alem-i ceberut / âlem-i ceberut

• Âlem-i azamet ve kudret. (Bununla âlem-i esmâ ve sıfât kasdolunur. Muhakkıkların ekserisine göre bu, âlem-i evsattır. Yâni üstte olan Lâhut âlemi ile altta bulunan melekut âlemi arasındaki âlem. Amiriyyet-i umumiyyeyi muhit olan berzahtır. Ceberut, ibranice "kudret" mânasındadır).

allah zülcelal hazretleri / allah zülcelâl hazretleri

• Sonsuz büyüklük, yücelik ve azamet sahibi olan Allah.

ancehaniye

• Kibir, azamet.

arş

• Taht.
• Dokuzuncu gök.
• Çardak.
• Cenab-ı Hakk'ın kudret ve azametinin tecelli ettiği yer.

arş-ı ehadiyet

• Allah'ın birliğinin en azami mertebede göründüğü makam.

arvend

• Şan, şeref, ululuk, yücelik, azamet. (Farsça)

azam

• (Çoğulu: Azamât) Kin, husûmet, adâvet, garaz, fena niyet.
• Öfke, hiddet.
• Kıskançlık.

azamet-i ilahiye / azamet-i ilâhiye

• Allah'ın azameti, büyüklüğü.

azamut / azamût

• (Mübalâğa sigası ile) Azamet. Kibriya. Allah'a mahsus olan büyüklük.

azaze / azâze

• Kuvvet.
• Azamet, büyüklük.
• Şiddet.
• Azlık.
• Gâlip olmak.

azerm

• Şefkat, merhamet. (Farsça)
• Haşmet, büyüklük, azamet. (Farsça)
• Haya, utunma. (Farsça)

bab-ı ali / bâb-ı âlî

• Yüksek kapı.
• Tanzimattan önce sadrazam kapılarının, daha sonra da hükümet dairelerinin çoğunun içinde toplandığı bina.
• Mc: Osmanlı Hükümeti.

bab-ı asafi / bâb-ı âsafî

• Tar: Sadrazam konağı.

befş

• Azamet, büyüklük, heybet, debdebe. (Farsça)

bevç

• Azamet, büyüklük, heybet. Gösteriş, ihtişam.
• Zinet, süs, debdebe.

buyrultu

• Sadrazam, kaptan-ı derya, vezir, beylerbeyi gibi devlet erkânının yazılı emirleri. (Türkçe)

çar-erkan-ı cuvani / çar-erkân-ı cuvanî

• Padişahın özel hizmetlerinde bulunan ve Enderun'un azamlarından olan dört kişi hakkında kullanılan bir tabirdir.

cebbar / cebbâr

• (Sıfat-ı İlahiyedendir) İstediğini mutlak yapan, dilediğine muktedir olan. Büyüklük, azamet ve kudret sahibi. İmar eden Cenab-ı Hak. Kullarını ıslah edip tevbeye götüren Allah Teâlâ Hz.leri (C.C.)
• Zâlim, gaddar, müstebid, mütemerrid insanlar da bu sıfatla tavsif edilir. Meselâ; Cengi

• Dilediği herşeyi yapabilecek kudrete sahip olan, herşeyi ve herkesi ister istemez kudretine boyun eğdiren, kudret ve azamet sahibi Allah.

ceberut

• Azametin daha dâimîsi ve bâtınîsi. Büyüklük. Hâkimlik. Kudret, celadet. Fart-ı kibir ve azamet.

celal / celâl

• (Celâlet) Nihâyet derecede büyüklük. Azamet. Hiddetlilik, hışım.
• İlm-i Kelâm'da: Cenâb-ı Hakk'ın kahrının ve azametinin tecellisi, Cenâb-ı Hakk'ın nev'deki tecellisi. Cenâb-ı Hak, vahdaniyyetine delil olacak çok şeyler yarattığından veyâ ihâtadan âli ve celil olduğu veya hislerle idr

• Allahü teâlânın kahr ve gazab sıfatlarından. Azamet, büyüklük, ululuk, hiçbir şeye muhtâç olmamak.

• Sonsuz azamet ve kibriya, büyüklük ve ululuk.

celali / celâlî

• Allah'ın büyüklük ve azametinin tecellîsine ait.

cenab-ı erhamürrahim / cenâb-ı erhamürrâhim

• Merhametlilerin en merhametlisi olan, sonsuz şeref ve azamet sahibi yüce Allah.

cenab-ı hak / cenâb-ı hak

• Hakkın ta kendisi olan, sonsuz şeref ve azamet sahibi yüce Allah.

cenab-ı kadir-i mutlak / cenâb-ı kadir-i mutlak

• Nihayetsiz kuvvet ve kudret sahibi, şeref ve azamet sahibi olan Cenâb-ı Allah.

cenab-ı kibriya / cenâb-ı kibriyâ

• Azamet ve kudreti sonsuz olan, şeref ve azamet sahibi Allah.

çüst

• Çevik, çabuk hareketli. Seri-ül-hareke. (Farsça)
• Dar, sıkı. (Farsça)
• Muntazam, mükemmel, düzgün. Yakışıklı. (Farsça)

debdab

• Şan, şöhret. Azamet, haşmet, cesamet. (Farsça)

delalet-i selase / delalet-i selâse

• Üç çeşit delâlet. Bunlar da: Delâlet-i mutabıkıye, delâlet-i tazammuniye, delâlet-i iltizamiyedir.1- Delalet-i mutabıkıye: Bir kelâmın vaz'olunduğu, yani kasdedilen mânanın tamanına delâletidir. Meselâ: İnsan lâfzı, insanın tam mahiyeti olan, hayvan-ı natık, (yani, konuşan hayat sahibi varlık) mânas

deman

• Heyecanlı. Hiddetli, hiddete kapılmış. (Farsça)
• Vakit, zaman. An. (Farsça)
• Bağırıp çağırma, feryat, figân. (Farsça)
• Heybetli, güçlü, kuvvetli, azametli, cesim. (Farsça)
• Kükremiş. (Farsça)

destur

• Asıl.
• Kanun.
• Vezir-i azam, baş vezir.

divan-ı hümayun / divan-ı hümâyun

• Halkın dâva ve şikâyetlerinin dinlenip halledildiği, devlet meselelerinin görüldüğü padişah huzuru. Bu mecliste; sadrazam, şeyh-ül İslâm, kazaskerler, defterdarlar ve sair büyük devlet ricali bulunurdu. (Farsça)

eclel

• Ulu ve büyük kimse.
• Azam.

eimme-i erbaa

• Dört mezhep imamı; İmam-ı Âzam, İmam-ı Şâfiî, İmam-ı Mâlik, İmam-ı Hanbel.

ekonomi

• yun. İktisad. Tutum. Geliri gideri hesaplıyarak lüzumsuz masrafı bırakıp artırmağa çalışmak. Ölçülü ve idâreli harcamak. İnsanların sınırsız olan ihtiyaçlarıyla bunları sağlamaya yarayacak sınırlı imkân ve vasıtalar arasında mümkün olan azami uygunluğu temin için (sağlamak için) yapılan çalışma ve f

emazir

• (Tekili: Mezir) Kuvvetli ve azamet sahibi olanlar.

emr-i tekvini / emr-i tekvinî

• Yaradılışa ait İlâhi kanun ve nizam. Tekvine dair işler, hâdiseler, maddeler. Fıtri kanunlar ve Âdetullahın tazammun ettiği emirler.

esma-i sitte-i meşhure / esmâ-i sitte-i meşhure

• İsm-i Âzam olarak bilinen Cenab-ı Hakkın meşhur altı ismi; Ferd, Hayy, Kayyûm, Adl, Hakem ve Kuddûs isimleri.

evcümend

• Top, küme, yığın, toplanma. (Farsça)
• Toplu, idareli, evini muntazam tutan. Hanesini iyi ve tertipli bir hâlde bulunduran. (Farsça)

fahamet

• (Fehâmet) Büyüklük. Kadr ü şânı yüksek. (Eskiden büyük zatlara veya sadrazamlara karşı kullanılan hitab şekli idi. Fehametli Sultânım... gibi)

fahamet-lu / fahamet-lû

• Osmanlı İmparatorluğu devrinde sadrazama, prenslere ve Mısır Hidivi'ne verilen bir ünvan.

ferhenk

• Edeb. İyi terbiye. (Farsça)
• Hüner. Hikmet. Azamet. Mârifet. Bilgi. (Farsça)
• Lügat kitabı. (Farsça)

fıkh-ı ekber

• Yüksek fıkıh. Dinî bilgilerin en mühim olanı. İmana dair ilim.
• İmam-ı Azam hazretlerinin meşhur eserinin ismi.

firbar

• Ululuk, azamet.
• Ardınca gelicilik, peşinden gelmek.

gemi-i cebbar

• Büyük ve azametli gemi.

hanefi / hanefî

• Amelde İmam-ı Âzam Ebû Hanîfe'ye uyup bu mezhepten olanlar.

hareket-i mihveriye

• Mihver, eksen etrafındaki muntazam hareket.

haşmet

• (Hışmet) Kendisine tabi olanlardan dolayı, "haşem" den olan, büyüklük ve heybet. Tantana-i azamet. Hürmetten gelen çekinme.
• Hiddet, kızgınlık.
• Alçak gönüllülük.

haşmet-i saltanat-ı maneviye / haşmet-i saltanat-ı mâneviye

• Mânevî hükümranlığının azameti, büyüklüğü.

hatem-i sadaret / hâtem-i sadaret

• Padişahın sadrazamlarda bulunan mührü. Buna "hâtem-i vekâlet", "hâtem-i şerif" veya "mühr-i hümayun" da denilirdi. İlk zamanlar yüzük şeklinde idi ve parmağa takılırdı. Sonraları zincire bağlı olarak sadrazamlar, boyunlarına asarlardı. Bundan ayrılmak, vazifeden azledilmek demek olduğu için; mühürü

hendesehane-i bahri / hendesehane-i bahrî

• Bahriye Mektebinin ilk adıdır. Abdülhamid zamanında miladi 1773 yılında Cezayirli Hasan Paşa'nın teşebbüsüyle Tersane içinde açılmıştır. Okulun ilk baş muallimi, Türk riyaziyecisi Gelenbevi İsmail Efendi'dir.Şimdiki ismiyle "Gemi İnşa Mühendisliği" olan Bahriye Mektebi, 1795 senesinde daha muntazam

hendesi / hendesî

• Muntazam şekli ile alâkalı ve hendeseye dâir. Geometrik şekle dâir.
• Geometri ile alâkalı ve müteallik.

heybet

• Hürmetle beraber koruk hissini veren hal. Sakınıp korkulacak hal. Azamet.

heyub

• Azametli, heybetli, gösterişli.

hil'at-i hass-ül has

• Tar: En değerli kumaştan yapılan hil'atler için kullanılan bir tâbirdir. Bu türlü kaftanlar şeyh-ül İslâm, sadrazam ve Mekke şerifi gibi en yüksek derecedeki devlet memurlarına giydirilirdi.

hilafetname

• Tarikata intisab ile usulü dairesinde belirli mevkilere çıkarak irşad mertebesine yükselenlerden isteklilerin irşad ve terbiyesine ruhsat ve izni mutazammın şeyhi tarafından verilen mühürlü vesika.

hıyaban

• Cadde. İki tarafı ağaç dikili yol. Bahçe yolu. İki tarafı ağaçlı muntazam yol. (Farsça)
• Ortasından su akan ağaçlık yer. (Farsça)
• Tahrân'da büyük bir caddenin adı. (Farsça)

huzu'

• Mahviyet ve tevazu hali, alçak gönüllü olmak. Allah'ın azametini, celal ve cemalini, büyüklüğünü tahattur ve tefekkürden hâsıl olan, insandaki huzur ve huşu' hâli.

i'timad-üd devle

• Devletin itimadı, güveni.
• Tar: Safevî sadrazamlarına verilen ünvan.

i'tizam

• (İtizam) Büyüklük kazanmak. Azametlenmek. Büyüklenmek.

icaz-ı makbul

• Tazammun ve hazf ile olan icaz.

iclal

• Ağırlama. İkram. Tekrim eylemek. Büyüklüğünü kabul edip hürmet etmek. Büyüklük. Azamet.

icraat-ı celiliye

• Allah (C.C.)ın celalî sıfatına yani, kibriya ve azametine delâlet eden, kudret-i hakkı ile hâsıl olan icraatı.

ihsan

• (Hısn. dan) Sağlamlaştırmak. Tahkim etmek.
• Zevcesini nâmahremden korumak. Kadın kendisini haramdan sakınmak.
• Ehl-i azamet olmak.

ihsanperver

• İhsan edici. İyiliği çok sever. (İhsan ihsandır, eğer nev'e olsa veya muhtaca ve fakire olsa. Sehavet o vakit tam sehavettir, eğer millet için olsa, yahut milleti tazammun eden bir ferde olsa güzeldir. Şayet muhtaç olmayan şahsa olsa, şahsı tembel eder. Çingeneliğe alıştırır. Elhasıl, millet bâkidir (Farsça)

ikindi divanı

• Tanzimattan evvel sadrazamların kendi konaklarında yaptıkları divanlar. Bu divan ikindi namazından sonra toplandığı için bu adı almıştı. Bâb-ı Âlî teşkilâtının ilk şekli olarak Divan-ı Hümayun, muayyen günlerde toplandığı zaman, vezir-i azamlar da divanda bitirilemeyen veya arza lüzum görülmeyen işl (Türkçe)

ıkmah

• Enaniyet ve azametle kafa tutma.

ikmah

• Buğdayı un yapma. Buğday yetiştirme.
• Kafa tutmak, kibir ve azametle karşı gelmek.

ilbas-ı hil'at

• Hil'at giydirmek. (Üst elbisesi demek olan hil'at; padişahlar ile sadrazam ve vezirler tarafından memurlarla, âyân ve eşrâfa, taltif makamında giydirilirdi. Sonradan bunun yerine rütbe ve nişan verilmeğe başlanmıştır.)

irade-i aliye

• Tar: Sadrazam tarafından verilen emir. Bu emir yazılı olduğu gibi, şifâhi de olurdu. Yazılı olana "iş'arat-ı âliye" de denilirdi.

işaret-i aliye / işaret-i âliye

• Tar: Şeyh-ül islâm, defterdar ve yeniçeri ağası gibi maiyyet memurlarından biri tarafından yazılan takrir veya ilam üzerine sadrazamın kabul veya red şeklinde yazdığı yazı.
• Sadaret makamından çıkan emirler.

ishakiyye köşkü

• Sadrazam İshak Paşa tarafından Sultan İkinci Bayezid için, Topkapı surları dahilinde yaptırılmış olan köşkün adıdır. Bânisinin ismine nisbetle bu adı almıştır.

istif

• İtl. Muntazam yığın. Sıralanmış eşya. Yığma. Nizam. Sıra. Dizi.

istigna

• Cenab-ı Hak'tan başka kimsenin minneti altına girmemek.
• Gönül tokluğu. Elindekini kâfi bulmak. Zenginlik istememek. Muhtaç olmayıp zengin olmak.
• Nazlanmak.
• Azamet ve tekebbür etmek.

kavaid-i külliye-i muntazama

• Her yerde geçerli olan küllî ve muntazam kaideler.

kazim

• (Çoğulu: Kazmân-Kazam) Gümüş.
• Yazı yazmada kullanılan beyaz deri.
• Davara verdikleri arpa.

kemal-i mehabet / kemâl-i mehabet

• Büyük bir heybet, haşmet ve azamet.

kibriya / kibriyâ

• Azamet. Cenab-ı Allah'ın azameti ve kudreti, her cihetle büyüklüğü.

• Allahü teâlâya mahsûs azamet, büyüklük, üstünlük, yücelik.

kibriya-i vahdet / kibriyâ-i vahdet

• Allah'ın birliğinin büyüklük ve azameti.

kubbe altı

• Tar: Topkapı Sarayı'nda başta sadrazam olmak üzere devlet adamlarının ve vezirlerin toplanıp devlet işlerini görüştükleri yer.

kuddus / kuddûs

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Azamet ve celâline, büyüklüğüne lâyık olmayan, noksanlık ve eksiklik getiren şeylerden, his organlarının anladığı, hayâl gücünün hayâl ettiği, hâtıra gelen ve düşünülebilen her türlü vasıftan ve özellikten münezzeh, pâk ve temiz olan.

kuhnümun

• Heybetli, azametli. Dağ gibi görünen. (Farsça)

kürsi / kürsî

• Allahü teâlânın azameti, kudreti ve büyüklüğünü gösteren ve Arşın altında olduğu bildirilen Allahü teâlânın yarattığı en büyük varlıklardan biri.

• Arşı azamın altındaki makam.

lafzullah

• Allah lâfzı. (Bu kelime Kur'ân-ı Kerimde 2806 defa zikredilmiştir. Bu lâfız bütün "sıfat-ı kemâliyeyi" tazammun eden bir sadeftir.)

lala

• Osmanlı İmparatorluğu zamanında sadrazamlar hakkında "Atabek" karşılığı olarak kullanılan bir tâbir olduğu gibi, şehzâdelerin mürebbilerine de bu ad verilirdi. (Farsça)
• Saraya alınan acemilerin terbiyesine memur edilenler. (Farsça)
• Eskiden büyük memurlarla zenginler de çocuklarının terbiyesine (Farsça)

ma'nidar

• Bir mânâyı mutazammın olan. (Farsça)
• Nükteli, ince mânâlı. Bir mâna ifade eden. Bir mânayı şâmil olan. (Farsça bir ifade olup, mânâ; ma'ni diye okunmuştur.) (Farsça)

madde

• Zahir duygularla hissedilen, ruhâni olmayıp, ağırlığı olan, cismâni bulunan.
• Asıl, esas, cevher, mâye.
• Bend, fıkra, kısım.
• İlm-i Kelâmda: His âzâmız üzerine bir takım muayyen ihtisâsât husule getiren veya getirebilen, her şey.
• Tıb: Çıbanın içinde hasıl olan ya

maddiyyun

• (Maddiyun) Maddeciler. Her şeyin esası madde olduğunu iddia edip, ruhaniyatı inkâr eden dinsizler. Her şeyi madde ile ölçenler. Masnuât-ı İlâhiye olan mahlukatı ve zerrelerin muntazam hareketini, tesadüf eseri gibi kabul ve tevehhüm edip dinsizliğe yol açmağa çalışanlar.

manzar-ı ala / manzar-ı âlâ

• En yüksek bakış yeri. Kudsi ve en yüksek manzara. Cennet manzarası, arş-ı azam.

mecd

• Büyüklük. Azamet.
• şeref, itibar.

mecid

• Azametli. Şerefli. Gâlib.
• Esmâ-i İlâhiyedendir.

mehabet

• Heybet.
• Hürmetle karışık korku.
• İhtiram. Azamet. Büyüklük.

• Azamet, ululuk, korkunçluk.

mehib / mehîb

• Heybetli, azametli.

• İnsanın kendisinden korktuğu. Heybetli, azametli, korkunç kimse.
• Arslan, esed, gazanfer.

mehub

• Heybetli. Azametli. Korkunç.
• Arslan.

melekut / melekût

• Hükümdarlık, azamet.
• Alem-i melekût: Ruhlar ve melekler âlemi.

mezare

• Kalb katılığı.
• Büyüklük, azamet.

mezheb-i azami / mezheb-i âzamî

• İmam-ı Âzamın kurucusu olduğu Hanefi Mezhebi.

miktar-ı muntazama

• Mükemmel ve muntazam ölçü, miktar.

mirilu

• Uzayan harblerde ve askerin kifayetsizliği zamanlarında aylıkla toplanan askerler. Bunlar talimsiz, intizamsız oldukları için "Nefer-i âm: Bütün halkın cenge sürülmesi" hükmünde kalıyor, bir istifade te'min olunamıyordu. Yeniçeri Ocağı'nın ilgasıyla muntazam askerî teşkilât yapılınca bu türl

muazzam / معظم

• Azametli, ulu. (Arapça)

mühib / mühîb

• Heybetli. Korkunç. Azametli.
• Tehlikeli.

muhrenşim

• Azametli, kibirli kimse.
• Zayıf ve rengi değişmiş kişi.

mukannen

• (Kanun. dan) Muntazam. Tertibli.
• Kanun ile vâcib ve mukarrer olan.
• Zaman ve miktarı hiç şaşmayan. Tertibe dahil olarak kararlaşmış olan.

mülk

• Mal. Yer. Bina.
• Hüküm ile bir şeyin zabt ve tasarrufu.
• İzzet, azamet, şevket.
• Bir şeyin dış yüzü.
• İnsanın sahip ve malik olduğu şey.
• Akıl sahiplerini tasarruf etmek.
• Mâlik olmak.

muntazaman

• İntizamlı ve düzgün olarak. Muntazam bir tarzda.
• Devamlı ve sürekli olarak. Dâima.

mutazammın

• İçine alan, tazammun eden.
• Üstüne alan. Tazmini kabul eden.
• Muhit ve müştemil olan.

müteazzım

• (Azamet. den) Taazzum eden, büyüklük taslıyan, mütekebbir.

müteazzımane / müteazzımâne

• (Azamet. den) Benlik, büyüklük taslıyarak.

müteferrika

• Çeşitli işler gören.
• Padişahın, vezirlerin veya sadrazamın emirlerini götüren kimse.
• Muhtelif masraflar ve bunlara karşı verilen para, ücret.

mütekebbir

• Kibirli. Büyüklenen. Tekebbür eden.
• Esmâ-i İlâhiyeden olup, Allah'ın büyüklük ve azametini ifade eder.

• Allahü teâlânın ism-i şerîflerinden. Yaratılanların sıfatlarından uzak, vehim ve aklın anlamasından yüksek, azamet ve kibriyâ (büyüklük) sıfatıyla her şeyden ayrılmış olup, her şeyden yüce ve yüksek olan.
• Kibirlenen, kendisini başkalarından üstün gören, kendini beğenen.

mütenasib

• Uygun, aralarında muntazam bir nisbet bulunan, muvâfık, birbirine mensub ve müşâbih olan.

mütenazzım

• Muntazam bir tarzda. Düzgün olarak .

muttarid

• Bir düzeye giden, sıralı, düzgün, muntazam.

• Muntazaman devam eden. Bir düziye olan. Bir küllî kaideye mümasil ve muvafık olan. Sıralı. Düzgün.

na-endam

• Muntazam olmıyan. Biçimsiz, gayr-ı muntazam. (Farsça)

nebalet

• Zekâ, fazilet ve neciblik sâhibi olmak.
• Büyüklük, azamet.
• İyi olmak.
• Cömertlik, elaçıklık.
• Okçu, ok yapıp satan. Okçuluk.

nizamat / nizamât

• (Tekili: Nizam) Nizamlar, muntazam şeyler, düzenler.

nu'man

• (Tekili: Niam) Dört ayaklı hayvanlar.
• Kan.
• İmam-ı Azam Hazretlerinin adı.
• Şakayık-ı nu'man denen bir lâle çiçeği.

nümune-i ekber ve azam / nümune-i ekber ve âzam

• Âzam çok büyük örnek.

otağ

• Padişahlarla vezirlere mahsus çadırlar. Bunlardan padişahlarınkine "Otağ-ı Hümayun", sadrazamınkine ise "Otağ-ı Asafî" denilirdi.

padişah-ı zülcelal / padişah-ı zülcelâl

• Sonsuz büyüklük, yücelik ve azamet sahibi Padişah, Allah.

ra'd

• Gök gürültüsü.
• Bulutları sevk ve nezaret ile vazifeli bir melek adı.
• Tehdit etmek, korkutmak. (Terennümat-ı hava, na'rât-ı ra'diye, nağamat-ı emvac, birer zikr-i azamet. Yağmurun hezecatı, kuşların seceatı birer tesbih-i rahmet, hakikata bir mecaz... Lemeat'tan)

receb

• Azametli, heybetli. Ta'zim etmek.
• Cennet'te bir nehir ismi.
• Mübarek üç ayların birincisi ve Kamerî aylardan yedincisi.
• Erkek ismi.

retel

• Muntazam, hoş. Gönül çeken.

ruh-ül emin

• Cebrail Aleyhisselâm'ın iki ayrı ismi. Emin ve mukaddes ruh.
• Allah'ın ism-i azamı.
• İncil.
• Kur'an.

ruh-ul-kuds / rûh-ul-kuds

• Cebrâil aleyhisselâm.
• Allahü teâlânın Îsâ aleyhisselâma ihsân ettiği kudret, kuvvet.
• Hıristiyanlıktaki teslis (üçlü tanrı) inancında, baba-oğul unsurlarından türeyen üçüncü unsur.
• İsm-i âzam.
• İncîl.
• Allahü teâlânın hayat verici, koruyucu mânâsına gelen

sadaret / sadâret / صدارت

• Osmanlı İmparatorluğunda başvezirlik, sadrâzamlık, başbakanlık makamı.

• Sadrazamlık. (Arapça)

sadaret-penah

• Sadrazam bulunan kimse. (Farsça)

sadaretpenah / sadâretpenah / صدارت پناه

• Sadrazam. (Arapça - Farsça)

sadr / صدر

• Göğüs. (Arapça)
• Baş. (Arapça)
• Başköşe. (Arapça)
• Sadrazam. (Arapça)
• Sadra şifa vermek: İşe yaramak, rahatlatmak. (Arapça)

sadr-ı a'zam / صدر اعظم

• Sadrazam.

sadr-ı ali / sadr-ı âli

• Vezirlerin veya vekillerin başkanı. Sadrâzam.

sadr-ı esbak / صدر اسبق

• Eski sadrazam.

san'avi / san'avî

• (San'aviye) San'atlı oluş. San'ata mensub. Muntazam yapılı.

sani-i kadir-i zülcelal / sâni-i kadîr-i zülcelâl

• Sonsuz haşmet ve azamet sahibi, herşeye gücü yeten, herşeyi sanatla yaratan Allah.

saray

• (Seray) Büyük kimselerin veya padişahların oturduğu yüksek ve büyük bina. Büyük, muntazam ve tantanalı konak, ev. (Farsça)

şaşaa-i rububiyet / şâşaa-i rububiyet

• Allah'ın bütün varlık âlemini kuşatan rablığının azameti, haşmeti.

secel

• Genişlik, vüs'at.
• Büyüklük, azamet.

sefain-i kibriya / sefâin-i kibriyâ

• Sonsuz azamet ve büyüklük sahibi Allah'ın gemileri; yani gazegenler, yıldızlar.

sekine / sekîne / سَك۪ينَه

• İsm-i Azam'ı içinde bulunduran duâ.

sevad-ı a'zam

• Büyük şehir.
• Mekke-i Mükerreme.
• İnsanların ekseriyeti. (Maişetçe neden bu kadar muktesit yaşıyorsun? diyenlere cevaben: Ben sevad-ı azama tâbi olmak isterim, sevad-ı azam ise; bu kadar tedarik edebilir. Ben ekalliyet-i müsrifeye tâbi olmak istemem, demişlerdir.) (Tarihçe-i Ha

şevketlu / şevketlû

• Tar: Padişahlar hakkında kullanılmış bir tâbir olup, azamet ve heybet sahibi mânalarına gelir.

şeyh-ül islam

• Osmanlı Devleti zamanında din işlerine bakan ve sadrazamdan sonra gelen en yüksek vazifeli şahıs. Âlimlerin reisi.

şiraze

• Kitap ciltlerinin iki ucuna konulan ve yaprakları muntazam tutan, ibrişimden örülmüş ince şerit. (Farsça)
• Pehlivan kispetinin paçası. (Farsça)
• Mc: Düzen, nizam, esas. (Farsça)

subha

• Nur ve azamet.
• Sabahla öğle arası, kuşluk vakti.

sübüha

• (Çoğulu: Sübühât) Nur.
• Azamet, büyüklük.

subuhat

• (Tekili: Subha) Secdeler ve cemal-i İlâhî nurları ve celal ve azamet-i İlâhiye.

şükuh

• Azamet, ululuk, celal. (Farsça)

tadammun

• (Bak: Tazammun)

tahavvülat-ı muntazam / tahavvülât-ı muntazam

• Düzgün ve muntazam değişiklikler, değişmeler, gelişmeler.

tazammun / تضمن

• İçinde bulundurma. (Arapça)
• Kefil olma. (Arapça)
• Tazammun etmek: (Arapça)
• İçinde bulundurmak. (Arapça)
• Kefil olmak. (Arapça)

teazum

• Gözde büyümek. Azametlenmek. Büyük görünmek.

tekattu'

• Tıb: Sıtma nöbetinin muntazam vakitlere ayrılması.

tevhid-i ceberut / tevhid-i ceberût

• Kâinatın simasına akseden azamet, kibriya, haşmet, kudret gibi yüce sıfatları bir olan Allah'a verme ve Ona ait kılma.

übbehet

• Ululuk, büyüklük, azamet.

ulü'l-azm

• Azamet, ciddiyet, sabır ve sebat sahibi büyük peygamberler; Hz. Mûsâ, Hz. İsa, Hz. Nuh, Hz. İbrahim ve Peygamberimiz Hz. Muhammed (a.s.m.).

üslub-u müzeyyen

• (Ziynetli ve parlak üslub) Bu üslub tergib ve terhib (teşvik etme ve sakındırma) gibi hususları tazammun eder. Hitabiyat ve iknaiyatta kullanılır.

vakar

• Ağırbaşlılık. Halim ve heybetli oluş. Nâmusu muhafazayı mucib haslet. Temkinlilik. Azamet ve izzet.

vasati saat / vasatî saat

• Hakiki güneşe tâbi olmak üzere, muntazam hareket ettiği tasavvur olunan mevhum bir güneşin, o yerin nısfun nehârından (meridyeninden) arka arkaya iki defa geçişi arasındaki zamanın yirmi dörtte biri.

vekaletpenah / vekâletpenâh / وكالت پناه

• Padişahın vekili olan, sadrâzam. Başvekil. Başbakan. (Farsça)

• Sadrazam. (Arapça - Farsça)

vezir-i a'zam

• Pâdişahın vekili olan birinci vezir. Sadrazam. Başvekil.

yarı ümmi

• Yazıyı tam yazamayan.
• İlmi daha ziyade ilhama istinad eden.

zel-cedd

• Kudret, kuvvet, azamet ve büyüklük sâhibi.