselâm
İsrâiloğullarına gönderilen peygamberlerden. Yâkûb aleyhisselâmın on iki oğlundan Şem'ûn'un neslindendir. Babasının ismi Yuknâ'dır. Kendisine Yûşâ aleyhisselâmdan sonra peygamberlik verildi. Mûsâ aleyhisselâma bildirilen dînin emir ve yasaklarını ins anlara tebliğ etti (bildirdi).
kalu bela / kalû belâ
Cenab-ı Hak ruhları yaratıp, onlara Rabbiniz değil miyim, meâlinde: "Elestü Bi-Rabbiküm" buyurduğunda, ruhlar: "Evet Rabbimizsin" meâlindeki Kalu Belâ diye cevap verdiklerini bildiren Kur'andaki bir tâbirdir.
kanun-ı ilahi / kânûn-ı ilâhî
Allahü teâlânın kullarının dünyâ ve âhirette huzûr ve seâdete (mutluluğa) kavuşmaları için Peygamberleri (aleyhimüsselâm) vâsıtasıyla insanlara bildirdiği emirleri ve yasakları, İslâmiyet.
Allahü teâlânın kâinâtta (varlık âleminde) koyduğu nizâm, düzen.
kanun-u semavi / kanun-u semavî
Vahiyle bildirilen kanun.
kararname
Bakanlar Kurulu'ndan çıkan resmî emirler.
(Farsça)
Verilen karârı bildiren yazı.
(Farsça)
kat'i delil / kat'î delîl
Kesin delil. Âyet-i kerîmeler ve tevâtürle bildirilen mânâsı açık hadîs-i şerîfler.
kavl
Müctehid (Kur'ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden din bilgilerini elde edebilen) âlimlerin bir işin hükmünü bildiren sözü yâni re'yi, ictihâdı.
kaza orucu / kazâ orucu
Oruç tutmamayı mubâh kılan (dînde bildirilen) bir özür sebebiyle vaktinde tutulamayan veya tutarken bir özür sebebiyle yâhut kast (bilerek) olmadan bozulup, Ramazân bayramının birinci, Kurban bayramının birinci, ikinci ve üçüncü günleri dışındaki zam anlarda gününe gün tutması gereken Ramazân-ı şerî
kevser
Allahü teâlânın Kevser sûresinde Peygamber efendimize verdiğini bildirdiği büyük ihsân. Âhirette Cennet'te Peygamber efendimize âit meşhûr nehir veyâ kıyâmet (hesâb) günü Cehennem üzerindeki Sırat köprüsü geçilmeden önce Peygamber efendimizin ve ümme tinin başına geldikleri meşhûr havuz.
kıraet ilmi / kırâet ilmi
Kur'ân-ı kerîmin kelimelerinin okunuş şekillerini râvileriyle berâber bildiren ilim.
kitab-ı hikmet
Hikmet kitabı; her şeyin belirli fayda ve gayelere yönelik olarak tam yerli yerinde olduğunu bildiren kitap.
kitabet / kitâbet
Kâtiblik, yazıcılık, yazı yazma ilmi.
Güzel yazı ve güzel ifâde için lâzım olan yazı yazma usûl ve kâideleri.
Kölenin belirli bir ücreti ödemek veya bildirilen şartları yerine getirmek karşılığında âzâd edileceğine (serbest bırakılacağına) dâir sâhibi ile yaptığı akid, sözleşme.
kızıl kafirler / kızıl kâfirler
Allah'a ve Allah'ın kesin olarak bildirdiği herhangi bir şeye inanmayan komünist kimseler, komünistler.
küfr
Örtmek; hakkı örtmek, kapamak, Hakk'ı inkâr etmek. Dinde bilinmesi ve inanılması zarûrî olan şeyleri ve ahkâm-ı şer'iyyeden (dînî hükümlerden) tevâtüren (kesin olarak) bildirilenleri inkâr etmek ve dinden olduğu herkesçe bilinen bir şeyi kabûl etmemek.
küfr-i cühudi / küfr-i cühûdî
Allahü teâlâya, Kur'ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açıkça bildirilmiş, inanılması lâzım olan şeylere inanmamakta bilerek inâd etmek.
kul
De, söyle, bildir (meâlinde emirdir). Türkçede "Kul", emir dinleyen hizmetkâr, Allah'ın mahlûku, Allah'a itaat ve ibadet eden veya köle mânasındadır.
künye
Bir kimsenin nereden ve kimden olduğunu bildiren ve hüviyeti yazılı olan kâğıt.
kur'an
Allah (C.C.) tarafından Hz. Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâma Cebrâil Aleyhisselâm vâsıtası ile (yâni vahiyle) gönderilen ve beşeriyetin bütün saadet düsturlarını hâvi en mukaddes ve en son kitâb-ı semâvidir. Din ve dünyanın nizâmını en iyi şekilde bildirir, kâinatın neden ve niçin yaratıldığ
kur'an-ı kerim / kur'ân-ı kerîm
Allahü teâlânın Cebrâil aleyhisselâm vâsıtasıyla Muhammed aleyhisselâma yirmi üç senede Arabça olarak indirdiği, bize kadar ilk nâzil olduğu şekilde tevâtürle, yalan söylemeleri mümkün olmayan üstün vasıflı insanların bildirmeleri ile gelen ve mushaf larda yazılı olup, okunması ile ibâdet edilen, hi
kurra-i seb'a / kurrâ-i seb'a
Allahü teâlânın kelâmı olan Kur'ân-ı kerîmin kırâatini (okunuşunu) Peygamberimizin okuduğu gibi bildiren yedi büyük kırâat âlimi.
kürsi / kürsî
Allahü teâlânın azameti, kudreti ve büyüklüğünü gösteren ve Arşın altında olduğu bildirilen Allahü teâlânın yarattığı en büyük varlıklardan biri.
lakinne / lâkinne
İstidrak edatıdır. İdrak istemek, anlamak istemek edatıdır ve bulunduğu kelimede bir şeyin anlamak istendiğini bildirir. Evvelki sözden neş'et eden bir tevehhümü kaldırmak için kullanılır.
lam-ul akıbet / lâm-ul âkıbet
Neticeyi, âkibeti bildiren lâm.
lam-ut-ta'lil / lâm-ut-ta'lil
İllet ve sebeb bildiren lâm'dır.
lam-üt-tahsis ve temellük / lâm-üt-tahsis ve temellük
Ait olma ve sâhib bulunmayı bildirir.
lam-uz-zarfiye / lâm-uz-zarfiye
Zaman bildiren lâm.
layiha / lâyiha
Herhangi bir konuda bir görüş ve düşünceyi bildiren yazı.
leyle-i kadr
Daha çok Ramazân-ı şerîf ayı içinde bulunduğu bildirilen ve Kur'ân-ı kerîmin gelmeye başladığı mübârek gece.
lian / liân
Lânetleşmek, erkeğin zevcesini (hanımını) zinâ etmekle suçlaması veya bu çocuk benden değildir demesi hâlinde dört şâhid getiremezse, zevcenin isteği üzerine eşlerin hâkim huzûruna çağrılarak usûlüne uygun (âyet-i kerîmedeki bildirildiği şekilde) kar şılıklı yemîn etmeleri ve lânetleşmeleri. Buna mu
lisan-ı gayb
Gaybın haberlerini bildiren dil. Ahiret ahvalini veya bizce bilinmeyen gayb hükmündeki haberleri söyleyen. "Kur'an-ı Kerim"
lugat / lûgat
Lügat, sözlük, kelimelerin anlamlarını kısaca bildiren kitap.
lut aleyhisselam / lût aleyhisselâm
Kur'ân-ı kerîmde ismi bildirilen peygamberlerden. Bugün Ürdün ile Filistin arasında bulunan Lût gölü yanındaki Sedûm şehri halkına peygamber olarak gönderildi. İnsanlara İbrâhim aleyhisselâmın dînini tebliğ etti.
ma'na-yı harfi / ma'na-yı harfî
Kendisini değil de başkasını veya sahibini, ustasını, kâtibini anlatan, bildiren, tarif eden mânâ.
ma'rife
Gr: Arabçada mübhem olmayan " " harf-i ta'rifi ile bildirilen kelime. Böyle bir kelimeden tenvin kalkar, kelime belirli olur.
ma'rız
(Ma'raz. dan) Bir şeyin görünüp çıktığı yer. Bir şeyin bildirildiği, arzolunduğu makam.
ma'ruzat / ma'ruzât
(Tekili: Ma'ruz) Arz olunanlar. Arzedilenler, takdim edilenler. Küçükten büyüğe bildirilenler.
maksud-u şari / maksud-u şâri
İslâmiyetin hüküm ve kurallarını bildiren Allah'ın maksadı.
malumu ilam / malûmu ilâm
Bilineni bildirmek.
mana-yı harfi / mânâ-yı harfî
Harf mânâsı; birşeyin kendisini değil de san'atkârını, ustasını, sahibini bildirip tanıtan mânâsı.
mana-yı ismi / mânâ-yı ismî
İsme dair mânâ. Bir şeyin sadece kendisini bilip tanımak. Bir şey başka şeyleri tanıttığı, bildirdiği veya sevdirdiği için olan mânâya da mânâ-yı harfî denir. Bir ağacı gölgesinden, zahirî görünüşünden, bize verdiği meyvesinden dolayı alâka gösterir ve seversek mânâ-yı ismî ile seviyoruz demektir. A
mana-yı remzi / mânâ-yı remzî
İşaretle, rumuzla bildirilen gizli mânâ.
matüridi / mâtürîdî
Ehl-i sünnetin (Peygamber efendimiz ve Eshâbının yolunda olanların) îmânla ilgili bilgilerde tâbi olduğu iki imâmından biri. Ebû Mansur-ı Mâtürîdî.
Îmân bilgilerinde Ebû Mansûr Mâtürîdî'nin bildirdiği gibi inanan kimse.
mazi
Geçmiş zaman. Geçen, geçmiş olan.
Gr: Bir işin geçen zamanda yapıldığını bildiren fiil. Fiil-i mâzi. Mazi sigası.
mekruh / mekrûh
Hoş görülmeyen, beğenilmeyen şey. Peygamber efendimizin beğenmediği ve ibâdetin sevâbını gideren şeyler. Yasak olduğu haram gibi kesin olmamakla berâber, Kur'ân-ı kerîmde, şüpheli delil ile, yâni açık olmayarak bildirilmiş veya bir sahâbînin (Peygamb er efendimizin arkadaşlarının) bildirmesi ile anl
men ve selva / men ve selvâ
Mûsâ aleyhisselâmın duâsı ile Allahü teâlânın İsrâiloğullarına gökten yağdırdığı kudret helvası (men) ve bıldırcın eti (selvâ).
menkul / menkûl
Nakledilen. Akli olmayıp mukaddes kitapla bildirilen.
Bir yerden başka yere taşınmış olan. Taşınabilen.
Anlatılan.
Nakledilebilen, taşınabilen.
Başkasından bildirilen, ulaşan haber, söz.
merre
Bir hareketin bir defa olduğunu bildiren fiil. Def'a. Kerre.
mes'elede müctehid
Mezheb reîsinin bildirmediği mes'eleler için, mezhebin usûl ve kâidelerine bağlı kalarak, dînî delillerden hüküm çıkaran âlimler.
mescid-i hif / mescid-i hîf
Yetmiş peygamberin namaz kıldığı bildirilen Minâ'daki mescid.
mesele-i nakliye
Vahiyle bildirilen mesele.
meşhur hadis / meşhûr hadîs
İslâm'ın ilk asrında bir kişi bildirmişken, ikinci asırda şöhret bulan, yâni bir kimsenin Resûl-i ekremden, o kimseden de, çok kimselerin ve bunlardan dahî, başka kimselerin işittiği hadîs-i şerîfler.
mesih / mesîh
Îsâ aleyhisselâmın isimlerinden.
Kıyâmete yakın yeryüzünde çıkacağı bildirilen, son derece kıvırcık saçlı, gözü dışarı fırlamış kâfir bir genç olan Deccâl'e verilen isim.
meslek-i acz
Aczini Allah'a bildirme mesleği, yolu.
mesrudat
(Tekili: Mesrud) Söylenenler. Bildirilmiş olan şeyler.
mezheb
Gitmek, tâkib etmek, gidilen yol. Mutlak müctehîd denilen dinde söz sâhibi âlimlerin, müslümanların yapmaları gereken hususlarla ilgili olarak dînî delîllerden (Kur'ân-ı kerîm, hadîs-i şerîfler ve İcmâ'dan) hüküm çıkarma usûlleri ve çıkarıp bildirdik leri hükümlerin hepsi.
mezheb imamı / mezheb imâmı
Kur'ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açıkça bildirilmiş olan din bilgilerini, Eshâb-ı kirâmdan işiterek veya nakl ile toplayan, açıkça bildirilmemiş olanları da, kendi koydukları usûllere (metod) göre açıkça bildirilmiş olanlara benzeterek çıkaran derin âlim, mutlak müctehîd.
mizan-ı şeriat
Şeriat terazisi; Allah tarafından bildirilen hükümlerin teraizisi, ölçüsü.
mu'cize-i gaybiye
Gerçekleri önceden bildirme şeklindeki mu'cize.
mu'lin
İlân eden. Herkese bildiren.
mü'min
Allahü teâlânın Esmâ-ül-hüsnâsından (ism-i şerîflerinden). Her türlü emân ve emniyet (güven) veren.
Îmân eden, Resûl-i ekremin bildirdiklerinin hepsini kalbi ile kabûl edip, dili ile söyleyen.
mü'minler
Allah'a ve Allah'ın kesin olarak bildirdiği herşeye inanıp iman eden kimseler.
muan'an
An'aneli. Senedli. Kimden kime haber verildiği şâhid ve râvilerin isimleri ile bildirilmiş olarak.
muarref
Târif edilmiş, anlatılıp bildirilmiş. Bildik. Belli. Bilinen.
Gr: Harf-i târifli kelime.
Mat: Sınırlı. Hududlu.
muarrif
Târif edici. Anlatıcı. İzah edip bildirici. Tanıtan. Tercüman.
mübellag
Tebliğ edilen. Bildirilen.
Eriştirilen.
mübellig
Tebliğ eden. Bildiren. Duyuran.
Büyük câmilerde imamın dediklerini tekrar eden kimse.
mübelliğ
Tebliğ edici, bildirici.
Tebliğ eden, bildiren, duyuran.
Aynı namazı imâma tâbi olarak kılarken onun aldığı namaz tekbirlerini arka saflardaki cemâate duyuran kimse.
Tebliğ eden, bildiren.
mübelliğ-i marziyat / mübelliğ-i marziyât
Allah'ın razı olacağı hal ve hareketleri bildiren elçi.
mübeyyez
(Mübeyyeze) Meydana çıkarılmış, açıklanmış açıkça söylenmiş. Bildiren, açıklıyan.
mubsır
Görücü, gösterici, görünen, bilici, bildirici, vazıh ve âşikâr.
Mantık. Kelâm ve seyrin mutediline denir.
müceddid
Yenileyen. Yenileyici. Hadis-i sahihle bildirilen, her yüz yıl başında dini hakikatleri devrin ihtiyacına göre ders vermek üzere gönderilen büyük âlim ve Peygamberin (A.S.M.) vârisi olan zât.
Yenileyen, yenileyici; Hadîs-i Sahihle bildirilen, her yüzyılda bir dinî hakikatleri devrin ihtiyacına göre ders vermek üzere gönderilen büyük âlim ve Hz. Peygamber'in (a.s.m.) vârisi olan zât.
müceddid-i din
Yenileyici; sahih hadisle her yüz senede bir geleceği bildirilen, dinin hakikatlerini, asrın ihtiyacına göre ders veren peygamber vârisi olan âlim zât.
müceddit
Yenileyen, yenileyici; sahih hadisle her yüz senede bir geleceği bildirilen, dinî hakikatleri devrin ihtiyacına göre ders veren büyük âlim.
müctehid fil-mes'ele
Mezheb reîsinin (imâmının) bildirmediği mes'eleler için mezhebin usûl ve kâidelerine göre hüküm çıkaran İslâm âlimi.
müdelles hadis / müdelles hadîs
Resûlullah efendimizin hadîs-i şerîflerini toplama işinde, baştan yalnız birinci râvisi (rivâyet edeni, nakledeni) bildirilmeyen hadîs.
müdri / müdrî
Bildiren, idra eden.
müfesser
Tefsir edilmiş. izah ve beyan edilmiş. Mânası izah suretiyle bildirilmiş. Açıklanmış.
Beyan-ı tefsir veya takrir edilmiş olması sebebiyle manası "nass" dan daha vâzıh olan sözdür.
Mücmel olmayan söz.
müfettiş
Teftiş eden, tetkik ve tahkik ile kusur ve iyilikleri görüp anlayan ve lüzumlu merci'lere bildiren.
Araştıran.
müfti / müftî
Fetvâ veren.
Vilâyet ve kazâlarda din işlerine bakan, İslâm âlimlerinin dînî bir konuda vermiş oldukları hükümleri yâni fetvâyı, insanlara bildiren kimse; nakleden me'mur.
Fetvâ veren, yâni herhangi bir şeyin, İslâm dînine uygun olup olmadığını bildiren, Kur'ân-ı kerîm ve hadîs-i şer
mugayyebat-ı hamse / mugayyebât-ı hamse
Beş bilinmeyen. Bizce gaib olan beş şey:1- Kıyamet vakti, 2- Yağmurun ne zaman yağacağı, 3- Ana rahmindeki çocuğun mahiyeti ve ceninin isti'dadı ve mânevi simasının ne olduğu, 4- Yarın insan hayr ve şer olarak ne kazanacağını, 5- İnsanın nerede öleceğini Allah bildirmedikçe kimse bilemez. Bunlara me
muhabbetname
Sevgisini bildiren yazılı mektup.
Sevgisini bildiren yazılı kâğıt. Aşkını bildiren yazı.
(Farsça)
muhaddes
Haber verilmiş. Tahdis olunmuş, şükranla bildirlimiş. Sadık-ül hads olan kimse.
Her zan, tahmine feraseti isabetli olan.
Nakil ve rivayet edilmiş olan.
muhaddisin / muhaddisîn
Hadis ilmiyle uğraşan eskiden gelmiş büyük ve kâmil zâtlar. Peygamberimizin (A.S.M.) sözünü işiterek bildirenler.
muhbir-i sadık / muhbir-i sâdık
Peygamberimiz Hz. Muhammed'in (A.S.M.) bir ismi. Diğer Peygamberlere de denebilir. Çünkü hepsi sâdık, sağlam, doğru haberleri insanlara ulaştırmışlar, kendilerine bildirilenleri aynen bildirmişler, insanları doğruluğa, felâha, hakka, hakikata, imana dâvet etmişlerdir.
mühr-i nübüvvet
Peygamberlik mührü; Peygamber efendimizin mübârek sırtı ortasında, sol küreğine yakın kalbi hizâsında bulunan nübüvvet mührü. Gümüş teninde, letâfet vardı, İrice Mühr-i nübüvvet vardı. Sırtında idi, Mühr-i nübüvvet, Sağ tarafına yakındı elbet. Bildirdi bize edenler ta'rîf, Bir büyük ben idi, mühr-i
mukarrer
Kararlaşmış. Takrir edilmiş. Karar verilmiş. Kat'i. Şek ve şüpheden beri olan. Muhakkak ve müsellem olan. Anlatılmış. Bildirilmiş.
mukteza-yı ism-i hakim / mukteza-yı ism-i hakîm
Allah'ın herşeyi hikmetle yaptığını bildiren isminin gereği.
mülaane / mülâane
Zevcesini (eşini) zinâ ile suçlayan erkeğin dört şâhit getirememesi hâlinde, zevcenin isteği üzerine eşlerin hâkim huzûruna çıkarak usûlüne uygun (âyet-i kerîmelerde bildirilen ifâdelerle) karşılıklı yemin etmeleri ve lânetleşmeleri.
mülahhis
Hülâsa eden. Özünü bildiren.
mülhem
Kalbe doğmuş. Allahın, ilham ile kalbe bildirdiği.
münezzeh
Kusur, eksiklik ve muhtâçlıktan uzak. Allahü teâlânın noksan sıfatlardan uzak olduğunu bildirmek için kullanılan bir tâbir.
münha
Bildirilmiş, tebliğ edilmiş.
münker
Allah'ın (C.C.) râzı olmadığı şey.
İnkâr edilmiş olan.
Şeriatın kabâhat ve haram diye bildirdiği şey. Makbul ve müstehab olmayıp, günah ve kabahat olan.
Mezardaki suâl meleklerinden birisinin ismi. Diğerinin ise "Nekir" dir.
münzir
(Nezir. den) Olacak bir şeyi haber vererek korkutan, akibetin kötülüğünü bildiren.
Kâfir ve münafıkların Cehennem'e gideceğini haber veren.
mürsel hadis / mürsel hadîs
Sahâbe-i kirâmın (Resûlullah efendimizin sohbetinde yetişen mübârek insanların) ismi söylenmeyip, Tâbiîn'den (Sahâbe-i kirâmı görüp, sohbetinde yetişen kimselerden) birinin, doğruca, Resûl-i ekrem buyurdu ki, diyerek bildirdiği hadîs-i şerîfler.
müş'ir
Bildiren, haber veren.
İş'ar eden, haber veren, bildiren.
müşareket
Birbirine ortak olmak, ortaklık. Beraber olup bir iş yapmak.
Gr: İkili tarafın da isteğini bildiren fiil.
Karşılıklı anlaşma, birbirini anlama.
musevi / mûsevî
Mûsâ aleyhisselâmın bildirdiği hak dîne inanan ve bu dîne tâbi olan kimse.
müşir
Emreden, işaret eden, bildiren.
Mareşal. En büyük ünvanı taşıyan asker. Silâhlı kuvvetlerde, kaide olarak barış zamanında orgeneral rütbesine kadar terfi etmek mümkündür. Mareşal rütbesi, ancak muharebe sırasında ve bir meydan muharebesi kazanmış olan generallere verilir. Asıl vazife
Bildiren.
müsned hadis / müsned hadîs
Peygamber efendimize isnâd eden sahâbînin ismi bildirilen hadîs-i şerîfler.
müsteş'ar
(şuur. dan) Bildirilen, haberli.
müsteş'ir
(İş'ar. dan) Soruşturan. (Yazı ile) bildirilmesini isteyen.
mütearris
Karısına sevgisini bildiren.
mutlak müctehid / mutlak müctehîd
Kur'ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açıkça bildirilmemiş olan hükümleri ve mes'eleleri, açık olarak bildirilenlere benzeterek meydana çıkarabilen derin âlim. Ehl-i sünnetin ameldeki mezheb imâmlarından her biri.
muvakkit
Vakit bildiren.
muvazene-i şeriat
Şeriatın dengesi; Allah tarafından bildirilen hükümlerin dengesi.
mu‘arrif / معرف
Tanıtan, sunan, bildiren.
(Arapça)
Hayır sahiplerinin adlarını okuyan müezzin.
(Arapça)
na'ye
Birisinin öldüğünü bildiren söz.
Bir adamın zünub ve kabahatini izhar ve işaa eden söz.
nakıl / nâkıl
Nakleden, birinden duyduğunu veya okuduğu şeyi bildiren. İctihâd derecesine varamayıp, sâdece müctehid (Kur'ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden hüküm çıkarabilecek dereceye ulaşmış olan) âlimlerin verdikleri fetvâları (dînî suâllere verdikleri cevâb ları) nakleden âlim.
nasih / nâsih
Daha önce bildirilen bir hükmü kaldıran, âyet-i kerîme veya hadîs-i şerîf. Kaldırılan hükme mensûh denir.
nasrani / nasrânî
Îsâ aleyhisselâma inanan. Çoğulu, nasârâdır. Hazret-i Îsâ'nın bildirdiği dîne nasrâniyyet (nasrânîlik) adı verilir.
natık / nâtık
Konuşan. Söz eden, söyleyen, beyan eden. İdrak eden. Bildiren. Fikir ederek düşünen.
Altın ve gümüş gibi olan mal.
Konuşan, söz eden, söyleyen, beyan eden. bildiren.
nazar-ı şari / nazar-ı şâri
İlâhî bakış; İslâmî hükümleri bildiren Allah'ın bakış açısı.
nefy edatı / nefy edâtı
Arabçada "Lâ", Farsçada "Nâ" gibi olumsuzluk bildiren edât.
nehy
Yasak, yasak edilen şey.
Kur'ân-ı kerîmde yapılması istenmeyen şeyleri bildiren kelâm-ı ilâhî (Allahü teâlânın mübârek sözü).
nevadir haberler / nevâdir haberler
Hanefî mezhebi imâmlarından İmâm-ı Muhammed'in (El-Keysâniyyât), (El-Hârûniyyât), (El-Cürcâniyyât), (Er-Rukıyyât) adındaki kitablarıyla bildirilen din bilgileri, haberler.
nevbet-zen
Belirli vaktin geldiğini bildiren, nöbet çalan.
(Farsça)
nida-yı ihtiyac / nidâ-yı ihtiyac
İhtiyacı olduğunu bildirmek.
nihai vesika / nihaî vesika
Son anlaşma belgesi, sonuç bildirgesi.
nikar / nikâr
Tasavvuf yolunda ilerliyenlerin birbirlerine emr-i ma'rûf nehy-i anil-münker yapmaları yâni Allahü teâlânın emir ve yasaklarını bildirmeleri.
nısf
Yarım, yarı. İslâm mîrâs hukûkunda eshâb-ı ferâiz adı verilen yâni Kur'ân-ı kerîmde payları bildirilenlerden bâzı kimselere verilen yarım hisse.
nota / نُوطَه
(İtalyancadan) Emir ve istek bildiren yazı.
Bir şeyi sonradan hatırlamak için konan işaret.
Resmi ve siyasi mektup, muhtıra.
Mülâhazat.
Hesap pusulası.
Müziğe ait yazı.
Bildiri.
Emir ve istek bildiren yazı, kısa hatırlatma yazısı.
nübüvvet da'va etmek
Peygamber olduğunu bildirip doğruluğunu isbat için deliller göstermek, peygamberliğini ileri sürmek.
orta yol
Îmân ve ibâdetlerde yâni dinde Ehl-i sünnet (Peygamber efendimiz ve arkadaşlarının yolunda olan) âlimlerin gösterdiği ve bildirdiği doğru yol.
oruç kazası / oruç kazâsı
Oruç tutmamayı mubah kılan (dinde bildirilen) bir özür sebebiyle vaktinde tutulamayan veya kasd (bilerek) olmadan orucunu bozan bir kimsenin, Ramazân bayramının birinci, Kurban bayramının ilk üç günü hâricindeki zamanlarda gününe gün oruç tutması.
par
Geçen yıl, bıldır.
(Farsça)
Para.
(Farsça)
parin
(Pârine) Geçen yılki, geçen sene olan, bıldırki.
(Farsça)
parsal
Geçen yıl, bıldır.
(Farsça)
peygamber
Allahü teâlânın, emirlerini ve yasaklarını kullarına bildirmeleri için insanlar arasından seçtiği ve kendilerine mûcizeler verdiği üstün zâtlar.
İlâhî hakikatları insanlara bildirmek ve onlara örnek olmak üzere Allah tarafından tayin edilen, vahiy yoluyla sahip olduğu ilmini yaşayıp neşreden mübarek zatların umumî ismi.
prens bismark
(1815 - 1898) Meşhur Alman siyasilerinden ve Alman birliği için çalışanlardan birisidir. İslamiyeti ve Hz. Peygamber'i (A.S.M.) medh ü sena ederek hayranlığını bildiren bir mütefekkirdir.
propaganda
Bir fikri veya malı herkese bildirmek veya kabulü için yapılan ilân. Çok kıymetli olduğu veya olmadığı hâlde bir şeyin kıymetini arttırmak maksadiyle yapılan konuşma veya ilânat.
(Fransızca)
racim / racîm
"Allahü teâlânın rahmetinden kovulmuş uzaklaştırılmış" mânâsına şeytanın Kur'ân-ı kerîmde bildirilen sıfatı.
rapor
Bir tedkik neticesini bildiren yazı.
(Fransızca)
İnceleme sonucunu bildiren yazı.
re'y
Müctehid İslâm âlimlerinin, açıkça bildirilmeyen bir mes'ele hakkında dînî delillerden yâni Kur'ân-ı kerîm, hadîs-i şerîf ve icmâ-i ümmetten çıkardıkları hüküm, kıyâs.
re'y yolu
Kıyas yolu. Kur'ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açıkça bildirilmemiş bir işin hükmünü buna benziyen ve açıkça bildirilen başka bir işin hükmüne benzeterek bulma yolu.
reddiye
Ferâiz yâni İslâm mîrâs hukûkunda, Eshâb-ı ferâiz adı verilen Kur'ân-ı kerîmde hisseleri bildirilen mîrâsçılar hisselerini aldıktan sonra terike (ölenin bıraktığı mal) artmış ise ve kalanı alacak kimse yoksa, artan terikenin yine aynı mirasçılar aras ında payları oranında taksim edilmesi. Bu sûretle
rivayet / rivâyet
Bir şeyi haber vermek veya haber verilen şey.
Nakletmek, bildirmek.
rıza vermek
Râzı olduğunu ve istediğini bildirmek.
şa'ya aleyhisselam / şa'yâ aleyhisselâm
İsrâiloğullarına gönderilen peygamberlerden. Mûsâ aleyhisselâmın dînini yayıp, Tevrât-ı şerîfin hükümlerini bildirdi.
sakalan / sakalân
İnsanlar ve cinler.
Kıymetlerini bildirmek için, Kur'ân-ı kerîm ve Ehl-i beyte (yâni Peygamber efendimizin akrabâlarına) verilen isim.
şakir
Allaha şükreden. Hâlinden memnuniyetini bildiren.
salif-ül beyan
Bildirilmiş, beyanı geçmiş.
salif-üz zikr
Bildirilen, zikri geçen, mezkûr. Yukarıda ismi geçen. Yukarıda, daha evvel söylenen.
sar
Yer, mekân bildiren, birleşik kelimeler yapılan bir ek'tir. Bir şeyin kesretle bulunduğunu gösterir. Meselâ: Kühsar : Çok dağlık yer.
(Farsça)
şari' / şârî'
Kullarının dünyâ ve âhiret seâdetine (mutluluğuna) kavuşmaları için Peygamberleri aleyhimüsselâm vâsıtasıyla emir ve yasaklarını bildiren Allahü teâlâ. Şâri-i mübîn de denir. Allahü teâlânın emir ve yasaklarını insanlara tebliğ etmesi (ulaştırması) gerektiğinde, kapalı hususları açıklaması bakımında
secde
Allah'ın (C.C.) huzurunda yere kapanış. İbadet ve Allah'a (C.C.) memnuniyetini ve itaatini bildirmek veya şükretmek için yere kapanarak alın, burun ucu, eller, dizler ve ayak uçları yere gelecek şekilde yapılan en büyük tazim ifade eden hareket. Namazın bir rüknü.
sedd-i zülkarneyn
Kur'ân-ı kerîmde Zülkarneyn adıyla bildirilen peygamber veya evliyâ olan mübârek bir zâtın, Ye'cûc ve Me'cûc için yaptırdığı sed.
şehadet / şehâdet
Birinin başkasında hakkı bulunduğunu bildirmek için, hâkim karşısında ve iki hasmın yanında, şehâdet ederim diyerek haber vermek.
Şehîdlik, şehîd olmak.
seher vakti
Duâların kabûl olduğunun bildirildiği, gecenin (güneşin batmasından imsâk vaktine kadar olan zamânın) son altıda biri.
selva / selvâ
Bal, asel.
Bıldırcının büyüğü.
Mûsâ aleyhisselâma îmân eden İsrâiloğullarına Allahü teâlânın ihsân ettiği bıldırcın eti.
şem'un aleyhisselam / şem'ûn aleyhisselâm
İsrâiloğulları'na gönderilen peygamberlerden. İsminin Şemsûn olduğu da bildirilmiştir.
semane
Tavan.
(Farsça)
Bıldırcın.
(Farsça)
semavi kitab / semâvî kitab
Hak dinlerin kitapları. Semâvî kitapların bize bildirileni yüz dörttür. Bunlardan on suhuf Şist (Şit) aleyhisselâma otuz suhuf İdris aleyhisselâma, on suhuf İbrâhim aleyhisselâma indirildi. Mushaflar; Tevrât Mûsâ aleyhisselâma, Zebur kitabı Dâvûd aleyhisselâma, İncîl kitabı Îsâ aleyhisselâma ve Kur'
şer'
Şeriat, Allah tarafından bildirilen İlâhî emir ve yasaklara dayanan hükümlerin hepsi.
şer'-i islam / şer'-i islâm
İslâm şeriatı, Allah tarafından bildirilen, emir ve yasaklara dayanan hükümlerin hepsi.
şer'i / şer'î
Şeriatla ilgili, Allah tarafından bildirilen kanun ve hükümlerle ilgili.
şer-i ahmedi / şer-i ahmedî
Pegamberimiz Hz. Muhammed'in getirdiği şeriat; Allah tarafından bildirilen İlâhî emir ve yasaklara dayanan hükümlerin hepsi.
şeriat
Allah tarafından bildirilen hükümlerin hepsi; İslâmiyet.
Doğru yol. Hak din yolu.
Büyük ve geniş cadde.
Nur, aydınlık, ışık.
Kur'an-ı Kerim ve Hazret-i Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm'ın târif ettiği ve bildirdiği yol. Allah (C.C.) tarafından Peygamber Aleyhisselâm vâsıtasiyle vaz' ve tebliğ olunan hükümleri hâvi İlâhî kan
şeriat-ı ahmedi / şeriat-ı ahmedî
Hz. Muhammed'in (a.s.m.) getirdiği ve bildirdiği şeriat; İslâm dini.
şeriat-i garra / şeriat-i garrâ
Büyük ve parlak şeriat; Allah tarafından bildirilen kanun ve hükümler.
şeriat-ı islamiye / şeriat-ı islâmiye
İslâm şeriatı; Allah tarafından bildirilen emir ve yasaklara dayanan hükümlerin hepsi, İslâm.
şeriat-i islamiye / şeriat-i islâmiye
İslâm şeriatı; Allah tarafından bildirilen emir ve yasaklara dayanan hükümlerin hepsi, İslâm.
şeriat-i meşhure
Herkesçe bilinen şeriat; Allah tarafından bildirilen İlâhî emir ve yasaklara dayanan hükümlerin hepsi.
şeriat-ı muhammedi / şeriat-ı muhammedî
Hz. Muhammed'in (a.s.m.) şeriatı, tarif ettiği, getirdiği ve bildirdiği şeriat; İslâm dini.
şeriat-ı muhammediye
Hz. Muhammed'in (a.s.m.) tarif ettiği, getirdiği ve bildirdiği şeriat; İslâm dini.
şeriat-i muhammediye
Hz. Muhammed'in (a.s.m.) şeriatı, getirdiği ve bildirdiği İslâm dini.
şeriat-ı mutahhara
Temiz, mübarek şeriat; Allah tarafından bildirilen temiz, şüphelerden uzak hükümler, İslâmiyet.
şikayet
Sızlanma, sızıltı.
Haksız olan, haksız iş yapan bir kimseyi üst makama bildirmek.
sırr-ı işari / sırr-ı işarî
İşaretle bildirilen sır.
şuayb aleyhisselam / şuayb aleyhisselâm
Medyen ve Eyke ahâlisine gönderilen peygamber. İbrâhim aleyhisselâmın, dînini insanlara tebliğ etti. İbrâhim aleyhisselâmın veya Sâlih aleyhisselâmın neslinden olduğu rivâyet edilir. İsminin Arabça Şuayb, Süryânicede Yesrûb olduğu bildirilmiştir. Mûsâ aleyhisselâmın kayınpederidir.
südüs
Altıda bir. Ferâiz ilminde yâni İslâm mîras hukûkunda bildirilen altıda bir hisse (pay).
süfyan
Âhir zamanda geleceği ve ümmetin karanlık günler yaşamasına vesile olacağı sahih hadislerle bildirilen dehşetli dinsiz ve münâfık bir şahıs.
suhuf
Sahifeler, bazı peygamberlere gelen ve ilâhî emirleri bildiren sayfalar.
sümanat
(Çoğulu: Sümâni-Sümâniyât) Bıldırcın kuşu.
sünen
Sünnetler.
Hüküm bildiren hadîs-i şerîfleri toplayan hadîs kitablarına verilen isim.
şüpheli şeyler
Helâl ve haram olduğu açıkça bildirilmeyen şeyler; şüpheliler.
şura-yı devlet
İdare dâvâlarını veya nizamname (tüzük) hazırlıklarını inceleyip fikrini bildiren resmi daire. Danıştay.
ta'limat
Bir iş hakkında hareket tarzını bildiren emirler.
ta'mim
Umumileştirme. Herkese bildirme.
Umumileştirme, herkese bildirme, genelge.
ta'mimen
Ta'mim suretiyle. Herkese bildirmek suretiyle.
ta'rif
(İrfan. dan) Bir şeyi belli noktalar ve işaretlerle inceden inceye anlatıp bildirmek, tanıtmak. Kavl-i şârih.
Bir maddeyi bütünüyle bir ibare halinde anlatmak.
Gr: Bir ismi marife etmek.
Arafat'ta vakfe yapmak.
ta'rife
Bir şeyi lâzım olduğu şekilde anlatıp bildiren yazı.
ta'viz / ta'vîz
Kur'ân-ı kerîmde bildirilen ve Peygamberimizden naklen gelen duâları okumak veya bunları yazıp üzerinde taşımak.
ta'zir / ta'zîr / تعذیر
Özrünü bildirme.
(Arapça)
ta'zirat
(Tekili: Ta'zir) Vesile ve bahane aramalar. Esassız özür bildirmeler.
taarrüf-ü rabbani / taarrüf-ü rabbânî
Cenâb-ı Hakkın kendini bildirmesi, tanıttırması.
taazzür
Özür bildirmek.
Güçleşmek Güç olmak.
tabakat-ül-fukaha / tabakât-ül-fukahâ
Fıkıh âlimlerinin tabakası. Helâl ve haramı, emir ve yasakları bildiren fıkıh ilmi ile uğraşan âlimlerin dereceleri.
Fıkıh âlimlerini derecelerine göre tertîb edip (sıralayıp), hayatlarını ve eserlerini anlatan kitablar.
tafsil
Etraflı olarak bildirmek.
Açıklamak, şerh ve beyan etmek. İzah etmek.
tahdis
(Hudus. dan) Söylemek. Anlatmak. Rivayet etmek.
Şükür ve teşekkür ile bildirmek. Görülen iyiliği herkese söylemek.
Hazret-i Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm'ın sözünü tekrarlamak.
tahdis-i nimet / tahdîs-i nimet
Cenab-ı Hakk'a karşı şükrünü edâ etmek ve teşekkür etmek maksadiyle nâil olduğu nimeti anlatmak, onunla sevincini ve şükrünü bildirmek.
Şükür maksadıyla Cenab-ı Hakkın verdiği nimetleri anlatma, sevincini ve şükrünü bildirme.
tahdisat / tahdisât
Anlatmalar. Rivayet etmeler.
Teşekkürle bildirmeler.
Hadis anlatmalar.
tahric / tahrîc
Çıkarma, meydana koyma; hadîs-i şerîflerin kaynağını, nasıl geldiklerini, kimlerin naklettiklerini, sahih ve zayıflık gibi derecelerini bulup gösterme, bildirme işi.
takbih / takbîh
Çirkin görmek. Beğenmemek.
Kabahatli bulmak.
Kötü gördüğünü bildiren söz söylemek.
Çirkin görmek, beğenmemek, kabahatli bulmak, kötü gördüğünü bildirmek.
takdis
Büyük hürmet göstermek. Mukaddes bilmek.
Cenab-ı Hakk'ın kusursuz, pâk ve her hususta noksansız olduğunu bildirmek, söylemek ve Allah'a (C.C.) şükretmek.
takrir
İfade etme, bildirme.
İyi ifade etmek. Bildirmek.
Ağzından anlatmak.
Yerleştirmek. Kararlaştırmak. Yerini belirtmek.
Resmî olarak yazı ile bildirmek.
Tapuda, mülkünü başkasına sattığını bildirmek.
Siyasî nota.
takriz
(Karz. dan) Ödünç vermek.
Bir şeyi veya bir eseri beğendiğini söylemek. Beğendiğini bildiren yazı yazmak. Bir eserin takdir ve tahsin edildiğini bildiren yazı yazmak.
talim etme / tâlim etme
Öğretme, bildirme.
talim-i ilim / tâlim-i ilim
İlim öğretme, bildirme.
talimat / tâlimât
Tâlimler, eğitimler; bir iş hakkında hareket tarzını bildiren emirler.
tansis
Açıklama, bildirme, tayin etme.
tarik-i aczmendi / tarik-i aczmendî
Cenâb-ı Hakka karşı âcizliğini ve fakirliğini hissetme ve bunu bildirme yolu.
tasrih etmek
Açıklamak, açıkça bildirmek.
tasrihen / tasrîhen / تصریحا
Açık olarak, açıktan bildirerek.
Açıkça bildirerek.
(Arapça)
tavzih
Açıklamak, açık olarak bildirmek.
tazmin / tazmîn / تضمين
Zarar ödeme, tazminat verme, zarar karşılama.
(Arapça)
Bir başka şaire ait beyti sahibinin adını da bildirerek kendi şiirinde kullanma.
(Arapça)
Tazmîn edilmek:
Tazminat verilmek, zarar karşılanmak.
(Arapça)
Tazmîn etmek:
(Arapça)
te'dib
Edeblendirme. Terbiye verme.
Haddini bildirme.
te'diben
Te'dib suretiyle, te'dib için. Haddini bildirmek için.
te'dip
Edeplendirme, haddini bildirme.
te'vil / te'vîl
Yorumlamak, açıklamak.
Ehl-i sünnet âlimlerinin, Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellemden ve Eshâb-ı kirâmdan bildirdikleri tefsirlere (açıklamalara) bağlı kalarak âyet-i kerîmeleri açıklamak veya bu şekilde yapılan açıklamalar ve îzâhlar.
tebliğ / teblîğ / تبليغ / تَبْل۪يغْ
Ulaştırmak. Götürmek.
Bildirmek.
Eriştirmek.
Bildirme, ulaştırma.
Ulaştırma, bildirme, ilâhî emirleri insanlara anlatma.
Peygamberlerin, Allahü teâlânın emir ve yasaklarını, insanlara eksiksiz ve noksansız olarak bildirmeleri.
Bildirme.
Bildiri.
(Arapça)
Yetiştirme.
(Arapça)
Ulaştırma, bildirme.
tebliğ buyurmak
Bildirmek.
tebliğ edilen
Bildirilen.
tebliğ etme
Bildirme, ulaştırma.
tebliğ etmek
Bildirmek.
tebliğ eylemek
Bildirmek.
tebliğ-i risalet / tebliğ-i risâlet / تَبْلِيغِ رِسَالَتْ
Peygamberlik yoluyla dinin ulaştırılması, bildirilmesi.
tebliğ-i şeriat
Peygamberlere mahsus beş vasıftan birisi olan, Allah'tan (C.C.) aldıkları emir ve kanunları insanlara aynen bildirmeleri.
tebliğ-i ubudiyet
Kulluğu bildirme.
tebliğ-i umur
Allah'ın emirlerini başkalarına ulaştırma, bildirme.
tebligat / tebligât
(Tekili: Tebliğ) Tebliğler. İlânlar. Bildirilen şeyler.
Bildiri.
Tebliğler, bildiriler.
tebliğat / teblîğât / تبليغات
Bildirim.
Bildiriler.
(Arapça)
tebliğname / tebliğnâme
Bildiri.
tebrik
Bir kimseyi eriştiği bir iyilikten dolayı "Bârekellâh" diye sevincini bildirmek. Mübarekliğini, Cenab-ı Hakk'ın onu muvaffak kıldığını söyleyerek ta'ziz etmek.
tefhim
Anlatmak. Bildirmek.
telkin / telkîn
Definden sonra meyyitin (vefât edenin) yüzüne karşı ayakta durarak okunan, kabir suâllerini ve cevaplarını bildiren sözler.
telvihi / telvihî
Kinaye şeklinde bildirilen mânâ.
temcid / temcîd
Cenab-ı Hakk'ın büyüklüğünü bildirmek. Tazim ve sena etmek.
Ağırlamak.
Sabah namazı vaktinden evvel minarelerde belli makamlarda söylenen ilâhi, niyaz.
Allahın büyüklüğünü bildirme.
Allah'ın büyüklüğünü bildirmek. Ta'zim ve senâ etmek. Ramazan'da sahura kalkmak.
tenekkür
(Nekr. den) Kendini bildirmeme. Tanınmıyacak kılığa girme.
tenezzül-ü ilahi / tenezzül-ü ilâhî
Allah'ın Kur'ân-ı Kerim'de emirlerini kullarının anlayabilecekleri şekilde bildirmesi, onların anlayış seviyelerine göre hitap etmesi.
tenezzülat-ı ilahiye / tenezzülât-ı ilâhiye
Allah'ın Kur'ân-ı Kerim'de emirlerini kullarının anlayabilecekleri şekilde bildirmesi, onların anlayış seviyelerine göre hitap etmesi.
tercih ehli / tercîh ehli
Hanefî mezhebinde, dînî hükümleri bildiren fıkıh âlimlerinin beşinci tabakasında bulunan ve ictihâd (Kur'ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîflerden dînî hüküm çıkarma) gücüne sâhib olmayan, sâdece bağlı oldukları mezhebin kavillerinden (sözlerinden) ve hüküml erinden sahîh ve evlâ (en iyi) olanı seçen mukall
teşekkür
Yapılan iyilikten memnun kalındığını bildirmek için söylenen şükür ifadesi.
Şükür etmek.
Birisine karşı "Sağ ol, var ol, ömrüne bereket" gibi söylenen minnet sözleri.
tesettür
Örtünme. Dînin bildirdiği şekilde örtünme.
teşri' eylemek
Dinî emir ve yasakları bildirmek. Kanun bildirmek. Bir emrin kanun gibi tatbikini istemek.
tevatür / tevâtür
Yalan üzere birleşmeleri mümkün olmayan, her asırda güvenilen kimselerin hepsinin bir şeyi, bir haberi bildirmeleri.
tevkifi / tevkîfi / tevkîfî
Şeriatın sahibi Cenab-ı Hakkın vahyetmesi, bildirmesi; tartışmasız hüküm.
İslâmiyet'in bildirmesine bağlı olan ve değiştirilmesi câiz olmayan.
tevrih
Bir hâdisenin veya konuşmanın tarihini yazmak. Vakit bildirmek.
teykin
(Çoğulu: Teykinât) Tam olarak ve iyice bildirme.
tezkere
Pusla, betik.
Herhangi bir konuda izin verildiğini bildirmek için hükümetten alınan kâğıt.
(Tezkire) Pusula.
Herhangi bir iş için izin verildiğini bildirmek üzere alınan resmî vesika.
Bazı meslek sahipleri için yazılan, o şahsın şahsî ve meslekî durumu hakkında bilgi. Biyografi.
uruz
Zâhir olmak, görünmek.
Gelme, ârız olma.
(Tekili: Arz) Bildirmeler, keyfiyetler.
üslub-u hakimane / üslûb-u hakîmâne
Hikmetli olan ifade tarzı; muhâtaba herşeyin gaye ve faydasını anlatan ve herşeyin gerçek mahiyetini bildiren tarzı, üslûbu.
üstad-ı mübelliğ
Tebliğ edici, irşad edip tanıtıcı ve bildirici üstad.
va hasreta
Vah vah! Ne yazık ki! (Teessür bildirir.)
va'd
Söz verme, söz verilen şey.
Allahü teâlânın; emirlerini yerine getirenleri çeşitli nîmetlerle mükâfâtlandıracağını, karşı gelenleri ise, azâb ile cezâlandıracağını bildirmesi, söz vermesi. Buna va'd-ı ilâhî de denir.
Bir kimsenin, başka birisine bir husûsta söz vermesi.
vacib / vâcib
Kur'ân-ı kerîmde açık olmayarak bildirilmiş veya bir sahâbînin açıkça bildirmesi ile anlaşılmış olan emirler. Şâfiîlere göre vâcib denince farz anlaşılır.
vahiy / وَحِيْ
Bir fikrin, bir hakikatın veya emrin Allah (C.C.) tarafından Peygambere bildirilmesi.
Lügatte vahiy: Kelâm, kitap, işaret, irsal, ilham, ifham, emir, teshir, bir şeyi harfiyyen i'lâm, bazı hususi maksadları tebliğ gibi mânalara gelir.
Şeriatta vahiy: Dilediği ahkâmı, esrar ve
Bir emrin veya bir hakikatin Allah tarafından Peygambere bildirilmesi.
Alah tarafından peygambere bildirilen kesin bilgi.
İlâhî bilgi Allah'tan peygamberlere gelen özelliği, Allah'ın dilediği şeyleri peygambere bildirmesi.
Allahın peygamberlerine bildirmesi.
vahy
Allahü teâlânın emirlerini ve yasaklarını, peygamberlerine melek vâsıtasıyla veya vâsıtasız olarak bildirmesi.
vahy-i gayri metluv / vahy-i gayri metlûv
Allahü teâlâ tarafından peygamberlerin kalblerine bildirilen vahyi, peygamberlerin kendilerine âit kelimelerle yanındakilere bildirmesi. Hadîs-i kudsî.
vahy-i ilahi / vahy-i ilâhî
Allah tarafından peygamberlere bildirilen emir ve yasaklar.
vahy-i mahz
Kuvvetli ve sarih mertebede olan vahiy. Sırf vahiy olup, içinde Allah'ın bildirdiğinden başka bir şey katılmamış vahiy.
vahy-i rabbani / vahy-i rabbânî / وَحْيِ رَبَّان۪ي
Allahın bildirmesi.
vakı'at haberleri / vâkı'ât haberleri
Hanefî mezhebinde, üç imâmdan (İmâm-ı a'zam, İmâm-ı Yûsuf ve İmâm-ı Muhammed'den) bildirilmiş olmayıp, bunların talebelerinin ve talebesi talebelerinin ictihâd ettikleri, bildirdikleri hükümler.
varaka
Tek yaprak hâlindeki kâğıt.
Nebât yaprağı. Maden yaprağı. Kitap yaprağı.
Hasis kimse.
Peygamberimize (A.S.M.) ilk vahyin geldiği sırada Hz. Hatice vâlidemizin (R.A.) hâdiseyi kendisine bildirdiği ve o zamanın meşhur bir âlimi olan Varaka İbn-i Nevfel'in adı.
vasıf
Vasfeden. Bildiren.
Medheden, öven.
vassaf / vassâf
Herşeyin vasıf ve özelliklerini bilen ve bildiren.
vav-ı haliye / vâv-ı hâliye
Cümlede öznenin, tümlecin veya her ikisinin durumunu bildiren sözün başında bulunan "vav" harfi.
vücuh ilmi / vücûh ilmi
Kur'ân-ı kerîmin çeşitli okunuş şekillerini bildiren ilim.
vukuf-i adedi / vukûf-i adedî
Nakşibendiyye yolunun on temel esâsından biri. Tasavvuf yolunda ilerlemek ve yükselip olgunlaşmak için yapılan zikri, bildirilen adede (sayıya) göre yapmak. Meselâ bir nefeste 1, 3, 5, 7, 11 kerre Allah demek gibi teke riâyet ederek zikretmek.
yemin
Sözü Allah'ı (C.C.) zikrederek kuvvetlendirmek. Kasem.
El tutuşarak, Allah'a bağlılıklarını bildirerek, Allah'a ve birbirlerine söz vererek ahitleşmek.
Mübarek.
Sağ taraf, sağ el.
yetmiş iki fırka
Ehl-i sünnet yolundan (Peygamber efendimizin ve Eshâb-ı kirâmın bildirdiği doğru yoldan) ayrılan ve Cehennem'e gidecekleri hadîs-i şerîfte bildirilen bozuk fırkalar. Bunlara bid'at ehli veya dalâlet fırkaları da denir.
zabıt
Mahkeme, meclis gibi yerlerde söylenenlerin olduğu gibi yazılmışı.
Alâkalılarca yazılarak karşılıklı imzalanan, karşılıklı anlaşmayı bildiren yazı.
Yazı varakası.
Birçok kimselerce imzalanan rapor.
zanni delil / zannî delil
Mânâsı açık anlaşılmayan âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîfler ile bir sahâbî tarafından bildirilen mânâsı açık hadîs-i şerîf.
zar
Kelimenin sonuna gelerek birleşik kelimeler olur. İsimlere eklenerek yer adı bildirilir. Meselâ: Lâle-zar : Lâle bahçesi.
(Farsça)
zarf
Yer ve zaman bildiren edat.
zevaid sünnet / zevâid sünnet
Farzla birlikte kılınması bildirilmeyen nâfile namazlar.
Peygamber efendimizin ibâdet olarak değil de, âdet olarak, devâmlı yaptığı şeyler.
En Çok Aranan Osmanlıca Kelimeler
kut'ül amare
ruhban
münib
lev
ram olmak
şegaf
tercüman-ı beliğ
inantab
terceme
tercüme
En Son Aranan Osmanlıca Kelimeler
Bade
cehiş
meşkur
hükm-ü manevi
müraat-ı nazir
Nāl
İzr
karin
tevekkül
merasim
En Son Aranan Türkçe Kelimeler
bıldır
Çeviri
inleşmek
Âni
bizati
Sarı Çiçek
Tüstü
Aklı başında olmayan
Bağlanmak
Başkalarını