a / â / آ

• Nida edatı olup, kelimenin sonuna gelir "ey" mânası verir. Aynı veya farklı iki kelime arasına gelirse, sözün mânasını kuvvetlendirir. "rengârenk, lebaleb" gibi.

• Ünlem edatı ey, hey. (Farsça)
• İki kelimenin arasına girerek, anlamı pekiştiren yeni kelimeler türetmeye yarayan orta ek. (Farsça)

a'raf / a'râf

• (Tekili: Arf) Sırt, tepe. Özel manası Cennetle Cehennem arası bir yer. (Arf, herhangi bir yüksek yer demektir ki, bu münâsebetle atın yelesine, horozun ibiğine arf denilmiştir.)

• Cennet ile Cehennem arasında yer alan ve birinin te'sirinin diğerine geçmesine mâni olan sûrun (engelin) yüksek kısımları.

• Cennetle cehennem arasında bulunan bir yer.

abadile / abâdile

• Abdullahlar. Peygamber efendimizin Eshâb-ı kirâmı (arkadaşları) arasında fıkıh ve hadîs-i şerîf ilimlerinde şöhret bulmuş Abdullah adını taşıyan sahâbîler. Abâdile, Abdullah kelimesinin çokluk şeklidir. Peygamber efendimizin Eshâb-ı kirâmı arasında Abdullah isimli üç yüz kadar sahâbi bulunmaktaydı.

abdulaziz

• 32. Osmanlı Padişahıdır. Hilâfeti (Hi: 1277-1293) seneleri arasındadır. Mithat Paşa ve arkadaşları tarafından bilek damarları kesilerek şehid edilmiştir.

abdullah ibn-i abbas

• Ashab-ı Kiram'ın fakih ve müctehidlerindendir. Resul-i Ekrem'in (A.S.M.) amcasının oğludur. Ashâb-ı Kirâm arasında mümtaz bir mevki'e hâizdir. Sahih-i Buhari'de mezkûr olduğu üzere Resul-i Ekrem (A.S.M.), Abdullah hakkında : "İlâhi onu dinde fakih kıl ve kitabını ona öğret!" diye dua buyurmuştu. Bu

abonman

• Bir imalâtçı ile müşteri arasında düzenli satın alma için yapılan anlaşma. (Fransızca)

ad kavmi / âd kavmi

• Hûd aleyhisselâmın kavmi. Bu kavim Nûh aleyhisselâmın torunlarından Âd'ın evlâdından çoğaldıkları için bu adı almışlardır. Bu kabile, Yemen'de Hadramûd bölgesinde, Umman ile Aden arasında Ahkâf denilen yeri yurt edindi. Yemen ile Şâm arasında yerleştikleri de rivâyet edilmiştir.

aglal

• Ağaçlar arasında akan su.

ahenk

• Seslerin arasındaki uygunluk. Düzgün tarz ve gidiş. (Farsça)

ahir zuhur / âhir zuhur

• Cumâ namazının dört rekat son sünneti ile iki rekat vaktin sünneti arasında kılınan dört rekatlık namaz.

ahles

• Kara ile kırmızı arasında olan renk.

ahvezi

• Cem'edici, toplayıcı.
• Her işi insanlar arasında halleden.

ahyan

• (Tekili: Hin) Arasıra. Vakit vakit. Vakitler. Zamanlar.

ahyanen / ahyânen / احيانا

• (İhyânen) Zaman zaman, arasıra. Kâh kâh.

• Arasıra, kimi zaman. (Arapça)

akret

• Deve sürüsü. (50 ile 100 arası)
• Dil dibi.

albay

• Yarbay ile tuğgeneral arasındaki askeri rütbede olan üstsubay.

alem-i ceberut / âlem-i ceberut

• Âlem-i azamet ve kudret. (Bununla âlem-i esmâ ve sıfât kasdolunur. Muhakkıkların ekserisine göre bu, âlem-i evsattır. Yâni üstte olan Lâhut âlemi ile altta bulunan melekut âlemi arasındaki âlem. Amiriyyet-i umumiyyeyi muhit olan berzahtır. Ceberut, ibranice "kudret" mânasındadır).

ales

• Bir cins buğday ki bir kabuk içinde iki tane olur.
• Buğday arasında biten çavdar ve mercimek.
• Büyük kene.
• Bir nevi karınca.
• Katı, sağlam nesne.

alettevali

• Arası kesilmeksizin, birbiri ardınca, arka arkaya.

alotropi

• Kimya bakımından bir değişiklik olmadığı halde bir cismin ayrı hususiyetler göstermesi hali. Meselâ : Kırmızı ve beyaz fosfor arasında, birleşim farkı yoktur. Buna rağmen renklerinin ayrı oluşu bir alotropi halidir.

alpaka

• Güney Amerika'da yaşayan ve büyüklüğü keçi ile deve arasında olan bir hayvan.
• Bu hayvanın kılından mamul bir cins ince yünlü kumaş.

amiz-gar / âmiz-gâr

• Uygun, münâsib, yaraşır. (Farsça)

amur / amûr

• İki diş arasında olan et.

ane / âne

• Bir aşiretin bütünlüğü veya işleri veya şerefi.
• Dişi ve yabani eşek.
• Yabani eşek sürüsü.
• Cedi (keçi) burcundan bir kısım yıldızlar.
• Kasık kılı.
• Apış arası, kasık.

ar'are

• Dağ başı. İki burun deliğinin arası.
• Servi ağacı. Çocuk oyunundan bir oyun.

araf / ârâf

• Cennet ile cehennem arasındaki yer.

arazi-i miriyye / arâzi-i mîriyye

• Mîrî yâni devlete âit topraklar. Harp ile alınarak, gâziler arasında taksim edilmeyip, beytülmâle (devlet hazînesine) bırakılan veya uşr yâhut harac toprağı iken sâhibi ölüp, hiç mîrasçısı bulunmayan topraklar. Arâzi-i Memleket, Arâzi-i Emîriyye de denir.

arc

• Mekke ile Medine arasında bir mevzi.
• Deve sürücüsü.

argo

• Bir meslek veya topluluk sınıfı arasında kullanılan özel söz. (Fransızca)
• Mc: Serserilerin ve külhanbeylerin kullandığı söz veya deyim. (Fransızca)

arka

• Çadıra diktikleri direk.
• Duvar içinde kerpiç ve taş arasına konulan ağaç.

armatür

• Lât. Fiz: Kuvvet akımını toplu bir hale koymak için mıknatısın kutupları arasına yerleştirilen demir parçası.
• Kondansatördeki iki iletken yüzeyden her biri.

ars

• İki duvar arasında olan duvar.

asal

• (Tekili: Asil) İkindi ve akşam arası mânasına, öğleden geceye kadar olan müddet.
• Zamanlar ve vakitler.

aşavet

• Gündüz görüp, gece görmeyen ve tavukkarası adı verilen göz hastalığı.

aşevi

• Yoksullara parasız olarak yemek yedirilen veya dağıtılan yer, aşhane.
• Para ile yemek yenilen yer, lokanta.
• Düğün gibi toplantılarda, yemekleri hazırlamak için iğreti mutfak olarak kullanılan yer.
• Bazı tekkelerde yemek pişirilen yer.

aşi

• Akşam.
• Akşam yemeği.
• Tavuk karasına tutulan kimse.

asire

• (Çoğulu: Asirât) Hayvanın ayağının arasına takılan köstek.

aşiret / aşîret

• Dil ve kültürü büyük ölçüde aynı türden olan, birçok boydan oluşan, yapısındaki aileler arasında sosyal, ekonomi, din, kan veya evlilik bağları bulunan göçebe veya yerleşik nitelikteki topluluk; oymak.

aşk-ı kimyevi / aşk-ı kimyevî

• Fıtrî meyil ve alâka. Kimyevî unsurlar arasında birbirlerine karşı olan cazibe ve birleşme meyelanları ki; birer İlâhi emir ve kanunlardır.Fransızcası: Affinite (afinite) dir.

atf

• Bağlama, bağlaç; kendinden öncekiyle sonraki kelime veya cümle grubu arasındaki irtibatı kuran edat.

atik

• (Çoğulu: Avâtik) Sırtın üst kısmı. Omuz ile boyun arası.
• Eski şarap.

avret

• Eksik. Gedik. Gizlenmesi lâzım gelen şey. Dinen örtülmesi vâcib olan âzâ, ud yeri. Utanılacak ve hayâ edilecek şey. Erkeklerde göbek ile diz kapağı arasındaki kısım.
• Kadın. Zevce. Nikâhlı.
• Gece uykuya yatacağı vakit ve seherden evvel uykudan kalkılacak saate de şeriat örfünde

ayastafanos muahedesi

• 3 Mart 1878 Rusya ile Osmanlılar arasında ilk olarak yapılan bir anlaşmadır. (28 Safer 1295) Tarihte buna "Ayastafanos Mukaddemat-ı Sulhiyesi" denir. Anlaşma maddeleri tatbik edilememiştir.

ayat-ı meşhure / âyât-ı meşhure

• Kur'ân'da yer alan ve Müslümanlar arasında çokça okunan âyetler.

bac-güzar / bâc-güzar

• Vergi veren, haraç veren. (Farsça)
• Geçiş parasına tâbi. (Farsça)

badia

• Derisini ve etini yarıp kanatmış olan, fakat kanı çıkmayıp akmayan baş yarası.

badile

• (Çoğulu: Bâdil) Koltukla meme arasında olan et.

bagel

• Ilık su. Sıcak ve soğuk olmayan, harareti ikisinin arasındaki bir ısıda olan su. (Farsça)

bahar

• Kış ile yaz arasındaki mevsim. İlk bahar. Rebi'. (Farsça)

bahs

• Kazmak.
• Ayırmak.
• Saçmak.
• Birşey hakkında etrafiyle söz söyleyip hakikatı araştırma. Konuşulan şey.
• Teftiş.
• Söz münazarası, muaraza, mübahese.
• Bir mevzû hakkında tafsilât, açıklama.
• İddialaşma.

baj

• Haraç. Gümrük parası. (Farsça)

balahane / bâlâhâne / بالاخانه

• Çatı, evin en üst tarafı. Tavan arası. (Farsça)

• Tavan arası, çatı. (Farsça)

başıbozuk

• Askerlerin arasına katılmış sivil savaşçı.

basiret

• Hakikatı kalbiyle hissedip anlama. Kalbde eşyanın hakikatlarını bilen kuvve-i kudsiyye. Ferâset. İm'ân-ı dikkat.
• İbret alınacak hidâyet sebepleri. Beyyine. Hüccet.
• Bir evin iki tarafının arası.
• Yer üstündeki kan.

batha

• Çakıllı, taşlı büyük dere.
• Dağ arasındaki dere.
• Mekke-i Mükerreme'nin eski bir ismi.
• Kamışlık ve sazlık yer.

• Mekke-i Mükerreme'de iki dağ arasında bulunan bir dere.

batman

• İki ile sekiz kilo arasında değişen ağırlık ölçüsü.

bayezid meydanı

• İstanbul'da bulunan, tarihî Bayezid Camii ile günümüzde İstanbul Üniversitesi arasında yer alan meydan.

bazu / bâzu

• Kolun omuz ile dirsek arasında kalan kısmı, pazu. Adud. (Farsça)
• Mc: Güç, kuvvet ve istidat. (Farsça)

bed-reng

• Açıkla koyu arasında kirli bir renk. (Farsça)

bedava / bedâva

• Parasız, meccanen, karşılıksız. (Farsça)
• Mc: Çok ucuz. (Meselâ: Bunu bu fiata bedava almışsın, cümlesinde olduğu gibi.) (Farsça)

• Beleş, parasız.

beded

• İki uyluk arasının geniş olması.

bedel

• Değer, kıymet.
• Başkasının parası ile onun yerine hacca giden kimse yerine geçen.

bedr

• (Bedir) Dolunay. Ayın en parlak olduğu hâli.
• Mekke-i Mükerreme ile Medine-i Münevvere arasında bir yer ismi.
• Bir şeyin tamam olması.
• Sibâk ve sür'ât etmek.
• Bir işin ansızın zâhir olması.
• Tam ve münasib olan âzâ.
• Dolu şey.
• İyi hizmet ede

bedr muharebesi

• Bedir, Mekke-i Mükerreme ile Medine-i Münevvere arasında bir yer olup; Hz. Peygamber Efendimizin hicretinin ikinci senesi orada Kureyşîlere karşı kazandıkları muzafferiyetle meşhurdur. Bedir, bir ovanın kenarında olup Mescid-ül Gamame isminde bir câmi ve Bedir muharebesinde şehid olan sahabelerden 1

bedr-bedir

• Dolunay, ayın ondördü.
• Mekke ile Medine arasında bulunan Bedir gazasının yapıldığı yer.

behv

• (Behve) Misafir odası.
• Yer altında hayvan ağılı. (Bu iki mananın cem'i Ebhâ-Bühüvv şeklindedir)
• Geniş meydan, yer.
• Göğüsün içi, boğazdan mideye kadar olan aralık.
• Rahim ile mahrecinin arası.

bel

• t. Geminin orta kısmı.
• Bedenin ortası. Göğüs ile karnın arası.
• Yüksek dağın iki zirvesi arasındaki kavisli kısmı veya alçakça olan geçit ve boğazı.

belca'

• Kaşları arası açık olan kadın. (Müz: Eblec)

belde

• Memleket, şehir.
• Büyük köy.
• Yer, arz.
• Göğüs, sadır.
• İki kaş arasında kıl olmayıp açık olması.

ben

• (Bak: Ene) t. Psk: Şuurlu kişiliğimiz. Başlangıçta çocuğun benliği şuurlu değildir. Kendisini başkasından ayıramaz. Fakat canlı olarak ihtiyaç ve istekleri vardır. Benin bu şuursuz haline "alt ben" denir. Kendisi ile başkası arasındaki farkı anlamaya, münasebetler kurmaya, düşünmeğe başlayınca şuurl

berham

• Yahudiler arasında kullanılan bir isim.

berzah

• İki âlemin arası. Kabir. Dünya ile âhiret arası.
• Perde.
• Sıkıntılı yer.
• İki yer arasındaki geçit.
• Mani'a, engel,. Ölen insanların ruhları kıyamete kadar berzah âleminde bulunurlar. Berzah büyük ve mânevi bir âlemdir. Dindar olup cennetlik olanlar, berzah âlemin

• İki şey arasındaki mesafe, aralık.
• Can sıkıcı.
• İnce uzun kara parçası.
• Dünya.
• Ruhların kıyamete kadar bulunacakları yer.

• Dünya ile âhiret arasındaki âlem.

berzah alemi / berzâh âlemi

• Dünyâ ile âhiret arasındaki âlem; kabir âlemi.
• Tasavvufta âlem-i misâle verilen ad.

berzah-ı esma / berzah-ı esmâ

• Allah'ın güzel isimlerinin tecellîsindeki ara bölgeler, isimler arasındaki mânâlar.

besa

• (Arnavutça) Arnavut yemini.
• Kan güden hasımlar arasında yeminle akdolunan anlaşma.

beşm

• Kırağı; çiy. Şebnem. (Farsça)
• Taberistan ile Rey arasında havası çok soğuk olan bir mevki. (Farsça)
• Dinsiz, mezhebsiz. (Farsça)

bevarid

• (Tekili: Bârid) Soğutulmuş yemekler.
• Omuzlarda boyun arasında, gerdanın yanında veya kulaklar arasında ve ensede olan etler.
• Sakat şeyler.

bevn

• İki şey arasındaki mesafe. Uzaklık.
• Fazilet, meziyet.

beyda

• Tehlikeli mevki.
• Sahra, çöl.
• Medine ile Mekke arasında bulunan düz bir yer.

beyn

• Aralık, arasında, arada.

• Arası, arasında, aralık. İki şeyin arası. İkisinin ortası. Firkat. Ayrılık.
• Burnu ve ayakları uzun karga.

• Ara, arasında.

beyn-el ahali

• Halk arasında, ahali arasında.

beyn-el akran / beyn-el akrân

• Akranlar arasında.

beyn-el guzat / beyn-el guzât

• Gaziler arasında.

beyn-el milel

• Milletler arası. (International)

beyn-el ulema / beyn-el ulemâ

• Âlimler arasında.

beyn-es sema ve-l arz / beyn-es semâ ve-l arz

• Yer ile gök arasında. Arz ile sema arasında.

beyn-ez zevceyn

• Karı-koca arasında.

beyn-i / بين

• Arasında, ortasında. (Arapça - Farsça)

beyn-nas

• İnsanlar arasında, halk beyninde.

beyne beyne

• İkisinin ortası. İkisinin arasında. Mücerred. Ne iyi, ne kötü.

• Ne iyi ne kötü, ikisinin arasında.

beyne'l-ecram

• Gök cisimleri ve yıldızlar arasında.

beyne'l-enbiya

• Peygamberler arasında.

beyne'l-evliya

• Allah'ın sevgili kulları arasında.

beyne'l-islam / beyne'l-islâm

• Müslümanlar arasında.

beyne'l-mü'minin / beyne'l-mü'minîn

• Mü'minler arasında.

beyne'l-ulema

• Âlimler arasında.

beyne's-sema ve'l-arz / beyne's-semâ ve'l-arz

• Yer ile gök arası.

beynehüma

• İkisi arasında.

beynelenbiya

• Peygamberler arasında.

beynelevliya

• Evliyalar arasında.

beynelislam / beynelislâm

• Müslümanlar arasında.

beynelmilel / بين الملل / بَيْنَ الْمِلَلْ

• Milletler arası, uluslararası.

• (Beyn-el milel) Milletler arası. Milletler arasında. International.

• Milletlerarası.

• Uluslararası. (Arapça)

• Milletler arası.

beynelulema

• Âlimler arasında.

beynennas / beynennâs

• İnsanlar arasında.

• İnsanlar arasında.

beynesselef

• Öncekilerin arasında.

beyninde

• Arasında.

beyniye

• Tecvidde: Harfler okunurken sesin mükemmelen akıp akmama arasında olması, kalın ile yumuşak arası okunması. Bu durumda okunan harfler şunlardır: (Râ, mim, ayn, nun, lâm.)

beynülmilel / بين الملل

• Uluslararası. (Arapça)

beynunet / beynûnet

• Fâsıla, iki şey arasındaki mesafe, aralık.
• Fark, ihtilaf, muhalefet. Zıddiyet, anlaşmazlık, terslik.
• Ayrılmak, firkat.

• İki şey arasındaki mesafe, aralık.
• İhtilaf, anlaşmazlık, ara açıklığı.

bi-saman / bî-sâman

• Sermayesiz, parasız. (Farsça)

bila-ücret / bilâ-ücret

• Parasız, ücretsiz.

bilaücret / bilâücret / بلاأجرت

• Parasız, ücretsiz. (Arapça)

binsar

• (Binsır) Serçe parmakla orta parmak arasındaki parmak. Yüzük parmağı.

Bolşevik

• Kongrede Lenin yanlıları çoğunlukta olduğu için Rusça "çoğunluk" anlamına gelen Bolşevik olarak, azınlıktaki Martov yanlıları da Menşevik olarak adlandırılacaktır.
  Kongreden sonra iki taraf arasında birleşme girişimleri olsa da birleşme gerçekleşmeyecek ve 1912 yılında kesin ayrım yaşanacaktır. Bolşevikler Ekim Devrimi ile iktidarı alacaklar ve Sovyetler Birliği’ni kuracaklardır. Lenin ve Martov yandaşları kongredeki durumlarına göre Rusça “bolshinstvo” (çoğunluk) ve “menshinstvo” (azınlık) olarak adlandırılırlar. Kongredeki delegeler sürekli olarak saf değiştirdikleri için birleşim başarısız olacak ve parti fiilen ikiye bölünecektir.

• Kongrede Lenin yanlıları çoğunlukta olduğu için Rusça "çoğunluk" anlamına gelen Bolşevik olarak, azınlıktaki Martov yanlıları da Menşevik olarak adlandırılacaktır.
  Kongreden sonra iki taraf arasında birleşme girişimleri olsa da birleşme gerçekleşmeyecek ve 1912 yılında kesin ayrım yaşanacaktır. Bolşevikler Ekim Devrimi ile iktidarı alacaklar ve Sovyetler Birliği’ni kuracaklardır. Lenin ve Martov yandaşları kongredeki durumlarına göre Rusça “bolshinstvo” (çoğunluk) ve “menshinstvo” (azınlık) olarak adlandırılırlar. Kongredeki delegeler sürekli olarak saf değiştirdikleri için birleşim başarısız olacak ve parti fiilen ikiye bölünecektir.

bolşevik / بُولْشَوِيكْ

• Çoğunluktan yana anlamına gelen Rusça kelime, 1903 yılında düzenlenen Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin İkinci Kongresi'nde Vladimir Lenin ve Julius Martov arasında yeni kurulmakta olan partinin üyelik tanımı üzerine başlayan görüş ayrılığı sonucu yaşanan ayrışmadaki taraflardan Lenin yanlısı grup.

bolşeviklik

• Bolşevik, çoğunluktan yana anlamına gelen Rusça kelime, 1903 yılında düzenlenen Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin İkinci Kongresi'nde Vladimir Lenin ve Julius Martov arasında yeni kurulmakta olan partinin üyelik tanımı üzerine başlayan görüş ayrılığı sonucu yaşanan ayrışmadaki taraflardan Lenin yanlısı grup. Kongrede Lenin yanlıları çoğunlukta olduğu için Rusça çoğunluk anlamına gelen Bolşevik olarak, azınlıktaki Martov yanlıları da Menşevik olarak adlandırılacaktır.

  Kongreden sonra iki taraf arasında birleşme girişimleri olsa da birleşme gerçekleşmeyecek ve 1912 yılında kesin ayrım yaşanacaktır. Bolşevikler Ekim Devrimi ile iktidarı alacaklar ve Sovyetler Birliği'ni kuracaklardır.

bülcet

• Genişlik, vüsat.
• İki kaş arasında olan açıklık.

burc

• Güneşle dünya arasındaki hayâlî dilimlerin her biri.

çağrışım

• Psk: Bir idrakla kazanılan bir fikrin başka bir idrak (algı) ile kazanılan fikir arasında bağıntı kurulması, birinin diğerini hatıra getirmesidir. Bu bağıntı zaman ve mekânda yakınlık, benzerlik ve zıdlık sebebiyle kurulur. Sevap deyince günahın; abdest deyince namazın; Cennet deyince Cehennem'in de

came-gi / came-gî

• Hâdim ve hizmetçilere verilen ücret ve elbise parası. (Farsça)
• Tüfek fitili. (Farsça)
• Elbiselik kumaş. (Farsça)
• Hizmetkâr, hademe, hâdim. (Farsça)

camegi / câmegî / جامگى

• Giysi parası. (Farsça)
• Hizmetçi. (Farsça)

camit

• Eski ve Ortaçağlarda Giresun ile Samsun arasında kalan dağlık mıntıkaya verilen ad. Osmanlılar zamanında bu kelime Canik olarak kullanılmıştır.

candane

• Tepe ile alın arasındaki yer, bıngıldak. Beyin. (Farsça)

cari

• Akan, akıcı.
• Geçmekte olan.
• İnsanlar arasında mer'i ve muteber ve mütedavil olan.

cavers

• Buğdaylar arasında biten bir cins sarı darı.

cefakar

• Eziyet eden, cefa eden. (Farsça)
• Halk arasında: Eziyet çeken, cefa çekmiş mânalarında da kullanılır. (Farsça)

celse

• Namazda iki secde arasında hareketsiz bir miktâr oturma.

cemel vak'ası

• Müslümanlar arasında vuku bulan elem verici ilk muharebedir. Peygamber Efendimizin (A.S.M.) Zevcesi Hz. Aişe (R.A.) ile Aşere-i Mübeşşereden Talha ve Zübeyr'in (R.A.) Hz. Ali'ye (R.A.) karşı kıyamlarından doğmuştur. Bu harpte Hz. Aişe ile Talha ve Zübeyr'in maiyetinde otuzbin; ve Hz. Ali'nin refakat

cerbeya

• Mağrib ile şimâl arasında esen yel.

cevaib

• Halk arasında gezen haberler.

cevv

• Yer ile gök arası. Gök boşluğu. Fezâ.
• Ev veya odanın içi.

cezair

• (Tekili: Cezâyir) (Cezire) Cezireler, adalar.
• Kuzey Afrikada Fas ile Tunus arasında olan ülke ve bu ülkenin merkezi olan şehir.

cinare

• Esterâbâd ile Cürcân arasına derler.

cins

• Fıkıhta; çeşit, tür, kullanıldıkları yerler arasında çok fark bulunmayan şeylere ortak olarak verilen isim.

conta

• Birbirinin üzerine kapanan iki madeni parça arasında, açıklık kalmamasını te'min etmek için konulan karton, kösele, lâstik vs. şey.

cüddet

• (Çoğulu: Cüded) Dağ arasındaki yol.
• Şekil, tarz, işaret.
• Çizgi.

cum'a-i atik

• (Eski Cum'a) Osmanlılar zamanında, Bulgaristan'da Şumnu ile Razgrat arasında yer alan meşhur bir bölge.

cürbüz

• İnsanlar arasında fesâdçılık yapan gaddâr kişi.

dabiret-üt tuyur / dâbiret-üt tuyur

• Kuşların, ayakları arasındaki parmak.

dag / dâg

• Yanık yarası. (Farsça)
• İnsan veya hayvan vücuduna kızgın demirle vurulan damga. (Farsça)

dag-ı dil / dâg-ı dil

• Gönül yarası.

dagdaga

• Dişi olmayan kadın.
• Kurdun et yemesi.
• Yemeği iki çene arasında geve geve yemek.

dahis

• Müfsid, arayı bozan.
• Koyun yüzerken deri ile etin arasına elini sokan.
• Bir meşhur atın adı.

dahmes

• Sirke tulumu.
• Her nesnenin karası.

dahs

• Koyunun derisiyle eti arasına yüzmek için elini sokmak.
• Fesad, ifsâd.

darb

• (Çoğulu: Dürub) Kapı, bâb.
• Büyük, geniş sokak.
• Dâr-ı İslâmla dâr-ı harp arasında olan sınır ve hudut.

darül harb

• (Dâr-ül harb) Harp yeri. Müslümanlarla gayr-i müslimler arasında sulh akdedilmemiş memleket. Kâfirlerin ve onların gayr-i islâmi hükümlerinin hâkim olduğu yer.

dehar

• Mağara, dağ mağarası. Kovuk. Çatlak. (Farsça)

dehliz

• (Çoğulu: Dehâliz) Hol, koridor. Ev ile kapı arası.

delil-i imkani / delil-i imkânî

• İmkân delili; sayısız ihtimaller, seçenekler arasından yaratılan varlıkların, o seçenekleri tercih eden bir yaratıcıya delâlet etmesi.

dellal / dellâl

• Alıcı ile satıcı arasında vâsıta (aracı) olan ücretli kimse, komisyoncu.

dembedem

• Bazan. Vakit vakit. Arasıra. (Farsça)

desi'

• İki omuz arasında boyun battığı yer.

deşt-i kıpçak

• Dinyester ile İrtiş arasında bulunan geniş step.

devr-i fetret

• Fetret devri; Hz. İsa ile Hz. Muhammed arasında geçen peygamber gönderilmeyen zaman dilimi.

dihliz

• (Çoğulu: Dehâliz) Ev ile kapı arası.

dımn

• Her nesnenin arası.
• Koltuk.

dinamik

• yun. Cisimlerin hareketleriyle bunları meydana getiren sebebler arasındaki alâkayı araştıran mekanik ilminin bir kolu.
• Hareket eden, durup dinlenmek bilmeyen, hareketli.
• Fls: Sâbitin zıddı olarak bir kuvvet tesiriyle dâim hareket halinde bulunan ve bulunduran, bir değişmesi,

diplomat

• yun. Memleket hakkında siyasi söz sâhibi. Dış meseleler hakkında milletlerarası işlerle uğraşan siyaset adamı.
• Becerikli, söz söyliyebilen.

divanhane

• Odalar arasındaki büyük salon. Büyük ev. Divan kurulacak büyük oda. Saraylarda odalar hâricinde olan büyük salon. (Farsça)

diyanat / diyânât

• Allahü teâlâ ile kul arasında olan işler, ibâdetler. Teklik şekli, diyânettir.

diyanet / diyânet

• Allahü teâlâ ile kul arasındaki dînî iş, ibâdet.

dolap

• (Çoğulu: Devâlib) Kuyudan su çıkarıp bahçeleri sulamaya mahsus döner makine.
• Her çeşit döner çark, çıkrık.
• İçine eşya vesaire konulan raflı veya rafsız göz.
• Eskiden selâmlık ile harem arasında eşya alıp vermeye mahsus döner dolap ki, veren ile alan birbirlerini görmez

döviz

• Yabancı devlet parası. (Fransızca)
• Yabancı ülkelerde ecnebi paralarla ödenecek olan poliçe, çek gibi senetler. (Fransızca)

düello

• İtl. Hakareti tamir için iki kişi arasında hususan Avrupa'da ve şâhitler önünde yapılan silâhlı çarpışma.

• Hakareti tâmir maksadıyla iki kişi arasında ve şâhitler önünde yapılan silâhlı çarpışma.

duha vakti / duhâ vakti

• Kuşluk vakti. Oruç zamânının yâni imsak ile iftar vakti arasındaki müddetin dörtte birinin tamam olmasından îtibâren başlayan vakit.

dürdakıs

• Başla boyun arasında olan kemik.

düsse

• Arap çocukları arasında meşhur olan bir oyun.

ebedd

• Gövdeli, iri cüsseli kimse. İki uyluğunun arası geniş ve etli olan kimse.

ebu talha zeyd bin sehl

• Ashab-ı Kiram arasında, sayılı kahramanlardan ve atıcılardandır. Resul-ü Ekreme (A.S.M.) atılan oklara göğsünü germiştir. 20 Hadis-i Şerif rivayet etmiştir. Hicri 34 tarihinde vefat etmiştir. Bütün muharebelere katılmış bir kahraman-ı İslâmdır. (R.A.)

edeb-i kelam / edeb-i kelâm

• Söz güzelliği, söz zarifliği.
• Edb: İfade arasında bayağı ve çirkin tabirlerin bulunmaması. İfadenin güzel oluşu.

edebiyat-ı cedide

• 1896 - 1901 tarihleri arasında Avrupa te'siri ile meydana gelen edebiyat cereyanına verilen isim. Yeni edebiyat. Servet-i Fünun Edebiyatına verilen ad.

eflatuni / eflatunî

• Leylakî ile ergüvanî arasında, hafif mor karışık renk.

eflec

• (Felc. den) Seyrek, sık olmayan diş. Bazıları dökülmüş olan diş.
• Geniş omuzlu, kollarının arası açık olan adam.
• Nüzul hastalığına tutulmuş olan kimse.

eftel

• (Çoğulu: Fütul) Ön ayaklarının arası geniş olan at.

eglal

• (Tekili: Gull) Halkalar. Kelepçeler. Mahkemenin cezaya müstehak kılıp mahkum ettiği kimselerin boyun ve ayaklarına vurulan zincirler.
• (Galel) Ağaçlar arasında korulukta akan sular.

ehadis-i müteşabihe / ehâdîs-i müteşabihe

• Çok mânâlara gelebilen ve bu mânâların arasında benzerlik olduğu için mânâları birbirine karıştırılan hadisler.

ehemm

• Mühimler arasında öncelikle göz önüne alınması gereken.

ehl-i fetret

• Hz. İsâ (a.s.) ile Hz. Muhammed'in (a.s.m.) devirleri arasında vahiysiz geçen zaman diliminde yaşayanlar.

ehven-i şerreyn

• İki şer (kötülük)den zararı en az olanı. Bu kelime, halk arasında Ehven-i şer olarak kullanılmaktadır.

ekoloji

• yun. Canlı varlıklarla çevreleri arasındaki münasebetleri araştıran biyoloji kolu.

ekonomi

• yun. İktisad. Tutum. Geliri gideri hesaplıyarak lüzumsuz masrafı bırakıp artırmağa çalışmak. Ölçülü ve idâreli harcamak. İnsanların sınırsız olan ihtiyaçlarıyla bunları sağlamaya yarayacak sınırlı imkân ve vasıtalar arasında mümkün olan azami uygunluğu temin için (sağlamak için) yapılan çalışma ve f

ekvator

• Hatt-ı istivâ. Dünyayı kuzey ve güney diye müsavi iki yarım küreye ayırarak, ikisinin arasından geçtiği farzedilen çember şeklindeki büyük çizgi. (Fransızca)
• Yer yuvarlağının tam ortasında farzedilen ve dünyayı iki müsavi kısma ayıran (ve kırk bin kilometre olan) çember. (Fransızca)

elcezire

• Mezopotamya. Dicle ve Fırat nehirleri arasında bulunan yerin adı. Bugün Irak'ın toprakları arasındadır.

embriyoloji

• yun. Biy: Canlıların başlangıçtan itibaren gelişmesini inceliyen biyoloji ilminin bir bölümü. İkiye ayrılır: 1- Ontogonez: Yumurtadan yavruların meydana gelişini inceler. 2 - Flogenez: Canlıların ilk yaratılışı ile bugünkü şekli arasında meydana gelen değişmeleri inceler. Dünyada başlangıçtan bugüne

emevi devleti

• Dört halife devrinden sonra devlet idaresi Beni Ümeyye hanedanına geçmiştir. Buna nisbetle bu devlete "Emevi Devleti" adı verilmiştir. (Mi: 661-750) seneleri arası Emevi Devletinin saltanat devresidir. Muâviye bin Ebi Süfyan'dan başlamak üzere 14 halife gelip geçmiştir. Son halife Muhammed bin Merva

erzan / erzân / ارزان

• Ucuz. (Farsça)
• Yaraşır, layık. (Farsça)

eş'iya

• (A.S.) Beni-İsrail peygamberlerindendir. (M.Ö. 759-700) tarihlerine kadar Beni-İsrail arasında peygamberlik yapmış, birçok mucizeler göstermiştir. Zamanının padişahı tarafından takib ettirilerek bir ağaç oyuğunda gizli olduğu halde, ağaçla beraber biçki ile kesilerek şehid edilmiştir. 66 babdan ibar

eşebb

• Arasından geçmek mümkün olmayan ağacın sıklığı.

eshab-ı tercih / eshâb-ı tercîh

• Hanefî mezhebinde, fıkıh âlimlerinin beşinci tabakası. Bunlar, ictihâd gücüne sâhib olmayan, sâdece bağlı oldukları mezhebdeki müctehidlerin ictihadları (verdikleri hükümleri) arasından delili kuvvetli olan ictihâdı seçen âlimlerdir.

eşhür-ül hurum

• İslâmiyetten evvel Arab kabileleri arasında vuruşmanın ve muharebenin haram kılındığı Zilka'de, Zilhicce, Muharrem ve Receb ayları.

esmat

• (Çoğulu: Sümut) Saçının ve sakalının karası beyazıyla karışıp ikisi beraber olmak.

etene

• Hayvanlarda ana ile cenin arasındaki kan alış-verişini temin eden organ.
• Bitkilerde yumurtacıkların yumurtalığa yapışık bulundukları doku.

ev'iye-i şa'riyye

• Tıb: Siyah ve kırmızı kan damarları arasındaki gayetle ince olan damarlar.

evveliyat

• Başlangıçlar. Mukaddemat. İlk öndekiler. İbtidaki cihetler.
• Her akıllının tereddütsüz tasdik ve kabul edeceği hususlar.
• Man: Mücerred mevzu ve mahmulleri arasındaki nisbet tasavvur edilince aklın kat'iyyetle teslim ve tasdik ettiği kaziyeler.

eyvallah

• Bir kısım müslümanlar arasında tasdik işareti veya yemin ifade eden bir tâbirdir. Bazan Allaha ısmarladık yerine söyliyenler de vardır. Fakat makbul olanı; ayrılırken de buluşurken de selâmlaşmaktır ve bu sünnet-i seniyyedir.

ezder

• Münâsib, muvâfık, yaraşır, lâyık. (Farsça)

ezib

• Rezil, âdi ve aşağılık kimse.
• Kıble rüzgarı.
• Riyh-u cenub ile Sâbâ arasında esen yel.
• Sevinmek, ferah ve neşat.

fahri / fahrî

• Karşılıksız olarak. Parasız olarak.
• İftiharla. Övünerek.

• Karşılıksız, parasız, gönüllü olarak bir şeyi yapma.

• Karşılıksız, parasız.

faruk

• Hak ile bâtılı birbirinden ayıran. Haklıyı haksızı ayırmakta çok mâhir olan. (Hak ile bâtılı birbirinden tam ayırarak İslâmiyeti kabul ettiği ve islâm nurunu izhar ettiği ve imân ve küfrün arasını fark ve faslettiği için Hz. Peygamber (A.S.M.) tarafından Hz. Ömer'e (R.A.) bu isim verilmiştir.)

fasl

• (Fasıl) İki şey arasındaki ek yeri. Mafsal.
• Hak söz. Hak ile bâtılın arasını fark ve temyiz ile olan hüküm ve kaza. (Buna "Faysal" da denir) Halletmek. Ayrılma. Çözme.
• Bölüm.
• Mevsim.
• Aynı makamda çalınan şarkı.
• Çocuğu memeden kesmek.
• Birini zem

fasl-ı hitab / fasl-ı hitâb

• İki söz arasını ayıran kelime veya isimlerden biri. Önsözden sonra asıl maksada giriş.
• Fık: Şahitlerin gösterdiği delil veya yeminlerinden sonra hâkimin hükmetmesi.
• Hakkı bâtıldan ayırarak, nizaı ayırt edip kesmek ve halletmek. Herşeyi kemal-i vüzuh ile fasledip hakikatını gö

fatımiler / fâtımîler

• Aslen mecûsî olan Meymûn el-Kaddah'ın neslinden gelen Ubeydullah bin Sa'îd'in etrâfında toplanan, kendilerinin hazret-i Fâtıma'nın neslinden geldiklerini iddiâ eden; Mısır, Kuzey Afrika, Filistin ve Sûriye'de 910-1171 seneleri arasında hüküm süren, Eshâb-ı kirâm düşmanlığını yaymaya çalışan hânedân

fazl u kerem

• Bilginlere, faziletli kişilere yaraşır olgunluk ve cömertlik.

fecc

• (Çoğulu: Ficâc) Açık yer. İki dağ arasındaki geniş yol. Tarik-i vâsi'.

fehc

• (Çoğulu: Efhac-Fahcâ) İnsanın veya hayvanın iki baldırının arası birbirine yakın olması.

felak

• Tan zamanı, subh, fecir.
• İki tepe arasındaki düzlük.
• Bütün mahlukat.
• Suçlunun ayağına vurulan tomruk, falaka.
• Cehennem.

fer'

• Şube, kol. İkinci derecede olan. Dal budak.
• Bir aslın neticesi.
• Bir cemaatın şerefli ve daha meşhuru.
• Kazancı olan mukayyed mal. Hâzır ve muhâfaza altında olan.
• Yükseğe çıkmak ve iki nizalı olanın arasına girip ıslah etmek.
• Asıl mes'eleden kollara ayrı

feraiz / ferâiz

• (Tekili: Farîze) Allah'ın farz kıldığı ibadetler, yapılması mecburi olan din emirleri.
• Şeriatın hükümleriyle mirasçılar arasında mal taksimi bilgisi. İslâmın miras hukuku.

ferg

• Gönden yapılan kovanın dikişi arasında su sızan yer.

ferisa / ferîsa

• (Çoğulu: Feris-Ferâyis) Boş böğür ile kürek arasındaki et.

fersah

• Uzunluk ölçüsü birimidir, iki çeşittir: Deniz fersahı: 5555 m. Kara fersahı: 4444 m.
• İki şey arasındaki açıklık.
• Sükun ve hareket arasındaki vakit.
• Zaman. Saat.
• Dâimî ve çok olup aslâ kesilmeyen şey.

ferşeha

• İki ayak arasını açmak.

fetiyle

• Yanmış fitil ucu.
• Bükülmüş ince sicim.
• İki parmak arasındaki kir.

fetret / فترت / فَتْرَتْ

• Uyuşukluk, zayıflık.
• Vahy ve semavî hükümlerin sükûn zamanı olduğu için, iki peygamber-i zişan devirleri arasındaki zaman.
• Vukuu âdet halinde olan şeyin kesilme zamanı veya kesilmesi.
• İki vakıa arasındaki geçen zaman. Terakki ve teâli devirleri arasındaki hareketsiz,

• İki peygamber veya padişah arasında peygambersiz veya padişahsız geçen zaman.
• İki vakıa arasındaki zaman.

• Aynı cinsten iki hâdise (olay) arasındaki kesinti devresi.
• İki peygamber veya iki hükümdâr arasında peygambersiz ve hükümdârsız geçen zaman.

• İki peygamber arasındaki bulanık zaman.

• Duraklama. (Arapça)
• İki olay arasındaki zaman. (Arapça)

• İki dönem arasındaki boşluk zamanı.

fevak

• İki sağım arasında devenin memesinde sütün birikmesi.
• Rahat.
• Rücu.
• Uzun boyunlu bir nevi su kuşu.

feza

• Yıldızlar arasındaki geniş boşluk. Gökyüzü.
• Yer geniş olmak.
• Açık sahra.
• Saha.
• Yerde akan su.

fi / fî

• Arabçada harf-i cerrdir. Mekâna ve zamana âidiyyeti bildirir. Ta'lil için, isti'lâ için ve yine harf-i cerr olan "bâ, ilâ, min, maa" harflerinin yerine kullanılır. Geçen mef'ul ile gelecek fasıl arasında geçer. Te'kid mânası da vardı. Başka bir ifade ile kısaca (fî) : "İçinde, içine, hakkında, husus

ficac

• İki dağ arasında geniş yol.

fidye

• Bir suçtan veya esirlikten kurtuluş parası.

fika / fîka

• (C Efavık-Efvak) İki defa sütü sağmak arasında biriken süt.

fıkdan-ı nukud

• Para darlığı, parasızlık.

fıkıh

• (Fıkh) Derin ve ince anlayış. Bir şeyi, hakkı ile, künhü ile bilmek. İnsanlar arasındaki ilişkilerle ilgili olarak dinî hükümleri ayrıntılı delilleriyle bilmek. Müslümanlar, müslüman olmaları itibariyle Allah'ın emirlerine tâbidirler, uyarlar. Fıkıh ilmi, hangi şartlarda Allah'ın hangi emrin

fikr-i ruhbaniyet

• Hıristiyanlık dininde Allah ile kullar arasında vasıta olarak ruhbanların bulunması gerektiğine dair düşünce.

firşat

• Genişlik, vüs'at.
• İki ayağının arasını ayırıp genişletmek.

fıtr

• (Çoğulu: Eftâr) Açıldığında baş parmakla şehadet parmağının arası. Karış.

fıtra

• Fitre; ihtiyâcı olan eşyâdan ve borçlarından fazla olarak nisab (dinde zenginlik ölçüsü) miktârı malı, parası olan her hür müslümanın Ramazan bayramının birinci günü sabahı fakirlere vermekle yükümlü oldukları belli miktardaki buğday veya arpa yahut hurma veya kuru üzüm veya kıymetleri kadar altın v

fiyat

• Değer, kıymet. Bir malın piyasa değeri. Satan ile alan arasında uyuşulan, anlaşılan kıymet.

fürce / فُرْجَه

• İki şey arasındaki açıklık, yarık.

gadiyye

• (Çoğulu: Gadiyyât) Tan ağarmasıyla güneş doğması arası, sabahın erken saatleri.

gah / gâh

• Arasıra, bazan.

gahi / gâhî / گاهى

• (Gehî) Arasıra, zaman zaman.

• Kimi zaman, bazen, arasıra. (Farsça)

gamis / gamîs

• Üstü kuru, altı yaş olan ot.
• Ağaç ve otların arasında olan küçük su arkları.

gar-ı hira

• Hira mağarası; Peygamber Efendimize (a.s.m.) ilk vahyin geldiği mağaranın adı.

gar-i hıra / gâr-i hıra

• Hıra mağarası.

garabet

• Yabancılık. Gariblik.
• Tuhaflık.
• Âcizlik, beceriksizlik.
• Gizli olmak. Hilaf-ı âdet olmak.
• Iraklık.
• Edb: Ne demek olduğu herkesçe anlaşılmayacak kelime ve tabirlerin söz arasında kullanılması.

gareb

• Gümüş kadeh.
• Kavak ağacı.
• Havuzla kuyu arasına dökülen su.
• Bir nevi koyun hastalığı.

garib

• (A, uzun okunur) Batan. Gurub eden.
• İki omuz arası.
• Devenin hörgücüyle boynu arası.

gavs

• Yardım eden. Evliyâ arasında kullara yardımla vazîfelendirilen velî zât.

gazel-sera

• Nazım şekilleri arasında gazel meydana getiren. (Farsça)

geçer akça

• Rayiç para yerine kullanılır bir tabirdir. Bu tabir, eskiden halk arasında yapılan senetlerde, hükümet tarafından akdolunan mukavelelerde kullanılırdı. (Türkçe)

gedikli

• t. Tar: Yeniçeri efradı arasında eskilikleri dolayısıyla imtiyazlı olanlar. Bunlar diğer yeniçerilerden ayrılmak için bellerine seraser denilen kumaştan kuşak sararlardı.
• Yıkık, çentikli ve düşük yeri olan.
• Mülk olduğu halde vakfa ait bir tarafı olan.
• Deniz assubayı k

gerdan / gerdân

• Boyunla göğüs arası.

geylani / geylanî

• Seyyid Abdulkadir-i Geylanî, Gavs-ül A'zam, Gavs, Kutub gibi mecâzi nâm ile bilinen bu zât (Hi: 470-561) yılları arasında yaşamış ve Kadirî Tarikatının müessisidir. Müteaddid müridlerinden bir çoğu sonradan veli olarak meşhurdurlar. Derslerinin te'siriyle birçok Hristiyan ve Museviler Müslüman olmuş

gıbben

• Nâdiren, seyrek, arasıra.

gile / gîle

• İki dağ arasındaki yol, vadi. (Farsça)
• Şikâyet. (Farsça)
• Üzüm tanesi. (Farsça)

grafik

• yun. Bir hâdisenin gidişatını göstermek, birkaç şey arasında karşılaştırma yapmak için çizgi ve şekillerle yapılan rakamlı cetvel.

gudve

• (Çoğulu: Gudevât) Sabah namazı vakti ile güneşin doğuşu arası.

güllabici

• Tar: Akıl hastahanelerindeki gardiyanlar. Bunlar ellerinde kamçı olduğu halde deliler arasında dolaşıp azgın delileri döverek uslandırmak vazifesiyle mükellef olduklarından, dışarda bu türlü tavır takınanlara da mecaz yoliyle güllâbici denilirdi.

habeş

• Afrika'nın Kızıldeniz sâhili güneyinde müstakil bir memleket. Bu memleket ahalisinden olan.
• Beyaz ve siyah arasında koyu esmer adam.

habis

• Bağışlanan şey. Mukabilinde bir ücret istenmeyen şey. Parasız olarak verilen nesne.

hacc-ı asgar

• Ömre. Hac zamânı olan beş günden (Arefe günü ile dört bayram günlerinden) başka senenin her günü ihrâm (dikişsiz elbise) ile Mekke'ye gelip, Kâbe'yi tavâf (etrâfında yedi kere dolaşmak), sa'y yapmak (Safâ ve Merve tepeleri arasında gidip gelmek) ve traş olmak.

hacz

• Men'etmek. Mâni olmak.
• İki şeyin arasını ayırmak.
• Alacaklı, borçludan alacağını alabilmesi için borçlunun malına el konulmak.

hadis-i nefs / hadîs-i nefs

• Kalbe gelip de, yapmakla yapmamak arasında tereddüde sebeb olan düşünce.

hafş

• Tıb: "Tavuk karası" adı verilen bir göz hastalığı.

hail

• Perde. Mânia. İki şey arasını ayıran.

hakameyn

• İki hakem: Sıffîn vak'asında Hz. Ali ile Hz. Muaviye arasında hakem seçilen Amr b. Âs ile Ebu Musa el-Eş'arî.

hakemeyn

• İki hakem.
• Tar: Sıffîn Vak'asında Hz. Ali (R.A.) ile Hz. Muaviye (R.A.) arasında hakem seçilen Amr İbn-ül As ile Ebu Muse-l Eş'arî.

hakim / hakîm

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Hikmet sâhibi, ilmi kâmil, işi güzel, uygun işler yaratıcı ve kullar arasında hükmedici.
• Hikmet ehli. Din bilgilerini fen bilgileri ile isbât eden âlim.

hal / hâl

• Durum, vaziyet, tavır. Tasavvuf yolunda bulunan kimsenin kalbine gelen sevinç, hüzün, darlık, genişlik, arzu ve korku gibi mânâlar. Bunlar kulun gayreti ve çalışması olmadan kalbe gelir. Bu yönden makam ile arasında fark vardır. Makam, tasavvuf yolun da bulunan kimsenin çalışmakla kazandığı mânevî d

halal / halâl

• Dostluk, ahbaplık.
• İki şey arasında açıklık olma.

• Dostluk.
• İki nesne arası açık olmak.

halalet

• İki şeyin arası açık olmak.
• Dostluk. Samimi dostluk.

halhal

• Eskiden kadınların süs için ayaklarının topuklariyle baldırları arasına yani ayak bileklerine taktıkları altundan veya gümüşten yapılmış halka. Ayak bileziği.

halid bin sinan abesi aleyhisselam / hâlid bin sinân abesî aleyhisselâm

• Îsâ aleyhisselâmdan sonra gönderilen peygamberlerden. Îsâ aleyhisselâm ile son peygamber Muhammed aleyhisselâm arasında geçen fetret devrinde, Aden beldesinde bulunan bir kavme gönderilmiştir.

halif

• İki dağ arasındaki yol.
• Eski elbise.
• Arkadan gelen. Sonradan gelen. Birinin yerine geçen.

hamak

• İki ağaç veya direk arasına asılarak içine yatılan ağyatak.

harc-ı rah

• Yol harcı, yol parası. Yol masrafı, yol için verilen para.

harcırah / خرج راه

• Yol parası.

harf-i atıf

• Atıf harfi, bağlaç; (Ar. gr.) bir mânâ bütünlüğünü korumak için, kelime veya cümle grubu arasındaki irtibatı sağlayan harf, "vav" gibi.

harhara

• Uykuda horlamak.
• Kedinin mırıldayışı.
• İki dere arasındaki düzlük.

harik

• Omuz küreklerinin arası.

harşef

• (Çoğulu: Harâşif) Kalkan balığı.
• Balık pulu.
• Enginar bitkisi.

hasasa

• (Çoğulu: Hasâs) Fakirlik.
• Hali yaramaz olmak.
• Küçük delik.
• İki kişinin arasındaki açıklık.

hasele

• Tıb: Karnın göbek ile kasık arasındaki kısmı.

hasile / hasîle

• İyeği arasında olan et.

hasis / hasîs

• Parasını ve malını harcamamak için her türlü sıkıntıya, eziyete katlanan, paraya, mala aşırı düşkün olan; dînen verilmesi îcâb edeni, zekâtı ve sadakayı vermeyen, pinti, eli sıkı olan, bahîl, malda ve ilimde cimrilik eden.

hasle

• Göbekle kasık arası.

hassas bölgeler

• Sivil savunmada düşmanın hedef tutacağı bölgeler. Her hassas bölgenin ehemmiyeti aynı değildir. Hava savunması bakımından eldeki imkanlar ve hassas bölgeler arasında öncelik tesbitine ihtiyaç vardır. Hassas bölgeler, sırasıyla:1) Atomik vurucu üslerin bulunduğu bölgeler.2) Yüzeyden yüzeye füze üsler (Türkçe)

haşv

• (Haşiv) (Çoğulu: Ahşâ) Tıb: Vücudun içindeki uzuvlardan her birisi.
• Minder, yastık gibi şeylerin içini dolduran pamuk, kuru ot.
• Kırılması ihtimali olan eşyanın arasına konan yumuşak, ot gibi şey.
• Edb: İbarede lüzumsuz söz bulunması, aynı mânada iki kelimeyi yanyana sö

haşv-i melih

• Söz arasında ikinci bir kelime veya cümle ile ikinci derecede bir mâna ifade etmek.

haşviyyat

• Söz arasında, lüzumsuz, fazladan olan sözler.

hatai

• Tezhib ıstılahlarındandır. Resim gibi tabiatı taklid ederek yapılmayıp, san'atkârlar arasında kabul edilen çeşitli gül şekli gibi irili ufaklı yapılan şekiller.
• Türkistan'da Hatay şehrinde imal edilen bir cins dayanıklı kâğıt.

hatim / hatîm

• Kâbe'nin şimâl (kuzey) duvarı hizâsında yarım dâire şeklindeki duvarcık ile Kâbe-i muazzama arasında kalan yer.

hatve

• (Hutve) Adım. Bir adım atışta iki ayak arasındaki mesafe. Bir adım atmak.

hava

• (Hevâ) Hava. Dünyayı çeviren atmosfer. Cevv. Yer ile gök arası.
• Hafif yel.
• Bir binanın üzerine kat çıkma hakkı.
• Bir yerin hâli ve sıhhat bakımından durumu.
• Müzikte ezgili ses, sadâ.

haver

• Gözün beyazının çok beyaz ve karasının da çok kara olması.

haylulet

• Yolu kapamak.
• Araya girme. İki şey arasına girip hicab olmak.

haylulet-i arz / haylûlet-i arz

• Ay tutulması. Dünyanın güneşle ay arasına girerek güneş ışığına perde olması.

• Ay tutulması, Dünyanın Güneşle ayın arasına girmesi.

hebr

• (Çoğulu: Hübur) Çukur yer.
• Kesmek.
• İki dağ arasında olan düz yer.
• Etli, semiz olmak.

hecil

• İki dağ arasındaki çukurca kısım. Vâdi.

hecl

• İki dağ arasındaki çukur ve düz yer.
• Atmak.

hediye

• Parasız verilen, bağışlanan şey. Armağan.

hedy

• Cenab-ı Hakk'ın rızası için veya ihramda iken yapılması yasak olan herhangi bir fiili işlemekten dolayı kusurunu affettirmek ricasiyle, keffaret olarak Harem-i Şerif'e götürülen veya kendisi veya parası gönderilen kurban.

helek

• İki dağın arası.

helva sohbetleri

• Eskiden kış mevsiminin başlıca eğlencelerinden biriydi. Bu eğlenceler, her sınıf halk arasında rağbetteydi. Devlet erkânı, vükelâ, zengin konak sahibleri ve orta halli halk kendi imkânları ölçüsünde helva sohbetleri düzenler, eş ve ahbabına ziyafetler verirdi. Vükelânın düzenlediği sohbetler tantana

hemde

• Ölümle haşir arası.

herc

• İnsanların arasında meydana gelen fitne, fesad.
• Söze dalıp çoğaltmak. Haltetmek. Sözü karıştırmak.
• Kapıyı açık bırakmak.
• İnsanların işlerinin karışması.
• Seğirtmek.
• Katletmek.

heva

• (Çoğulu: Ehviye) İki şeyin arasının uzaklığı.
• Yer ile gök arası.
• Yukarıdan aşağıya inmek.
• Her bir boş, ıssız yer.

hibe

• Bağışlamak. Parasız ve karşılıksız vermek. Bağışlanan şey.
• Hal ve şân.

hicab

• Perde. Örtü. Hâil.
• Utanma. Kendini kusurlu bilip insanlar arasından çekilmek.
• Men'etmek.
• Allah ile kul arasındaki perde.
• Setretmek. Gizlemek.

hicab-ı kalb

• Kalbin boşlukları arasındaki zarların her biri.

hılal

• (Çoğulu: Ahılle) Diş arasını ayıklamakta kullanılan nesne. Dostluk.

hilal

• Sâfi ve halis.
• Sıdk ile dostluk etmek.
• Ara. Aralık.
• Zaman ve vakit.
• İki şey arasına sokulmuş olan.
• Buluttan yağmurun çıktığı yer.
• Gr: Bir kelimenin aslını ve ondan türeyenleri gösteren tertip.
• Kulak ve diş karıştırmak gibi şeylerde kull

hilallemek / hilâllemek

• Abdest alırken, el ve ayak parmakları ile sakalın ve kadınlarda sık saçların arasına ıslak parmaklarını sokarak hareket ettirmek.

hılas

• Kara ile ak arasında olan çocuk.

hılb

• Kalble karın arasında olan perde.

hıll

• Helâl.
• Kâbe ile mikat arası.

hill

• Helâl. Yapılması günah olmayan.
• Harem-i Kâbe ile mikat arası, hac zamanında Mekke-i Mükerreme dışında ihrama girilen yerin haricinde bulunan saha.

• Hac veya umre için ihrâma girilen mîkât denilen yerler ile Harem yâni Mekke şehri sınırı arasına verilen ad. Harem adı verilen yerde ihramlı iken yapılması haram (yasak) edilen şeyler, burada helâl olduğu için Hill adı verilmiştir. Hill'in Mekke-i mü kerremeye en yakın yeri batı taraftaki Ten'im den

hillet

• (Çoğulu: Hillel - Hilâl) Samimi ve cân-ı gönülden olan dostluk. En güzel takdir edici ve samimi arkadaşlık.
• Kılınç gediği.
• Nakışlı deri.
• Ağızda bâki kalan dişler.
• Dişler arasında kalan yemek artığı.

hımtat

• Ot arasında olur bir nakışlı böcek.

hirval

• (Hervele) Yürümek ile koşmak arasında bir nevi yürüyüştür.

hisse-i şayia / hisse-i şâyia

• Fık: Müşterek bir malın her bir cüz'üne sirayet eden hisse, pay.
• Ortaklar arasında taksim edilmemiş olan müşterek mal. Meselâ: Bir kitaba, bir kaç kişi ortak ve taksim de mümkün değil ise; her hissedarın kitabın umumuna sahip olması.

hıtab

• Sözü âşikâre ve yüzüne söylemek.
• Seninle gayrin arasında olan kelâm.

hiyerarşi

• Mevkilerin, salâhiyeterin ve rütbelerin önem sırası. (Fransızca)
• Sıra gözetilerek yapılan herhangi bir tasnif. (Fransızca)
• Huk: Aynı teşkilâta bağlı kişiler arasında yukarıdan aşağıya bir kontrol imkânı veren ve bu suretle astı üste bağlayan alâka. (Fransızca)

horos

• Tar: Eskiden İstanbul'da ekmekçi, francalacı ve uncu değirmenlerinde mevcut üst ve alt taşlarının bulunduğu ve etrafından hayvanın döndüğü yere, esnaf arasında verilen addır.

horst

• Alm. Jeo: Bir çukur veya hendeğin, tersine, faylar arasında yükselmiş kesimi.

hoşbeş

• Selâmsabah, hatır sorma, birbirine rastlayan iki ahbab arasında söylenilen ilk sözler.

hoşmanzar

• Manzarası güzel. Güzel görünen. (Farsça)
• Mc: Güzel yüzlü. Siması güzel olan. (Farsça)

hükm

• (Hüküm) Karar. Emir. Kuvvet. Hâkimlik. Amirlik.
• İrade. Kumanda. Nüfuz.
• Kadılık etmek.
• Tesir. Cari olmak.
• Makam.
• Bir dâvanın veya bir meselenin tedkik edilmesinden sonra varılan karar.
• Man: Fikirler ve tasavvurlar arasındaki râbıtayı tasdik veya

hukuk-u milel

• Beynelmilel hukuk. Milletlerarası hukuk.

huluvv

• Boş olmak, hâlî oluş. Boşluk. Boşta olmak.
• Huk: Tarafların anlaşarak evlilik hayatlarına son vermeleri.
• Huk: Bir gayr-i menkulün, muayyen bir bedel ile kiralanmış olmasından doğan kiracılık hakkı ve menfaati.
• Hava parası adıyla verilen meblağ.

humbara

• Küçük küp. (Farsça)
• Ask: Demir veya tunçtan dökülmüş, içi boş ve yuvarlak olarak yapılan ve içine patlayıcı maddeler doldurularak havan topu veya elle atılan harp aleti. Havan topu ile atılana havan humbarası, elle atılana da el humbarası denirdi. (Farsça)
• Para biriktirmek için kullanılan topr (Farsça)

huneyn

• Mekke-i Mükerremeye üç mil mesafede ve Mekke ile Taif arasında bir vâdinin adı.

huri

• (Ahver ve Havrâ kelimelerinin çoğulu) Ahu gözlüler. Gözlerinin akı karasından çok olan, pek güzel ve güzellikleri tarif ve tavsif edilemiyecek derecede güzel olan Cennet kızları.

hürriyet

• 1908'de II.Meşrutiyet'in ilânı ile birlikte gerçekleşen yeni sistemin halk arasındaki adı.

hurşun

• (Çoğulu: Harâşın) Ufacık bıtırak. (Davarların tüyüne yapışır.)

huruf-u atıf

• Atıf harfleri, bağlaçlar; (Ar. gr.) mânâ bütünlüğünü korumak için, kelime veya cümle grubu arasındaki irtibatı sağlayan harfler; "vav, bel, fe" gibi.

huşu / huşû

• Gönül alçaklığı, tevazu.
• Korku ile sevgi arası durum, saygı.

hutve

• Adım atıldığı zaman iki ayak arasındaki mesafe.
• İz.

hüzn

• Üzüntü, keder. Sevincin zıddı. Bu, halk arasında kastedilen dünyevî hüzünden başkadır. Tasavvuf yolunda bulunanlara âit bir hâl.

i'tidal

• Bir şeyde veya halde ifrat veya tefrite düşmemek. Vasat derece olmak.
• Yumuşaklık. Uygunluk.
• Gündüz ve gecenin birbirine denk, eşit olması.
• Miktar ve keyfiyyet hususunda iki hâlet arasında mutavassıt olmak.

i'tikab

• Veresiye vermeme. Bir malı borç olarak satmama. Parasını almadıkça malı teslim etmeme.

i'tikal

• Sağmak için koyunun ayaklarını iki bacağı arasına alma.
• Devenin dizini büküp bağlama.
• Güreş yaparken rakibini sarmaya getirip yıkma.

ibn-üs-sebil / ibn-üs-sebîl

• Kendi memleketinde zengin ise de, bulunduğu yerde yanında malı, parası kalmamış olan ve çok alacağı varsa da, alamayıp, muhtâç kalan.

ıcan

• Kubl ile dübür arası.
• Ahmak kimse.

icar / îcâr

• Kiralamak. Kiraya vermek.
• Kira parası.

• Kirâya verme, kirâya verilme, kirâ parası.

idave

• (Çoğulu: Edâvâ) Deriden yapılmış su kabı. Asker matarası.

iflas

• Malı tükenmek, parası kalmamak. Borçlarını ödeyemiyecek hâle gelmek. Sermayesini batırmak.
• Ahirette günahları çok olanın hüsrana düşmesi.

ihfa / ihfâ

• Örtmek, gizlemek; tecvidde bir terim. On beş ihfâ harflerinden önce gelen tenvin veya sâkin nunu, izhâr (birbirinden ayırmak) ile idgâm (birbirine katmak) arasında, şeddeden uzak olarak gunne ile genizden çıkarmak.

ihtilaf-ı din

• Biri müslim, diğeri gayr-ı müslim olmak gibi ayrı dinde bulunmak. Din ayrılığı miras almağa mânidir. Binaenaleyh gayr-i müslim, müslimin; müslim de gayr-i müslimin mirasına nâil olamaz. Fakat müslim olmayan milletler arasında din ayrılığı miras almağa mani değildir.

ihtilas-i vakt

• İşlerin arasında vakit bulabilme.

ikindi namazı

• İslâm'ın şartlarından biri olan beş vakit namazın üçüncüsü, öğle vakti ile akşam vakti arasında kılınan namaz.Gökten yere iner kamû (bütün) melekler, Meleklere müştâk olur (can atar) felekler, Kabûl olur anda bütün dilekler, İkindi namâzın kıldığın zaman.

iktibas

• Bir söz veya yazıyı olduğu gibi veya kısaltarak almak. Birisinden ilmen istifade etmek. İstifade suretiyle almak, alınmak.
• Söz arasında Kur'an-ı Kerimden veya Hadis-i Şeriftden veya başka makbul eserlerden bir cümlenin kâmilen veya kısmen az tasarruf ile veya tasarrufsuz alınması.

ilhad / ilhâd

• Kur'ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açıkça bildirilmiş olan, müctehid âlimlerin söz birliği ile bildirdikleri ve müslümanlar arasında yayılan îmân bilgilerine uymamak, doğru yoldan ayrılmak küfre (îmânsızlığa) sebeb olan inanış.

imamet

• İmamlık. Namazda cemaati idare eden zâtın hal ve sıfatı.
• Halifelik.İmamet iki kısma ayrılır:1- İmamet-i suğra: Namazda cemaate yapılan imamlık.2- İmamet-i kübra : Emir-ül mü'minîn olmak. Yani müslümanlar arasında riyaset-i âmmeyi hâiz bulunmaktır.

imtiyaz-ı mutlak

• Varlıklar arasında tam ve kusursuz ayırımın olması.

indirac

• İçine konma, arasına sıkışma. Derecelenme.

insaniyetkarane / insaniyetkârâne

• İnsanlığa yaraşır şekide.

insibab

• Dökülme. Akıtılma.
• Cereyan etme.
• Başka suya karışma.
• Tıb: Ahlat-ı erbaadan birisinin vücudun bir tarafında nesicler (dokular) arasında toplanması.

intişar-ı arzani / intişar-ı arzanî

• Hedefin sağ veya sol taraflarına düşen mermilerle, hedef arasında kalan mesafe.

ırak-ı arab / ırâk-ı arab

• Arap Irak. Fırat ve Dicle nehirleri arasında kalan ve Bağdat'ın kuzeyine kadar uzanan topraklara Osmanlı İmparatorluğu zamanında verilen isim.

irfan

• Bilmek, anlayış, tecrübe ve zekâdan ileri gelen zihnî kemal.
• İkrar.
• Mücazat.
• Fık: Esrar-ı İlâhiyeye, iman ve Kur'an hakikatlarına vukufiyet. (İlim ile irfan ve ma'rifet arasında fark vardır: İlim, vech-i küllî ile, yani her vechesiyle bilmektir. İrfan ve marifet ise;

irtisa'

• Dişler sık olma.
• İki şey, birbirine bitişik olma.
• Taneleri, iki taş arasında döğüp parçalama.

ışa' / ışâ'

• Yatsı zamanı. Akşam ile yatsı namazı arasındaki vakit.
• Güneş batmasından ertesi günü fecre kadar olan zaman.

ishan

• Aslında kalınlık demek olan sihan ve sehânetten kalınlaştırmak demektir. Siklet de sehanetin lâzımı olmak itibariyle: "Falan kimseyi, hastalığı veya yarası ağırlaştırdı, yerinden kımıldatmaz etti." mânâsına "İshanehül maraz evilcerh" denilir. Harbde düşmanın esaslı kuvvetlerini iyiden iyiye vurarak,

islami fütuhat / islâmî fütuhat

• İslâmî fetihler; İslâmiyetin halk arasında tanınarak kalpleri fethetmesi ve Müslüman olmalarına vesile olması.

istiarat / istiârât

• İstiareler; hakiki mânâ ile mecâzî mânâ arasındaki benzerlikten dolayı bir kelimenin mânâsını geçici olarak alıp başka bir kelime için kullanma san'atı.

istiare / istiâre

• Hakiki mânâ ile mecâzi mânâ arasındaki benzerlikten dolayı bir kelimenin mânâsını geçici olarak alıp başka bir kelime için kullanma san'atı; "arslan" kelimesini "cesur adam" için kullanmak gibi.

istihsan

• Güzel bulma, güzel görme.
• Kıyas denilen delîlin iki kısmından birisi olan hafî (gizli, kapalı) kıyas, yâni asl (hakkında açıkça hüküm bulunan şey) ile, fer' (hakkında açıkça hüküm bulunmayan şey) arasında müşterek (ortak) olan ve aslın hükmünün fer'e verilmesine sebeb olan illetin (vasfın, ö

ıstılah

• Tabir, deyim. Belirli bir topluluğun, bir lafzı lügat mânasından çıkararak başka bir mânada kullanmaları.
• Bir ilim veya mesleğe âid kelime. Terim. Erbab-ı ilim arasındaki ve herkesin anlamadığı kelime.
• Muvafakat. Uygunluk. Barışmak. İttifak.

istinaf

• Baştan başlamak. Yeniden başlamak.
• Gr: Sözün başlangıcı.
• Huk: Dâvâ Mahkemesinin verdiği hükmü beğenmeyip bozulmasını daha üst mahkemeden istemek. Dâvâ mahkemeleri ile Temyiz Mahkemesi arasındaki bir derece yüksek mahkemeye verilen isim.

ittihad-ı islam / ittihad-ı islâm

• İslâm birliği. İttihad-ı İslâmın varlığı ve devamı için: 1-İslâm milliyetini esas alıp, menfi unsuriyet fikrini bırakmak. 2-İslâm dünyasındaki dini cemaatler, gayede ve dinî esaslarda ittifak edip teferruat meseleleri medar-ı niza etmemek. 3-İslâm devletleri arasında meşveret-i şer'iyeyi yapmak.Bunl

izafet / izâfet

• İki şey arasındaki ilgi, bağ.
• İsim tamlaması, isim takımı.

izhar

• Açığa vurma. Meydana çıkarma.
• Göstermek. Zâhir ve âşikâre ettirmek.
• Yalandan gösteriş.
• Tecvidde, iki harfin arasını birbirinden ayırıp açarak ihfâsız, idgamsız olarak okumaya denir. Bu sıfatın harfleri Huruf-ı halk denilen harflerdir.

kab

• Çok eski devir silâhlarından olan yayın kabzası (tutacak yeri) ile köşesi arasındaki mesafe, her "yay" da "iki kab" olan miktar.

kabotaj

• Bir ülkenin kendi limanları arasında gemi işletme işi. (Fransızca)

kabzımal

• Meyve ve sebze yetiştiricileriyle, satıcı arasındaki aracı.

kademiyye

• Ayak bastı parası.
• Eskiden hükûmete ait bir davetiye veya emri tebliğ etmek için gönderilen memura, masrafları karşılığı olarak verilen ücret.

kadı

• Tanzimat'a kadar her türlü davaya, Tanzimat ile Medeni Kanun arasındaki dönemde ise yalnız evlenme, boşanma, nafaka, miras davalarına bakan mahkemelerin başkanları.

kaff

• Parmak arasına birşey gizlemek.
• Ot kurutmak.

kaffaf

• Parmakları arasında birşey gizleyip çalan kimse.

kaim-makam

• Birinin yerine geçen. Kaymakam. Bir kazayı (İlçe) idâre eden memur. Osmanlılarda, binbaşı ile miralay arasındaki askeri rütbe. Yarbay.

kantariyye

• Kantar ücreti. Tartma parası.

karaca ahmed sultan

• Barla ile Barla Gölü arasında "Karadut" mevkiinde, bir ziyaretgâhtır. Barla'ya yaya yirmi dakikalık bir mesafededir.

kassam

• Huk: Vârisler arasında miras malını taksim eden ve küçüklerin hakkını koruyan şeriat memuru.
• Taksim eden.

kavnes

• (Çoğulu: Kavânis) Atın iki kulağı arası.
• Başa giyilen miğferin tepesi.

kaza-i şehvet

• Şehvet ihtiyacını gidermek. Cinsî münasebet (ki, insanlar arasında nikâh olmadıkça haramdır.)

kedad

• Araplar arasında mâruf bir erkek eşeğin adı. (Ona nisbet edip "benat-ul kedad" derler.)

kelb

• (Çoğulu: Ekâlib-Eklüb-Kilâb) Köpek, it.
• Meşhur bir yıldız.
• İki adım arasına koyarak dikilen kayış.
• Yolcuların, yük üstünde azıklarını astıkları demir çengel.
• Şiddet.
• Hırs.

kerih-ül manzar

• Görünüşü ve manzarası çirkin ve iğrenç.

ketd

• Bir yıldız adı.
• Omuzlar ile sırt arası.

kezame

• (Çoğulu: Kezâyim) İki kuyu arasındaki yarıklar ve delikler. (Su birinden birene akar).
• Terazi iplerinin kendinde toplandığı halka.

kıble açısı

• Bir beldeden güney veya kuzeyden kıble istikâmetine çıkan iki doğru arasındaki açı.

kırgız

• Türk Milletlerinden büyük bedevi bir kavim olup Asyanın kuzeybatısında ve Türkistanla Sibirya arasında, başka bir deyimle Türkistanın kuzey taraflarında ve Doğu Türkistanın kuzeyinde olarak Rusya ile Çin hududunda bulunuyorlar. Batı tarafındakilere Kırgız ve Kazak; Çin hududundakilere ise Kara Kırgı

kıt'a

• (Çoğulu: Kıtat) Dünyanın kara parçalarından her biri.
• Memleket. Ülke.
• Mat: Bir dairenin bir yayı ile onun çapı arasındaki kısım.
• Tıb: Kesik organın vücudda kalan parçası.
• Ask: Çok kalabalık olmayan askerî kuvvet.
• Edb: En az iki beyitten yapılmış manzum

kitleler mabeyni

• Toplumlar arası.

kıtmir

• Ashab-ı Kehf'in köpeğinin adı.
• Hurma ile çekirdeğinin arasındaki ince zar. Çekirdeğin arasındaki ince pürüz.
• Hakir ve küçük olan şeylerde mesel olmuştur.

kıyas maa'l-farık / kıyas maa'l-fârık

• Birbirine benzemeyen şeyler arasında yapılan kıyas.

kıyas-ı maalfarık / kıyas-ı maalfârık

• Birbirine benzemeyen şeyler arasında yapılan geçersiz kıyas.

• Birbirine benzemiyen şeyler arasında yapılan kıyas. Yani, doğru olmayan ve hakikata uymayan mukayese.

kolağası

• Eskiden mevcud olan yüzbaşı ile binbaşı arasındaki rütbe. (Türkçe)

komite

• Bir komisyon arasından seçilmiş âzası bulunan, bir iş için toplanan hey'et. Meclis şubesi. Hey'et. (Fransızca)

komünizm

• Komünizm (Latince kökenli communis - ortak, evrensel); üretim araçlarının ortak mülkiyeti üzerine kurulu sınıfsız, parasız ve devletsiz bir toplumsal düzen ve bu düzenin kurulmasını amaçlayan toplumsal, siyasi ve ekonomik bir ideoloji ve harekettir. (Fransızca)

konak

• Menzil, yolculukta gece vakti inilen yer.
• Yolculukta bir yerde durma, dinlenme. İki menzil arasındaki yol.
• Büyük ev, zengin ve mükellef ikâmetgâh.
• Resmi dâire.

• Tasavvufta ilerlerken her iki derece arası.

küfüvv-ü şer'i / küfüvv-ü şer'î

• Şeriatın eşler arasında uygun gördüğü denklik; birbirine uygunluk.

kühulet

• Orta yaşlılık. (35-40 yaş arası) Olgunluk çağı. Bazılarına göre: Yirmibir ile altmış yaşa kadar olan insanın hayat devresi. Veya otuz ile elli arası.

külbet

• Sıkıntı, zorluk, ıztırab. Şiddet.
• İki sahtiyan arasına konup dikilen kırmızı kayış.

kunbul

• (Çoğulu: Kanâbil) Kalın vücudlu kimse. Sinirli ve hiddetli olan.
• 30 ilâ 40 yaş arasındaki kimse.
• At.
• Bomba.

kur'a çekmek

• Müşterek malın ortaklar arasında çekim yoluyla taksîm edilmesine verilen isim.

kurban

• Allah'ın rızasını kazanmağa sebep olan şey.
• Etleri, fakirlere parasız olarak dağıtılmak niyetiyle farz, vâcib veya sünnet olarak kesilen koyun, keçi, deve, sığır.. gibi hayvan.
• Bir maksad uğrunda feda olma.
• Beylerin ve meliklerin yakınlarından olan kimse.

kurha

• (Çoğulu: Kuruh) Silâh yarası.
• Çıban.

kuşluk vakti

• Orucun başlaması (imsak) ile güneşin batması arasındaki zamânın ilk dörtte biri geçince başlayan ve güneşin zeval (tepe) noktasına ulaşmasından, bir müddet öncesine kadar devâm eden vakit, duhâ vakti.

küsuf

• Güneş tutulması. Ay'ın, dünya ile güneş arasına gelerek dünya üzerinde gölge yapması.
• Mc: Birisinin felâketli hâlinde çok teessür göstermesi hâli.

kut'ül amare / kut-ül amare / كوتول امار

• Kut'ül Amare ne demektir?

  Yeni kurulan Osmanlı 6. Ordusu'nun Komutanlığı'na atanarak 5 Aralık'ta Bağdat'a varan Mareşal Colmar Freiherr von der Goltz Paşa'nın emriyle Irak ve Havalisi Komutanı Miralay (Albay) 'Sakallı' Nurettin Bey'in birlikleri 27 Aralık'ta Kut'u kuşattı. İngilizler Kut'u kurtarmak için General Aylmer komutasındaki kolorduyla hücuma geçti ancak, 6 Ocak 1916 tarihli Şeyh Saad Muharebesi'nde 4.000 askerini kaybederek geri çekildi. Bu muharebede 9. Kolordu Komutanı Miralay 'Sakallı' Nurettin Bey görevinden alındı ve yerine Enver Paşa'nın kendisinden bir yaş küçük olan amcası Mirliva Halil Paşa (Kut) getirildi.
  İngiliz Ordusu, 13 Ocak 1916 tarihli Vadi Muharebesi'nde 1.600, 21 Ocak Hannah Muharebesi'nde 2.700 askeri kaybederek geri püskürtüldü. İngilizler mart başında tekrar taarruza geçti. 8 Mart 1916'da Sabis mevkiinde Miralay Ali İhsan Bey komutasındaki 13. Kolordu'ya hücum ettilerse de 3.500 asker kaybederek geri çekildiler. Bu yenilgiden dolayı General Aylmer azledilerek yerine General Gorringe getirildi.

  Kut'ül Amare zaferinin önemi

  Kût (kef ile) veya 1939’dan evvelki ismiyle Kûtülamâre, Irak’ta Dicle kenarında 375 bin nüfuslu bir şehir. Herkes onu, I. Cihan Harbinde İngilizlerle Türkler arasında cereyan eden muharebelerden tanır. Irak cephesindeki bu muharebeler, Çanakkale ile beraber Cihan Harbi’nde Türk tarafının yüz akı sayılır. Her ikisinde de güçlü düşmana karşı emsalsiz bir muvaffakiyet elde edilmiştir.
  28 Nisan 1916’da General Townshend (1861-1924) kumandasındaki 13 bin kişilik İngiliz ve Hind askerlerinden müteşekkil tümenin bakiyesi, 143 günlük bir muhasaradan sonra Türklere teslim oldu. 7 ay evvel parlak bir şekilde başlayan Irak seferi, Basra’nın fethiyle ümit vermişti. Gereken destek verilmeden, tecrübeli asker Townshend’den Bağdad’a hücum etmesi istendi.
  Bağdad Fatihi olmayı umarken, 888 km. yürüdükten sonra 25 Kasım 1915’de Bağdad’a 2 gün mesafede Selmanpak’da miralay Nureddin Bey kumandasındaki Türk ordusuna yenilip müstahkem kalesi bulunan Kût’a geri çekildi. 2-3 hafta sonra takviye geleceğini umuyordu. Büyük bir hata yaparak, şehirdeki 6000 Arabı dışarı çıkarmadı. Hem bunları beslemek zorunda kaldı; hem de bunlar Türklere casusluk yaptı.

  Kût'a tramvayla asker sevkiyatı

  İş uzayınca, 6. ordu kumandanı Mareşal Goltz, Nureddin Bey’in yerine Enver Paşa’nın 2 yaş küçük amcası Halil Paşa’yı tayin etti. Kût’u kurtarmak için Aligarbi’de tahkimat yapan General Aylmer üzerine yürüdü. Aylmer önce nisbî üstünlük kazandıysa da, taarruzu 9 Mart’ta Kût’un 10 km yakınında Ali İhsan Bey tarafından püskürtüldü.
  Zamanla Kût’ta kıtlık baş gösterdi. Hergün vasati 8 İngiliz ve 28 Hindli ölüyordu. Hindliler, at eti yemeği reddediyordu. Hindistan’daki din adamlarından bunun için cevaz alındı. İngilizler şehri kurtarmak için büyük bir taarruza daha geçtiler. 22 Nisan’da bu da püskürtüldü. Kurtarma ümidi kırıldı. Goltz Paşa tifüsten öldü, Halil Paşa yerine geçti. Townshend, serbestçe Hindistan’a gitmesine izin verilmesi mukabilinde 1 milyon sterlin teklif etti. Reddedilince, cephaneliği yok ederek 281 subay ve 13 bin askerle teslim oldu. Kendisine hürmetkâr davranıldı. Adı ‘Lüks Esir’e çıktı. İstanbul’a gönderildi. Sonradan kendisine sahip çıkmayan memleketine küskün olarak ömrünü tamamladı.
  Böylece Kûtülamâre’de 3 muharebe olmuştur. İngilizlerin kaybı, esirlerle beraber 40 bin; Türklerinki 24 bindir. Amerikan istiklâl harbinde bile 7000 esir veren İngiltere, bu hezimete çok içerledi. Az zaman sonra Bağdad’ı, ardından da Musul’u ele geçirip, kayıpları telafi ettiler. Kût zaferi, bunu bir sene geciktirmekten öte işe yaramadı.
  Bu harbin kahramanlarından biri Halil Paşa, Enver Paşa’nın amcası olduğu için; diğer ikisi Nureddin ve Ali İhsan Paşalar ise cumhuriyet devrinde iktidar ile ters düştüğü için yakın tarih hafızasından ustaca silindi. 12 Eylül darbesinden sonra Ankara’da yaptırılan devlet mezarlığına da gömülmeyen yalnız bunlardır.
  Binlerce insanın kaybedildiği savaş iyi bir şey değil. Bir savaşın yıldönümünün kutlanması ne kadar doğru, bu bir yana, Türk-İslâm tarihinde dönüm noktası olan çığır açmış nice hâdise ve zafer varken, önce Çanakkale, ardından da bir Kûtülamâre efsanesi inşa edilmesi dikkate değer. Kahramanları, yeni rejime muhalif olduğu için, Kûtülamâre yıllarca pek hatırlanmadı. Gerçi her ikisi de sonu ağır mağlubiyetle biten bir maçın, başındaki iki güzel gol gibidir; skora tesiri yoktur. Hüküm neticeye göre verilir sözü meşhurdur. Buna şaşılmaz, biz bir lokal harbden onlarca bayram, yüzlerce kurtuluş günü çıkarmış bir milletiz.
  Neden böyle? Çünki bu ikisi, İttihatçıların yegâne zaferidir. Modernizmin tasavvur inşası böyle oluyor. Dini, hatta mezhebi kendi inşa edip, insanlara doğrusu budur dediği gibi; tarihi de kendisi tayin eder. Zihinlerde inşa edilen Yeni Osmanlı da, 1908 sonrasına aittir. İttihatçıların felâket yıllarını, gençlere ‘Osmanlı’ olarak sunar. Bu devrin okumuş yazmış takımı, itikadına bakılmadan, münevver, din âlimi olarak lanse eder. Böylece öncesi kolayca unutulur, unutturulur.
  Müşir İbrahim Edhem Paşa’nın oğlu Sakallı Nureddin Paşa (1873-1932), sert bir askerdi. Irak’ta paşa oldu. Temmuz 1920’de Ankara’ya katıldı. Fakat karakterini bilen M. Kemal Paşa, kendisine aktif vazife vermek istemedi. Merkez kumandanı iken Samsun’daki Rumları iç mıntıkalara sürgün ettiği esnada çocuk, ihtiyar, kadın demeden katliâma uğramasına göz yumdu. Bu, milletlerarası mesele oldu. Yunanlılar, bu sebeple Samsun’u bombaladı. Nureddin Paşa azledildi; M. Kemal sayesinde muhakemeden kurtuldu. Sonradan Kürtlerin de iç kısımlara göçürülmesini müdafaa edecektir. Batı cephesinde, kendisinden kıdemsiz İsmet Bey’in maiyetinde vazife kabul etti. İzmir’e girdi. Bazı kaynaklarda İzmir’i ateşe verdiği yazar. I. ordu kumandanı olarak bulunduğu İzmit’te, Sultan Vahîdeddin’in maarif ve dahiliye vekili gazeteci Ali Kemal Bey’i, sivil giydirdiği askerlere linç ettirdi; padişaha da aynısını yapacağını söyledi. Ayağına ip takılarak yerlerde sürüklenen cesed, Lozan’a giden İsmet Paşa’nın göreceği şekilde yol kenarına kurulan bir darağacına asılarak teşhir edildi. Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’da bir fedainin vursa kahraman olacağı bir insanı, vuruşma veya mahkeme kararı olmaksızın öldürmeyi cinayet olarak vasıflandırıp kınadı. M. Kemal’e gazi ve müşirlik unvanı verilmesine içerleyen Nureddin Paşa iyice muhalefet kanadına geçti. 1924’de Bursa’dan müstakil milletvekili seçildi. Asker olduğu gerekçesiyle seçim iptal edildi. İstifa edip, tekrar seçildi. Anayasa ve insan haklarına aykırılık cihetinden şapka kanununa muhalefet etti. Bu sebeple antikemalist kesimler tarafından kahraman olarak alkışlanır. Nutuk’ta da kendisine sayfalarca ağır ithamlarda bulunulur, ‘zaferin şerefine en az iştirake hakkı olanlardan biri’ diye anılır.
  Halil Kut (1882-1957), Enver Paşa’yı İttihatçıların arasına sokan adamdır. Sultan Hamid’i tevkife memur idi. Askerî tecrübesi çete takibinden ibaretken Libya’da bulundu. Yeğeni harbiye nazırı olunca, İran içine harekâta memur edildi. Irak’taki muvaffakiyeti üzerine paşa oldu. Bakü’yü işgal etti. İttihatçı olduğu için tutuklanacakken, kaçıp Ankara hareketine katıldı. Rusya ile Ankara arasında aracılık yaptı. Sonra kendisinden şüphelenilince, Almanya’ya kaçtı. Zaferden sonra memlekete dönüp köşesine çekildi. Politikaya karışmadı.
  Ali İhsan Sâbis (1882-1957), Sultan Hamid’i tahttan indiren Hareket Ordusu zâbitlerindendi. Çanakkale, Kafkasya’da bulundu. Irak’ta paşalığa terfi etti. İttihatçı olduğu için Malta’ya sürüldü. Kaçıp Ankara hareketine katıldı. I. batı cephesi kumandanı oldu. Cephe kumandanı İsmet Bey ile anlaşmadı; azledilip tekaüde sevkolundu. M. Kemal’e muhalif oldu. Nazileri öven yazılar yazdı. 1947’de devlet adamlarına yazdığı imzasız mektuplar sebebiyle 15 seneye mahkûm oldu. 1954’te DP’den milletvekili seçildi. Hatıraları, Nutuk’un antitezi gibidir.

lando

• Üstü önden ve arkadan açılıp kapanır, körüklü, geniş araba nevilerinden biridir. Halk arasında "Landon" şeklinde telâffuz edilen bu araba, fayton ve kupalara nazaran daha ağır ve gösterişli idi. (Fransızca)

layık / lâyık

• (Liyakat. den) Yakışır ve yaraşır. Uygun, münasib ve muvafık.

• Uygun, yaraşır.

leclece

• (Sözde) karasızlık, tereddüt.
• Lokmayı ağızda döndürmek ve çiğnemek.

letf

• Sık olmak.
• Bahçede ağaçların sık bitmesi.
• Yaraşıklı olmak.

leva

• Bulgar parası.

leym

• İnsanlar arasında sulh etmek, barış yapmak.
• Salâh.
• Bir nârenciye meyvesi.

leys

• Adem. Yokluk. Gayr-ı mevcud. (Bunun aslı "lâyese" idi. Yâ'yı tahfif için "leyse" oldu.) Hükemâlar arasında "eys" vücud, "leys" adem mânâsında kullanılmıştır.
• Gaflet.
• Bahâdırlık, kahramanlık.
• Yük çekici olmak.

• (Çoğulu: Lüyus) Arslan.
• Sinek avlayan örümcek.
• Arasında yaş ot bitmiş olan kuru ot.
• Birbirine girmiş ot.
• Semiz ve şişman kimse.

livata / livâta

• Lutilik.
• Erkekler arasındaki cinsi sapıklık.

• Erkekler arasındaki cinsî sapıklık. Homoseksüellik.

• Erkekler arasındaki cinsî münasebet, cinsel sapıklık.

lokman hakim / lokman hakîm

• Allahü teâlâ tarafından kendisine ilim ve hikmet; akıl, anlayış, idrâk verilen peygamber veya velî. Kur'ân-ı kerîmde ismi zikr edildi. Dâvûd aleyhisselâm zamânında Arabistan Yarımadası'nın Umman taraflarında yaşadı. Uzun bir ömür yaşadıktan sonra ibâ det hâlindeyken Kudüs ile Remle arasında vefât et

lügd

• Çene ile boyun arasında olan et.

lügnun

• (Çoğulu: Leganin) Çene ile boyun arasındaki et.

lut aleyhisselam / lût aleyhisselâm

• Kur'ân-ı kerîmde ismi bildirilen peygamberlerden. Bugün Ürdün ile Filistin arasında bulunan Lût gölü yanındaki Sedûm şehri halkına peygamber olarak gönderildi. İnsanlara İbrâhim aleyhisselâmın dînini tebliğ etti.

ma'nevi bağ / ma'nevî bağ

• Herhangi bir şekilde, iki şey arasında zihinde kurulan irtibat, ilgi. Buna mânevî râbıta da denir.
• Büyüklere hürmet, küçüklere şefkat, dînine bağlılık gibi mânevî değerler.

maarizu'l-kelam / maârîzu'l-kelâm

• Sözün katmanları arasından çıkan ince mânâlar.

mabeyn / mâbeyn / مابين

• Ara. Aradaki şey. İki şeyin arası.
• Haremle selâmlık arasındaki oda.
• Padişah yakınlarının bulunduğu oda.

• İki veya daha fazla şeyin arası.

• Arası.

• Arası. (Arapça)
• Padişah sarayı. (Arapça)

mahlukatın hukuku / mahlûkatın hukuku

• Hukuk-u ibâd; kul hakları; toplum bireyleri arasında birlikte yaşamaktan doğan, yükümlünün irade ve tercih hakkının bulunduğu haklar; mülkiyet, sağlık, alışveriş, borç gibi.

mahrem

• Gizli.
• Dince ve şer'an müsaade olunmayan.
• Birisinin hususi hâllerine ait gizli sır.
• Nikâh düşmeyen, evlenilmesi haram olan yakın akraba. (Baba, dede, anne, nine, erkek ve kızkardeş, amca, dayı, hala ve teyzeler arasında bir neseb yakınlığı, bir ebedî mahremiyet vardır

• İki dağ arasındaki yol.

mahya

• Ramazanlarda, kandillerde veya bayramlarda çifte minâreli olan camilerde iki minare arasına gerilen ipe asılmak suretiyle ışıklarla yazılan yazı veya yapılan resim.
• Dam çatısında iki eğik sathın birleştiği çizgi ve buradaki aralığı kapatmak için kullanılan uzunca, oluk biçiminde kire

• Ramazan-ı şerîf ayında, geceleri çift minâre bulunan câmilerde iki minâre arasına gerilen ve halata (kalın ipe) asılarak kandillerle (lambalarla) yazılan yazı ve şekiller.

makazz

• Başın arka tarafından iki kulağın arası.

manend-abad / manend-âbâd

• Ölümle kıyamet arasında geçen zaman.

mantık

• Söz.
• Mantık ilmi, vasıta ve delil arasında tutarlılık.

manzar-ı ala / manzar-ı âlâ

• En yüksek bakış yeri. Kudsi ve en yüksek manzara. Cennet manzarası, arş-ı azam.

manzara-i hayal

• Hayal manzarası, insanın kafasında tasarlayıp canlandırdığı manzara.

mashara-i alem / mashara-i âlem

• Âlemin maskarası. Kepaze, rezil.

materyalizm

• Allahü teâlâyı inkâr ve maddeyi her şeyin esâsı kabûl eden görüş, düşünce; toplum hayâtını ve fertler arasındaki münâsebetleri ve davranışları belirleyen tek faktörün madde olduğunu savunan felsefe akımı; maddecilik.

matneb

• (Çoğulu: Metânib) Omuz.
• Omuzla boyun arası.

mavera-ün nehr

• Ceyhun ırmağının doğusunda kalan ülkelere müslüman coğrafyacıların verdiği ad. Türklerin yaşadıkları bu ülkeler, Ceyhun ve Seyhun ırmaklarının havzalarını ihtiva ediyordu.
• Dicle ile Fırat arası.

mazem

• İki dağ arasında olan dar yol.
• Dar olan her yer.

mazlumane

• Zulüm görmüşe yaraşır surette.
• Sessizce. Sessizlikle.

me's

• İnsanların arasını bozmak, araya fesad sokmak.

meb'us

• Gönderilen. Ba's edilen.
• Halk arasından seçilerek Millet Meclisine âzâ edilen.
• Allah tarafından gönderilmiş olan.
• Öldükten sonra diriltilen.

mebsuten mütenasip / mebsûten mütenasip

• Doğru orantı; birbirine bağlı olan ve biri arttığında öteki de artan iki büyüklük arasındaki nispet.

mecaz-ı mürsel

• Edb: Kelimenin asıl mânâsıyla mecazî mânâsı arasında benzerlik bulunmasından başka bir alâka bulunmasıyla olan mecazdır.

meccan

• Parasız, karşılıksız, ücretsiz, bedâva, meccânen.

meccanen / meccânen / مجانا

• Ücretsiz, parasız.

• Bedava, parasız.

• Parasız olarak. (Arapça)

meccani / meccanî / meccânî / مجانى

• Bedavacı. Parasız.

• Parasız. (Arapça)

medyum

• Ruhlar arasında aracılık ettiğine ve geleceği bildiğine inanılan kimse.

mehavi

• (Tekili: Mehva) Çöller, sahralar.
• Vâdiler.
• İki yükseğin arası.

mehva

• (Çoğulu: Mehâvâ) Sahrâ, çöl,
• Uçurum, yar.
• İki dağ arası.
• İki şeyin arası.

mehvat

• Çöl, sahra.
• İki şeyin arası.

mekki / mekkî

• Peygamber efendimizin Mekke-i mükerremeden, Medîne-i münevvereye hicretinden (göç etmesinden) önce nâzil olan (inen) âyet-i kerîmeler. Âyet-i kerîmelerin Mekkî olmalarında âlimlerin arasında meşhûr olan görüş budur. Bu hususta başka görüşler de vardır.

melez

• (Meles) İki ırkın karışması neticesi hâsıl olan yeni bir nesil. Ayrı iki cinsten doğmuş olan.
• Aydınlıkla karanlık arası, alaca karanlık.

melkeme

• El ile vurulan yerin yarası.

menhere

• (Çoğulu: Menâhir) Mahalle arasındaki süprüntülük.

menkab

• (Çoğulu: Menâkıb) Dağ arasında olan yol.
• Dar yol.
• Güzel hareket ve fiil.
• Delik açılacak yer.

mensic

• (Çoğulu: Menâsic) Bez dokuyacak yer.
• Boyun ile kürek arası.

merdega

• (Çoğulu: Merâdıg) Boğaz ile göğüs arası.

merhaba

• Şâdlık, neşeli oluş.
• Genişlik, vüs'at.
• Müslümanlar arasında bir nevi selâmlaşma kelimesi olup, "rahat olunuz, serbest olun, hoş geldiniz" mânasında söylenir.
• Nazımda medholunan kimseye hitâb olarak kullanılır.

merhale

• (Rihlet. den) Menzil. Konak.
• İki konak arası mesafe.
• Bir günlük yol.
• Derece, kademe.

• Menzil, konak. İki konak arası. Bir kimsenin bir günde yürüdüğü yol.

merira

• Buğday arasında olan acı bir tohum.

merve

• Mekke-i Mükerreme'de bir tepenin adı olup hacılar, Merve ile Safâ arasında yedi def'a gidip gelirler. Bu, haccın rükünlerindendir. Bu gidip gelmeye "sa'y" denir.

meş'ar-ül-haram / meş'ar-ül-harâm

• Mekke-i mükerremede, Arafât ile Minâ arasında bulunan Müzdelife'nin sonunda Cebel-i kuzah yakınında bir yer. Meş'ar, şiâr (alâmet) yeri demektir. Meş'ar denmesi; ibâdet yeri olması; haram diye vasıflandırılması ise, hürmeti ve kıymeti sebebiyledir.

meşare

• Bostan. Tarla.
• Çiftçiler arasında meşhur olan tahta yer.

mesnevi / mesnevî

• Her beyti kendi arasında kafiyeli ve baştan sona aynı vezinle yazılmış manzume.
• Mevlânâ'nın ünlü eseri.

mevlid gecesi

• Peygamberimiz Muhammed Mustafâ sallallahü aleyhi ve sellemin doğduğu Rebî'ul-evvel ayının on birinci ve on ikinci günleri arasındaki gece.

meyan / meyân

• Meyânında: Arasında.

meyanında

• Arasında, içinde.

meysir

• Meyser. Kolaylık yeri. Kolaylık.
• Kumar. Arablar arasında ok ile oynanan kumar.
• Kumar için kesilen hayvan.

mihver

• Dünyanın kuzey ve güneş kutbu arasından geçtiği farz olunan hat, dönen bir şeyin ortasından geçen mil. Düzgün geometrik şekilleri iki eşit kısma ayıran doğru çizgi. Çark ve tekerlek gibi dönen şeylerin ortasından geçen mil. Merkez.
• Mat: Üzerinde bir müsbet ciheti var farzedilen sonsu

mihver-i arz

• Arzın kuzey ve güney kutupları arasında uzanıp, merkezden geçtiği farz olunan hat.

miltat

• Dimağa ermiş olan baş yarası.
• Deniz kenarı.

minser

• (Çoğulu: Menâsir) Yırtıcı kuşların gagası.
• Taşçı kalemi.
• Yüz ile ikiyüz adet arasında olan asker.
• Önlerinde ne bulunur yıkıp yakıp târumar eden asker.
• Otuz ile kırk arasında olan at.
• Kırktan elliye veya altmışa; ve yüzden ikiyüze kadar olan at.

mısr

• (Çoğulu: Emsâr) İki şey arasındaki perde, hâil.
• Memleket. Şehir.
• Afrika'nın şimalinde bir memleket ismi.
• Bir hububat adı.

mu'amelat / mu'âmelât

• İnsanların birbirleri arasında olan işler. Alış-veriş, kirâ, şirketler, fâiz, mîrâs gibi insanlar arasında meydana gelen işler. Fıkıh ilminin dört kısmından biri.

mu'tekil

• Sağmak için koyunun ayaklarını iki bacağı arasına çekip alan.
• Devenin dizini büküp bağlıyan.
• Güreşte rakibini sarmaya getirip yıkan.

mu'tezile

• Hicrî ikinci asırda Vâsıl bin Atâ tarafından kurulan ve aklı, nakilden yâni dînî delillerden önde tutan bozuk fırka. "Büyük günâh işleyen kimse ne kâfirdir, ne de mü'mindir, iki menzile (yer) arasında bir menzilededir (yerdedir)" diyen Vâsıl bin Atâ, hocası Hasen-ül-Basrî'nin ders halkasından ayrıld

muadele

• Müsâvilik, eşitlik. İki şey arasında mikdarca, vasıfca beraberlik.
• Karşılıklı anlayış.
• Adâlet.
• Mc: Anlaşılmaz iş. Muammâ.

muahede

• Karşılıklı yeminleşme, anlaşma. Devletler arasında andlaşma.

muahede-i ittifakiyye

• Bir savaş çıktığında birbirlerini desteklemek üzere iki veya daha fazla devletler arasında yapılan andlaşma.

muahede-i ticari / muahede-i ticarî

• Yalnız ticâret işleriyle alâkalı olmak üzere devletler arasında yapılan andlaşma.

muaz ibn-i cebel

• (Ebu Abdurrahman el Ensarî) Ashâb-ı Kirâm arasında hürmetle yâd olunan büyük fakihlerdendir. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm'ın sağlığında Kur'an-ı Kerim'i cem'edip ezberleyen bahtiyarlardandır. Peygamberimiz, "Kur'ânı, Muaz İbn-i Cebel'den alınız" buyurmuştur. 157 hadis rivâyet etmiştir. Ürdün

mübaale

• Cilveleşme, oynaşma (karı-koca arasında).

mübahese

• Bir şeye dair iki veya daha çok kimse arasında olan konuşma. Bir şeyin bahsini etmek. Musahabe.

mübayenet-i lazime / mübâyenet-i lâzime

• İki şey arasında lâzım olan zıtlık ve zorunlu olan farklılık.

mübin / mübîn

• Açık, vâzıh, âşikâr. Ayân kılan, beyan ve izah eden.
• Dilediğine doğru yolu gösteren.
• Hak ile bâtılın arasını tefrik edip, ayıran. Hakkı hakkınca beyan ve izhar eden. (Mübin, bâne mânasına "ebâne" den beyyin, gayet açık, parlak demek olduğundan, Kitab-ı Mübin i'cazı zâhir olan

müderhem

• Zengin. Parası çok.

mufavada şirketi / mufâvada şirketi

• Sermâyedeki hisseleri, kâr ve kullanma hakkı, ortaklar arasında eşit olan ve ortakların müslüman olması ve herbirinin sermâyesinden başka parası bulunmaması şartlarıyla kurulan bir şirket. Müsâvat şirketi.

müflis

• İflas etmiş. Parasız kalmış. Ticarette kâr elde edemeyip veya bazı sebeplerle sermayesini batırmış olan.

müflisan / müflisân

• (Tekili: Müflis) İflas etmiş olanlar, müflisler. Parasız kalmış olan kimseler.

müflisin / müflisîn

• (Tekili: Müflis) Müflisler, iflas edip parasız kalmış olan kişiler.

müft

• Beleş, bedava, parasız. (Farsça)

müftehan

• Hoca ile talebeler arasındaki bir kitaba başlangıç ziyafeti. (Farsça)
• Hazineler. (Farsça)

muharrem

• Arabi ayların başı, birincisi.
• Haram edilmiş olan.
• Bu muharrem ayında Müslümanlıktan evvel Arablar arasında muharebe yasaktı. Bundan dolayı bu isim verilmiştir.
• Haram kılınmış, tahrim olunmuş.

muhasama

• (Muhasamet) (Çoğulu: Muhâsamât) Muhalefet. İki taraf arasındaki düşmanlık. Birbiri ile çekişmek. Birbirine husumet etmek.

• İki taraf arasındaki düşmanlık.

muhasamat

• (Tekili: Muhasama) Düşmanlık. İki taraf arasındaki husumet.

muhassır

• Hasrette bırakan.
• Mina ile Arafat arasında Muhassir vadisi. Ebrehe'yi mağlub eden Ebabil kuşlarının taş yağdırdıkları mevki.

muhayyir

• İlmî şeyler arasında seçim yaparak beğenmeyi serbest eden. Muhayyer kılan.

mühr-ü nübüvvet

• Peygamberlik mühürü. Peygamberimiz Hz. Muhammedin (A.S.M.) iki omuzu arasındaki (sırtındaki) peygamberlik işareti.

mukabele-i rahmani / mukabele-i rahmânî

• Rahmân olan Allah'ın Zâtına has ve yaraşır şekilde karşılık vermesi.

mukhem

• Cümle arasındaki lüzumsuz ve fazla kelime.

mukle

• (Çoğulu: Mukul) Gözün karası. Göz bebeği.
• Göz.
• Su taksimi için kullanılan taş.

mülk şirketi

• İki veya daha çok kimsenin, mîrâs veya hediye sûreti ile veya parasını belirli oranda verip satın alarak, bir mala berâber sâhib olmaları; yâhut mallarını ayrılmayacak şekilde karıştırıp ortak olmaları.

mültezem

• Kâbe-i muazzamanın kapısı ile Hacer-ül-esved denilen mübârek siyah taş arasında kalan Kâbe duvarı.

mün'akıd

• İn'ikad eden, bağlanan, bağlanmış, düğümlenmiş.
• Teşkil olunmuş, resmi olarak iki taraf arasında kabul olunmuş. Kurulan, ictima eden.

mün'akid

• İki taraf arasında karara bağlanıp, kabul olunan, meydana gelen.

münafese

• Başkasında görülen bir kemale imrenip ona yetişebilmek ve daha ileri gidebilmek için, nefislerin nefâsette, iyi şeylerde yarışması hissidir ki, nefsin şerefinden ve uluvv-i himmetinden neş'et eder. Hased ile arasında fark açıktır. Hased eden kimse, kemâle düşmandır; hased ettiği kimsenin zararından,

münasebat

• (Tekili: Münasebet) Münasebetler, ilgiler. İki kişi veya hey'et arasındaki bağlar, ilişkiler. Alâkalar.

münasebat-ı kelamiye / münâsebât-ı kelâmiye

• İfadeler arasındaki ilişki ve bağlantılar.

münasebet

• İki şey arasındaki tenasüb, uygunluk, yakınlık, bağlılık, mensubiyet, yakışmak, vesile, alâka.

münasib

• Benzer, uygun, lâyık, yakışır, yaraşır.

münferic

• İnfirac eden. Çok açık. Açılan, genişleyen.
• Gam, gussa ve kederden kurtulmuş.
• Arası geniş. Açık olan. İki tarafı birbirinden uzak olan.

münimm

• (Nemim. den) İnsanlar arasında kovuculuk yapan, fitne verip alan kimse. Nemmam.

müreddede

• İhtimâller arasında bırakılan, tereddüt içinde bulunan.

müreyra

• Buğday arasındaki "delice" dedikleri nesne.

müreyta

• Göğüsle kasık arası.

mürtecel

• Düşünülmeden hemen söylenmiş söz veya şiir.
• Kelimenin lügat mânası ile ıstılah mânası arasında münasebet bulunmayan kısmına mürtecel; münasebet bulunan kısmına da menkul denir.
• Fık: Konuşulandan başkasına bir alâka bulunmaksızın sarih bir ihtimal ile kullanılan lâfızdır. Mese

müşa'

• (Şüyu. dan) Yayılmış, şüyu bulmuş, herkese duyurulmuş.
• Ortaklar veya hissedarlar arasında birlikte kullanıldığı hâlde hisselere ayrılmamış olan şey.

müsabaka

• Karşılıklı yarışma. Hangisinin ileride olduğunu anlamak için yapılan tecrübe, imtihan. Bir şeyde derece anlama için iki veya daha çok şahıslar arasında bazı şartlarla yapılan tecrübe.

müsakat şirketi / müsâkât şirketi

• Bağda üzüm, bahçelerde meyve ve bostanlarda sebze yetiştirmek için, toprak sâhibi ile çalışacak kimse arasında yapılan şirket, ortaklık.

müsalemet

• İki taraf arasında barışıklık, barış içinde olmak, sulh.

musarra'

• Edb: İki mısra'ı da kafiyeli olan beyit. Bir mısra'ı kafiyeli olana "Müfred" denir.Musarra' beyte, gazel veya kasidenin baş tarafında bulunursa; matla; terci' ve terkib-i bentlerin arasında bulunursa; vâsıta tâbir olunur.

müşattar

• Edb: Mısraları arasına ilâveten ayrıca mısralar getirilmiş gazel veya keside..

müşavere

• Bir iş hususunda iki veya daha fazla kimseler arasındaki konuşma ve danışma. İstişare etme. (Bir kavim müşaverede bulundu mu rüşd ü salâha nâil olur. Hadis meâli)

müsrif

• Boş yere malını harcayan, tutumsuz, Allah'ın (C.C.) razı olmayacağı şeylere parasını, malını ve zamanını harcayan.

müste'rıs

• Vâlidesi ile arasında ayrılık olan.

müstemirr

• (Mürur. dan) Devam eden, sürekli, arasız.
• Sağlam, muhkem, kavi, metin.

müstetbeat

• Edb: Söze, kelâma tâbi olan mânalar. Sözdeki telvihat ve telmihat. Söz söylerken arasında işaretle anlatmalar.

mutavassıt

• Ortada vasıtalık eden. Arada ıslâh edici olan.
• Orta derecede. Orta hâlli.
• Sebeb.
• İyi ile kötü arasındakini alan.

mute harbi

• Mute, Şam'a bağlı, Kudüs'e iki konak mesafede bir yerdi. Mute harbi müslümanlarla Rumlar arasında vuku bulan muharebelerin başlangıcıdır. Sebebi de Peygamber'in elçisinin öldürülmesidir. Resul-ü Ekrem Busrâ emiri Şürahbil bin Amr'e, ashâbından Hâris bin Umeyr ile bir mektub göndererek İslâma dâvet e

mütedehhiyane

• Üstün zekâ ve anlayış sâhibi gibi harekette bulunana yaraşır yolda. (Farsça)

mütereffihane / mütereffihâne

• Rahat ve bolluk içinde yaşıyana yaraşır yolda. (Farsça)

müteselsil

• Birbirini takib eden. Zincirleme, arasız, uzayıp giden.

muttasıl

• Bitişik, istisna-i muttasıl, aynı cinsten alanlar arasında yapılan istisnadır. Ayrı cinsten olursa "munkatı" denilir.

muvasala hattı

• İki şey arasındaki bağ, ilişki, irtibat.

müzayaka

• Sıkıntı, darlık, yokluk, parasızlık. Zorluk.

müzdelife

• Mekke'de Arafat ile Mina arasında bulunan mukaddes bir yer.

• Arafat ile Mina arasında bulunan yer.

• Mekke-i mükerremede Minâ ile Arafât arasında bulunan, Âdem aleyhisselâmla hazret-i Havvâ'nın yeryüzünde ilk buluştukları yer.

nafaka / نفقه

• Yiyecek parası. Geçim için lüzumlu olan şey.
• Geçindirmeğe mecbur olduğu kimselere veya çocuklarına mahkeme karariyle verilen iaşe parası.

• Yiyecek parası, geçim için gerekli olan şey.

• Geçim parası. (Arapça)

nakliye

• (Çoğulu: Nakliyat) Eşya taşıma işi.
• Taşıma parası.

necv

• (Çoğulu: Nicâ) Yüzmek.
• İki kişi arasında olan sır.
• Karından çıkan necis.

necva

• Gizli fısıltı. İki kişi arasında fısıldamak.
• Ağız koklamak.
• İki kişi arasındaki sır.

nekahet

• Hastalıktan yeni kalkıp henüz iyileşmiş, iyiliğe yüz tutmuş olmak hâli. Hastalıkla sıhhat arasındaki hâl.
• Fehmetmek, anlamak, bilmek.
• Seri intikal etmek. Çok çabuk anlayış.

nemime / nemîme

• Koğuculuk, müslümanlar arasında fitne çıkarmak, ara bozmak için söz taşıma.

nemm

• Birinin sözünü başkasına götürüp ikisinin arasını bozma. Koğuculuk.

neseb

• Soy, şecere. Çocuğu ana ve babaya bağlayan kan bağı. Ekseriya baba yönünden olan yakınlık için kullanılır. Babalar ve yukarıya doğru büyük babalar ile oğullar ve aşağıya doğru oğullar arasındaki alâkaya amûdî yakınlık; erkek kardeşler ile bunların oğ ulları ve amca oğulları arasındaki alâkaya ufkî y

nesif

• İki kişi arasındaki sır.

nevl

• Yolcuların verdiği vapur parası. Gemi kirâsı.
• Bahşiş, atiyye.

neydelan

• Kâbus denilen ağırlık ki uyku arasında olur.

nikmanzar

• (Nîk-manzar) Görünüşü ve manzarası güzel olan. (Farsça)

nimzinde

• Yarı canlı. Ölü ile diri arası.

nisab / nisâb

• Dinde zenginlik ölçüsü. İslâm dîninde, zenginlik ile fakirlik arasındaki maddî sınır.

nısf-ül-leyl

• Gece yarısı yâni Akşam namazının girişi ile, sabah namazının girişi arasındaki vaktin ortası.

nizamatü'l-alem / nizâmâtü'l-âlem

• Uluslararası İlişkiler.

nüfase

• Diş arasında kalan yemek parçası.

nuşirvan

• İran'da Milâdi (531 - 579) tarihleri arasında hükümdarlık etmiş Sâsâni padişahı olup adâlet ve doğruluğu ile meşhur olmuştur.

ocak imamı

• Tar: Yeniçeri Ocağı'nın imamı. Cami-i Miyane adını alan ve ilkin mescid halinde bulunan Orta camii, Hicri 1000 senesinde büyütülerek cami haline getirilmiştir. Camiin imamı, hatibi, müezzini, muarrifi ve kayyumu vardı. İmam, Yeniçeriler arasında okuyup yazan ve tahsil görenlerden seçilirdi.

örf

• İnsanlar arasında güzel görülmüş, red ve inkâr edilmeyip mükerreren yapılagelmiş olan şeydir. Bu kelime; ihsan, ma'ruf, cud, sehâ, bezl ve atâ olunan, atiyye, tanımak, bilmek, biliş, ikrar eylemek, arka arkaya tetebbu ve tevâli etmek, Allah (C.C.) tarafından ulülemre ve Sultana tevdi' olunan

örf-ü nas / örf-ü nâs

• İnsanlar arasında yaygın bir gelenek hâline gelen hususlar.

örf-ü ulema

• Âlimler arasında geçerli olan, âlimler arasındaki gelenek.

örfünas

• İnsanlar arasındaki genel anlayış.

orhan gazi

• (Mi: 1288 - 1359) Osmanlı Devletinin kurucusu olan Babası Osman Gazi vefat edince (1326) Onun yerine tahta geçti. Onu yetiştiren, Hocası Şeyh Edebâli idi. Genç yaşta gazi akıncılar arasına karıştı, çok cesur ve atılgandı. Akıncı Gaziler onun oğlu Süleyman Paşa kumandasında Rumeli'ye geçtiler. Türbes

pazarlık etmek

• Alış-verişte satan ile alan arasında malın fiyâtı veya bir işin ücreti husûsunda yapılan anlaşma.

peygamber

• Allahü teâlânın, emirlerini ve yasaklarını kullarına bildirmeleri için insanlar arasından seçtiği ve kendilerine mûcizeler verdiği üstün zâtlar.

rahmet ve istirahat alemi / rahmet ve istirahat âlemi

• Berzâh âlemi; öldükten sonra ruhların gittiği, dünya ile âhiret arasındaki âlem.

raic / râic

• Kıymetli olan ve halk arasında tutulan.

raiş

• Huk: Rüşvet veren kimse ile rüşvet alan arasında vasıtalık eden kimse.

rakim

• Yazılmış nesne. Yazı yazılacak levha.
• Ashab-ı Kehf'in mağarasının bulunduğu dağ; veya bazılarınca mağaranın bulunduğu dere; veya Ashab-ı Kehf'in başka bir ismi.
• Ashab-ı Kehf'in isim ve kıssalarının yazılı bulunduğu kitabe.

ravda-i mübareke / ravda-i mübâreke

• Mübârek, bereketli bahçe. Medîne-i münevverede, Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem kabr-i şerîfi ile mescidin o zamanki minberi arasında kalan mübârek mekan, yer.

ravda-i mukaddese

• Mukaddes bahçe. Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem Medîne-i münevveredeki mescidinin içinde kabr-i şerîfi ile mescidin o zamanki minberinin arasında kalan mübârek mekân, yer.

ravda-i mutahhera

• Temiz bahçe. Medîne-i münevveredeki Peygamber efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) mescidinin içinde bulunan ve Peygamber efendimizin kabr-i şerîfi ile mescidin o zamanki minberi arasında kalan 26 m. uzunluğundaki mübârek yer. Ravda-i mukaddese, Ravda-i mübâreke de denir.

ravza-i mutahhara

• Fahr-i Kâinat Aleyhi Efdal-üs-Salavat ve Efdal-üt-tahiyyât Efendimizin Kabr-i Şerifiyle Minberin arasındaki saha.

• Peygamber Efendimizin (a.s.m.) kabri ile minberi arasındaki şerefli alan, Peygamber Mescidinin inşa edildiği ilk saha.

ravza-i şerife

• Peygamber Efendimizin (a.s.m.) kabri ile minberi arasındaki şerefli alan.

raygan / râygân / رایگان

• Parasız, bedâva. (Farsça)
• Pek fazla, pek çok. (Farsça)

• Parasız, bedava. (Farsça)

rebaiye

• (Çoğulu: Rebâıyyât) Seniyye ile nâb arasında olan dört diş.

reddet

• Güzellikler arasında nazara çarpan çirkinlik.
• Bir defa reddediş.

reht

• (Çoğulu: Erhüt-Erhât-Erâhit) Cemaat, kalabalık.
• Kavim, kabile.
• Ondan az olan adamlar.
• Göbekle diz arası miktarı deri. (Hayızlı avretler giyerler)

rehv

• (Çoğulu: Rahâ) Yüksek mekân, yüksek yer.
• Alçak, çukur yer, (içinde su toplanır)
• Mahalle içinde, yağmur suyu ve çeşme suyu akan ark.
• Üveyik kuşu.
• Arası açılmış ve ayrılmış.

ress

• Taşla yapılmış, taşla örülmüş kuyu.
• Semud taifesinden kalmış bir kuyunun adı.
• Maden.
• Dere.
• İnsanlar arasında ıslah ve ifsad etmek.

resuliler / resûlîler

• Yemen'de 1231 (H. 629)-1454 (H. 858) yılları arasında hüküm sürmüş olan bozuk inanışlı bir hânedân, âile.

reteb

• Zahmet. Şiddet.
• Şehadet parmağı ile orta parmak arası.

retl

• (Diş) seyrek olmak.
• Bir şeyi okurken her kelimenin arasını ayırıp açıklamak.

rey-i cumhur

• Âlimler arasında çoğunluğun görüşü.

reyn

• Leke, kir, pas.
• Gönül karası, kalb katılığı, günahın artması.
• Uyku, mestlik galebe etmek.
• Çıkması mümkün olmayan şey.

rücu' / rücû'

• Dönme, yönelme.
• Tasavvufta en yüksek mertebeye ulaşmış olan bir velînin tekrar geri insanlar arasına dönmesi.

rüsg

• (Çoğulu: Ersâg) Bilek.
• Hayvanların tırnağıyla baldırı arasında olan incecik yer.

sa'y

• Çalışma, Çalışıp çabalama. Gayret sarfetme. Bir maksadın meydana gelmesi için elden geleni yapma.
• Hızlı yürüme.
• Cür'et etme.
• Ziyaret etme.
• Gammazlık yapma.
• Ist: Hac veya Umre'de Safâ ile Merve arasında usulüne göre yedi defa gelip gitmektir.

• Hac ve ömre ibâdeti için Mekke-i mükerremeye gelen kimsenin Mescid-i Haram (Kâbe ve avlusu) yakınındaki Safâ ve Merve tepeleri arasında usûlüne göre Safâ'dan başlayarak Merve'ye ve Merve'den Safâ'ya yedi kere gidip gelmesi. Sa'y, dört gidiş ve üç gelişten ibârettir.
• Çalışmak, iş görm

• Çalışma, gayret sarf etme. Hac veya umrede Safa ile Merve arasında usulüne uygun olarak yedi defa gelip gitmek.

sabat

• (Çoğulu: Sevâbıt-Sâbâtât) Pazar sokağı, iki duvar arasının örtüsü (altı yol olur.)

sadaka-i fıtır

• İhtiyâcı olan eşyâdan ve borçlarından fazla olarak, nisâb yâni dinde zenginlik ölçüsü miktarında malı, parası bulunan her hür müslümanın, Ramazân bayramının birinci günü sabâhı, fakirlere vermekle yükümlü oldukları belli miktarlardaki buğday, arpa, hurma veya kuru üzüm yahut kıymetleri kadar altın v

sadakat / sadâkat

• Dostluk; bir kimseye Allahü teâlâ için kalbden bağlılık; doğruluk. İnsana sadâkat yaraşır görse de ikrâh, Doğruların yardımcısıdır hazret-i Allah.

safizm

• Kadının kadına şehvetle bakması ve dokunması. Kadınlar arasındaki homoseksüellik.

şahm

• Etler arasında bulunan yağ, iç yağı. Don yağı.

said / sâid / ساعد

• Kolun, bilek ile dirseği arasındaki kısmı. Mirfak.

• Kol, bilek ile dirsek arası. (Arapça)

şakil

• Yanakla kulak arası.
• Âdet. Hilkat.

salih

• Büyük peygamberlerden olup Hicaz ile Şam arasında oturmuş olan Semud kavmine gönderilmişti. Semud kavmi Âd kavminden sonra Arap yarımadasında kuvvet ve ma'muriyet bulup küfür ve dalâlete meyl ile putlara ibadet ediyorlardı. Salih (A.S.) kendilerini hak dine davet etmiş ise de, inanmayıp kendisinden

sandukça-i uhreviye / صَنْدُوقْجَۀِ اُخْرَوِيَه

• Ahiret kumbarası, küçük sandık.

şantaj

• Bir kimsenin suçunu veya yüz karasını meydana çıkarmak tehdidiyle menfaat sağlamaya çalışma. (Fransızca)

satranç

• 32 taşla, 64 haneli bir tahta üzerinde, iki kişi arasında muhakemeye dayanılarak oynanan ve meşru olmayan bir oyundur.

şayan / şâyân / شایان

• Münasib, lâyık, yaraşır. (Farsça)

• Lâyık, yaraşır.

• Yaraşır, uygun, layık.

• Layık, yaraşır, yakışık alır. (Farsça)

şayeste / şâyeste / شایسته

• Şayan, uygun, yaraşır, lâyık. (Farsça)
• Nümune. (Farsça)

• Uygun, yaraşır, lâyık.

• Yaraşır, layık. (Farsça)

şayet

• ("Lâyık, yaraşır, şâyân" mânâsına gelen "Şâyesten" mastarından) Şart veya ihtimal gösterir: "Eğer, belki, olur ki" gibi. (Farsça)

şaygan / şâygân / شایگان

• Yaraşır, yakışık alır. (Farsça)

şayi'

• (Şüyu'. dan) Duyulmuş, işitilmiş, şüyu' bulmuş, herkesçe bilinmiş.
• Ortaklar arasında taksim olunmamış müşterek hisse.

seci'

• Edb: Nesrin kafiyesidir. Seci'ler, ya cümlelerin sonunda yahut arasında bulunur. Sondaki seci'ler bir kelime vasıtasiyle birbirine bağlanır, onlara "Seci'-i mukayyed" denilir. Aradaki seci'ler ise yekdiğerlerine bağlı olmadıklarından onlara sec'i-i mutlak tâbir olunur. İçiçe olan seci'lere "Seci' en

şecn

• (Çoğulu: Şücun) Dere içinde ağaçlar arasında olan yol.

şecr

• İki çenenin arası.
• Harcamak, sarfetmek.
• Tarh etmek, kovmak.

şehbender

• Ticaret nezaretinin teşekkülünden evvel ticaret işlerine bakmak ve tüccarlar arasındaki ihtilâfları halletmekle vazifelendirilen memurun ünvanı idi.

şehdere

• Üç ile altı yaş arasında hareket eden oğlan veya kız.
• İsrafçı, müsrif.
• Karnı büyük kimse.

şeker-ab

• İki dost arasındaki kırgınlık, aradaki soğukluk. (Farsça)

şekk

• (Çoğulu: Şükuk) Şüphe, zan. Bir şeyin varlığı ile yokluğu arasında tereddüt etmek.
• Lüzum.
• Yarmak.
• Yapışmak.

• Şüphe; iki şey arasında aklın bir tercihte bulunamadığı zihinsel durum.

selb

• Zorla alma, kapma, soyma.
• Nefy ve inkâr etme.
• Kaldırma, giderme, izale.
• Man: İki şey arasında nisbet-i vücudiyenin kalkması.

selukiyye

• Kaptan kamarası.

şemet

• Saçın akı karasına karışmak.

şemta

• Saçı ağarmış kadın. Kocakarı, acuze.
• Akı karasına karışmış saç.

sened

• Kuvvetli olabilecek söz.
• Tapu.
• Üzerine dayanılacak ve itimad edilecek şey. Mutemed. Melce'.
• İki kişi veya çok kimseler arasındaki anlaşmayı tesbit eden ve karşılıklı imzalanan kâğıt, vesika.

şeref

• Yükseklik, yücelik. Büyüklük.
• İnsanlar arasında geçerli ve makbul olma. Büyük bir makam sâhibi olma.
• Cenab-ı Hakka itâat ve ubudiyyeti ve yüksek hizmeti ile çok ihsanına mazhar olma.
• İftihâr, övünme.

• Yükseklik, büyüklük, yüksek mertebe. İnsanlar arasında geçerli ve makbûl olma. Cenâb-ı Hakk'a itâat ve yüksek hizmeti ile çok ihsâna mazhâr olma, iftihâr.

seretan

• Tıb: Kanser hastalığı.
• Yutmak.
• Yengeç.
• Cevza Burcu ile Esed Burcu arasındaki burcun ismi. (Rumi 9 Haziran'da başlar)

serhad

• Sınırbaşı, iki devlet arasındaki sınır boyu.

serhat

• Sınırbaşı, iki devlet arasındaki sınır boyu.

servet-i fünun

• Fenlerin (ilimlerin) zenginliği mânasına gelen bu tabirde, 1891-1900 tarihleri arasında çıkmış olan bir mecmua ve bu mecmua etrafında toplanmış olan kimselerin 1895'den 1901'e kadar meydana getirmiş oldukları Edebiyat-ı Cedide denilen edebî çığıra verilen addır.

şeylem

• Sarhoşluk veren ve bazan buğdayların arasında çıkan siyah bir tohum.

şeytani / şeytanî

• Şeytanla alâkalı. Şeytana yaraşır.

seza / sezâ / سزا

• Layık, yaraşır. (Farsça)

sezavar / sezâvar / سزاوار

• Layık, yaraşır. (Farsça)

sıdak

• Kadın eşe verilen nikâh parası. Nikâh akçesi.

sıddıkin-i evliya / sıddıkîn-i evliya

• Allah dostları arasında sadakatte en ileri olanlar.

sıffin / sıffîn

• Sahabeler arasında meydana gelen bir savaşın adı.

• Hazret-i Ali (R.A.) ile Hazret-i Muaviye (R.A.) arasında vuku bulan muharebelere meydan olmakla şöhret bulmuştur. Sıffîn muharebesinde Hazret-i Ali'nin maiyyetinde 120.000 Hazret-i Muaviye'nin maiyyetinde 90.000 kişi vardı. Hazret-i Ömer'in (R.A.) oğlu Hz. Abdullah da şehid olanların arasında idi. S

sıfır

• Hiç. Olmayan bir şeyin ismi.
• Hiç bir sayı olmamak.
• Müsbetle menfi ortası, eksi ile artının arası.
• Fiz: Suyun donma derecesi.

sıhr

• Damat yahut enişte.
• Huk: Karı-kocadan biri ile diğerinin kan hısımları arasındaki akrabalık.

şikab

• İki dağ arası.
• İki kaya arası.

sina

• Musâ Peygamberin (A.S.) Allah (C.C.) kelâmına nâil olduğu, Süveyş ile Akabe Körfezi arasındaki bir yer ve bir dağ ismi. Cebel-i Musa veya Tur-u Sinâ da denir.
• İbn-i Sinâ'nın ceddinin ismi.

sine

• Uyuklama, uykuya dalma başlangıcı. Uyku ile uyanıklık arası. (O anda insan, sesi duyduğu halde anlamaz.)

su'-i fehm / sû'-i fehm

• Kötü anlayış. Her zarar, insana, kendi nefsinden gelir, Yüz karası, âdeme (insana) sû'-i fehminden gelir.

sube

• At sürüsü.
• Yirmi ile kırk arasında olan keçi sürüsü.
• Kabın içinde kalan su. Artık su.

subha

• Nur ve azamet.
• Sabahla öğle arası, kuşluk vakti.

südg

• (Çoğulu: Esdâg) Göz ile kulak arası ve onun üzerine sarkan zülüf.

süfyani deccal / süfyanî deccal

• Müslümanlar arasında çıkacak olan İslâm Deccalı.

süham

• (Sühamî - Sühamiye) Lezzetli, sindirici, hoş içilecek şey.
• Kuş yelekleri arasındaki yumuşak tüyler.
• Yumuşak kumaş, elbise.

sülale

• Sıkınca parmakların arasından dışarı çıkan safi balçık.
• Meni akıntısı.

sümmeha

• Yalan ve bâtıl nesne.
• Yer ile gök arası.
• Her tarafa dağılıp gitmek.

sünnet

• Göbekle kasık arası.
• Atın bileğinin ardındaki uzunca kıllar.

sünnet-i gayri müekkede

• (Kuvvetli olmayan sünnet) Peygamber efendimizin, ibâdet maksadı ile arasıra yapıp, arasıra terk ettikleri işler ve ibâdetler. Buna, müstehâb da denir.

ta'dil-i erkan / ta'dil-i erkân / ta'dîl-i erkân

• Fık: Namazın bütün rükünleri, esaslarını usulüne uygunca yerine getirerek ve namazın tertib ve düzeninin hakkını vererek kılmak. Meselâ : "Secdeyi sükunetle yerine getirmek ve iki secde arasında "Sübhânallah" diyecek kadar doğrularak oturmak. Kıyamda ve rüku'dan sonraki kıyamda sükunet üzere olmak v

• Namazda rükûda, secdelerde, kavmede (rükûdan kalktıktan sonra ayakta durmada) ve celsede (iki secde arasında oturmada) her âzâ hareketsiz olduktan sonra bir miktar durmak.

taamiye

• Yemeklik. Yemek parası.

tadil-i erkan / tâdil-i erkân

• Namazı şartlarına uygun şekilde kılma ve rüku ve secde gibi temel esasların arasında biraz bekleme.

taha / tâhâ

• Kur'an-ı Kerim'de mukattaat-ı hurufiyeden olup Cenab-ı Hak ile Peygamberimiz (A.S.M.) arasında bir şifredir.
• Peygamberimizin (A.S.M.) bir ismidir. Mânası hakkında muhtelif rivayetler vardır.

tahlil etmek / tahlîl etmek

• Abdest alırken el ve ayak parmakları arasına sol, sakalın sarkan kısmının içine ise sağ elin yaş parmaklarını tarak gibi sokarak karıştırmak.

tahviye

• Dizleri, dirsekleri, yanları, karnı ve uyluğun arasını ayırmak.

taksim-i gurama / taksim-i guramâ

• Kârı veya zararı ortaklar arasında koydukları sermaye nisbetinde taksim etmek.
• Fık: Bir borçlunun terekesini alacaklıların borç miktarları nisbetinde aralarında taksim etmek.

tanzimat-ı hayriye

• Osmanlı Devletinde Sultan Abdülmecid zamanında başlayan ve (1839-1876) tarihleri arasındaki devreye Tanzimat-ı Hayriye denir. Sözde ıslahat için çalışılan devirdir. Bu, Gülhane Hatt-ı Hümayunu namında padişah fermanı ile başlatıldı. Bu devirde her şey yeniden tanzim edilecekti, yeni müesseseler kuru

tavassut

• Ara bulma için araya girmek. Aracılık. Vasıtalık.
• İyi ile kötü arasında mu'tedil olanını almak.

tavır

• (Tavr) Suret. Hareket, hal, vaziyet.
• Bir kerre, bir defa.
• İki şey arasındaki had ve fasıla.
• Kader.
• Miktar.

tazammun

• Başka şeyler arasında bir şeyi daha içine alma.
• Kefil olma.

teamül / teâmül

• İş, muamele.
• Bir yerde insanlar arasında olağan muamele.

tearuz / teâruz

• Muâraza. İki kişi arasında zıddiyet, mümânaat etmek.

• İki kişi arasındaki zıddıyet. Karşıtlık.
• Çatışma.

teayyün-i imkani / teayyün-i imkânî

• İnsanın hakîkati olan teayyün-i vücûbîsinin zılli yâni görüntüsü. Ehlullah (evliyâ) kendi yaratılışlarına, güçlerine göre tasavvuf mertebelerine kavuşmakta birbirlerinden çok ayrıdırlar. Evliyâ arasında Allahü teâlânın ismine kavuşanlar pek azdır. Ço ğu bu ismin teayyün-i imkânîsine kavuşmuştur. (İm

tebayün

• İki şey arasındaki uyuşmazlık. Birbirinden ayrı ve başka olmak. İhtilâf vuku bulmak. Zıtlık.

tebayünat / tebayünât

• (Tekili: Tebayün) Tebayünler, iki şey arasındaki farklılıklar.

tedekdük

• Taşlıkta ve kum arasında olmak.
• Dağ, yerinden ayrılıp pâre pâre olmak.
• Zelzele olup yerin deprenmesi.

tefani / tefânî

• Kardeşler arasında fani olmak.

tefavüt

• Farklılık. İki şey arasındaki fark. Uygunsuzluk. Tehâlüf.

teheccüd namazı

• Gecenin üçte ikisi geçtikten sonra ve imsak vaktinden önce iki ile on iki rek'at arasında kılınan namaz.

telfik-i mezahib

• Dinî bir mes'elede, hak mezheblerin aynı o mes'ele hakkındaki zıd görüşleri cem'etmekle bir mezheb yapmak. Bu zıd görüşlerle amel etmeyi caiz görür. Fukaha ise bu tarzı caiz görmemişlerdir.Tevhid-i mezahib ise: Hak mezheblerin mes'eleleri arasında, tercih yoluyla bazı mes'elelerini alıp bir mezheb y

telmih

• (Çoğulu: Telmihât) Lâyıkiyle ve kâmilen keşfedip nazara arzetmek.
• Bir şeyi açıkça söylemeyip başka bir mâna ifade için söz arasında mânalı söylemek. İmâ ile söz arasında başka bir mânayı ifade etmek.
• Edb: İbârede bahsi geçmeyen bir kıssaya, fıkraya, ata sözüne veya meşhur bir

telmihat / telmihât

• Söz arasında; bir kıssa, fıkra, atasözü veya tarihî bir hadiseye işarette bulunmalar.

telvih / telvîh

• Kinaye yoluyla işaret etme; asıl mânâ ile kinâye yoluyla kastedilen mânâ arasındaki vasıtaların çok olması durumu.

temeyyüz

• Benzerlerinden farklı ve üstün olma. Diğerleri arasından kendini gösterme.

teminat / temînât / تأمينات

• Güvence parası. (Arapça)

temlih

• Tuzlamak. Tuza yatırmak.
• Edb: Söz arasında güzel ve mazmun (nükteli, cinaslı ve güzel) söz söylemek.

temyil

• İki şey arasında mütereddit olmak, karar verememek.

tenasüh / tenâsüh / تناسخ

• Ölen kimsenin rûhunun başka bir bedene geçtiğine dâir, bâtıl, asılsız bir inanış. Bilhassa, Hindûlar ve geçmiş milletler arasında yaygın idi.

• Ruhun bedenler arası göçü. (Arapça)

tercih bila müreccih / tercih bilâ müreccih

• Tercih edici sebep olmaksızın tercih (seçim) yapılabilir. Yani, seçimi yapacak zat için mutlaka sebebin var olması gerekmez, hiçbir sebebe bağlı kalmadan da seçenekler arasından birini seçebilir.

teştir

• Edb: Bir gazeli teşkil eden beyitlerin beher mısraı arasına ikişer mısra ilâve etmek.

tevafuk-u cifri / tevafuk-u cifrî

• Cifir ilmine göre kelime veya cümlelerin rakamsal değeri ile anlamı arasındaki uyum.

tevafukat-ı belagat / tevafukat-ı belâgat

• Belâgat kuralları gözetilerek yazılmış ifadeler arasındaki uyum.

tevrib

• Bir nesnenin uzunluğuyla eni arası.

tokat

• Kale içi, siper, ahır, ağıl. El içi gibi yer.
• Dere arası olan hayvan mer'ası.
• El içiyle vurulan sille.

tuff

• Tırnak arasında olan kir.
• Parmakların üstünde olan kir.

tuhla

• Kara ile boz arasındaki renk.

tuhr

• Pâklık, temizlik, taharet.
• Kadınların iki âdet görmeleri arasındaki temizlik hâlleri. (Temizlik hâli uzayan, devam eden kadına "Mümtedet-üt tuhur" denir).

tuhur

• İki hayız arasındaki temizlik süresi.

tumaninet / tumânînet

• Namaz kılarken rükû' ve secdelerde ve kavmede (rükû'dan kalktıktan sonra ayakta durmakta) ve celsede (iki secde arasında oturmada) bütün âzânın (uzuvların) hareketsiz kalması. Sübhânallah diyecek kadar bir miktar durması ise, ta'dîl-i erkândır.

tur-i sina / tûr-i sînâ

• Tûr dağı. Allahü teâlânın Mûsâ aleyhisselâmı peygamberlikle müjdelediği ve sonra Tevrât'ı indirdiği, Kızıldeniz'in kuzeyinde, Asya ve Afrika kıtalarının arasındaki Sinâ yarımadasının güney kısmında yer alan dağ.

turan

• Eski İranlılar tarafından Türkistan ve Tataristan taraflarına verilen isimdir. Turan, eskidenberi Türklerin oturduğu yerlere denirdi. "Türk" ile "Tur" kelimeleri arasındaki benzerlik de bu iki ismin bir asıldan ibaret olduğunu gösteriyor.

türk

• Türkler, Asya'nın en büyük ve en meşhur milleti olup, Turan milletlerindendir. Türkler en evvel Sibirya ile Çin arasında olan Altın Dağı taraflarında yaşamışlar ve oradan defalarca güney ve batıya doğru yayılarak Çin'de ve Türkistan memleketlerinde fetihler yapmışlardır.Türkler eskiden beri iki şube

tursus

• (Çoğulu: Tarâsis) Kalkan denilen dikenli ot.

üf

• Kulak kiri.
• Tırnak arasında olan kir.
• Hüzün ve kedere işaret eden kelime.

uhud muharebesi

• Uhud, Medine-i Münevvere'nin bir mil kuzeyinde kırmızı bir dağ olup, Hz. Peygamberimizin (A.S.M.) ashâbıyla Kureyşliler arasında vuku bulmuş olan Uhud Gazasıyla meşhurdur.Uhud gazası, hicretten 2 sene 6 ay 7 gün sonra olmuştur. Bunun zahirî sebebi: Daha evvel yapılmış olan Bedir Gazasında Kureyşlile

ukabeyn

• İşkence veya asmak için dikilen iki tane dar ağacı.
• Kovayı muhafaza etmek için kuyu içinde olan yumru taş.
• Kuyu duvarı arasına koyulan saksı parçası.
• Havuz içinde akan suyun yolu.
• Büyük ilim.

ulema meyanında

• Alimler arasında.

umman

• Büyük deniz. Okyanus.
• Hindistan ile Arabistan arasındaki büyük deniz.

ümmi

• Anasından doğduğu gibi kalmış ve tahsil görmemiş, mekteb ve medresede okumamış kimse. Yazı yazmak bilmeyen. (Ümmi ile câhil arasında fark vardır. Ümmi yalnız okuyup yazmak bilmiyendir. Câhil ise, okuyup yazmak bilse de, bir şey bilmiyen kimsedir, her ümmi câhil değildir.)
• Anaya mensu

umre

• Ziyâret. Hac mevsimi dışında Kâbe'yi ve Mekke ve Medine'deki mukaddes yerleri ziyaret etmek. Ist: Kâbe-i Muazzama'yı tavaftan ve Safâ ile Merve denilen iki mukaddes mevki arasında sa'yetmekten ibarettir. Farz olan hacca Hacc-ı Ekber denildiği gibi, Umreye de Hacc-ı Asgar denilir. Cuma gününe tevafuk

• Ziyâret etmek. Hac zamânı olan beş günü yâni Arefe ve Kurban bayramının dört günü dışında, istenildiği zaman ihrâma girip Kâbe-i muazzamayı tavâf etmek ve Safâ ile Merve arasında sa'y etmek (yürümek), saçı kazımak veya kesmekten ibâret olan ibâdet. Umreye Hacc-ı asgar (küçük hac) da denir.

• Hac zamânı olan beş günden yâni Arefe ve Kurban bayramının dört gününden başka, senenin her günü ihrâma girip Kâbe'yi tavâf etmek, Safâ ile Merve arasında sa'y yapmak ve saç kazımak veya kesmek.

ünbub

• (Ünbube) Kamıştaki boğum arası kısım.
• Parmak uçları.
• Tüp. İnce boru.

urf

• (Çoğulu: A'râf) At yelesi.
• Horuz ibiği.
• Âdet.
• Cennet ile Cehennem arasında bir makam.
• İhsan.

üslem

• El arkasında hınsırla pınsır arasındaki damar.

vadi / vâdî

• İki dağ arasındaki uzun çukur. Dere. Bir nehrin aktığı yer. Nehir yatağı.
• Yol, tarz, usül.
• Saha.

• Bir nehrin yatağı.
• İki dağ arasındaki uzun çukur.
• Yol, tarz, metod, dere.

• İki dağ arası uzun çukur.

vakas

• Boynun kısa olması. Ateşe attıkları ufacık değnekler.
• İki nisap zekâtın arasındaki zekâtı olmayan hayvanlar.

vasat

• İki şeyin arası.
• Orta, merkez, ara. Meydan. Cemiyet muhiti. İç.

• Orta; burada, boğaz ile dudak arası harflerin çıkış yeri olan damak kastedilmiştir.

vasati saat / vasatî saat

• Hakiki güneşe tâbi olmak üzere, muntazam hareket ettiği tasavvur olunan mevhum bir güneşin, o yerin nısfun nehârından (meridyeninden) arka arkaya iki defa geçişi arasındaki zamanın yirmi dörtte biri.

vatı'

• Ayak altına alıp çiğneme. Basma.
• Cima'.
• Uygun hale koyma.
• Tümseklikler arasında basık ve engin yer.

vekte

• (Çoğulu: Vikat) Gözün karasına ak düşmek.
• Nokta.
• Eser.

vemiz

• Bulut arasından görünen ışık.

veresiye satış

• Bedelini, parasını sonra ödemek üzere yapılan alış-veriş.

vesen

• Uyku ağırlığı. Uyku ile uyanıklık arası.
• Uyku anında aklın gitmesi.
• Hâcet.

veter

• Yayın çilesi. İp ve kiriş.
• Bir kavsın iki ucu arasına çekilen doğru çizgi.
• Kasları hareket ettiren kalın sinir.

visata

• Kavim arasında şerefli ve aziz olmak.

vücud-u ebter

• Kesik, sona ermiş varlık; kendisiyle Rabbi arasındaki bağı kesen varlık.

vücud-u münevver

• Nurlanmış varlık; kendisiyle Rabbi arasında bağ kuran varlık.

vücuh şirketi / vücûh şirketi

• Sermâyesiz olup, halk arasında emniyet ve îtibârları ile veresiye alıp-satmak üzere kurulan şirket.

ya

• Kur'ân alfabesindeki son harfin ismidir. Ebcedî değeri 10'dur. Hecâ harflerinin mahmuse kısmındandır. Şedide ile rihve arasında, ortadadır.

yafuh

• Bıngıldak. Yeni doğan çocukların baş kemiklerinin arasındaki yumuşaklık.

yahudi

• Hz. Yakub'un (A.S.) oğullarından Yehuda'ya mensub olan. Benî İsrail. Musevî.Yahudilerin vaziyetlerine ve seciyelerine işaret eden âyetler şunlardır: 2: 60-66 arası. 5: 62-64 arası ve 17: 4.

yakaza

• Uyanıklık, dikkatli olma, uyku ile uyanıklık arasındaki hal.

yare-i hicran / yâre-i hicran

• Ayrılık yarası.

yekrişte

• Uygun, muvafık, yaraşır. (Farsça)
• Şefkatli. (Farsça)

yüsrug

• Ot arasında olan kırmızı bir böcek.

zacc

• Cenk arasında medet istemek. Savaşta yardım istemek.

zahm-i tig / zahm-i tîg

• Kılıç yarası.

zahm-i zeban

• Dil yarası.

zat-ı muhammed-i arabi / zât-ı muhammed-i arabî

• Arapların arasında gelen Hz. Muhammed'in (a.s.m.) zâtı.

zat-ül beyn / zât-ül beyn

• İki kişi arasındaki düşmanlık.

zatülbeyn / zâtülbeyn

• (Zât-ül beyn) İki kişinin arasında olan düşmanlık.

zebab

• Karasinek.

zeka / zekâ

• Sebeb ile netîce arasındaki bağlılıkları bulmak, benzeyiş ve ayrılışları anlamak, yeni îcab ve vaziyetlere zihnin en iyi şekilde uyması.

zengin

• İhtiyaç eşyâsının ve borçlarının dışında nisâb miktârı malı, parası olan kimse.

zeyek

• İki uyluk arasının geniş olup birbirine uzak olması.

zıhar

• İki şey arasında münasebet ve mutabakat meydana getirmek. İki şeyi birbirine mutabık eylemek. Arka arkaya, mukabil kılmak.
• Karşılıklı yardımlaşmak.
• Fık: Bir kocanın, karısını müebbeden mahremi olan birisinin bakması câiz olmayan bir yerine teşbih etmesi.Meselâ, bir adam karıs