abdulhamid ll

• (mi: 1842-1918) 34' üncü Osmanlı Padişâhıdır. 33 yıl saltanatta kalmış olan bu şefkatli Sultan,İslâmiyete son derece bağlı idi. Yüksek bir siyaset adamı ve devlet işlerini bizzat takibeden bir zattı. Memlekette bolluk ve refahı te'min için çalıştı. (R.Aleyh)

abdullah ibn-i zübeyr

• Ebu Bekir-i Sıddık'ın kızı Esma'nın oğludur. Muhacirlerden ilk doğan çocuk olup cesaret, şecaat, ibadet ve takvası ile meşhurdur. Zübeyr ibn-i Avvam'ın oğludur. Yezid'in saltanatını kabul etmedi ve Mekke'de dokuz sene halifelik yaptı. 73 yaşında şehid edildi. (R.A.)

ak alem

• Osmanlılarda saltanat sancağı.

akbenek

• Gözün saydam tabakasında bir yara veya çıbandan kalan ve görmeyi yavaş yavaş azaltan beyaz benek.

arş

• Bağ çardağı.
• Gölgelik.
• Kürsü, taht, yüce makam. En yüksek gök. Allahın kudret ve saltanatının tecelli yeri. (Arş kâinatı kaplar. Allah'ın kudreti ve ilmi de herşeyi kaplar.)
• Fevkiyyet, ulviyyet.
• Arş-ı Alâ, Arş-ı Rahman, Arş-ı İlâhi, Arş-ı Yezdan, Felek-i Eflâk

• İlâhî kudret ve saltanatın tecelli yeri.

cilve-i saltanat

• Saltanatın görüntüsü.

daci'

• İşlerinde kısaltan.
• Yatak arkadaşı.

daire-i saltanat

• Saltanat dairesi, egemenlik alanı.

dar-üs saltana / dâr-üs saltana

• (Bak: DÂR-ÜS SALTANAT)

dar-üs saltanat / dâr-üs saltanat

• Saltanat yeri. İstanbul.

dayic

• Kovayla kuyudan su çekip havuza boşaltan kimse.

dellal-ı saltanat / dellâl-ı saltanat

• Saltanatın ilancısı.

dellal-ı saltanat-ı ilahiye / dellâl-ı saltanat-ı ilâhiye

• Cenâb-ı Hakkın saltanatının, sınırsız egemenliğinin ilâncısı.

dellal-ı saltanat-ı rububiyet / dellâl-ı saltanat-ı rububiyet

• Allah'ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği, yaratıcılığı, idaresi ve terbiye saltanatının ilancısı.

devair-i saltanat / devâir-i saltanat

• Saltanat daireleri.

devair-i saltanat-ı ilahiye / devâir-i saltanat-ı ilâhiye

• Allah'ın saltanat daireleri.

efza

• (Sonlarına eklenen kelimelere) Artıran, çoğaltan mânasını verir. Meselâ: Hayret-efzâ : Hayret verici, hayret artıran. (Farsça)

eimme-i ehl-i beyt

• Ehl-i Beyt'ten yetişen, saltanata bilfiil girmeyen ve karışmayan en salâhiyetli, mânevi nüfuz ve ilim ve riyaset sahibi imamlar.

eimme-i isna aşer / eimme-i isnâ aşer

• On iki imâm. Silsile-i sâdâttan olup müceddit olan imâmlar hakkındaki bir tâbirdir. Bu zâtlar esasât-ı İslâmiye ve hakaik-i Kur'âniye ve imâniyenin, dini esasların ve şeriatın muhafazasına çalışan, saltanat işlerine karışmayan mânevi riyâset ve ilim sahibi şahsiyetlerdir.

emevi devleti

• Dört halife devrinden sonra devlet idaresi Beni Ümeyye hanedanına geçmiştir. Buna nisbetle bu devlete "Emevi Devleti" adı verilmiştir. (Mi: 661-750) seneleri arası Emevi Devletinin saltanat devresidir. Muâviye bin Ebi Süfyan'dan başlamak üzere 14 halife gelip geçmiştir. Son halife Muhammed bin Merva

ezel ve ebed sultanı

• Başlangıç ve sonu olmaksızın, egemenliği, saltanatı ezelden ebede devam eden Sultan, Allah.

ezel-ebed sultanı

• Başlangıç ve sonu olmaksızın, hüküm ve saltanatı ezelden ebede devam eden Sultan.

feza

• (Efzâ) Artıran, ziyadeleştiren, çoğaltan (mânâlarına gelip, kelime sonlarına getirilerek birleşik kelime yapılır.) Meselâ: Can-feza : Can verici. Hayret-feza : Çok hayret verici. Ruh-feza : Ruh verici. (Farsça)

• Artıran, çoğaltan.

füzud

• Çoğaltan, ziyadeleştiren, artıran. Muhabbet-füzud : Muhabbet artıran, sevgi artıran. (Farsça)

gamm-feza

• Kederi artıran, hüznü çoğaltan. (Farsça)

gerdune-i iclal

• Saltanat arabası.

hafender

• Malını güzel tedbirlerle çoğaltan mal sahibi.

hanedan-ı saltanat / hânedân-ı saltanat

• Saltanat soyu.

haşmet-i saltanat / حَشْمَتِ سَلْطَنَتْ

• Saltanatın haşmeti, ihtişamı.

• Saltanatın büyüklüğü.

haşmet-i saltanat-ı ilahiye / haşmet-i saltanat-ı ilâhiye

• Allah'ın saltanatının büyüklüğü ve görkemi.

haşmet-i saltanat-ı uluhiyet / haşmet-i saltanat-ı ulûhiyet

• Allah'ın saltanatının heybet ve görkemi.

hükümran

• Hâkim, hükümdar. Hüküm ve saltanat süren. Hükümfermâ.

hüsn-aver

• Güzelliği çoğaltan. Güzellik veren. (Farsça)

ibrahim bin edhem

• Babası Belh Şehrinin Pâdişahı idi. Hicri 2. asırda yetişmiş büyük bir veliyullahtır. Bir çok kerametleri görülmüş, Allah rızası yolunda dünya saltanatını terk ederek fakirliği kabul etmiş ve bütün ömrünü ibadet ve taat ile geçirmiştir. Kerametleri dillere destandır.

izhar-ı izzet ve saltanat

• İzzet ve saltanatı gösterme; âşikâr etme.

kamıh

• Kam' eden, ezip kıran, mahveden, perişan eden. Kahreden, yok eden. Alçaltan, zelil eden.

kanun-u saltanat

• Saltanat, hükümranlık kânunu.

kasım

• (A, uzun okunur) Kırıcı, ezici, ufaltan.

kemal-i saltanat / kemâl-i saltanat

• Saltanatın mükemmelliği, kusursuzluğu.

kessare

• Çoğaltan. Artıran.

kessaretü'z-zünub / kessâretü'z-zünub

• Günahları çoğaltan.

kürsi

• Oturulacak yüksekçe yer. Câmilerde vâizin, medreselerde müderrisin oturduğu yer.
• Taht, serir. Erike. Koltuk.
• Kaide.
• Merkez.
• Vazife.
• Saltanat, kudret ve mülk.
• Başkent, hükümet merkezi.
• Mânevi makam.
• Arş'ın altına bir semâ tabakas

makarr-ı saltanat / مَقَرِّ سَلْطَنَتْ

• Saltanat merkezi. Hükümetin idare edildiği baş şehir.

• Saltanat, otorite ve hâkimiyet merkezi.

• Saltanat karargâhı.

makarr-ı saltanat-ı ebedi / makarr-ı saltanat-ı ebedî

• Sonsuz İlâhî saltanatın merkezi.

makarr-ı saltanat-ı ebediye / makarr-ı saltanat-ı ebedîye / مَقَرِّ سَلْطَنَتِ اَبَدِيَه

• Sonsuz saltanat merkezi olan âhiret.

• Ebedi saltanat karargâhı (cennet).

mana-yı saltanat / mânâ-yı saltanat

• Saltanat makamının ifade ettiği mânâ, görev.

mehasin-i saltanat / mehâsin-i saltanat

• Saltanatın güzellikleri.

melekut

• Tam bir hâkimiyyetle, Saltanat-ı İlâhiyyenin müessiriyyet ve idâresinin esrarı. Her şeyin kendi mertebesinde, o mertebeye münâsib ruhu, canı, hakikatı. Bir şeyin iç yüzü, iç ciheti.
• Hükümdarlık. Saltanat.
• Ruhlar âlemi.

merkez-i saltanat

• Saltanatın merkezi.

miksar

• Çok konuşan, sözü uzatan, geveze.
• Çoğaltan, teksir eden.

mu'izz / mu'îzz

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (ism-i şerîflerinden). Kullarından bâzılarını, maddî ve mânevî mülk ve saltanat vermek sûretiyle, azîz (üstün) kılan.

muaddıl

• (Muazzıl) Güçleştiren, güç duruma sokan, daraltan.

muahhir

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Peygamberlerini, evliyâsını, sevdiklerini kendine yaklaştırıp, kâfirleri (inanmayanları), fâcirleri, düşmanlarını, sevmediklerini kendisinden uzaklaştıran, hor ve hakîr edip alçaltan.

mübevvil

• (Bevl. den) Sidiği çoğaltan, idrarı artıran.

müczil

• Çok çok veren. Çoğaltan. Bollaştıran. Bereket ihsan eden.

• Çoğaltan, bollaştıran.

müczil-el ataya / müczil-el atâyâ

• Hediye ve ihsanlarını çok çok veren. İhsanlarını çoğaltan.

müddet-i saltanat

• Saltanat süresi.

müferrig

• Dolu kabı boşaltan.

müferrit

• (Fart. dan) Tefrit eden, kısaltan.

muhalli / muhallî

• Boşaltan. Tahliye eden.

mukabbız

• (Kabz. dan) Sıkan, daraltan.

mükessir

• Teksir eden, çoğaltan.

müksir

• (Kesret. den) Çoğaltan, iksâr eden.
• Çok mala sahib olan.

mülk

• Sâhib olunan; insanın başkasının rızâsını ve iznini almadan kullanmağa hakkı olan şey.
• Tasarruf, saltanat, kudret.

münakkıs

• Eksilten, azaltan. Tenkis eden.

müstensih / مُسْتَنْسِخْ

• İstinsah eden. Yazıyı çoğaltan, kopya çıkaran.
• Teksir makinesi. Çoğaltma makinesi.

• İstinsah eden, yazarak çoğaltan.

• Yazarak çoğaltan.

• Bir yazıdan örnek çoğaltan.

müz'ic

• İz'ac edici. Usandıran, rahatsız eden, bunaltan.

müzill

• İndiren, alçaltan, zillete düşüren, Allah.

patriklik

• Osmanlı saltanatı zamanında muhtelif gayr-i müslimlerin dinî ve medenî bazı işlerini idare eden makamlar.

saltanat-ı arab

• Arapların saltanatı, idaresi, hâkimiyeti.

saltanat-ı azime / saltanat-ı azîme

• Büyük saltanat, egemenlik.

saltanat-ı bakiye

• Devamlı, kalıcı saltanat.

saltanat-ı dünya

• Dünya saltanatı.

saltanat-ı dünyeviye

• Dünya saltanatı.

saltanat-ı haşmet / سَلْطَنَتِ حَشْمَتْ

• Büyüklüğün saltanatı.

saltanat-ı hilafet / saltanat-ı hilâfet

• Halifelik saltanatı, egemenliği.

saltanat-ı ilahiye / saltanat-ı ilâhiye

• Allah'ın saltanatı, egemenliği.

saltanat-ı insaniyet

• İnsanlık saltanatı; otorite ve egemenliği.

saltanat-ı islamiye / saltanat-ı islâmiye

• İslâmiyetin hâkimiyeti, saltanatı.

saltanat-ı kudsiye

• Kutsal saltanat, egemenlik.

saltanat-ı manevi / saltanat-ı mânevî

• Mânevî saltanat, egemenlik.

saltanat-ı maneviye / saltanat-ı mâneviye

• Mânevî saltanat.

saltanat-ı rububiyet

• Rablık saltanatı.

saltanat-ı rububiyet-i ilahiye / saltanat-ı rububiyet-i ilâhiye

• İlâhî Rablığın Saltanatı.

saltanat-ı ruhaniye

• Ruhanî, mânevî olarak devam eden saltanat.

saltanat-ı şahane

• Son derece güzel ve mükemmel saltanat.

saltanat-ı sermediye

• Sonsuz saltanat.

saltanat-ı uluhiyet / saltanat-ı ulûhiyet

• Hiçbir ortak kabul etmeyen Allah'ın bütün âlemdeki saltanatı.

saltanat-ı uzma / saltanat-ı uzmâ

• En büyük saltanat, egemenlik.

saltanat-ı zatiye / saltanat-ı zâtiye

• Bizzat Kendisinin hükmettiği saltanat, egemenlik.

sanayi-i garibe-i sultaniye

• Saltanata, devlete ait antika sanatlar.

sarraf

• Sarfeden. Para işleri ile uğraşan.
• Cevherci, kuyumcu. Cevherin kıymetini san'atı ile azaltan veya çoğaltan.

şaşaa-i saltanat / şâşaa-i saltanat

• Gösterişli ve göz alıcı saltanat.

şerik-i saltanat

• Saltanata ortak.

şerik-i saltanat-ı rububiyet

• Cenab-ı Hakkın Rablık saltanatına ortak.

serir-i saltanat / serîr-i saltanat

• Saltanat tahtı; sultanlık makamı.

şevket

• Kudret ve kuvvetten doğma haşmet. Padişaha mahsus heybet ve saltanat.
• Diken. Diken batmak.

süleyman-ı emaret / süleyman-ı emâret

• Hz. Süleyman'ın (a.s.) saltanatı, devleti.

sultan

• "Saltanatıyle kâinatı idare eden" mânâsında ilâhî isim.

• Padişah, saltanat süren.

sultan-ı ebedi / sultan-ı ebedî

• Varlığı, hüküm ve saltanatı sonsuza kadar devam eden Sultan, Allah.

sultan-ı ezel ve ebed

• Başlangıç ve sonu olmaksızın, hüküm ve saltanatı ezelden ebede devam eden Sultan.

sultan-ı ezel, ebed

• Başlangıç ve sonu olmayan, hüküm ve saltanatı ezelden ebede devam eden Sultan, Allah.

sultan-ı ezeli / sultan-ı ezelî

• Hüküm ve saltanatının başlangıcı olmayan Allah.

sultan-ı ezeli ve ebedi / sultan-ı ezelî ve ebedî

• Başlangıç ve sonu olmaksızın, hüküm ve saltanatı ezelden ebede devam eden Sultan.

taht / تخت

• Saltanat koltuğu. (Farsça)
• Saltanat makamı. (Farsça)

tebeddül-ü saltanat

• Saltanatın değişmesi.

tecelli-i saltanat-ı uluhiyet / tecellî-i saltanat-ı ulûhiyet

• Allah'ın ilâhlık saltanatının yansıması.

vahdet-i saltanat / وَحْدَتِ سَلْطَنَتْ

• Saltanatın tek bir zâta ait olması.

• Saltanatın birliği.

vahidiyet-i saltanat / vâhidiyet-i saltanat

• Saltanatın tek bir zâta ait olması.

vasıta-i saltanat

• Saltanat vasıtası, aracı.

vecd-efza / vecd-efzâ

• Vecdi artıran, heyecanı çoğaltan. (Farsça)