işa-i rabbani / işâ-i rabbânî

• Hıristiyanların, dinlerinin temel inançlarından biri gibi kabûl ettikleri akşam yemeğinde güyâ Îsâ aleyhisselâmın etini yiyip, kanını içerek onunla birleşeceklerine ve böylece günâhlarının döküleceğine inanmaları.

nehy-i anil münker

• Günahlardan ve kötülüklerden sakındırmak, alıkoymak.

abadile / abâdile

• Abdullahlar. Peygamber efendimizin Eshâb-ı kirâmı (arkadaşları) arasında fıkıh ve hadîs-i şerîf ilimlerinde şöhret bulmuş Abdullah adını taşıyan sahâbîler. Abâdile, Abdullah kelimesinin çokluk şeklidir. Peygamber efendimizin Eshâb-ı kirâmı arasında Abdullah isimli üç yüz kadar sahâbi bulunmaktaydı.

abadile-i seb'a-i meşhure / abâdile-i seb'a-i meşhure

• "Yedi Abdullahlar" ismiyle meşhur sahabeler.

abd-i gubar

• Günahkâr kul; toz ve çamura bulanmış gibi günahlarla kirlenmiş kul anlamında bir ifade.

afüvv

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Afvı çok olan, günâhlardan, hatâ ve kusurlardan dolayı cezâlandırmayan, günahları affedip amel defterinden silen.

afv

• Bağışlama. Allahü teâlânın, ihsânı ile, âsî ve günâhkâr kullarının kusur ve günâhlarını bağışlaması.
• Bir kimsenin, düşmanından veya suçludan intikâm almaya, karşılığını yapmaya gücü yettiği halde bir şey yapmaması, intikâm almaması.

agahan / agâhân

• (Tekili: Agâh) Agâhlar, bilenler, bilgililer. Âlimler. (Farsça)

aklam

• (Tekili: Kalem) Kalemler. Oklar. Yayla atılan eski zaman silahlarından biri.

aktab

• (Tekili: Kutb) Kutublar. Hak tarikatların reisleri, şahları.

alat-ı harbiye / âlât-ı harbiye

• Harb âletleri, silâhlar.

alat-ı nariyye / âlât-ı nariyye

• Ateşli silâhlar.

alet-i cerrahiye / âlet-i cerrâhiye

• Cerrahların, yaraları tedaviye çalışan doktorların kullandıkları edevat, takım.

alihe / âlihe / آلهه

• (Tekili: İlah) Bâtıl ilâhlar.

• Bâtıl ilâhlar, tanrılar.

• İlâhlar, tanrılar.

• İlahlar. (Arapça)

alkış

• Tar: Padişahlarla vezirlerin kadirlerini yükseltmek maksadıyla yapılan merasim hakkında kullanılan bir tabir.

altın kozak

• Padişahlar tarafından yabancı hükümdarlara gönderilen nâme-i hümayunun konulduğu muhafaza.

amel-i salih / amel-i sâlih

• Allah rızâsına uyan hayırlı amel. Günahlardan uzak olan iş, fiil. Maddi veya mânevi hukuk-u ibâdı ifâ etmek.

amürzgar / amürzgâr

• Affeden, bağışlayan. Günahları bağışlayan Allah. (Farsça)

asam / âsâm

• (Tekili: İsm) Günahlar.

• Günahlar.

asbah

• (Tekili: Subh) Sabahlar.

asfiya / asfiyâ

• Günahlardan arınmış büyük zatlar.

asım

• Kendisini günahlardan men'edip pâk ve ismetli tutan, koruyan, men'eden.

atebe-i felek-mertebe

• Osmanlı Padişahlarının sarayı.

atım

• t. Ateşli silahların boşaltılması, atılması.
• Kurşun menzili, kurşunun gidebildiği, yetiştiği mesâfe.
• Silahın bir defa atılması için lâzım gelen barut vesaire.

atrak

• (Tekili: Târık) Gecegelen seyyahlar.

azab / azâb

• İşlenen günahlar sebebiyle âhirette çekilecek cezâ.

• Büyük sıkıntı, şiddetli elem.
• Dünyada işlenen günahlara karşı ahirette çekilecek ceza.

azaim

• Büyük iş.
• Büyük belâlar. Büyük günahlar.

azimet / azîmet

• Takvâ ile günahlardan şiddetle kaçınma.

azze ensaruh / azze ensâruh

• Yardımı çok olsun. (Bu tabir, padişahlara ait dua yerinde olup eski fermanlarda geçer.)

ba-asam / bâ-âsâm

• Günahlarla.

• Günahlarla, hatalarla.

baasam / bââsâm

• Günahlarla.

balıkhane kapısı

• Topkapı Sarayı'nın Marmara kıyısındadır. Padişahlarca cezandırılan vezirler burada idam edilir, sürgün edileceklerse buradan gemilere bindirilirlerdi.

barut

• yun. Güherçile ile kükürt ve kömürden mürekkeb, alev alıcı bir maddedir ki, toz halinde olup, umumiyetle ateşli silahlarda ve taş kırmak gibi işlerde kullanılır.
• Mc: Çabuk kızan, şiddet ve hiddete kapılan.

batarya

• İtl. Elektrik elde etmek için hazırlanmış şişeler takımı.
• Ask: Bir subayın emrine verilen belli sayıdaki ağır silâhlarla bunların hizmetinde bulunan insan, hayvan ve malzemenin hepsine birden verilen isim.

bedestan

• Değerli, kıymetli kumaşlar, silâhlar ve mücevherler vs. alış-verişine mahsus üstü örtülü ve mahfuz çarşı. (Farsça)

berat-ı hümayun

• Padişahlara mahsus ferman.

berere

• (Tekili: Bârr ve Berr) Dindar ve temiz kimseler. Takvâ ehli olan, her çeşit günahlardan sakınanlar. Çok hayır sahibi kimseler.

beyanat

• (Tekili: Beyan) Nutuklar, izahlar, açıklamalar, beyanlar.

beyanat-ı furkaniye

• Hak ile batılı birbirinden ayıran Kur'ân'ın açıklamaları, izahları.

beyanat-ı harika

• Hayranlık veren açıklamalar, izahlar.

beyanat-ı sabıka

• Geçmiş açıklamalar, önceden yapılan izahlar.

bombardıman

• Bomba, top gibi ağır silahlarla yapılan hücum. (Fransızca)

brahma dini / brahma dîni

• Hindistan'da mîlâddan asırlarca önce ortaya çıkmış, Allahü teâlânın varlığına inandığı gibi, başka tanrıları (ilâhları) da kabûl eden ve bütün peygamberleri inkâr eden bozuk yol ve inanış.

came-i hassa

• Tar: Osmanlı padişahlarının verdikleri elbiselik kumaşlar.

çar-balişt / çâr-bâlişt

• Evvelce padişahların ve makamca büyük olanların üzerlerine oturdukları dört katlı şilte. (Farsça)
• Dört unsur. (Farsça)

cehennem

• Kâfirlerin devamlı, günahkâr müslümanların ise, günahları kadar âhirette azab görecekleri yer.

cerime

• "Cürm"ün çoğulu. Suçlar, günahlar.

cihazat-ı muharribe

• Bozgunculuk âletleri, silahları.

cülusiyye

• Taht'a çıkan hükümdarlar veya padişâhlar için yazılmış yazı veya söylenmiş şiir.
• Hükümdarın tahta çıktığı ilk gün verdiği bahşiş.

derda / derdâ / دردا

• Ne yazık ki, eyvahlar olsun. (Farsça)

dergah / dergâh

• (Der-geh) Cenab-ı Hakk'a ibadet edilen yer. (Farsça)
• Büyük bir huzura girilecek kapı. Kapı. Padişahların kapısı. (Farsça)
• Şeyhlerin tekkesi. (Farsça)

dihkan

• (Çoğulu: Dehâkin) Sipâhi.
• Köy kethüdâsı.
• Emirlerin tasarrufunda kuvvetli olan, sözü geçen adam.
• Bezirgân.
• Acem fellahlarının maslahatgüzarı.

diriga

• Yazık, eyvahlar olsun! (Farsça)

diriğa / dirîğâ / دریغا

• Ne yazık ki, vah vah, eyvahlar olsun. (Farsça)

dünyayı terketmek / dünyâyı terketmek

• Bütün haram olan şeyler ile berâber, mübâhları da, yâni günâh olmayan lezzetlerin çoğunu da bırakıp, yaşamak için zarûrî olan miktârını kullanmak.
• Harâm ve şüpheli şeylerden kaçıp mübâhları kullanmak.

ebna-yı sebil / ebnâ-yı sebil

• Yolcular, seyahat edenler, seyyahlar.

ecniha

• (Tekili: Cenah) Kanatlar. Cenahlar. Taraflar.

efsun

• Sihir, büyü, üfürük. Sihirbazların tuzağı. Hile ile yapılan kötü işler. (Efsun İslâmiyetçe men'edilmiş ve büyük günâhlardan sayılmıştır.) (Farsça)

efsus / efsûs / افسوس

• Yazık, çok yazık, eyvahlar olsun. (Farsça)

efvah-ı nariyye / efvah-ı nâriyye

• Ateşli silâhlar. (Top, tüfek gibi.)

ehl-i takva / ehl-i takvâ / اَهْلِ تَقْوَا

• Günahlardan sakınanlar.

ehlisefahet / ehlisefâhet

• Günahlara dalanlar.

ekasire

• (Tekili: Kisrâ) Kisralar, şahlar. Eski Acem padişahları.

ekber-ül kebair / ekber-ül kebâir

• Kebâirin kebâiri. Büyüklerin en büyüğü. Büyük günahların en büyüğü.

ekberü'l-kebair / ekberü'l-kebâir

• En büyük günahlar.

erbab

• (Tekili: Rab) Sahipler.
• Rabler, Terbiyeciler.
• Bâtıl ilâhlar.
• Türkçede diğer bir mânası: Maharet sahibi, elinden iyi iş çıkan kimse. Bir işin ehli.

esefa / esefâ / اسفا

• Vah vah, eyvahlar olsun, yazık! (Arapça)

eshar-ı bahar

• Bahar sabahları.

esliha / اسلحه / اَسْلِحَه

• (Tekili: Silâh) Silâhlar. Muharebe ve cenk âlet ve edevâtı.

• Silâhlar.

• Silahlar.

• Silahlar. (Arapça)

• Silâhlar.

esliha-i atika

• Eski silâhlar, eski tip silâhlar.

esliha-i cariha / esliha-i câriha

• Yaralayıcı, cerh edici silâhlar. (Kılıç, kama, hançer, bıçak... gibi silahlardır).

esliha-i cedide

• Yeni silâhlar.

esliha-i nariyye / esliha-i nâriyye

• Ateşli silâhlar.

esliha-i sakile

• Top gibi ağır silâhlar.

evkaf-ı hümayun

• Tar: Padişahların ve onlara mensub olan kişilerin bıraktıkları vakıflar.

evvab

• (Evb. den) Rücu' eden. Geri dönen.
• Günahlardan tevbe edip hakkı kabul eden.

evvabin / evvabîn

• Tevbe edip günahlardan dönenler.

evzar

• (Tekili: Vizr) Ağırlıklar. Yükler.
• Mc: Günahlar.
• (Vezer) Kal'alar, kaleler, hisarlar, sığınılacak yerler.
• Üstünlükler, galebeler.
• Dağlar.

eznab

• (Tekili: Zenb) Suçlar, günahlar.
• Kuyruklar.

fahişe / fâhişe

• Büyük günahlar işleyen iffetsiz kadın.

fahşa / fahşâ

• Büyük günahlar. Çirkinlikler. Zina gibi şehevâta tâbi olmakta ifrat ile alâkadar olan günahlardır ki, lisanımızda fuhşiyat tâbir olunur. Ve bunlar, insanların en çirkin hâlleridir.

• Büyük günahlar.

fatih sultan mehmed han / fâtih sultan mehmed han

• (1432 - 1481) En meşhur Osmanlı Padişahlarındandır. ll. Murat Han'ın oğlu ve ll. Bayezid Han'ın babası ve 7. pâdişahtır. Edirne'de doğmuş ve Gebze'de vefat etmiştir. Resul-i Ekrem'in (A.S.M.) medhine mazhar olmuştur. Peygamberimiz "İstanbul mutlak fetholunacaktır." müjdesini vermişti ve onu feth ede

fısk / فسق

• Günahlara dalma.

fuhşiyat / fuhşiyât

• Çirkin işler, günahlar.

fuhşiyyat

• (Tekili: Fuhş) Çok çirkin işler, günahlar.

gaffar / gaffâr

• (Gufran. dan) Günahları örten, günahları bağışlayıcı. Mağfireti çok.
• Kullarının günahlarını afveden Cenâb-ı Hak (C.C.)

• Günahları affeden ve bağışlayan Allah.

gaffar-üz-zünub

• Günahları örten, affeden Allah (C.C.)

gafir-üz zenb

• Günahları örtüp afveden, suçları bağışlayan Cenab-ı Hak (C.C.) (Farsça)

gafur / gafûr

• Çok merhamet eden, günahları bağışlayan Allah.

• Günahları daima ve pek çok affeden, Allah.

gafurü'r-rahim / gafûrü'r-rahîm

• Kullarının günahlarını çok bağışlayan ve kullarına özel rahmet, merhamet ve şefkat gösteren Allah.

gıldırgıç

• Mücellit ıstılahlarındandır. Kitapların kenarlarını kesmeğe mahsus, rende biçiminde bir âlettir.

gılman-ı hassa

• Tar: Padişahların hususi köleleri. Bunlara ilk zamanlarda "İç oğlanları", daha sonları da "İç ağaları" da denilirdi. Bunlar, "Enderun-u Hümayun" denilen ve sarayın Babussaade'den içeride bulunan kısmında hizmet ederler; derece ve hizmet itibariyle başka başka odalarda otururlardı. Bu odalar; Büyük v

gufran

• Cenab-ı Hakk'ın günahları affedip örtmesi, rahmeti.

günah-ı kebair / günâh-ı kebâir

• Büyük günahlar.

hadim-ül haremeyn-iş şerifeyn / hâdim-ül haremeyn-iş şerifeyn

• Hilâfeti haiz olmaları hasebiyle Osmanlı Padişahlarına verilen ünvandır. Haremeyn; Mekke ile Medine'ye denilir. İslâm âleminin bu iki şehre hürmet-i mahsusaları sebebiyle ve daha fazla tâzim kasdiyle şerif sıfatını da ilâve ederek "Haremeyn-iş şerifeyn" denilmiştir. Haremeyn'in Hâdimi mânasına gelen

halife-i müslimin / halife-i müslimîn

• Yavuz Sultan Selim Han'dan sonraki Osmanlı Padişahları hakkında kullanılmış bir tabirdir. Müslümanların halifesi demektir.

halife-i ruy-i zemin

• Yeryüzünün halifesi mânâsına gelen bu tabir, Yavuz Sultan Selim Han'dan sonra Osmanlı Padişahları hakkında kullanılmıştır.

hanan

• (Tekili: Hân) Hânlar, hükümdarlar, pâdişahlar, kağanlar. (Farsça)

haşmetmeab

• Haşmetli, haşmet sahibi mânâlarına gelir ve eskiden padişahlara karşı hürmet bildirmek için kullanılırdı.

hatai

• Tezhib ıstılahlarındandır. Resim gibi tabiatı taklid ederek yapılmayıp, san'atkârlar arasında kabul edilen çeşitli gül şekli gibi irili ufaklı yapılan şekiller.
• Türkistan'da Hatay şehrinde imal edilen bir cins dayanıklı kâğıt.

hatır-ı şeytani / hatır-ı şeytanî

• Tas: Nefsin zevklerine muhabbet yüzünden, ma'siyet ve günahlara düşmek.

hatt-ı şehriyari / hatt-ı şehriyarî

• Tar: Padişahın yazısı manâsına gelen bir kelimedir. Eskiden padişahlar "hatt-ı hümayun" "hatt-ı şerif" adı verilen emirleri kendi el yazılarıyla yazdıkları gibi, başkalarına yazdırdıklarının başına da imzalarını koyarlardı. İşte bu türlü vesikalardaki padişahların el yazılarına "hatt-ı şehriyarî" de

havakin / havakîn

• (Tekili: Hâkan) Hükümdarlar, hakanlar, padişahlar, başbuğlar.

hazer ve ibaha / hazer ve ibâha

• Yasaklar ve mübahlar. Fıkıh kitablarında dînen yasaklanan ve izin verilen şeyleri anlatan bölüm. Bâzı fıkıh kitaplarında bu bölüm kerâhiyye ve istihsân adıyla anılır.

hazine-i hümayun

• Hazine-i Hümayun'da bulunan savaş eşyasından bir kısmının manevî değeri büyüktü. Diğer kısmının ise maddî değeri fazla idi. (Savaşlarda ele geçirilen kıymetli ganimet, padişahlardan kalmış olan değerli eşyalar gibi.)

hilal / hilâl

• Yeni ay şekli. Yeni ay.
• Fık: Yay şeklinde görülen her yeni aya ve her ayın üçüncü gecesine kadar aya hilâl denir. 26 ve 27 nci gecelerdeki aya da hilâl, onda sonrakileri kamer denir.
• Cami kubbeleri ve minâre külâhları tepesine konulan alemlerin hilâl şeklinde olan uç kısmı.

hıtta

• Günahlardan istiğfar etmek.
• Başkasının üzerinden suçluluğu kaldırmak.
• (Çoğulu: Hıtat) Diyar, ülke, memleket.

hizip gülü

• Tezhib ıstılahlarındandır. Yazma mushaflarda hizblerin başına konulan işaretlere verilen addır.

hudavendigar / hudavendigâr

• Hükümdar, âmir, efendi, sahib. (Farsça)
• Osmanlı padişahlarından 1. Murad Han Gazi'nin (1362 - 1389) lâkabıdır ve bu sebeple, şehzadeliğinde valilik yaptığı Bursa vilâyetine de Cumhuriyete kadar bu nam verilmişti. (Farsça)

hükümdaran

• (Tekili: Hükümdâr) Hükümdarlar, Padişahlar.

hünkar mahfili / hünkâr mahfili

• Eskiden camilerde padişahlar için yapılmış olan yerler. Bu mahfiller camilerin zemininden yüksek olarak yapılır ve caminin iç kısmını görmek için kafes konulurdu. Bunun haricinde kafesin birkaç yerinde 20-30 cm. en ve boyunda açılabilir küçük pencereler de bulunurdu.

i'tisam

• Günahlardan sakınmak.
• Pâk olmak.
• Bir şeye yapışarak sıkı tutmak ve korunmak.

ibahat

• (Tekili: İbâhe) Mübahlar. Günah ve sevab olmayan işler.

içtinab-ı kebair / içtinab-ı kebâir

• Büyük günahlardan kaçınmak, sakınmak.

iflas

• Malı tükenmek, parası kalmamak. Borçlarını ödeyemiyecek hâle gelmek. Sermayesini batırmak.
• Ahirette günahları çok olanın hüsrana düşmesi.

ilbas-ı hil'at

• Hil'at giydirmek. (Üst elbisesi demek olan hil'at; padişahlar ile sadrazam ve vezirler tarafından memurlarla, âyân ve eşrâfa, taltif makamında giydirilirdi. Sonradan bunun yerine rütbe ve nişan verilmeğe başlanmıştır.)

ilkahat

• (Tekili: İlkah) İlkahlar, döllemeler, gebe bırakmalar.

imza-yi padişahi / imza-yi padişahî

• Padişahın imzası. Osmanlı Padişahları tarafından vaktiyle hükümdarlara yazılan name-i hümayunların kenarlarına altun yaldızla imza konurdu. Bunlara imza-yı padişahî denilirdi.

inabe / inâbe

• Günahları terk ile Hakka dönüş. Hakka tâbi bir mürşide bağlanmak.

• Günahlardan vazgeçip Hak yola dönmek.
• Bir mürşidden el alıp yerine geçme.

inhişaş-ı esliha

• Silâhların şakırtısı.

inziva / inzivâ

• Bir köşeye çekilmek. Haramlardan ve günâhlardan korunmak, nefsini terbiye etmek ve sâdece Allahü teâlâyı anmak ve âhireti düşünmek için bir yerde yalnız kalma.

ismet

• Peygamberlerin sıfatlarından biri. Peygamberlerin, peygamber oldukları bildirilmeden önce ve sonra; küçük olsun, büyük olsun bilerek veya bilmeyerek günah işlemekten korunmuş olmaları.
• Günahlardan sakınma, kötü ve çirkin şeylerden uzak durma.

• Günahsızlık, mâsumluk. Günahlardan kaçınmak melekesine sâhib olmak. Suçsuzluk.
• Peygamberlik vasıflarından birisidir. Peygamberler (A.S.), hiç bir zaman gizli, âşikâr herhangi bir ma'siyete yaklaşmazlar; bütün kusur ve hatâlardan ve şâibelerden müberrâdırlar.

istiğfar / istiğfâr

• (Gufran. dan) Afv dilemek. Cenab-ı Hak'tan kusurlarının affedilmesini, günahlarının bağışlanmasını dilemek. Tevbe etmek. Yalvarmak. " Estağfirullâh" demek.

• Mağfiret (bağışlanmak) istemek. Allahü teâlâdan kusurlarının ve günâhlarının affedilmesini bağışlanmasını dilemek. Tövbe etmek.

ıstılahat / ıstılâhât

• Istılahlar. İlmî tabirler.

• Istılahlar, terimler.

ittika / ittikâ

• Sakınmak. Çekinmek. Günahlardan ve bütün kötülüklerden kendini çekmek. Takvâ ile amel etmek.

• Allahü teâlâdan korkma, haramlardan, günâhlardan sakınma.

izahat

• (Tekili: İzah) İzahlar, açıklamalar.

• İzahlar, açıklamalar.

ka'kaa

• Silâh çatırtısı. Kılınç veya süngü gibi silâhların birbirine çarpmasından çıkan ses.

kab

• Çok eski devir silâhlarından olan yayın kabzası (tutacak yeri) ile köşesi arasındaki mesafe, her "yay" da "iki kab" olan miktar.

kadir alayı

• Tar: Kadir gecesi padişahların saraydan çıkıp, civardaki camilerden birinde namaz kılmaları münâsebetiyle yapılan merâsim.

kalanis / kalânis

• Takkeler, külâhlar.

kalb tasfiyesi

• Kalbi, İslâmiyet'in beğenmediği şeylerden, günâhlardan, kötü düşüncelerden kurtarmak, temizlemek.

kebair / kebâir / كبائر

• (Tekili: Kebire) Büyük şeyler, büyük günahlar. Kebairin sıralanışı:-Allah'ı inkâr etmek.-Allah'a şirk koşmak.-Kat'iyyen sâbit olan dini bir hükme inanmamak.-Allah'ın rahmetinden ümidini kesmek.-Allah'ın cezasından, mekrinden ve azabından emin olmak.-Günah üzerinde ısrar etmek. Yâni, herhangi bir gün

• Büyük günahlar.

• Büyük günahlar.

• Büyük günâhlar. Müfredi (tekili) kebîredir.

• Büyük günahlar.

• Büyük günahlar.

kebair-i azim / kebair-i azîm

• Büyük günahlar.

kebair-i azime / kebair-i azîme

• Büyük günahlar.

kebire / kebîre

• (Müe.) Büyükler. Büyük günahlar.

• Büyük günahlar.

keffaret / keffâret

• Örtmek. Allahü teâlânın bâzı hususlarda kullarının kusur ve günahlarını affetmek ve örtmek için vesîle yaptığı şeylerden her biri. Çoğulu keffârâttır. Keffâretler, bir bakımdan ibâdet, bir bakımdan cezâ durumundadır. Keffâret, katl (insan öldürme), zıhar, yemîn, oruç ve hac keffâreti olmak üzere beş

keffaret-üz zünub

• Günahların keffareti. Mü'min insanların çeşitli hastalık ve musibetlerine denir. Çünkü günahlarından afvına vesile olabilir. (Huk. İslâmiye ve Ist. Fık. K.)

keffaretü'z-zünub / keffaretü'z-zünûb

• Günahlara keffaret, günahların bağışlanmasına vesile.

• Günahlara keffaret, günahların bağışlanmasına vesile.

keffáretü'z-zünub / keffáretü'z-zünûb

• Günahların bağışlanmasına vesile.

keffaretü'z-zünub / keffâretü'z-zünub / keffâretü'z-zünûb

• Günahların bağışlanmasına vesile.

• Günahlara kefaret, günahların bağışlanmasına vesile.

keffaretüzzünub / keffâretüzzünub / keffâretüzzünûb

• Günahlara keffaret, günahların bağışlanmasına vesile.

• Günahların kefareti.

kemal-i zühd / kemâl-i zühd

• Allah korkusuyla tam olarak günahlardan kaçınıp kendini ibadete verme.

kesir-i hakiki / kesîr-i hakikî

• Gerçek çokluk; her şey bir olan Allah'a verilmezse çok ilâhlar olacaktır.

kessaretü'z-zünub / kessâretü'z-zünub

• Günahları çoğaltan.

key

• Eski Acem pâdişahlarının nâmıdır.

keyan

• (Tekili: Key) şahlar, hükümdarlar, keyler, hakanlar. (Farsça)

kiramen katibin / kiramen kâtibîn / kirâmen kâtibîn

• İnsanların iki tarafında bulunup, sevablarını ve günahlarını yazan meleklerin adı.

• İnsanların iki omuzunda bulunup, onların sevâb ve günâhlarını yazan iki melek. Hafaza melekleridir diyen âlimler de olmuştur.

kiramenkatibin / kirâmenkâtibîn

• Günahları ve sevapları yazan melekler.

kisra

• Husrevden muarreb veya galat olan bu isim Sa'sâniler sülâlesinden olan Eski İran padişahlarına ve bilhassa Nevşirvan'den sonrakilere verilmiş olup, Rum imparatorlarına Kayser, Çin hükümdarlarına Fağfur ve Hakan denildiği gibi, bunlara da Kisra denilirdi.

küçük günah

• Fitne çıkarmak, adam öldürmek, zinâ etmek gibi büyük günahlara göre daha küçük sayılan günahlar, yasaklar, mekrûhlar.

lemem

• Günaha yakın olmak.
• Küçük günahlar.
• Delilik, cünun.
• Musibete yakın olmak.

ma'siyyet

• İtâatsizlik, isyân. Günâh olan işler, Allahü teâlânın beğenmediği şeyler; Allahü teâlânın emrettiği şeyi yapmamak veya yasak ettiğini yapmak, haramlar. Allahü teâlânın yasak ettiği şeyler, günahlar.

maasi / maasî / maâsi / maâsî

• (Tekili: Ma'siyyet) Günahlar.
• İsyanlar.

• Âsilikler, isyanlar, günahlar.

• Günahlar, isyanlar.

• İsyanlar, günahlar.

magfiret

• (Mağfiret) Cenab-ı Hakk'ın kullarının günahlarını örtmesi, affetmesi, rahmeti ile lütfu.

mağfiret

• Örtme; Allahü teâlânın, kullarının günâhlarını bağışlaması.

magfur

• (Mağfur) Rahmetlik olmuş. Günahlarının afvı için kendine dua edilmiş olan. Allah'ın, kendisini affı için dua edilen ölmüş kimse.

mağfur

• Günahları bağışlanmış, ölmüş kimse, rahmetli olmuş.

mah-ı gufran / mâh-ı gufrân

• Günahların bağışlandığı ay.

mahfil

• (Çoğulu: Mahâfil) Toplanılacak yer. Toplantı ve görüşme yeri.
• Büyük câmilerde eskiden pâdişahlara veya müezzinlere ayrılmış olan etrâfı parmaklıklarla çevrilmiş yüksekçe yer.

measi / meâsi / meâsî / معاصى

• İsyanlar, günahlar.

• Günahlar, isyanlar.

• İsyanlar. (Arapça)
• Günahlar. (Arapça)

measim

• Günahlar.
• Günah işlenecek yerler.

meç

• Ateşli silahların icadından evvel kullanılan harp âletlerinden biri. Keskin olmayan tâlim kılıcı, uzun ve ince kılıç.

medaris

• Medreseler. Ders okunan yerler. Talebe-i ulumun ikametgâhları. Din, imân, ahlâk dersi ve fenni ilim okutulan ve aynı zamanda talebenin ikamet ettiği mektebler.

merakiz

• Merkezler. Karargâhlar. Karar yerleri.

mermi

• (Remiy. den) Atılmış.
• Ateşli silâhlar içine konan kurşun, gülle. Fişek.

mermiyat

• (Tekili: Mermi) Atılmış şeyler.
• Ateşli silâhlarda atılan tâneler, mermiler.

mesacid

• Mescidler. Namazgâhlar. Küçük namaz yerleri.

meşruhat / meşruhât

• Açıklamalar, izahlar.

• Açıklama ve izahlar.

mevsim

• (Çoğulu: Mevâsim) Pazar yeri.
• Arap pazargâhları.
• Yılın dört kısmından biri.
• Zaman. Vakit. Alâmet.

meyasir

• (Tekili: Meysere) Ordunun sol kanatları. Sol cenahlar.
• Zenginlikler, servetler.

migfer

• Ateşli silâhların icadından evvel, muharebede kılıç, mızrak ve ok gibi harp âletlerinden korunmak için başa giyilen bir nevi başlık idi. Miğfer, zırh ile beraber bir bütün teşkil ederdi. Osmanlı miğferleri çeşitli şekillerde olmakla beraber genel olarak iki kısma ayrılırdı. Bir kısmı ince bakırdan,

mubahat

• (Tekili: Mubah) Mübahlar. Günahı, sevabı olmayan, işlemesi ne haram, ne de helâl olan şeyler.

müflis

• İflâs eden.
• Dünyâda iken insanların haklarını yemiş, onları dövmüş, sıkıntı ve eziyet vermiş; bu sebeblerle âhirette hesâblar görülürken, hakkı olanlara bütün günahları verilip, hiç sevâbı kalmayan ve hak sâhiplerinin günâhlarını yüklenerek, Cehennemlik olan kimse.

mülukane / mülûkâne

• Padişahlara yakışır bir surette. (Farsça)

münib

• Hakk'a yönelen, günahları terk ile hakka dönen. Pişman olup dönen.
• Kâinattan yüzünü çevirip Bâki-yi Hakiki'ye yönelen.
• Güzel yağan faydalı yağmur.
• Bereketli ve verimli bahar.

münkerat

• Haramlar, günahlar.

müstagfir

• (Gufran. dan) İstiğfar eden. Günahlarının örtülmesini, bağışlanmasını Allah'tan (C.C.) isteyen.

müstağfir / müstağfîr

• Günahları için af dileyen.

• İstiğfâr eden, Allahü teâlâdan günâhlarının bağışlanmasını isteyen.

mütecasirin / mütecasirîn

• (Tekili: Mütecasir) Cür'et edenler, cesaretlenenler, küstahlar.

name-i hümayun

• Tar: Osmanlı Padişahları tarafından İslâm ve Hristiyan Hükümdarlarla Osmanlı Devletine tâbi imtiyazlı olar Mekke Şerifine, Kırım Hanına, Eflâk ve Boğdan Voyvodalarına, Erdel Kralına, Gürcü ve Dağıstan Hanlarına gönderilen mektublara verilen addır.

nebat

• Acem fellahlarından bir kabile.

nedim / ندیم

• Padişahların ve yüksek rütbeli devlet ricalinin sohbet arkadaşı. (Arapça)
• Güzel hikaye anlatan. (Arapça)

nehengan / nehengân

• (Tekili: Neheng) Timsahlar. (Farsça)

nijm

• Bazı kış sabahları inen koyu sis. (Farsça)

otağ

• Padişahlarla vezirlere mahsus çadırlar. Bunlardan padişahlarınkine "Otağ-ı Hümayun", sadrazamınkine ise "Otağ-ı Asafî" denilirdi.

perhizkar / perhizkâr

• Perhiz eden, nefsini tutan. Zararlı şeylerden, günahlardan sakınan.

pür-zünub / pür-zünûb

• Günahlarla dolu.

ramazan

• Mübarek ayların en mühimmi ve mübarek üç ayların sonuncusu. Kur'an-ı Kerim'in nâzil olmağa başladığı oruç ayı. Arabî ve Kamerî olan takvime göre 9. ay. Oruç tutanın günahlarını yaktığı, mahveylediği için bu isim verildiği rivayet edilir.

• Hicrî ayların dokuzuncusu, üç ayların sonuncusu ve farz olan orucun tutulduğu ay. Ramazan yanmak demektir, çünkü bu ayda oruç tutan ve tövbe edenlerin günahları yanar, yok olur.

reden

• Hazz denilen kumaş.
• Silâhların biribirine dokunmasından çıkan ses.
• İplik eğirmek.

rikabdar / rikâbdar

• Padişahların atla bir yere gidişleri sırasında özengiyi tutmak suretiyle ata binip inmelerine yardım eden kişi.

sabur / sabûr

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Her şeyi vakti gelince ve belli miktarı ile yaratan, bu hususta acele etmeyen, kendisine şirk (ortak) koşan ve başka günâhları işleyerek isyân edenleri cezâlandırmaya kâdir (gücü yetici) iken, cezâ vermekte acele etmeyen.

sagair / sagâir

• (Tekili: Sagire) Küçük günahlar.

• Küçük günahlar.

• Küçük günâhlar. Küçük sayılan günahlar.

şahan / şâhân / شاهان

• (Tekili: şâh) şahlar, pâdişahlar. (Farsça)

• Şahlar. (Farsça)

şahane / şâhâne / شاهانه

• Şahlara yakışır. (Farsça)
• Şahlarla ilgili. (Farsça)

şahenşah / şâhenşâh / شاهنشاه

• Pâdişahlar pâdişahı. Şâhlar şâhı. En büyük pâdişah. (Farsça)

• Şahlar şahı, en büyük padişah.

• Şahların şahı.

• Şahlar şahı. (Farsça)

şahi / şahî

• şaha, hükümdara ait, şah ile ilgili. (Farsça)
• Hükümdarlık, şahlık. (Farsça)
• Eski topların bir çeşiti. (Farsça)
• Nişastalı, yumurtalı bir helva. (Farsça)
• Tar: Osmanlı Padişahlarından Yavuz Sultan Selim Han'ın bastığı altun para. (Bu ismin verilmesi, üzerinde "şah" kelimesinin yazılı bulunmasından (Farsça)

şahnişin

• Şahların oturmalarına lâyık yer. (Farsça)
• Evin sokak üzerine olan çıkmaları. (Farsça)

salavatullah

• Allah'ın rahmet ve inayeti, kusur ve günahları aff u mağfiret etmesi.

sanadid

• Bahadır ve şeci' olanlar. Kahramanlar. İleri gelenler, reisler, padişahlar.

saray

• (Seray) Büyük kimselerin veya padişahların oturduğu yüksek ve büyük bina. Büyük, muntazam ve tantanalı konak, ev. (Farsça)

sasaniler

• İran'da ikibin yıl önce devlet kuran bir sülâledirler. İlk meşhur hükümdarları Erdeşir'dir. Devleti kuvvetlendirdi ve Doğu Anadolu'yu Romalılardan aldı. Ünlü pâdişahlarından ve âdil ismi ile tanınan Nuşirevan İslâmiyetten önce yaşamıştır. Altıyüz seneden ziyade devletleri devam eden Sâsâniler, İslâm

satir

• Setreden, örten, kapatan.
• Günahları, kusurları örten.

şefa'at / şefâ'at

• Kıyâmet günü, Allahü teâlânın izni ile, başta Peygamber efendimiz sallallahü aleyhi ve sellem olmak üzere, diğer peygamberler, âlimler, şehîdler, sâlihler (iyi kimseler) ve küçük yaşta ölen müslüman çocuklar ve Allahü teâlânın izin verdiklerinin; gün ahkâr olan mü'minlerin günahlarının affedilip Ceh

şefaat / şefâat

• Günahların bağışlanması için, peygamberlerin ve Allah katında makbul kişilerin, Allah'ın izniyle aracılık yapması.

şefaat-i kübra

• Büyük şefaat; günahlarımızın bağışlanması için Peygamber Efendimizin aracılık etmesi.

sefahet / sefâhet

• Kıt akıllılık, düşüncesizlik, günahlara düşkünlük.

şehametlu / şehametlû

• Tar: İran Şahları hakkında ünvan olarak kullanılan bir tâbir idi.

şehenşah / şehenşâh / شهنشاه

• Büyük şah, şahlar şahı. (Farsça)

seherhiz / seherhîz

• Sabahları erken kalkan. Erkenci. (Farsça)
• Sabahleyin esen. (Farsça)

şehname / şehnâme

• Padişahların maceralarını anlatan eser.

setr-i uyub / setr-i uyûb

• Ayıpları, günahları örmek.

settar / settâr / ستار

• Günahları örten, Allah.

• Örten. (Arapça)
• Günahları örten Tanrı. (Arapça)

settar-ül uyub

• Ayıpları, kusurları örten. Kusurları göstermeyen, günahları bağışlayan Allah (C.C.)

settarü'l-uyub / settârü'l-uyûb

• Ayıpları, günahları örten, bağışlayan Allah.

şevketlu / şevketlû

• Tar: Padişahlar hakkında kullanılmış bir tâbir olup, azamet ve heybet sahibi mânalarına gelir.

seyf ibn-i ziyezen / seyf ibn-i zîyezen

• Yemen padişahlarındandır. Hz. Muhammed'in (A.S.M.) bi'setinden evvel onun evsafını evvelki mukaddes kitaplarda görmüş ve iman etmiş ve müştak olmuştu.

seyyahin / seyyahîn

• (Seyyahûn) Seyyahlar. Gezip âlemi seyredenler. Turistler, dolaşanlar, gezenler.

seyyiat / seyyiât / سيآت / سيئات / سَيِّاٰتْ

• (Tekili: Seyyie) Kötülük, günahlar, suçlar. Kötülüğe karşı çekilen sıkıntılar.

• Günahlar, kötülükler.

• Günahlar.

• Günahlar. (Arapça)
• Kötülükler. (Arapça)
• Olumsuzluklar. (Arapça)

• Günahlar, kötülükler.

seyyiat-ı sabıka

• Geçmiş dönemlerde işlenen kötülük ve günahlar.

sibar

• Cerrahların yara yokladıkları mil.

şiddet-i takva / şiddet-i takvâ / شِدَّتِ تَقْوَا

• Şiddetle günahlardan sakınma.

sikke

• Damga. Nereye ve kime ait olduğunun bilinmesi için konulan işaret, mühür. Umumi damga.
• Dirhem.
• Para üstüne vurulan damga.
• Düz, doğru yol.
• Mevlevilerin keçe külâhlarının ismi.
• Basılmış madeni para.

şikke

• (Çoğulu: Şikek) Balta cinsinden olan silâhların sapı.
• Girecek deliğe sıkışıp tutmak için sokulan çivi.

silahhane

• Askerî depo. Silahların saklandığı yer. (Farsça)

silahşör

• Silahları karıştırıcı, silahlarla oynayıp uğraşıcı.
• Eski zamanda bir sınıf silahlı asker, hususiyle muhtelif silahları kullanmakta fevkalâde meleke ve maharet ile mümtaz olup, maiyyette istihdam olunanlara verilen addı. Yeniçeri Ocağı zâbitlerinin bir takımı hakkında da kullanılır bi

siyahpuş

• Siyahlar giymiş. Karalar giymiş. (Farsça)
• Mâtemli, yaslı. (Farsça)

sultan süleyman han

• (Hi: 900-974) Osmanlı Padişahlarının onuncusu, İslâm Halifelerinin yetmişbeşincisidir. Yavuz Sultan Selim Han'ın oğludur. Avrupa-vari bir kısım kanunlar yapılmasına vesile olduğundan Kanuni nâmı ile de tanınır. Padişahlık yılları Osmanlı Devletinin en haşmetli devri olup, Avrupa, Asya Osmanlıların e

surre

• Para kesesi, cüzdan. Osmanlı pâdişâhlarının her yıl hac mevsiminde Haremeyn-i şerîfeyn (Mekke ve Medîne) halkına ve buralarda geçici olarak bulunan müslümanlara, mukaddes yerlerin ve hac yollarının emniyetini sağlayan Mekke şeriflerine ve Hicaz bölge sindeki diğer idârecilere gönderdikleri para ve d

tafsilat / tafsilât

• (Tekili: Tafsil) Açıklamalar, izahlar.

tahaşhuş

• Kâğıt hışırtısı.
• Yeni kaftan avazı. Silâhların sürtünmelerinden çıkan ses.

taht-ı belkıs

• Belkıs'ın tahtı. (Çok eski mecusi Yemen padişahlarından Şerahil'in kızı Belkıs, başka kardeşi olmadığından babasının yerine Yemen'e hükümdar olmuş idi. Sonra Süleyman Aleyhisselâm ile evlendi. Onun mu'cizeleriyle imana geldi.) Bak: Hüdhüd, Süleyman (A.S.)

taht-ı hümayun / taht-ı hümâyun

• Padişahların merasim sırasında oturdukları sedir.

taib / tâib

• Tövbe eden. Günahlarına pişman olan.

• Günahlarına tevbe etmiş.

• Tövbe eden, günahlarına pişmân olan.

taksirat / taksîrât

• Kusurlar, günahlar.

• (Tekili: Taksir) Kusurlar, suçlar, günahlar, kabahatlar.

• Kusurlar, günahlar.

• Günâhlar, kabahatlar, kusûrlar.

takva / takvâ / تَقْوٰي

• Bütün günahlardan kendini korumak. Dinin yasak ettiğinden veya haram olduğunda şüphesi olan şeylerden çekinmek.

• Allahü teâlâdan korkarak, haramlardan (yasaklardan, günâhlardan) sakınmak. Harama düşmemek için, şüphelilerden (haram veya helâl olduğu belli olmayan şeylerden) sakınmaya ise verâ denir. Bu bakımdan, haramlardan daha çok sakınma derecesi olan verâ da takvânın mânâsı altına girer.

• Günahlardan sakınma.

• Günahlardan sakınma.

takvadarane / takvâdârâne

• Günahlardan sakınırcasına.

tamam-ı ismet

• Hata ve günahlardan tamamıyla uzak.

te'vil / te'vîl

• Yorumlamak, açıklamak.
• Ehl-i sünnet âlimlerinin, Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellemden ve Eshâb-ı kirâmdan bildirdikleri tefsirlere (açıklamalara) bağlı kalarak âyet-i kerîmeleri açıklamak veya bu şekilde yapılan açıklamalar ve îzâhlar.

tekfir-i zünub

• Günahları örtme, affetme.

temasih

• (Tekili: Timsah) Timsahlar.

terk-i dünya / terk-i dünyâ

• Dünyâyı terk etmek.
• Mübah (dinde izin verilen) şeylerin hepsini terk edip, yalnız, yaşamak için ve dînini korumak için zarûrî, lâzım olan mübahları kullanmak, yâni mübahların zarûret miktârından fazlasını terk etmek. Böyle terk-i dünyâ çok kıymetli ve faydalı ise de çok güçtür.
• Haram

terk-i kebair / terk-i kebâir

• Büyük günahları terketmek.

tevbe-i istigfar / tevbe-i istigfâr

• Kendini kusurlu görerek, günâhlara tövbe etmek, Allahü teâlâdan af dilemek.

tübba'

• Hz. Muhammed'in (A.S.M.) bi'setten evvel geleceğini haber veren ve şiiri ile imanını ilân eden bir Yemen Meliki.
• Câhiliyetten evvel Yemen Padişahlarının nâmı.
• Bir kuş cinsi.

tufan-ı maasi / tufan-ı maâsi

• İsyanlar, günahlar tufanı.

vahasreta / vâhasretâ / واحسرتا

• Eyvahlar olsun. (Arapça)

vahayfa / vâhayfâ / واحيفا

• Yazıklar olsun, eyvahlar olsun, vah vah. (Arapça)

vahdeddin

• (Aslı: Vahîdüddin, fakat Türkçede Vahdeddin şeklinde telâffuz edilir.) Osmanlı Padişahlarının sonuncusu ve otuzaltıncısının adıdır. (Mi: 1861-1926) Zeki, dirayetli ve dindardı. Osmanlılar ve İslâm âlemi için bir felâket işareti olan Sevr Muahedesini imzalamadı. Osmanlı ordusu olarak emrine bırakılan

vasiyle / vasîyle

• Cahiliye döneminde bir koyun dişi doğurursa yavru sahibinin, erkek doğurursa ilâhlarının olurdu. Koyun dişi ve erkek yavru doğurduğu takdirde dişi yüzünden erkek yavru da kurban edilmezdi. Buna vasîyle denirdi.

vaveyla / vâveylâ / واویلا

• Yazık, eyvahlar olsun. (Arapça)
• Çığlık. (Arapça)
• Vâveylâ düşmek: Çığlıklar atılmak. (Arapça)

vera'

• Takvânın ileri derecesi. Bilmediği ve şüphe ettiğini öğrenip iyiye ve doğruya göre hareket edip bütün günahlardan çekinme hâleti.

veyl / ویل

• Yazık, yazıklar olsun, eyvahlar olsun. (Arapça)

yağfirullah

• Allah mağfiret eyler, eylesin, günahlarını örtsün (meâlinde söylenir).

yavuz sultan selim

• (Hi: 875-926) Osmanlı Padişahlarından dokuzuncusudur. Sultan Süleyman Han'ın babası, 2. Bayezid Han'ın oğludur.Azim ve sebat örneği olan ve memleket mes'elelerinde en küçük kusurları bile afvedemiyen Yavuz Selim, Çaldıran seferine çıkmıştı. Uzun müddet seferde olan askerleri bir gün padişahın çadırı

zahid / zâhid

• Dünyâya düşkün olmayan kimse.
• Şüpheli olur korkusu ile mübâhların (dînen izin verilenlerin) çoğunu terk eden.

zeybek

• Hafif silâhlarla donanmış ve asâyişi muhafazaya memur olan eski bir sınıf asker.