abdurrahman bin avf

• Aşere-i mübeşşereden ve çok fedakar olan Sahabelerdendir. İlk müslüman olan sekiz kişiden birisidir. Bütün ihya-yı din için olan muharebelerde çok fedakârlıkta bulunmuş, birisinde yirmibir yerinden yaralanmıştı. Bir gazada oniki dişini birden kaybetmişti. Medine'ye ve Habeşistan'a hicret edenlerdend

adrenalin

• Tıb: Böbrek üstü salgısından çıkarılan bir hormon. Sentetik olarak da yapılır. Damar daraltmak ve kanamayı önlemekte kullanılır. (Fransızca)

afv-i anil ceraha

• Huk: Kendisine cinayet yapılmış olan kimsenin, yaralanmadan dolayı malik olduğu kısas, diyet veya hükümet-i adl; yani, ehl-i vukufca tayin edilen diyet hakkını caniye bağışlamasıdır.

agvar

• (Tekili: Gar) Mağaralar.

akar

• Köşk, yüksek bina.
• Bâbil vilayetinde bir yer adı.
• Dehşetli olmak. Yaralamak. Boğazlamak.
• Korku ve dehşetten kişinin ayakları titreyip dövüşememesi.

akid / âkid

• Aralarında akid yapanlardan her birisi.

• Aralarında sözleşme yapanların herbirisi.

akır / âkır

• Kısır, verimsiz, kumlu toprak.
• Çocuksuz kadın.
• Oğlu veya kızı olmayan erkek.
• Yaralayan, yaralayıcı.

akir

• Yaralanmış, cerih.

akraba / akrabâ

• Aralarında soyca, nesebce yakınlık olanlar. Yakınlar.

• Aralarında neseb (soy), süt ve evlilik bakımından yakınlık bulunanlar.

akriba

• Akraba, aralarında soy veya sihriyetçe yakınlık olanlar.

aktar

• (Tekili: Kutr) Kuturlar. Çaplar. Dâirenin merkezinden geçen doğru hatlar.
• Her taraf.
• Güzel kokulu yağlar vesaire satan adam. Güzel kokular tâciri.
• Ecza, ilâç satan adam.
• Mahalle aralarında bazı baharatla iğne, iplik vesaire satan satıcı.

akur

• Yaralıyan, ısıran köpek. Kuduz, azgın köpek.
• Çok şerir, kötü kimse.

alat-ı cariha / âlât-ı câriha

• Yaralayıcı âletler.

ale-l-istimrar

• Aralıksız.

ale-l-ittisal

• Birbiri ardınca, peş peşe, aralarında fâsıla olmadan.

alelistimrar / alelistimrâr / على الاستمرار

• Sürekli, aralıksız. (Arapça)

alet-i cerrahiye / âlet-i cerrâhiye

• Cerrahların, yaraları tedaviye çalışan doktorların kullandıkları edevat, takım.

anasır-ı mecruha cerrahı / anâsır-ı mecrûha cerrahı

• İnsanların mânevî açıdan yaralayan unsunları bertaraf eden mânevî doktor.

arşi ve süllemi / arşî ve süllemî

• Devir ve teselsülü inkâr maksadıyla yukarıya doğru gittikçe daralan ve tek bir yaratıcının varlığına dayanan mantıkî delil.

arz-hane

• İstanbuldaki Topkapı sarayında bulunan Hırka-i Şerif odasının dışında kalan aralık oda. (Farsça)

astronomi

• yun. Kozmoğrafya. Gök ilmi. Felekiyat.Astronomi ilmi dünyanın birgün hareketinin duracağını; coğrafya, karaların alçalarak dünyanın sularla kaplanacağını, iklimin değişerek canlılar için yaşanmaz hâle geleceğini; fizik, güneşin birgün söneceğini, kâinattaki enerjinin artık kullanılamaz, işe yaramaz

atlab

• (Tekili: Tâlib) Arayanlar, talibler; bilhassa talebeler.
• (Tılb) Kadın peşinde dolaşanlar, zamparalar.

banka

• İtl. Faizle para alıp veren, kredi, iskonto, kambiyo işlerini gören ticari kuruluş.Faiz dinimizde günahtır. Bankalar dar gelirlilerin paralarını faiz karşılığı toplar, zenginlere daha yüksek faizle verir. Bunlar dar gelirlilerin tasarruf ettikleri paralarla bir iş yeri açar, bir mal üretir ve bu mal

barani / bârânî

• Çivit mavisi renginde, Osmanlılar zamanında Selânik'te dokunan bir cins çuha. Yeniçeri ve Acemi oğlanlarına aralık ve ocak (erbain) aylarında verilen yağmurluk bârâniden yapılırdı. Yağmurluk, yağmurdan muhafaza eden şey. (Farsça)
• Yağmurla ilgili. (Farsça)

basit / bâsit

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Kullarından bâzısına rızkı az, bâzısına çok veren, sadakaları kabûl edip sevâb veren. Bâzısının rûhunu kabzeden (alan) bâzısının ömrünü uzatan, bâzısının kalbini daraltıp hayırlara (iyiliklere) rağbetsiz, bâzısınınkini ise geniş yapıp, hayırla

bayin / bâyin

• (Beyn. den) Aralayıcı. Ayıran. Ayırıcı.

• Aralayıcı, ayıran, ayırıcı özellik.

• Aralayıcı, ayırıcı.

behrek

• Yaralardan çıkan iltihap. (Farsça)
• Çok çalışmaktan dolayı el ve ayak derilerinin sertleşmesi, nasırlaşması. (Farsça)

behv

• (Behve) Misafir odası.
• Yer altında hayvan ağılı. (Bu iki mananın cem'i Ebhâ-Bühüvv şeklindedir)
• Geniş meydan, yer.
• Göğüsün içi, boğazdan mideye kadar olan aralık.
• Rahim ile mahrecinin arası.

berat-ı cibayet

• Vergi, icâre ve resim gibi vakfa veyahut da hazineye ait olan paraları toplamak salâhiyetini veren vesika.

berhun / berhûn

• Çember, daire, ortası boş olan yuvarlak nesne. (Farsça)
• Hisar, varoş, duvar veya bostan kenarlarına ve tarla aralarına çalıçırpı ve diken ile yapılan çit. (Farsça)
• Küçük ev, oda, hücre. (Farsça)

berike

• Yırtmak. Paralamak.
• Un helvası.

berr-i atik

• Eski karalar. Asya, Avrupa ve Afrika.

berr-i cedid

• Yeni karalar. Amerika ve Avusturalya.

berriye / berrîye

• Karalara ait olan.

berzah

• İki şey arasındaki mesafe, aralık.
• Can sıkıcı.
• İnce uzun kara parçası.
• Dünya.
• Ruhların kıyamete kadar bulunacakları yer.

berzah tariki

• Tarikat berzahı; tarikat geçidi, aralığı.

beyn

• Aralık, arasında, arada.

• Arası, arasında, aralık. İki şeyin arası. İkisinin ortası. Firkat. Ayrılık.
• Burnu ve ayakları uzun karga.

beynunet / beynûnet

• Fâsıla, iki şey arasındaki mesafe, aralık.
• Fark, ihtilaf, muhalefet. Zıddiyet, anlaşmazlık, terslik.
• Ayrılmak, firkat.

• İki şey arasındaki mesafe, aralık.
• İhtilaf, anlaşmazlık, ara açıklığı.

bezbeze

• Galibiyet, zafer, galebe, üstünlük.
• Sıkılma, daralma.
• Kısmet, nasib, pay. Hisse.

bila fasıla / bilâ fasıla

• Fasılasız, aralıksız.

bila-fasıla / bilâ-fasıla

• Fâsılasız, aralıksız, durmadan.

bilafasıla / bilâfasıla / bilâfâsıla / بلافاصله

• Fasılasız, aralıksız.

• Fasılasız, aralıksız.

• Aralıksız.

• Aralıksız, kesintisiz. (Arapça)

bilainkıta / bilâinkıtâ / بلاانقطاع

• Kesintisiz, aralıksız. (Arapça)

biryan / biryân

• Yaralı, yanık.

bu'd

• (Çoğulu: Eb'ad) Uzaklık. Baid olma.
• Aralık.
• Geo: Bir cismin uzunluk, genişlik ve derinliği.

• Uzaklık, aralık, boyut.

buhari / buharî

• (Hi: 194-256) Buhâralı. 600 bin hadisten seçilen 7275 hadis ile en mu'teber ve en sahih Sahih-i Buharî ismi ile anılan hadis kitabının müellifi.

bülten

• Halka bilgi veren, özet olarak yazılmış resmi yazı. (Fransızca)
• Bir müessesenin, kurumun faaliyetlerini tanıtan ve belli zaman aralıklarıyla yayınlanan mevkute. (Fransızca)

buuc

• Karında olan yaralar.

canhıraş / جان خراش

• Yürek paralayan. (Farsça)

cani

• Cinayet işlemiş olan. Birisini öldürmüş veya yaralamış bulunan. Caniler nasıl haksız yere insanı öldürüyorlar ve onların hayatlarına son veriyorlarsa; kâfirler, inkârcılar, dinsizler de birer cani sayılırlar. Çünkü Allah'ın eserleri olan canlı ve cansız varlıklar onun sonsuz kudretini, ilmini, irade

cankurtaran

• t. Ölüm tehlikesinde olanları kurtarmak için kullanılan vasıta.
• Hasta ve yaralıları hastahaneye taşıyan otomobil. Ambulans.

canşikaf / canşikâf

• Can yaralayıcı, can yırtıcı. (Farsça)

carih / cârih

• Yaralayan. Yara açan.
• Cerheden, çürüten.
• Avcı hayvan.

• Şahitliği reddeden, yaralayan.

cariha

• (Müe.) Yaralayan.
• Kol, ayak gibi her bir vücud azâsı.

cazibe kanunu

• Madde âleminde geçerli olan Cenab-ı Hakk'ın tekvini bir kanunudur. Bu kanuna göre iki madde birbirini aralarındaki mesafe ile ters orantılı; kütle ve miktarlarıyla orantılı olarak çeker.

cehr

• Görünmek, zâhir olmak.
• Açıktan ve yüksek sesle olan söylemek veya okumak.
• Tecvid'de: Harf hareke ile okunduğu zaman, mahreçte aralık kalmıyarak nefesin akmayıp, küllisi veya ekserisi hapsolmuş bir şekilde sesin çıkmasına denir.

cemaat

• Topluluk. Bir yere toplanmış insanlar. Takım, bölük.
• Fık: Bir imama uyup namaz kılan müslümanların heyeti. Bir mezhebe tâbi bir heyet teşkil eden ahali.
• Aralarındaki münasebetleri din, örf ve âdetlere göre tanzim eden, akrabalık, komşuluk, hemşehrilik gibi rabıtalarla birbiri

cerahat

• Yaradan akan irin. Yaralı vücudda toplanan kandaki küreyvât-ı beyzâdan (ak yuvarlardan) mürekkeb kan. Yaradan akan beyaz akıcı cisim.

cered

• Yaralı, mecrûh. (Farsça)

cerh / جرح / جَرْحْ

• Yaralama, çürütme.

• Yara.
• Baş ve yüzden başka uzuvlardan birisini yaralamak.
• Bir kimseye söğmek. Taan etmek. Sözle gönül incitmek.
• Birisinin fikrini çürütüp kabul etmemek.
• Şahid, yalancı ve fâsık olduğundan dolayı mahkemede hâkimin şâhidin şehâdetini reddetmesi.
• Kesb u kâ

• Yaralama.

• Yaralama, yaralatma, çürütme.

• Yaralama. (Arapça)
• Çürütme. (Arapça)
• Cerh edilmek: (Arapça)
• Yaralanmak. (Arapça)
• Çürütülmek. (Arapça)
• Cerh etmek: (Arapça)
• Yaralamak. (Arapça)
• Çürütmek. (Arapça)

• Yaralama, bir fikri çürütme.

cerh eden

• Yaralayan.

cerh ve ta'dil / cerh ve ta'dîl

• Hadîs ilmine âit iki ıstılah (terim). Cerh, yaralamak. Bir hadîs âliminin, bâzı sebeplerle râvînin (hadîs rivâyet eden kimsenin) rivâyetini (naklini) reddetmesi. Ta'dîl, düzeltmek. Bir hadîs âliminin, bir râvinin rivâyetinin kabûl edilebileceğini açı klaması.

cerh-i amud / cerh-i amûd

• Bir kimseyi her ne ile olursa olsun, haksız olarak kasden yaralamak.

cerha

• Yaralı, yaralanmış.

cerhetmek

• Yaralamak. Herhangi bir meseleyi hak ve hakikatle çürütmek. Yanlış veya yalanını bulup hurafe ve bâtıl olduğunu isbât edip herhangi bir kimsenin veya cereyanın fikrini kabul etmemek.

• Yaralamak, çürütmek.

cerih

• (Cerh. den) Mecruh. Yaralanmış, yaralı.

ceriha-dar / ceriha-dâr

• Cerihalı, yaralı. (Farsça)

çeşm-i alil / çeşm-i alîl

• Ağlayan yaralı göz.

cevarih / cevârih

• "Cerh"den yaralayanlar, yırtıcı hayvanlar, yırtıcı kuşlar.

cevebe

• (Çoğulu: Cüveb) Bulut aralığı.
• Dağ aralığı.

ceyyid

• Başka mâdenle karışım hâlinde basılmış altın ve gümüş paralardan, karışımında altın ve gümüş miktârı fazla olanlar.

ciğer-şikaf / ciğer-şikâf

• Ciğer yaralayan.

coğrafya

• Yeryüzünün şimdiki hâlini çeşitli cihetlerden inceleyen ilim. Bölümlerinden olan Fizikî Coğrafyada: Karalarla denizlerin durumları ve iklimleri;İktisadî Coğrafyada: Toprak mahsulleri, sanayi ve ticaret işleri;Siyasî Coğrafyada: Irk, dil, millet hususiyetleri ve devlet sınırları anlatılır.Bunlardan b

curh

• (Curha) Yara. Yaralama.

cüruh

• (Tekili: Cürh) Yaralar.

dağdar / dâğdâr

• Yaralı, kızgın demirle dağlanmış.

• Pek acıklı, üzüntülü. (Farsça)
• Gönlü yaralı. (Farsça)
• Kızgın demirle nişan vurulu. Damgalı. (Farsça)

• Yanık, yaralı.

dekovil

• Ray aralığı 60 cm. yahut daha az olan küçük demiryolu. (Fransızca)

derahim

• (Tekili: Dirhem) Dirhemler. Okkanın dörtyüzde birleri.
• Akçeler, paralar.

devirli

• Fiz: Müsavi zaman aralıkları ile tekrarlanan hareket. Periyodik.

dil-figar

• Gönlü yaralı, âşık. (Farsça)

dil-hun

• Kalbi yaralı, yüreği kanlı. Mükedder, mağmum. (Farsça)

dil-riş

• Dertli, kalbi yaralı, gönlü yaralı. (Farsça)

dilefgar / dilefgâr / دل افگار

• Gönlü yaralı, aşık. (Farsça)

dilfigar / dilfigâr / دل فگار

• Gönlü yaralı, aşık. (Farsça)

dilhaste / دلخواسته

• Gönlü yaralı. (Farsça)

dilsuhte / dilsûhte / دل سوخته

• Bağrı yanık, gönlü yaralı. (Farsça)

dilteng / دل تنگ

• Yüreği daralmış, sıkıntılı. (Farsça)

dirhem

• İslâmiyet'ten önce ve sonra kullanılan değişik ağırlıktaki gümüş paralar.

diyet

• Kan bedeli. Yaralanan veya öldürülen bir kimse için en yakın vârisine ödenmesi şer'an hükmolunan para veya mal. Can pahası.
• Para, değer. Kıymet.

döviz

• Yabancı devlet parası. (Fransızca)
• Yabancı ülkelerde ecnebi paralarla ödenecek olan poliçe, çek gibi senetler. (Fransızca)

dühme

• Siyahlık, karalık.

efahis

• (Tekili: Ufhus) Taşların aralarında veya kayalıkta bulunan kuş yuvaları.

efgar

• (Figâr) Yaralı, kötürüm, sakat, cerih. (Farsça)

eftar

• (Tekili: Fitr) Baş ile şehâdet parmaklarının araları.

emval-i batına / emval-i bâtına

• Nakit paralarla, evlerde, mağazalarda bulunan ticaret malları.

engüşt-i nil

• Fakirlik, fukaralık.

eriş

• Sakatlanan bir uzuv için yaralayandan alınan şer'i diyet.
• Satıldıktan sonra kusuru ve noksanları belli olan malın, kıymetinden bunun için indirilen miktar.

erkat

• (Çoğulu: Erâkıt) Aklı karalı alaca yılan.
• Yer yer beyazlığı olan her kara nesne.

erş

• Fesat, niza, ihtilaf, rüşvet.
• Fışkırmak.
• Tırmalamak.
• Fık: Yaralanan veya kesilen bir uzuvdan dolayı verilmesi lâzım gelen diyet.

eşbah

• (Tekili: Şebâh) Şahıslar, cisimler, vücudlar.
• Büyük kapılar.
• Uzaktan görünen karaltılar, hayâller.
• Renk, levn.

esef

• Hüzün, gam, nedamet, pişmanlık. Daralmak. Elden çıkan bir şey için hâsıl olan üzüntü.

esliha-i cariha / esliha-i câriha

• Yaralayıcı, cerh edici silâhlar. (Kılıç, kama, hançer, bıçak... gibi silahlardır).

esna

• Ara. Aralık. Sıra. Vakit. Zaman. Hengâm.

esvide

• (Tekili: Sevâd) Sevâdlar, karanlıklar, siyahlıklar. Karaltılar.
• Çok mallar, fazla mülkler.

evrak-ı nakdiyye

• Kağıt paralar.

faiz

• Ödünç verilen para için alınan ve şer'an haram olan kâr. Faizin iş hayatındaki mânası, "sen çalış, ben yiyeyim"dir. Küçük tasarruf sahiplerinin paraları bankalarda toplanıp, büyük yekûnlere ulaşır. Banka bu parayı aldığından daha büyük faizle iş sahiplerine kredi olarak verir. İstihsâl edile

familya

• Aile. Soy. Zevce. Kadın. Eş. (Fransızca)
• Aynı cinsten olan nebat grubu. Aynı soydan veya cinsten olan. Aralarında benzerlik bulunan grup. (Fransızca)

fasıl / fâsıl

• Ara; zaman aralığı.

fasıla / fâsıla / فاصله

• Aralık, ara, bölme.
• Ayıran, bölen, Kur'ân-ı Kerim âyetlerinin sonları.

• Ara. (Arapça)
• Aralayıcı. (Arapça)
• Uzaklık. (Arapça)

fasılasız / fâsılasız

• Aralıksız.

• Aralıksız.

fe'v

• Yarmak.
• Koparmak.
• İki dağ aralığı.

fell

• (Çoğulu: Fülül - Eflâl) Gedik, rahne.
• Yaralamak.
• Cenkte askeri bozmak. Harbdeki askerin bozulması.
• Kılınç yüzündeki açılan gedik.
• Susuz kır yer.
• Güruh, cemaat.
• Muvakkat delilik.

ferc

• Aralık, yarık, çatlak.
• Dişilerde üreme organı, avret.

feris / ferîs

• (Çoğulu: Fersâ) Ağaç halka, çenber.
• Yaralı. Maktul.

fetil / fetîl

• Yaralara konulan tiftik.
• Lâmba fitili.
• Deriden çıkan kir.
• Örgü.

fetk

• Zamanını gözeterek açıktan adam öldürmek.
• Yaralamak.
• İnadetmek.

figar / figâr

• Ceriha, yara. (Farsça)
• İncinmiş, yaralı, müteessir manalarına gelir ve birleşik kelimeler yapılır. Meselâ: Dil-figâr : Yüreği yaralı. (Farsça)

fülus / fülûs

• (Tekili: Fels) Bakır paralar.
• Balık pulu.

• Altın ve gümüşten olmayan mâdenî paralar, pul. Fels'in çoğulu.

• Bakır paralar.

fülus-u felsefe / fülûs-u felsefe

• Felsefenin bakır paraları, kuruşları; felsefenin kıymetsiz malları.

füsus

• Nükte, maskaralık.

galle-i vakf

• Vakfın faide ve mahsulü. Bununla vakfın tabiî ve hukukî semereleri anlaşılır. Vakıf paraların ticareti ve vakıf akarların kirası, vakıf bahçelerin sebze ve meyveleri bu kabildendir.

gasb-ı nukud

• Paraların cebren alınması.

gayne

• Aralarından su akamayan birbirine girmiş ve dolaşmış ağaçlar.

gazi

• Din uğrunda harbeden. Cihadda yaralanmış veya harbetmiş olan kimse. Harpte ordunun başına geçen kumandan. Muzaffer olan ve harpten sağ dönen.

• Savaşta yaralanan, sağ dönen kimse.

gerd-alude / gerd-âlûde

• Toza toprağa bulaşmış, tozlu topraklı. (Farsça)
• Mc: Maddiyatı olan kimse, paralı, zengin. (Farsça)

gulamiye

• Tar: Cizye ve diğer vergileri tahsil edenlerin topladıkları paraların hazine veznesine teslim edilişi esnasında cizye veya vergi harç pusulalarının her biri için kendilerine verilen tahsil âidatı.

güverte

• Geminin anbar veya kamaralarının üstü, gezilecek kısmı.

haber

• Berelenme, yaralanma. Çürüme.

halal / halâl / خلال

• Mesafe, aralık, açıklık. (Arapça)

halel

• Bozukluk. Eksiklik.
• Başkası tarafından verilen zarar.
• İki şeyin aralığı. Boşluk. Açıklık.

halvet-i faside / halvet-i fâside

• Karı-kocanın aralarında şer'î mâni olmasına rağmen birleşmeleri.

halvet-i sahiha

• Karı-kocanın aralarında şer'î mâni bulunmaması halinde birleşmeleri.

harzem

• Türkistan'da Aral gölünün güneyindeki delta ve çevresindeki ülke.

hasene

• İyilik. Güzellik. Hayırlı amel. Allah rızasına çok uygun iş.
• Eski altun paralardan biri.

hasur

• Mânevi mücahededen dolayı kadınlara yaklaşmaya rağbet etmeyen.
• Sır saklayan. Keder ve üzüntüden gönlü daralan, tasadan içi sıkılan.
• Çok bahil kimse. (Halkla yer ve içer, birşey vermez)
• Oğlu ve kızı olmayan.
• Avrete cimâ edemeyen.
• İhlili dar olan deve.

hatir

• Muhâtaralı, tehlikeli, korkulacak durum. Büyük ve şerefli kimse.

hayalet

• Göze görünen hayal, karaltı.

heft-derya

• Yedi deniz. Pasifik okyanusu, Atlas okyanusu, Karadeniz, Akdeniz, Taberiye, Aral ve Hazer.

helezon

• Saat zenbereği gibi gittikçe daralan daire şekli. Sümüklü böcek kabuğu şeklinde olan.

• Gittikçe daralan iç içe daireler.

hilal / hilâl / خلال

• Sâfi ve halis.
• Sıdk ile dostluk etmek.
• Ara. Aralık.
• Zaman ve vakit.
• İki şey arasına sokulmuş olan.
• Buluttan yağmurun çıktığı yer.
• Gr: Bir kelimenin aslını ve ondan türeyenleri gösteren tertip.
• Kulak ve diş karıştırmak gibi şeylerde kull

• Ara, aralık.

• Aralık. (Arapça)
• Kürdan. (Arapça)

hilal-i sütur

• Satırların aralığı. Satırlar ortası.

hısım

• Soyca ve evlenme neticesinde aralarında bağ bulunanların beheri. Akraba.

hitl

• Yorgun deve.
• Yağmurun aralıksız olarak yağması.
• Sürekli olarak gözyaşı akmak.

hücul

• (Tekili: Hecl) Uçurumlar, çukurlar, derinlikler, yaralar.

huvve

• Karalık. Siyahlık.

hüzüv

• Maskaralık.

hüzzü'

• Maskaralığa almak.

i'tikal / i'tikâl

• (Ekl. den) Kemirme, kemirerek yeme.
• Dalgaların, deniz kenarlarındaki karaları döğerek aşındırması.
• Tıb: Yaranın, vücudu yemesi. Yaranın büyümesi.

iane-i cihadiye

• Muharebe zamanında harbin icab ettirdiği fazla masrafları karşılamak ve yardım olmak için halktan alınan paralar. Miktarı, her mahallin iktidarı derecesine göre kaza ve liva üzerine merkezden tertib ve "tevzi defterleri"ne maktu' miktar olarak konulurdu. Bu çeşit vergi ve ianeler Tanzimat'tan sonra

iç hazine

• Osmanlı İmparatorluğu zamanında sarayda muhafaza edilen bir kısım paralar. (Türkçe)

iftal

• Dağınık. (Farsça)
• Yırtık, aralık, yarık. (Farsça)

ihtiyat hazinesi

• Tar: Savaş ve diğer fevkalâde masraflara karşılık olmak üzere sarayda biriktirilen paralar. Gelirleri havass-ı hümayun hâsılatı, ganimetlerin beşte biri ve başka hükümdarlardan gelen hediyelerdi. Buna "iç hazine" veya "enderun hazinesi" de denilirdi.

ikale / ikâle

• Bozma, yürürlükten kaldırma, feshetme; iki kişinin, aralarında yaptıkları herhangi bir akdi, anlaşmayı bozmaları.

iktisar

• (Kesir. den) Paralamak. Kırılmak.

• Sınırlandırma, daraltma.

ilac

• Derde devâ olan şey. Hastayı veya yaralıyı iyi etmek için içmek veya sürmek üzere verilen şey.
• Devâ, mualece.
• Mc: Tedbir, çare, tavsiye, derman.
• Hastaya bakma, iyi olmasına çalışma.

ilyas

• Benî İsrail peygamberlerinden olup, Kur'an-ı Kerim'de ismi geçen ve Tevrat'ta "Ella" diye mezkûr olan bir Peygamberin ism-i mübarekidir. M.Ö. 9. asırda yaşamış olup ondan sonra Elyesa (A.S.) Peygamber olmuştur. İlyâs (A.S.), zamanının hükümdarıyla çok mücadele etmiş, çok zaman mağaralarda yaşamış, ç

imame

• İslâma mahsus baş kisvesi olan sarık. Zırhlı külâh.
• Çubuk ve sigaralığın başına takılan ağızlık.
• Tesbihin başındaki ve ipin iki ucu içinden geçen uzunca tane.

infitah

• Açılma. Boşalma. Tıkanan bir şeyin açılışı.
• Tecvidde: Harf okunduğu zaman dil ile üst çene birbirinden ayrılıp, aralarından nefes çıkması. İnfitah harfleri ise şunlardır: (Min, Nun, Elif, Hı, Zel, Vav, Cim, Dal, Sin, Ayın, Te, Fe, Ze, Kef, Lem, Ha, Se, Kaf, He, Şın, Ra, Be, Gayın, Ya

infitat

• Paralanma, kırılma.

inkılab-ı şitevi / inkılâb-ı şitevî

• Sonbaharın bitip, kış mevsiminin başlayışı. (Aralık ayının 21'ine rastlar.)

insimag

• Yere düşüp ezilme, yaralanıp berelenme.

ısabe

• (Çoğulu: Asâib) Cemaat, topluluk.
• Tıb: Yaraları sarmakta kullanılan bağ, yara bantı.
• Başa sarılan ve şeâir-i İslâmiyeden olan sarık.

isave

• Gammazlık, ağız karalığı.

isbatiyecilik

• Bu felsefe nazariyesine göre, isbat yolu ile yakîn, şüphesiz bilginin elde edilebilmesi, tecrübelerle müşahadelerle ve vakıalara istinaden mümkün olacağı iddia edilir. İsbat şeklini ve sahasını daraltıp sadece maddiyata münhasır kılan bu anlayış yalnız maddiyata ait mes'eleler için doğrudur.

ıslah / ıslâh

• Terbiye etmek, iyi hâle getirmek.
• Bozulan bir şeyi eski hâline getirme.
• İnsanların aralarını düzeltmek, barıştırmak.

ıslah-ı zat-ül beyn / ıslah-ı zât-ül beyn

• Aralarındaki kırgınlığı kaldırarak iki kişiyi barıştırma.

ispiralya

• İtl. Gemi güvertelerinde kamaraları aydınlatmak için açılan küçük kaporta.

ittihad-ı millet / ittihâd-ı millet

• Milletin birliği; aynı topraklar üzerinde yaşayan ve aralarında din, dil, duygu, ortak tarih, ülkü, gelenek ve görenek birliği olan insan topluluğunun birlik ve beraberliği.

kabz u bast

• Ruhen sıkıntı. Daralma ve genişleme. Sıkıntı ve ferahlık.
• Birini diğeri üzerine tercih etme.
• Münkabız bir adama ferahlık ve sürurluluk vermek, sevindirmek.
• Beyan ve ifâde etmek.
• Uzun uzun ve etraflıca anlatmak.

kalafat

• Geminin tahtalarının aralıklarını üstüpü vs. ile doldurup üzerine zift sürme işi.
• Sahte süs, düzen.

kalb-i mecruh

• Yaralı, yaralanmış kalb.

• Yaralı kalb.

kamarot

• Vapurlarda kamaraların hizmetini gören adam.

kanun / kânûn / كانون

• Ocak. (Arapça)
• Mangal. (Arapça)
• Aralık ve Ocak ayları. (Arapça)

kanun-u evvel, kanun-u sani / kânun-u evvel, kânun-u sâni

• Aralık, Ocak.

karh

• Yaralama.
• Hasta olmak.
• Bedende çıkan yara.
• Su olmayan yerde kuyu kazmak.
• Yanlış ve yalanla hakkı değiştirmek ve battal etmek.

karih

• Yaralı, cerihalı.
• Çıbanlı.

kasvet / قسوت

• Katılık. (Arapça)
• Gönül darlığı. (Arapça)
• Kasvet basmak: Gönlü daralmak. (Arapça)

kategori

• Aralarında herhangi bir bakımdan alâka veya benzerlik bulunan şeylerin hepsi.
• Zümre, grup.

kavm

• (Kavim) Bir peygambere tâbi ve bağlı insan topluluğu. Aralarında dil, âdet, örf, kültür birliği olan cemâat, topluluk. Millet. Bir işe başlamak.
• Pazar kurmak.
• Müşteri ile anlaşmak.

kaziye-i şartiyye

• Man: İki cümleden ibâret, fakat bunlardan birinde olan hüküm diğerinde gösterilen şarta mütevakkıf olan, yâni; aralarında mülâzemet ve irtibat bulunan kaziyedir.

kelam-ı mecazi / kelâm-ı mecazî

• Gerçek anlamında kullanılmayıp, aralarındaki ilgi, bağ ve benzerlikten dolayı başka anlamda kullanılan söz.

kelim

• Kendine söz söylenilen, kendine hitab olunan.
• Hz. Musa'nın (A.S.) bir ünvanı.
• Söz söyleyen, konuşan. İkinci şahıs.
• Yaralı kimse.

• Yaralı kimse.
• Konuşulan kimse.

kısas / kısâs

• Cinayette ödeşmek. Bir suç işliyenin aynı şekilde cezalandırılması. Öldürme veya yaralanmada suçlu olana aynı şeyin yapılması. Suçsuz yere adam öldürene veya yaralayana şeriatın aynı cezayı tatbik etmesi.

• Öldürmenin öldürme, yaralamanın yaralama ile cezalandırılması: Göze göz, dişe diş gibi.

• İşlenen suçun, yapılan kötülüğün aynısını suçluya tatbîk ederek cezâlandırma, öldüreni öldürme, yaralıyanı yaralama, bir uzvu kesenin uzvunu kesme cezâsı.

kısasen

• Kısas yoluyla, kısas yaparak öldüren veya yaralayanı cezalandırma.

• Kısas yoluyla. Öldüren veya yaralayanı eşit şekilde cezalandırarak.

kıyas

• Benzetmek, karşılaştırmak, mukâyese. İki şeyi birbiri ile karşılaştırmak. Benzeterek hüküm ve muhâkeme etmek.
• Man: Doğru kabul edilen iki hükümden bir üçüncü hükmü çıkarmak.
• Fık: İki belli şeyden birinin mahsus olan hükmünü, yâni, bu hükmün mislini, aralarındaki müttehid ille

kübreviyye

• Evliyânın büyüklerinden Necmeddîn-i Kübrâ hazretlerinin tasavvuftaki yolu. Yaptığı bütün münâzaralarda gâlib geldiği için kübrâ (büyük) lakabıyla meşhur olmasından dolayı, bu yola Kübreviyye denmiştir.

kühuf

• (Tekili: Kehf) Mağaralar.

külli / küllî

• Külle mensub. Cüz'iyat ve ferdlerden meydana gelmiş olan. Umumi, bütün.
• Çok, ziyade, fazla.
• Man: İnsan dediğimiz zaman küll'ü ve küllîyi ifade etmiş oluyoruz. İnsanın eli, ayağı, kolu, gözü dersek cüz' ve cüz'îyi ifade etmiş oluruz. Dünya denilirse küll; dünyanın karaları, kı

kulub-i mecruha / kulûb-i mecrûha

• Yaralı kalpler.

kumar

• Para veya başka bir menfaat karşılığı oynanan oyun; birkaç kimsenin aralarında para veya mal toplayarak piyango çekip, isâbet etmeyenlerin isâbet edenlere mal veya para vermek için sözleşme veya para ile kazanmak için tahminde bulunma, toto. Karşılık lı para veya mal koyarak bahse tutuşma.

kunta

• Karalık.

kuruh

• (Tekili: Kurha) Yaralar.

kuruz

• (Tekili: Karz) Borçlar. Ödünç olarak verilen paralar.

kut'ül amare / kut-ül amare / كوتول امار

• Kut'ül Amare ne demektir?

  Yeni kurulan Osmanlı 6. Ordusu'nun Komutanlığı'na atanarak 5 Aralık'ta Bağdat'a varan Mareşal Colmar Freiherr von der Goltz Paşa'nın emriyle Irak ve Havalisi Komutanı Miralay (Albay) 'Sakallı' Nurettin Bey'in birlikleri 27 Aralık'ta Kut'u kuşattı. İngilizler Kut'u kurtarmak için General Aylmer komutasındaki kolorduyla hücuma geçti ancak, 6 Ocak 1916 tarihli Şeyh Saad Muharebesi'nde 4.000 askerini kaybederek geri çekildi. Bu muharebede 9. Kolordu Komutanı Miralay 'Sakallı' Nurettin Bey görevinden alındı ve yerine Enver Paşa'nın kendisinden bir yaş küçük olan amcası Mirliva Halil Paşa (Kut) getirildi.
  İngiliz Ordusu, 13 Ocak 1916 tarihli Vadi Muharebesi'nde 1.600, 21 Ocak Hannah Muharebesi'nde 2.700 askeri kaybederek geri püskürtüldü. İngilizler mart başında tekrar taarruza geçti. 8 Mart 1916'da Sabis mevkiinde Miralay Ali İhsan Bey komutasındaki 13. Kolordu'ya hücum ettilerse de 3.500 asker kaybederek geri çekildiler. Bu yenilgiden dolayı General Aylmer azledilerek yerine General Gorringe getirildi.

  Kut'ül Amare zaferinin önemi

  Kût (kef ile) veya 1939’dan evvelki ismiyle Kûtülamâre, Irak’ta Dicle kenarında 375 bin nüfuslu bir şehir. Herkes onu, I. Cihan Harbinde İngilizlerle Türkler arasında cereyan eden muharebelerden tanır. Irak cephesindeki bu muharebeler, Çanakkale ile beraber Cihan Harbi’nde Türk tarafının yüz akı sayılır. Her ikisinde de güçlü düşmana karşı emsalsiz bir muvaffakiyet elde edilmiştir.
  28 Nisan 1916’da General Townshend (1861-1924) kumandasındaki 13 bin kişilik İngiliz ve Hind askerlerinden müteşekkil tümenin bakiyesi, 143 günlük bir muhasaradan sonra Türklere teslim oldu. 7 ay evvel parlak bir şekilde başlayan Irak seferi, Basra’nın fethiyle ümit vermişti. Gereken destek verilmeden, tecrübeli asker Townshend’den Bağdad’a hücum etmesi istendi.
  Bağdad Fatihi olmayı umarken, 888 km. yürüdükten sonra 25 Kasım 1915’de Bağdad’a 2 gün mesafede Selmanpak’da miralay Nureddin Bey kumandasındaki Türk ordusuna yenilip müstahkem kalesi bulunan Kût’a geri çekildi. 2-3 hafta sonra takviye geleceğini umuyordu. Büyük bir hata yaparak, şehirdeki 6000 Arabı dışarı çıkarmadı. Hem bunları beslemek zorunda kaldı; hem de bunlar Türklere casusluk yaptı.

  Kût'a tramvayla asker sevkiyatı

  İş uzayınca, 6. ordu kumandanı Mareşal Goltz, Nureddin Bey’in yerine Enver Paşa’nın 2 yaş küçük amcası Halil Paşa’yı tayin etti. Kût’u kurtarmak için Aligarbi’de tahkimat yapan General Aylmer üzerine yürüdü. Aylmer önce nisbî üstünlük kazandıysa da, taarruzu 9 Mart’ta Kût’un 10 km yakınında Ali İhsan Bey tarafından püskürtüldü.
  Zamanla Kût’ta kıtlık baş gösterdi. Hergün vasati 8 İngiliz ve 28 Hindli ölüyordu. Hindliler, at eti yemeği reddediyordu. Hindistan’daki din adamlarından bunun için cevaz alındı. İngilizler şehri kurtarmak için büyük bir taarruza daha geçtiler. 22 Nisan’da bu da püskürtüldü. Kurtarma ümidi kırıldı. Goltz Paşa tifüsten öldü, Halil Paşa yerine geçti. Townshend, serbestçe Hindistan’a gitmesine izin verilmesi mukabilinde 1 milyon sterlin teklif etti. Reddedilince, cephaneliği yok ederek 281 subay ve 13 bin askerle teslim oldu. Kendisine hürmetkâr davranıldı. Adı ‘Lüks Esir’e çıktı. İstanbul’a gönderildi. Sonradan kendisine sahip çıkmayan memleketine küskün olarak ömrünü tamamladı.
  Böylece Kûtülamâre’de 3 muharebe olmuştur. İngilizlerin kaybı, esirlerle beraber 40 bin; Türklerinki 24 bindir. Amerikan istiklâl harbinde bile 7000 esir veren İngiltere, bu hezimete çok içerledi. Az zaman sonra Bağdad’ı, ardından da Musul’u ele geçirip, kayıpları telafi ettiler. Kût zaferi, bunu bir sene geciktirmekten öte işe yaramadı.
  Bu harbin kahramanlarından biri Halil Paşa, Enver Paşa’nın amcası olduğu için; diğer ikisi Nureddin ve Ali İhsan Paşalar ise cumhuriyet devrinde iktidar ile ters düştüğü için yakın tarih hafızasından ustaca silindi. 12 Eylül darbesinden sonra Ankara’da yaptırılan devlet mezarlığına da gömülmeyen yalnız bunlardır.
  Binlerce insanın kaybedildiği savaş iyi bir şey değil. Bir savaşın yıldönümünün kutlanması ne kadar doğru, bu bir yana, Türk-İslâm tarihinde dönüm noktası olan çığır açmış nice hâdise ve zafer varken, önce Çanakkale, ardından da bir Kûtülamâre efsanesi inşa edilmesi dikkate değer. Kahramanları, yeni rejime muhalif olduğu için, Kûtülamâre yıllarca pek hatırlanmadı. Gerçi her ikisi de sonu ağır mağlubiyetle biten bir maçın, başındaki iki güzel gol gibidir; skora tesiri yoktur. Hüküm neticeye göre verilir sözü meşhurdur. Buna şaşılmaz, biz bir lokal harbden onlarca bayram, yüzlerce kurtuluş günü çıkarmış bir milletiz.
  Neden böyle? Çünki bu ikisi, İttihatçıların yegâne zaferidir. Modernizmin tasavvur inşası böyle oluyor. Dini, hatta mezhebi kendi inşa edip, insanlara doğrusu budur dediği gibi; tarihi de kendisi tayin eder. Zihinlerde inşa edilen Yeni Osmanlı da, 1908 sonrasına aittir. İttihatçıların felâket yıllarını, gençlere ‘Osmanlı’ olarak sunar. Bu devrin okumuş yazmış takımı, itikadına bakılmadan, münevver, din âlimi olarak lanse eder. Böylece öncesi kolayca unutulur, unutturulur.
  Müşir İbrahim Edhem Paşa’nın oğlu Sakallı Nureddin Paşa (1873-1932), sert bir askerdi. Irak’ta paşa oldu. Temmuz 1920’de Ankara’ya katıldı. Fakat karakterini bilen M. Kemal Paşa, kendisine aktif vazife vermek istemedi. Merkez kumandanı iken Samsun’daki Rumları iç mıntıkalara sürgün ettiği esnada çocuk, ihtiyar, kadın demeden katliâma uğramasına göz yumdu. Bu, milletlerarası mesele oldu. Yunanlılar, bu sebeple Samsun’u bombaladı. Nureddin Paşa azledildi; M. Kemal sayesinde muhakemeden kurtuldu. Sonradan Kürtlerin de iç kısımlara göçürülmesini müdafaa edecektir. Batı cephesinde, kendisinden kıdemsiz İsmet Bey’in maiyetinde vazife kabul etti. İzmir’e girdi. Bazı kaynaklarda İzmir’i ateşe verdiği yazar. I. ordu kumandanı olarak bulunduğu İzmit’te, Sultan Vahîdeddin’in maarif ve dahiliye vekili gazeteci Ali Kemal Bey’i, sivil giydirdiği askerlere linç ettirdi; padişaha da aynısını yapacağını söyledi. Ayağına ip takılarak yerlerde sürüklenen cesed, Lozan’a giden İsmet Paşa’nın göreceği şekilde yol kenarına kurulan bir darağacına asılarak teşhir edildi. Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’da bir fedainin vursa kahraman olacağı bir insanı, vuruşma veya mahkeme kararı olmaksızın öldürmeyi cinayet olarak vasıflandırıp kınadı. M. Kemal’e gazi ve müşirlik unvanı verilmesine içerleyen Nureddin Paşa iyice muhalefet kanadına geçti. 1924’de Bursa’dan müstakil milletvekili seçildi. Asker olduğu gerekçesiyle seçim iptal edildi. İstifa edip, tekrar seçildi. Anayasa ve insan haklarına aykırılık cihetinden şapka kanununa muhalefet etti. Bu sebeple antikemalist kesimler tarafından kahraman olarak alkışlanır. Nutuk’ta da kendisine sayfalarca ağır ithamlarda bulunulur, ‘zaferin şerefine en az iştirake hakkı olanlardan biri’ diye anılır.
  Halil Kut (1882-1957), Enver Paşa’yı İttihatçıların arasına sokan adamdır. Sultan Hamid’i tevkife memur idi. Askerî tecrübesi çete takibinden ibaretken Libya’da bulundu. Yeğeni harbiye nazırı olunca, İran içine harekâta memur edildi. Irak’taki muvaffakiyeti üzerine paşa oldu. Bakü’yü işgal etti. İttihatçı olduğu için tutuklanacakken, kaçıp Ankara hareketine katıldı. Rusya ile Ankara arasında aracılık yaptı. Sonra kendisinden şüphelenilince, Almanya’ya kaçtı. Zaferden sonra memlekete dönüp köşesine çekildi. Politikaya karışmadı.
  Ali İhsan Sâbis (1882-1957), Sultan Hamid’i tahttan indiren Hareket Ordusu zâbitlerindendi. Çanakkale, Kafkasya’da bulundu. Irak’ta paşalığa terfi etti. İttihatçı olduğu için Malta’ya sürüldü. Kaçıp Ankara hareketine katıldı. I. batı cephesi kumandanı oldu. Cephe kumandanı İsmet Bey ile anlaşmadı; azledilip tekaüde sevkolundu. M. Kemal’e muhalif oldu. Nazileri öven yazılar yazdı. 1947’de devlet adamlarına yazdığı imzasız mektuplar sebebiyle 15 seneye mahkûm oldu. 1954’te DP’den milletvekili seçildi. Hatıraları, Nutuk’un antitezi gibidir.

kuzakız

• Yırtıcı ve paralayıcı yavuz arslan.

layenkatı / lâyenkatı

• Kesilmeksizin, aralıksız.

layenkatı' / lâyenkatı'

• Aralıksız. Kesilmeksizin.

lefif-i mefruk

• Harf-i illetin aralarında başka bir harfin bulunduğu kelime.

lekedar etmek

• Lekelemek, karalamak.

lekik / lekîk

• (Çoğulu: Likâk) Zayıf ağaç.
• Kemik aralarında olan et.

levs

• Kapı aralığından veya örtü ve perde kenarından bir nesneyi görmek.

levs-ül katl

• Birisini katletmekle müttehem olan şahısta, katlin nişânesi veyahut maktul ile aralarında zâhir bir düşmanlık bulunması gibi alâmet ve karineler.

livata / لواطه

• Kulamparalık, oğlancılık. (Arapça)

lu'ta

• Koyunun boynunda olan karalık.
• Siyah hat.

mabeyninde / mâbeyninde

• Aralarında.

mabeynleri

• Araları.

mabeynlerinde / mâbeynlerinde

• Aralarında.

magarat

• (Tekili: Magare) Mağaralar.

mahmil-i şerif

• Mekke ve Medine'ye, sürre namiyle gönderilen hediye ve paraların yüklendiği vasıta.

mahşuş

• (Haşşe. den) İçine girilmiş.
• Buğzedilmiş.
• Gizlice bir şey verilmiş.
• Karalanmış.

mahya

• Ramazanlarda, kandillerde veya bayramlarda çifte minâreli olan camilerde iki minare arasına gerilen ipe asılmak suretiyle ışıklarla yazılan yazı veya yapılan resim.
• Dam çatısında iki eğik sathın birleştiği çizgi ve buradaki aralığı kapatmak için kullanılan uzunca, oluk biçiminde kire

makbuz

• (Kabz. dan) Alınmış, kabzolunmuş. Alınan.
• Daraltılmış, sıkılmış.
• Bir şeyin alındığına karşı verilen imzâlı ve mühürlü kâğıt.

• Alınmış, alındı belgesi.
• Sıkılmış, daraltılmış.

makbuzat

• (Tekili: Makbuz) Alınan paralar. Satıştan veya borçlulardan toplanan paralar.

makruh

• Yaralanmış, kahredilmiş. Mecruh.

mantuh

• Boynuzlu hayvan tarafından yaralanan veya öldürülen.

masarifat

• (Tekili: Masârif) Masraflar, giderler. Harcanan paralar.

maskaraalud / maskaraâlûd

• Maskaralı.

masru / masrû / مصروع

• Saralı. (Arapça)

matahir

• (Tekili: Mathare) Mataralar, su kapları.
• Gusülhâneler. İçinde yıkanılıp temizlenilecek yerler.

matain / mataîn

• (Tekili: Mıt'ân) Mızrakla yaralamakta mâhir ve usta olan.

mayedar / mâyedar / مایه دار

• Kudretli, paralı. (Farsça)

• Mayalı. (Farsça)
• Paralı. (Farsça)
• Mal sahibi. (Farsça)
• Güçlü. (Farsça)

mazacir

• (Tekili: Mazcer) Gönül daralacak ve sıkıntılı yerler.

mazcer

• (Çoğulu: Mazâcir) Gönül daralacak ve sıkıntılı yerler.

me'huzat / me'huzât

• Alınmış olanlar. Alınan paralar ve bu paraların defterde yazılı kısmı.

mebaliğ

• (Tekili: Meblâğ) Paralar, akçeler.

mecruh / mecrûh / مجروح

• Mânevî olarak hasta olan, yaralı olan.

• Yaralı. Yaralanmış.
• Huk: İnandırıcı sözlerle çürütülmüş fikir, davâ.

• Yaralı.

• Yaralı. (Arapça)

mecruhin / mecruhîn / mecrûhîn / مجروحين

• (Tekili: Mecruh) Yaralılar. Yaralanmış olanlar.

• Yaralılar. (Arapça)

medbur

• Zengin. Malı mülkü ve serveti çok olan.
• Yaralı, mecruh.

medfuat

• (Tekili: Medfu') Defedilip dışarı çıkarılmış olanlar.
• Sarfedilmiş ve verilmiş paralar. Harcanan veya kasadan çıkan paraların, hesap defterinde kaydedildiği hâne.

meklum

• Yaralı, mecruh. Yaralanmış.

menazır / menâzır / مناظر

• Manzaralar. Seyredilecek, görülecek güzel yerler. Güzel görünüşler.

• Manzaralar.

• Manzaralar. (Arapça)

menazır-ı sermediye / menâzır-ı sermediye

• Devamlı, sürekli manzaralar.

menşur

• (Neşr. den) Neşrolunmuş. Dağıtılmış. Yayılmış. Herkese ilân edilmiş.
• İşleri dağınık. Perişan.
• Sultanın emri, mühürsüz mektubu, fermanı.
• Bayrak.
• Mat: Alt ve üst tabanları birbirine müsavi ve müvâzi (eşit ve paralel), kenarları da müsâvi ve müvâzi olup yüzleri b

meral

• (Aslı, marâl'dır) Ceylan, karaca, dişi geyik.

merda

• Yaralılar. Hastalar.

merve

• Kâbe-i muazzamanın yakınında bulunan ve hacda, aralarında sa'y denilen ibâdetin yapıldığı iki tepeden biri.

meşcuc

• Yüzü gözü yaralanmış olan.

meskukat / meskûkât / مسكوكات

• (Tekili: Meskuk) Sikke hâline getirilmiş mâdeni paralar. Akçeler.

• Belli ağırlıkta basılmış olan altın ve gümüş paralar.

• Madenî paralar, sikkeler. (Arapça)

meyan

• Ara, aralık.

meydan dayağı

• Eskiden askeri mekteblerle kışlalarda tatbik edilen cezalardan biridir. Meydanda tatbik edildiği için bu adı almıştır. Arkadaşını yaralamak, hoca ve zâbitine hakarette bulunmak gibi büyük kabahatlerden dolayı verilen bu dayak cezası, saf saf dizilen bütün talebelerin; asker ise kışladaki askerlerin

mezil

• Daralıp gönlündeki sırrı ifşâ eden, sıkıntıdan içindeki sırrı açıklayan.
• Ayağı uyuşmuş.
• Malını ve sırrını herkese gösterip açıklayan.
• Küçük cüsseli, zayıf, hafif kimse.

mihrak

• Fiz: Küre içi biçiminde (içbükey) bir aynaya müvâzi (paralel) gelen ışıkların, aksettikten sonra toplandıkları nokta. Yakıcı nokta.
• Hareket merkezi.

milliyet

• Ümmet. Aralarında din, dil ve tarih birliği olan topluluktaki hâl. Millet olma. Aralarında maddi mânevi birlik ve beraberlik râbıtaları bulunan topluluktaki vasıf.

misket

• Alaybozan tüfeği. Patlayan bombadan etrafa sıçrayarak tahribe, yaralanmaya ve ölüme vesile olan sert parça. Eskiden kullanılmış geniş çaplı bir silâh. (Fransızca)
• Güzel kokulu meyve. (Elma, üzüm vs.) (Fransızca)

muaddıl

• (Muazzıl) Güçleştiren, güç duruma sokan, daraltan.

muayyen

• Görülmüş olan, kat'i olarak belli olan, belli, ölçülü, tayin ve tesbit olunmuş, karalaştırılmış.

mübahasat

• (Tekili: Mübâhese) Mübâheseler. Bir şeye dâir iki veya daha fazla kimsenin kendi aralarında yaptıkları konuşmalar.
• Bahse girişmeler. İddiâlı ve karşılıklı konuşmalar.

mücaraha

• (Cerh. den) Karşılıklı birbirini yaralama.

müdavemet

• Devam etme, aralıksız yapma.

• Devamlılık. Bir işte devamlı çalışmak. Aralıksız bir işe devam etmek.

müdavim

• Aralıksız devam eden. Devamlı olarak çalışan.
• Bir yere devamlı olarak gidip gelen kimse.

müdavimin / müdavimîn

• (Tekili: Müdavim) Müdavimler. Bir yere devamlı olarak gidip gelenler. Bir yere devam edenler. Bir işe aralıksız olarak çalışanlar.

mudhik

• Güldürücü, güldüren, maskaralık ederek halkı güldüren.

muhazi / muhazî

• (Hiza. dan) Birbirinin karşısında ve bir hizada bulunan. Paralel.

mukabbız

• (Kabz. dan) Sıkan, daraltan.

mülazım / mülâzım

• Birşeyden ayrılmama, aralıksız devam etme.

mültehab

• Yaralı, iltihaplı.

mültehap

• İltihaplanmış, yaralı.

mümtezic

• İmtizac eden. Birleşmiş olan, birleşik.
• Birbirine tamamen uygun olarak karışmış olan.
• Aralık bırakmayan, birbirine karışık, tamamen kapanan.
• Birbiriyle iyi geçinen.

münazarat

• (Tekili: Münazara) Görüşler, fikirler. Münazaralar.

münazarat-ı ilmiye

• İlmî münazaralar, tartışmalar.

mündefiat

• Yaralardan çıkan irin, cerahat gibi şeyler.

münharif

• (Harf. den) İnhiraf eden, yoldan çıkmış. Eğilmiş, çarpık. Usulünden çıkmış, sağlam olmayan.
• Tecviddeki mânâsı için "İnhirâf"a bakınız.
• Geo: Dört kenarlı, fakat hiçbir kenarı birbirine müsâvi ve müvâzi (eşit ve paralel) olmayan şekil. Sadece iki kenarı birbirine müvâzi (parale

munkabız

• Sıkıntılı. Mânevi sıkıntı.
• Çekilmiş. Büzülmüş. Daralmış. Toplanmış.
• Barsakları sıkışmış. Kazâ-i hâcet edemeyen. Kabız.

münkatı'

• (Kat'. dan) İnkıta eden, kesilmiş, kesilen. Aralıklı ve son bulan.
• Arada bağ kalmıyan, ayrılmış.
• Herkesten ayrılıp bir kişiye bağlı kalan.

murakkam

• (Rakam. dan) Yazılı, yazılmış.
• Numaralanmış, numara konulmuş, sayı konulmuş.

mürtes

• Muharebede yaralanıp, savaş meydanı dışına nakledildikten hemen sonra vefat eden İslâm mücâhidi.

müsbit

• Hastalık ve yaralardan dolayı pek hâlsiz ve kuvvetsiz kalan.

müselselen

• (Silsile. den) Birbirinin ardından, aralıksız. Teselsül ederek, zincirleme, birbirine bağlı olarak.

müsevved

• Karalanmış.

müştakk

• (Müştak) (Şakk. dan) Gr: Başka kelimeden ayrılmış, başka kelimeden çıkmış, türemiş.
• İştikak etmiş, aralarında mâna ve terkib ciheti ile münâsebet; siga ciheti ile mugayeret olmak üzere diğer kelimeden ihraç olunmuş kelime.

müstakrazat

• (Tekili: Müstakraz) (Karz. dan) Borç olarak alınmış paralar.

müstemirane

• Devamlı, aralıksız.

müstemirrane / müstemirrâne

• Devamlı olarak, aralıksız surette. (Farsça)

müstemirren

• Aralıksız olarak, bir düziye.

müsveddat

• (Sevvad. dan) Müsveddeler, karalamalar, taslaklar.

müsvedde

• İlk nüsha, karalama.

• İlk yazılış, karalama.

müsvedde-i evvel

• İlk müsvedde, ilk karalama.

mütekarrih

• (Karh. dan) Yaralı, çıbanlı. Cerahatli yara veya çıban.

mütekasim

• Kısmet eden.
• Aralarında bir şey taksim edenlerin her biri.
• Birbiriyle kasemleşen, andlaşan.

mütemeshir

• Maskaralık eden, eğlenen.

mütemeshirane / mütemeshirâne

• Maskaralıkla. (Farsça)

mütemeshirin / mütemeshirîn

• (Tekili: Mütemeshir) Eğlenenler. Maskaralık yapanlar.

mütenasib

• Uygun, aralarında muntazam bir nisbet bulunan, muvâfık, birbirine mensub ve müşâbih olan.

mütevali / mütevâlî / مُتَوَال۪ي

• (Velâ. dan) Aralık vermeden devam eden, tevâli eden. Birbiri ardınca sıra ile olan.

• Aralıksız devam eden.

mütevaliyen

• Üst üste, aralık vermeden, peş peşe.

mütevazi

• (Vezy. den) Birbirine müvazi olan. Paralel.

mütevaziyen

• Müvazi olarak. Paralel olarak.

muttasıl

• Bitşik. Aralıksız. Fâsılasız. Hiç durmadan. İttisâl eden, ulaşan, kavuşan.

• Bitişik, aralıksız, sürekli.

muvazat

• (Veyz. den) Mukavemet, dayanma.
• Paralel olma. Muvâzi.

muvazaten / muvâzaten / موازاتا

• Paralel olarak. (Arapça)

muvazi / muvazî / muvâzi / موازی / muvâzî / مُوَاز۪ي

• Paralel.

• Birleşmeden ve ayrılmadan iki şeyin yanyana bir arada uzayıp gitmesi. Paralel.

• Paralel, aynı sırada.

• Paralel. (Arapça)

• Paralel.

müzarea şirketi / müzârea şirketi

• Zirâat ortaklığı. Harman yapılan ürünleri yetiştirmek için, tarla yâni toprak birinden, çalışma, işçilik diğerinden olmak ve mahsûlü sözleşilen nisbette (miktârda) aralarında paylaşmak üzere, kurulan şirket.

na-mahrem

• Aralarında evlenmeğe mâni olacak kadar yakınlık bulunmayan. Şer'an evlenmeğe mâni akrabalığı olmayan erkek veya kadın. (Farsça)
• Yabancı. (Farsça)

naarat / naarât

• Naralar, gürlemeler.

naarat-ı ra'diye / naarât-ı ra'diye

• Gök gürültüsünün naraları.

nadiren

• Nâdir ve az olarak. Çok aralıklı. Pek az bulunur.

namahrem / nâmahrem

• Aralarında dinen evlenmeye engel bulunmayan erkek ve kadınlar.

noel gecesi

• Hıristiyanların 25 Aralık veya buna yakın bir târihte Îsâ aleyhisselâmın doğduğunu kabûl ettikleri gece.

nukud / nukûd

• (Tekili: Nakid) Nakidler, paralar, akçeler, madeni paralar.

• Nakitler, paralar.

• Paralar, nakidler.

• Basılmış altın ve gümüş paralar. Müfredi (tekili) Nakddır.

nukud-ı mevkufe

• Vakfedilen paralar.

pala

• Ağzı enli, ortasına doğru daha genişliyerek ucuna doğru daralmaya başlayan kalın, kısa ve ağır kılıç.

para

• Alış-veriş aracı olarak kullanılan, biriktirme ve tasarruf etmeye yarayan, çeşitli mâdenlerden veya kağıttan îmâl edilmiş değer ölçüsü. Belli ağırlıkta basılmış olan altın ve gümüş paralara sikke veya meskûkât, altın paralara dînâr, gümüş paralara dirhem denir.

pelite

• Lâmba veya kandil fitili. Fitil. (Farsça)
• Yaralarda kullanılan fitil. (Farsça)

peşinat / peşinât

• Peşin verilen paralar. (Farsça)

pul

• Altın ve gümüş dışındaki mâdenî paralar.

rabbu'l-berri ve'l-bahr

• Karaların ve denizlerin Rabbi olan Allah.

rahnedar / rahnedâr

• Yaralı.

rahnelenen

• Yaralanan.

resis

• Yaralı, mecruh.
• Köhne, eski. Eskimiş, yıpranmış.

rezalet

• Utanç verici şey. Utanılacak hal.
• Alçaklık, rezillik.
• Maskaralık.
• Arsızlık.

riş

• Yara. (Farsça)
• Yaralı. (Farsça)
• Tüy. Kıl. Kuş kanadı. (Farsça)
• Sakal. (Farsça)

sahih ced / sahîh ced

• Ölenin babasının babası veya babasının babasının babası gibi derecesi yakın olsun uzak olsun aralarında kadın bulunmayan dede. Yâni araya kadın girmeyen büyük baba.

sahir

• Maskaralık eden, maskara eden.

şahıs

• (Çoğulu: Eşhâs) Kişi, kimse. İnsanın cismanî hey'eti.
• İnsanın uzaktan görülen karaltısı.

sahn

• Evin ortasındaki açıklık, avlu, oyuk.
• Boşluk. Boş yer. Orta, meydan, aralık.
• Sahne.
• Cami ve medreselerdeki umumun toplanmasına âit üstü kubbeli ve örtülü yer.
• Büyük kâse. Sahan.
• Zil.

savm-ı dehr

• Aralıksız, bir sene mütemadiyen nehyedilen bayram günlerinde dahi iftar edilmeksizin oruç tutmağa denir. Bu nevi oruç bayram günleri tutulmazsa câizdir.

şebah

• (Çoğulu: Eşbâh) Cüsse, cisim, ceset. Şahıs. Karaltı.

sebak

• (Çoğulu: Esbâk) Ders.
• Yarış.
• Koşu yapanların aralarında koydukları ödül.

şebeh

• (Çoğulu: Eşbâh) Karaltı.
• Şahıs.
• Ceset.

şeccat

• (Tekili: şecce) Yüzde ve başta meydana gelen yaralar.

şehid-i ahiret / şehîd-i âhiret

• Bir kimsenin Allah için olan cihâdın hazırlığı esnâsında tâlimlerde veya zulüm ile öldürülmesi veya cihâdda ve eşkıyâ, âsî, yol kesici, gece hırsızla vuruşmada yaralanarak hemen ölmeyip bir namaz vakti çıkıncaya kadar yaşayan veya başka yere götürülü p, orada ölen. Âhiret şehîdi.

sehme

• Karalık, siyahlık.

sempati

• Cana yakınlık, sıcak kanlılık. (Fransızca)
• Tıb: Her omurilik boyunca olan sağlı sollu yirmi üç boğumdan geçen iki paralel ağ şeklinde sinir sistemi. (Fransızca)

şenak

• Devenin yularını çekmek.
• Çok yemekten mide dolmak.
• Yaralamaktan dolayı alınan az diyet.

sevad / sevâd / سواد

• Karaltı. Uzakta karaltı halinde görülen kalabalık.
• Ekseri insanlar.
• Şehir. Kasaba. Karye. Köy.
• Karartı. Yazı karalama.

• Karalık. (Arapça)
• Karalama, yazma. (Arapça)

sevde

• Karalık, siyahlık.

seyrangah / seyrangâh

• Güzel manzaralı gezinti yeri.

şibh-i münharif

• Geo: Yamuk. Yalnız iki kenarı paralel olan dörtgen.

şikestedil / شكسته دل

• Gönlü yaralı. (Farsça)

sine-çak / sine-çâk

• Göğsü, yüreği yaralı.

sineçak / sîneçâk / سيه چاک

• Göğsü parçalanmış, göğsü yaralı. (Arapça - Farsça)

siyahi / siyahî

• Siyahla alâkalı. (Farsça)
• Zenci. (Farsça)
• Siyahlık, karalık. (Farsça)

siyahpuş

• Siyahlar giymiş. Karalar giymiş. (Farsça)
• Mâtemli, yaslı. (Farsça)

sosyalizm

• İktisadî teşebbüsleri ve teşekkülleri devlete vermek isteyen görüş. İştirakiyecilik. Güya, herkese müsavi mal verme esasını idare sisteminde yerleştirmeyi ve mal birliğini iddia eden ve insan fıtratına zıt olarak hürriyetleri daraltıcı ve din aleyhdarı bir sistem. Serserilere, zenginlerin mallarını (Fransızca)

suhme

• Karalık, siyahlık.

suhre

• (Çoğulu: Suhar) Geniş ve düz olan iki dağ aralığı.
• Kırmızıya benzer renk.

suhrekar / suhrekâr

• Maskaralık yapan. Maskara. (Farsça)

suhriyye

• Maskaralık.

suluh

• Sahte olmayıp geçer akçalar. Sağlam ve hakiki paralar.

surre / صره

• Para kesesi. (Arapça)
• Hükümdar tarafından Mekke'ye gönderilen paralar ve armağanlar. (Arapça)

tabakat-ı meşhure-i sahabe

• Meşhur sahabilerin kendi aralarındaki farklı dereceleri.

tadcir

• Can sıkma, yürek daraltma.

tahdiş-i ezhan

• Zihinleri kurcalamak, yaralamak.

taksim-i gurama / taksim-i guramâ

• Kârı veya zararı ortaklar arasında koydukları sermaye nisbetinde taksim etmek.
• Fık: Bir borçlunun terekesini alacaklıların borç miktarları nisbetinde aralarında taksim etmek.

taraf

• Yan, yön.
• Yer, memleket, ülke. Kıt'a.
• Taraftarlık, sahip çıkmak, korumak.
• Aralarında anlaşmazlık bulunan iki kişiden veya iki topluluktan her biri.

tarik-i nakşi

• Nakşî tarikatı; Buharalı Muhammed Bahaüddin Nakşibendi Hazretleri tarafından kurulan tarikat.

tarik-i nakşibendi / tarîk-i nakşibendî

• Buharalı Muhammed Bahaüddin Nakşibendi Hazretleri tarafından kurulan tarikat.

tazayyuk

• (Zîk. den) Sıkışma, daralma.

tazyik / tazyîk / تضييق

• Daraltmak, sıkıştırmak.
• İcbar etmek.
• Sıkıntı ve ızdırab vermek.
• Zorlama, baskı.
• Fiz: Bir kuvvet harcayarak yapılan basma veya itme işi. Basınç. Katı cisimler, üzerine konuldukları satıhlara; sıvılar, içinde bulundukları kabın hem dibine ve hem de yanlarına; ga

• Sıkıştırma, daraltma. (Arapça)
• Basınç yapma, bastırma. (Arapça)
• Basınç. (Arapça)

tebyiz

• Karalama şeklinde yazılan bir yazıyı temize geçme.

tecrih

• Yaralama.

tefakkur

• (Fakr. dan) Fakirleşme. Fukaralaşma.

tefaric

• (Tekili: Tefric) Yırtmalar, genişletmeler.
• Ferah vermeler.
• Korkaklar, zaifler, yüreksizler.
• (Tifrac) Yırtmaçlar, aralıklar.

tefellül

• (Kılıç) gedik olmak, yaralanmak. Rahnedar olmak.

tefrice

• (Çoğulu: Tefâric) Aralık, yırtmaç.

teklim

• Söyletmek.
• Yaralamak, mecruh etmek.

temeshur / تمسخر

• (Çoğulu: Temeshurât) Maskaralık yapma.

• Maskaralık. (Arapça)
• Temeshur etmek: Maskaralık etmek. (Arapça)

temzik

• (Çoğulu: Temzikat) Yırtma, paralama, perakende etmek.

teneffüs

• (Nefes. den) Nefes, soluk alma. Dinlenme.
• Tan yeri ağarma.
• Deniz suyunun sahile vurması.
• Üfürmek.
• Okullarda ders araları verilen dinlenme.

teşbih

• (Çoğulu: Teşbihât) Benzetmek, benzetilmek. Benzetiş. Bir vasıfta vehmetmek.
• Edb: Aralarında maddi veya mânevi bir münasebet bulunan iki şeyi birbirine benzetmek san'atı.

tesvid

• Karartma. Yazı ile karalama. Yazmak, müsvedde yapmak.

• Bir yazıyı, daha sonra temize çekmek üzere, karalama olarak yazma, müsvedde.

tetabu'

• Fasılasız birbiri ardından gelmek. Aralıksız birbirini takib etmek.

tevazi

• (Vezy. den) İki çizginin birbirine değmeden sonsuza kadar yanyana uzaması, paralellik.

tiregi / tiregî

• Karalık. Bulanıklık. (Farsça)

umur-u mütenasibe

• Aralarında uygunluk ve münasebet bulunan şeyler.

umur-u mütezadde

• Aralarında uygunluk olmayan birbirine zıt şeyler.

varidat / vâridât

• (Tekili: Vâride) Kâr, gelir.
• Vârid olan. Bir kimseye veya hazineye ait gelir ve paralar.
• Hatıra gelen, içe doğan.

vaziyet-i mevhume-i canhıraşane / vaziyet-i mevhume-i canhıraşâne

• Yürek paralayıcı olarak farz edilen durum.

veşc

• Yaralamak.
• Parçalamak.
• Karışmak.

veşk

• Yaralamak.
• Parçalamak.

vezne

• Tartı. Terazi.
• Tartı yeri. Eskiden altun ve gümüş paralar sayı ile olduğu gibi tartıyla da alınıp verildiği için bu tabir meydana gelmiştir. Para alınıp verilen yer mânasında da kullanılır. Devlet daireleri ile büyük müesseselerde para alıp veren memura Veznedar denir.
• Barut

vukuat

• (Tekili: Vak'a) Vak'alar, hâdiseler.
• Kavga. Yaralama gibi polisi alâkalandıran hâdise.
• Normal dışında olan hâdiseler.

zahmdar / zahmdâr / زخمدار

• Yaralı, mecruh. (Farsça)

• Yaralı. (Farsça)

zahmhurde

• Mecruh, yaralı. (Farsça)

zahmin

• Yaralı, mecruh. (Farsça)

zahmkar / zahmkâr

• Yaralayıcı, yara açan. (Farsça)

zahmnak

• Yaralı, zahmzede, mecruh. (Farsça)

zahmres

• Yara açan, yaralayıcı. (Farsça)

zahmzede / زخم زده

• Yaralı. Mecruh. (Farsça)

• Yaralı. (Farsça)

zemheri

• Karakış dönümünden (12 Aralıktan) 31 Ocağa kadar olan şiddetli soğuk devresi.

zemherir / zemherîr

• 22 Aralık'tan 31 Ocak'a kadar olan şiddetli kış dönemi. Şiddetli ve yakıcı soğuk.