azl

• Bir şeyi yerinden veya güruhundan veya işinden ayırmak. Birisini işinden veya makamından ayırmak.

azletmek

• Ayırmak, uzaklaştırmak.

bahs

• Kazmak.
• Ayırmak.
• Saçmak.
• Birşey hakkında etrafiyle söz söyleyip hakikatı araştırma. Konuşulan şey.
• Teftiş.
• Söz münazarası, muaraza, mübahese.
• Bir mevzû hakkında tafsilât, açıklama.
• İddialaşma.

bergriften

• Ayırmak. Kaldırmak. Gidermek. (Farsça)

besk

• Yırtmak.
• Yarmak ve ayırmak.

bess

• İçindekini açığa vurmak.
• Neşretmek, yaymak.
• Ayırmak.
• Dert, keder.
• Merak.

beytutet / beytûtet

• (Beyt. den) Gece kalma, geceleme.
• Ayırmak, teferruk.
• Gece baskın yapmak.

bilatefrik / bilâtefrik

• Ayırmaksızın.

celhe

• (Çoğulu: Cülâhet) Gidermek. Yerinden ayırmak.
• Nâhiye.

cüzaze

• (Çoğulu: Cüzâzât) Pâre pâre etmek, ayırmak, kesmek. Ağaçtan yemiş düşürmek.

faruk / fâruk

• Hak ile bâtılı birbirinden ayıran. Haklıyı haksızı ayırmakta çok mâhir olan. (Hak ile bâtılı birbirinden tam ayırarak İslâmiyeti kabul ettiği ve islâm nurunu izhar ettiği ve imân ve küfrün arasını fark ve faslettiği için Hz. Peygamber (A.S.M.) tarafından Hz. Ömer'e (R.A.) bu isim verilmiştir.)

• Haklıyı haksızı ayırmakta pek mahir olan. Hz. Ömer'in sıfatlarından biri.

fecr

• Tan yerinin ağarması. Şafak. Sabah vakti, güneş doğmadan evvel şarkta hâsıl olan kızıllık.
• Bir şeyi genişçe ikiye ayırmak.
• Günah işlemek. Fücur ve fısk işlemek. Yalan söylemek.
• Tekzib eylemek.
• İsyan ve muhalefet eylemek.
• Haktan sapmak. Meyletmek.
• <

fekk

• Açmak. Ayırmak.
• Kırmak.
• Kaldırmak.
• Kesmek.
• El ve bilek, yerinden burkulup çıkmak.
• Rehin verilen şeyi kurtarıp çıkarmak.
• Köle azadetmek.
• Pir-i fâni olmak.

ferz

• Çukur yer.
• Düz yer.
• Ayırmak.

fesh

• Bozmak. Hükümsüz bırakmak. Kaldırmak.
• Zayıf olmak.
• Bilmemek. Cehil.
• Re'y ve tedbiri ifsad eylemek.
• Zaif-ül akıl. Zaif-ül beden.
• Tembellik yüzünden gayesine erişemeyen.
• Unutmak.
• Tıb: Beden âzalarının mafsallarını yerinden çıkarıp ayırmak

fetk

• Şak etme. Ayırma. Yarma. Yarılma.
• Tıb: Dikilmiş bir şeyi söküp ayırmak.
• Kasık yarığı, kasık zarının yarılması ile barsakların torba içine dolmasından ibaret sakatlık. Fıtık hastalığı.
• Şafak sökmesi. Fecir ağarması.
• Parçalanıp birbirine düşmüş cemaat.

fezr

• Yarmak.
• Ayırmak.
• Bozup feshetmek.

furkan

• Hak ile batılı ayırmak, iyi ile kötüyü ayırd etmek.
• Kur'ân-ı Kerim'in adlarından biri.

hacz

• Men'etmek. Mâni olmak.
• İki şeyin arasını ayırmak.
• Alacaklı, borçludan alacağını alabilmesi için borçlunun malına el konulmak.

hadb

• Vurmak, darb etmek.
• Deriyi etiyle ayırmak.
• Isırmak.
• Yalan söylemek.
• Uzunluk.

hal'

• Kaldırma. Kal' etme.
• Hükümdarı tahttan indirmek. Azletmek.
• Mansıb ve mesnetten ihraç etmek.
• Elbise gibi şeyleri soymak.
• Bir şeyi izâle edip ayırmak ve terketmek.
• Karısını boşamak. Evlâdını evlâdlıktan reddetmek.

hasr / حصر

• Bir şeyin içine alma. Yalnız bir şeye mahsus kılma.
• Bir çember içine almak. Askerle etrafını kuşatmak.
• Sıkıştırma. Kısaltma.
• Okurken tutulup kalmak.
• Vakfetmek.
• Zaman ayırmak.

• Tahsis etme, ayırma, vakfetme, adama. (Arapça)
• Hasretmek: Adamak, ayırmak, tahsis etmek. (Arapça)

ibane

• Irak etmek, uzaklaştırmak.
• Ayırmak.
• İzhar etmek, göstermek.

ıdlal

• (İdlâl) Hak dinden, imân ve islâmiyetten saptırmak. Doğrudan, Hak ve hakikat caddesinden ayırmak. Azdırmak.

ifrad

• Tek olarak söylemek.
• Ayırmak.
• Göndermek. Yollamak.

ifraz

• Ayırmak, tefrik etmek. Ayrılmak.

ifrinka'

• Parmak çıtırdatma.
• Gidermek.
• Ayırmak.

ihfa / ihfâ

• Örtmek, gizlemek; tecvidde bir terim. On beş ihfâ harflerinden önce gelen tenvin veya sâkin nunu, izhâr (birbirinden ayırmak) ile idgâm (birbirine katmak) arasında, şeddeden uzak olarak gunne ile genizden çıkarmak.

ihsas

• (Hisse. den) Pay ayırmak. Hisse vermek.
• Azletmek.

ikraz

• Ödünç vermek. Borç vermek.
• Kesip ayırmak.

iltimas

• Tavsiye. Rica. İstirham.
• Kayırmak, tutmak, haksız olarak yardımda bulunmak.
• Yapılmasını isteme.

intikad

• İyi bilineni kötülemek.
• Seçip ayırdetmek.
• Kalp parayı gerçeğinden ayırmak.
• Tenkid.
• Fenni veya edebi eserlerin tarafsız bir nazarla incelenmesi sonunda fikir ileri sürülmesi.

ism

• (İsim) Ad, nâm.
• Ist: Bilinen veya bilinmeyen, hissedilen veya hissedilmeyen herhangi bir şeyi birbirinden ayırmak, tanımak veyahut zihne getirmek için kullanılan söz veya lâfız.
• Man: Tam mânalı ve hem mevzu, hem mahmul olabilen lâfızdır.

istibda

• (İstibra') Ayırmak. Uzak etmek.
• Küçük abdest bozduktan sonra idrardan temizlenmek, sidik eserinin tamâmen kesilmesini beklemek.
• Nikâhla alınan dul bir kadının gebe olmadığına kanaat getirmek için, kadın bir âdet görünceye kadar beklemek.

istisna

• Ayırmak. Kaide dışı bırakmak. Müstesna kılmak.

iz'ac

• Rahatsız etmek. Bunaltmak.
• Yerinden koparıp ayırmak.

izhar / izhâr

• Açıklamak, ortaya çıkarmak. İki harfi birbirinden ayırmak mânâsına tecvîd ilminde bir terim.

kal'

• Bir şeyi kökünden çekip koparmak.
• Kendisinden iyi kalay çıkan maden.
• Azletmek. Bir tarafa ayırmak.

kasm

• Bölmek.
• Ayırmak.
• Bahsetmek.
• Kesmek.

kesr

• Kırmak. Parçalamak. Parçalara ayırmak.
• Mat: Bir bütünün parçalarından her biri.

kısmet

• Bölmek ve ayırmak. Bahşetmek. Taksim etmek.
• Fık: Hisse-i şâyiayı, yani, taksim olunmamış maldaki hisseleri sahiplerine tahsis etmektir.

kusut

• Haktan sapmakla cevr ve zulmetmek.
• Birşeyi kısımlara ayırmak, tefrik etmek.

ma vudia leh / mâ vudia leh

• Tayin ve tahsis olunduğu şey (Meselâ 10 TL.'yi bir kitap almaya ayırmak gibi.).

mantıki kıraet / mantıkî kırâet

• Acele etmeyerek fakat imlâ kaidelerine dikkat ederek, yâni virgüllerde biraz, noktalı virgüllerde biraz daha durmak, teâcüb ve istifhamları anlatmak, muhaverelerde konuşanların sözlerini ayırmak suretiyle okumaktır.

meyz

• Ayırmak, birşeyi denklerinden üstün tutmak.
• Bir yerden bir yere geçmek.

mübalat

• Kayırmak.
• Dikkat etmek. İtina göstermek.

müfavasa

• Ayırmak.
• Halâs etmek.

münakade

• Bir şeyin iyisini kötüsünden seçip ayırmak.

nez' / نزع

• Çekip koparmak, ayırmak.
• Can çekişmek.
• Çekip almak. Kuyudan kovayı çekip çıkarmak.
• Saymak.
• Kaldırmak, yok etmek.

• Can çekişme. (Arapça)
• Sökme, koparma, zorla alma. (Arapça)
• Nez' eylemek: Ayırmak, çekip atmak, sökmek, koparmak. (Arapça)

perva

• Korku, çekinmek. (Farsça)
• Alâka, ilgi, bağ. (Farsça)
• Takat. (Farsça)
• Durup dinlenmek. (Farsça)
• Bilmek. (Farsça)
• Vesvese. (Farsça)
• Kayd. (Farsça)
• Iztırab. (Farsça)
• Terk, feragat. (Farsça)
• Hayran, şaşmış. (Farsça)
• Meyl, teveccüh, iltifat, kayırmak. (Farsça)
• Gussalanmak. (Farsça)

ra-i mühmele

• Noktalı ze'den ayırmak için "rı" harfine verilen bir ad.

retk ü fetk

• Noksanları düzelterek idare etme.
• Ayırmak ve bitiştirmek.
• İyi idare etme.

sarm

• (Surm) Bağ kesmek. Meyve toplamak. Bir şeyi kökünden ayırmak.

savh

• Yarmak.
• Ayırmak.
• İşitmek, duymak.

selg

• Ayırmak.
• Yarmak.

ta'yin

• Yerini belli etmek.
• Vazifeye göndermek, vazifelendirmek.
• Ayırmak.
• Tayın, erzak.

tahsis / تخصيص

• (Husus. dan) Belli bir gaye için kullanmak.
• Bir şey veya bir kimse için ayırmak.
• Kredi. Tazminat.

• Özgü kılma, ayırma. (Arapça)
• Tahsis edilmek: Ayırılmak. (Arapça)
• Tahsis etmek: Ayırmak. (Arapça)

tahsisen

• Birine ayırmakla.

tahviye

• Dizleri, dirsekleri, yanları, karnı ve uyluğun arasını ayırmak.

takammüm

• Evin süprüntüsünü ayırmak.

taksim-i akli / taksim-i aklî

• Akıl ve fikir yoluyla bir konuyu bölümlere ayırmak.

talak / talâk

• Boşamak. Boşanmak.
• Bağlı olan bir şeyi çözmek, ayırmak.
• Nikâhlı karısını bırakmak.

• Boşamak, boşanmak.
• Bağlı olan bir şeyi çözmek, ayırmak.
• Nikâhlı karısını bırakmak.

tansif

• (Nısıf. dan) Yarı yarıya bölmek. Ayırmak.

tasnif

• Sınıflara ayırmak. Sınıflandırmak.
• Kitap yazmak. Kitap tertib etmek.

tecziye

• Cezalandırma.
• Parça parça ayırmak.

tefahhuc

• Oturduktan sonra ayaklarını ayırmak.

tefkik

• Birbirinden ayırmak.
• Halâs etmek, kurtarmak.

tefrii / tefrîi

• Teferruat ve ayrıntılara ayırmakla ilgili.

tefrik / tefrîk / تفریق

• Birbirinden ayırmak, seçmek, ayırdetmek, ayrı kılmak.
• Korkutmak.

• Ayırma, ayırdetme. (Arapça)
• Tefrîk edilmek: Ayırılmak, ayırt edilmek. (Arapça)
• Tefrîk etmek: Ayırmak, ayırt etmek. (Arapça)
• Tefrîk olunmak: Ayrılmak. (Arapça)

tefrik etmek

• Ayırmak.

teftiş

• Kontrol etmek. İşlerin alâkalı vazifeliler tarafından ele alınıp iyi ve tamam yapılmasına çalışmak.
• Sormak.
• Ayırmak.

tektib

• Askeri bölük bölük etmek, bölüklere ayırmak.
• (Ketebe. den) Yazdırma.

temayüt

• Birbirinden ayırmak.

temyiz

• Bir şeyi diğerinden seçip tarif etmek, ayırmak. Seçmek. İyiyi kötüden ayırmak.
• Yargıtay.
• Gr: Belirsiz olan kelime ve sayıları belirli hale koymak. Meselâ: "İşrune dirhemen" (yirmi dirhem) ve "Retle zeyten" (Bir retl zeytin yağı) tâbirlerinde "dirhemen" ve "zeyten" gibi.
• <

temzig

• Ayırmak.
• Dağıtmak.

tenattu'

• Çok arıtmak.
• Ayırmak.

tenattus

• Dikkatle tecessüs etmek, araştırmak.
• Ayırmak.

terbil

• Ayırmak.

tesbian

• Yediye ayırmak suretiyle, yediye ayırarak.

tesrib

• Esasen işkembeden içyağını ayırmak demek olup, mecâzen: Tekdir ve muaheze mânasına kullanılır.
• Darılma. Ayıplama.
• Başa kakma.

teşric

• Cem'etmek, birbiri üstüne yığmak.
• Kerpiçi yerinden ayırmak.

tezyil

• Ayırmak.

vikaye / vikâye / وقایه

• Koruma. (Arapça)
• Vikâye etmek: Korumak, esirgemek, kayırmak. (Arapça)

za'zaa

• Doldurmak.
• Ayırmak.
• Rüzgâra savurmak.

zerr

• Zerre, en küçük parça.
• Karınca yumurtası.
• Ayırmak.

zevd

• Ayırmak.
• Uzaklaştırmka, ırak etmek.
• Defetmek, menetmek.