a'del

• (Adil. den) Adâletli, çok doğru.

ab-ı adalet / ab-ı adâlet / âb-ı adâlet / آب عدالت

• Doğruluğun ve adaletin feyz ve bereketi.

• Adalet suyu.
• Doğruluğun bereketi.

adalat

• (Tekili: Adale) Adaleler.

adalet / adâlet / عدالت

• Adalet. (Arapça)

adalet ve hikmet-i ilahiye / adalet ve hikmet-i ilâhiye

• Allah'ın adaleti ve hikmeti.

adalet-i aliye / adalet-i âliye

• Yüksek adalet.

adalet-i beşeriye

• İnsanlığın adaleti.

adalet-i ekber

• En büyük adalet.

adalet-i hakiki / adâlet-i hakiki

• Hakikî, gerçek adalet.

adalet-i hakikiye

• Doğru ve gerçek adalet.

adalet-i ictimaiyye / adâlet-i ictimâiyye

• Sosyal adâlet; Herkesin; çalışması, bilgi ve kâbiliyeti, gördüğü iş nisbetinde ve derecesinde hakkını alması; hiç kimsenin ezilip sömürülmemesi.

adalet-i ilahi / adalet-i ilâhî

• Allah'ın adaleti.

adalet-i ilahiye / adalet-i ilâhiye / adâlet-i ilâhiye

• Allah'ın adaleti.

• Allah'ın adaleti.

adalet-i izafiye / adalet-i izâfiye / adâlet-i izafiye

• Göreceli adalet; toplumun selâmeti için birey hukukunun feda edilmesini öngören adalet.

• İzafi adalet veya adâlet-i nisbiye de denir. Küll'ün selâmeti için, cüz'ü feda eden adalet usulüdür.

adalet-i kaderi

• Kaderin adaleti.

adalet-i kaderiye

• Kaderin adaleti.

adalet-i kanun

• Kanunun adaleti.

adalet-i kübra / adâlet-i kübra

• Bütün hak sahiplerine haklarının verildiği ve bütün haksızlardan hesap sorulduğu büyük adâlet.

adalet-i kur'ani / adalet-i kur'ânî

• Kur'ân'ın adaleti.

adalet-i kur'aniye / adalet-i kur'âniye

• Kur'ân'ın adaleti.

adalet-i mahz

• Tam ve mükemmel adalet; "ferdin hukuku asla fedâ edilemez" görüşündeki adalet.

adalet-i mahza / adâlet-i mahza / adâlet-i mahzâ

• Adaletin tam hakikisi, tam adalet.

• Tam adâlet; "ferdin hukuku hiçbirşey için fedâ edilemez" görüşünde olan adalet anlayışı.

adalet-i mahza-yı kur'aniye / adalet-i mahzâ-yı kur'âniye

• Kur'ân'da emredilen ve bütün yönleriyle hak ve hukuku esas alan adalet; 'Hak haktır, küçüğüne büyüğüne bakılmaz' şeklinde ifade edilen, ferdin ve masumun hakkını hiçbir gerekçeyle çiğnenmesine izin vermeyen adalet.

adalet-i mutlaka / adâlet-i mutlaka / عَدَالَتِ مُطْلَقَه

• Sınırsız, tam ve yerinde adalet.

• Nihâyetsiz, kusursuz adâlet.

adalet-i nisbiye

• Zamanın şartlarına göre değişebilen, toplumun selâmeti için ferdin feda edilmesini öngören göreceli adalet.

adalet-i ömeriye

• Hz. Ömer (r.a.) adaleti.

adalet-i rabbaniye / adalet-i rabbâniye

• Herşeyi idare ve terbiye eden Allah'ın adaleti.

adalet-i rahmet

• Rahmet ve merhametin adaleti.

adalet-i şeriat

• İslâmın adaleti; İslâmın uygulanmasını istediği adalet.

adalet-i sermediye

• Sonsuz, daimî adalet.

adalet-i tamme / adalet-i tâmme

• Tam ve eksiksiz adalet.

adalet-perver

• Adâletli, adalet taraftarı.

adaletkar / adaletkâr / عدالتكار

• Adaletli, insaflı, adalet sahibi. (Farsça)

• Adil, adaletli. (Arapça - Farsça)

adaletkarane / adâletkârane

• Adâletlice. Adalet sahibine yakışır şekilde, insaflı ve haklı surette. (Farsça)

adaletname-i şeriat / adaletnâme-i şeriat

• Şeriatın adalet ölçüsü, belgesi.

adaletpenah

• Adâletli. (Farsça)

adaletperver

• Adâleti seven.

• Adaletsever.

adaletullah / âdaletullah

• Allahın adaleti.

• Allah'ın adaleti.

adil / âdil / عادل / عَادِلْ

• Adalet eden, hakkı haklı olana veren.

• Adalet sahibi, doğru adaletli.

• Adâletli; hakkı gözeterek iş yapan, zulüm ve haksızlık etmeyen.
• Îtikâdı doğru olan, büyük günâh işlemeyen ve küçük günâha devâm etmeyen yâni İslâmiyet'e uymaya çalışan sâlih müslüman.

• Adalet sahibi, herşeye hakkını veren Allah.

• (Âdile) Adâlet eden. Allah'ın emirlerini noksansız tatbik eden. Doğru. Doğruluk gösteren. Adâlet sahibi.

• Adaletli.

• Adaletli. (Arapça)

• Adâletli.

adil-i bilhak / âdil-i bilhak

• Sonsuz adalet sahibi, adaletle iş gören, herşeyin hakkını veren Allah.

adil-i hakim / âdil-i hakîm

• Herşeyi hikmetle yapan, sonsuz adalet sahibi Allah.

adil-i hakim-i zülcelal / âdil-i hâkim-i zülcelâl

• Sonsuz yücelik ve haşmet sahibi olan ve herşeye adaletle hükmeden Allah.

adil-i mutlak / âdil-i mutlak / عَادِلِ مُطْلَقْ

• Sınırsız adâlet sahibi Allah.

• Sınırsız adâlet sahibi olan (Allâh).

adil-i rahim / âdil-i rahîm

• Adâletle iş gören, sonsuz rahmet ve merhamet sahibi Allah.

adilane / âdilâne / عَادِلَانَه

• Adalet sahibi bir adama yakışır surette.

• Adaletli bir şekilde.

• Adâletli olarak.

adiliyet / âdiliyet

• Allah'ın haklıyı haksızı ayırması, her hakkı yerine getirmesi, sonsuz adalet sahibi olması.

adilli

• Adaletli.

adl / عدل

• Hakkaniyet. Adâlet üzere oluş. Cevr ve zulüm etmeyip nefislerde ve akıllarda istikameti kaim ve mâlum olan emir ve hâleti icra etmek. Doğruluk.
• Her şeyi yerli yerince yapmak, beraber etmek.
• Meyletmek.

• Her hak sahibine hakkını veren, sonsuz adalet sahibi olan Allah.

• Adalet, çok adaletli.

• Adalet.

• Adalet. (Arapça)

adl ü hak

• Adalet ve doğruluk.

adl-i adil / adl-i âdil

• Her zaman adaletle hükmeden adalet sahibi Allah.

adl-i hakem

• Haklıyı haksızı ayıran, hükmeden, her hakkı yerine getiren, sonsuz adalet sahibi olan Allah.

adl-penah

• Adâletin barındığı yer, adâlete sığınan kimse.

adli / adlî / عدلى

• Adaletle ilgili.

• Adâlete mensup, adâletle alâkalı, ilgili.
• Sultan II. Bayezid'in şiirlerinde kullandığı mahlası.

• Adaletle ilgili.

• Adalet ile ilgili. (Arapça)

adliye

• Adaleti sağlama görevi olan resmî makamlar.

• Adalet yeri, mahkeme binası.

adliye nezareti

• Adalet Bakanlığı.

adliye ve dahiliye vekaleti / adliye ve dahiliye vekâleti

• Adalet ve İçişleri Bakanlığı.

adliye vekaleti / adliye vekâleti / عَدْلِيَه وَكَالَتِي

• Adalet Bakanlığı.

• Adalet bakanlığı.

adliye vekili

• Adalet Bakanı.

ahkam-ı adliye / ahkâm-ı adliye

• Adaletle alâkalı hükümler, emirler.
• Adliye nezaretinin eski ismi.

anarşizm

• Anarşiyi istiyen tahribci bir nazariye. Anarşistlik. İnsanın insan tarafından idaresi esasına dayanan her türlü devlet, hukuk düzenlerinin adaletsiz, haksız ve zulüm olduğunu iddia eden ve devletsiz, kanunsuz, her insanın kendi başına buyruk yaşıyacağı bir düzensizlik istiyenlerin görüşü.

ayn-ı adalet / ayn-ı adâlet

• Adâletin ta kendisi.

ayn-ı hak ve adalet

• Hak ve adaletin tâ kendisi.

azulat / azulât / عضلات

• Adaleler. (Arapça)

ba-dad

• Adaletli, âdil, sâdık, doğru. (Farsça)

beyyine-i adile / beyyine-i âdile

• Huk: Adaletli kimselerin şehadetleri.

bi-dad / bî-dad

• Zâlimlik. Zulüm. İşkence. Adaletsizlik.Ne mümkün zulm ile bî-dâd ile imhâ-yı hakikat.Çalış, kalbi kaldır muktedirsen âdemiyyetten.

bi-dadi / bî-dadî

• Adaletsizlik. Zâlimlik.

bidad / bîdâd

• Adaletsizlik.

burjuvazi

• Burjuvaların meydana getirdiği içtimaî (sosyal) sınıf. Avrupa'da burjuvazi, ticaret ve sanayi ile zenginleşti. Soylular sınıfı ile mücadele ederek Fransız İhtilali ile iktidara geldi. İhtilalde işçilerin, köylülerin, fakir halk tabakalarının desteğini sağladı. Onlara eşitlik, hürriyet, adalet vaad e (Fransızca)

cehennem

• Allah yerine, tabiat, madde, sebepler vb. yaratılmış şeyleri ilâh kabul eden; Allah'a kul olacaklarına, arzularına ve heveslerine, başka insanlara ve mahlukata kul olanların işledikleri cürüm ve suçtan dolayı İlâhi adaletle ceza görecekleri yer. Cehennem'in varlığını bütün geçmiş peygamberler ve onl

cemal-i adalet / cemâl-i adalet

• Adalet güzelliği.

cevr

• Zulüm, haksızlık; adâletin zıddı.

dab / dâb

• Adalet, doğruluk,
• İhsan, vergi.

dad / dâd / داد

• Adâlet. Hak, doğruluk. (Farsça)
• İnsaf. (Farsça)
• Vergi, ihsan, atiyye. (Farsça)
• Ömür. (Farsça)
• Sızlanma. (Farsça)

• Adalet. (Farsça)
• İyilik, ihsan. (Farsça)

dad-aver / dâd-âver

• Doğru, adaletli. (Farsça)

dad-bahş / dâd-bahş

• Hakkı yerine getiren, adaletli. (Farsça)

dadar

• Allah (C.C.) (Farsça)
• Adaletli, âdil, doğru olan hükümdar. (Farsça)

dadgah / dâdgâh

• Adliye. Hak yeri, adâlet yeri.

dadhah / dâdhah

• Adalet isteyen. (Farsça)

daire-i hikmet ve adl

• Hikmet ve adalet dairesi.

daverane / dâverâne

• Doğruluk ve adaleti seven bir büyüğe yakışacak tarzda. (Farsça)
• Hâkim ve vezirle alâkalı olan. (Farsça)

delil-i adalet

• Adalet delili.

delil-i adli / delil-i adlî

• Adaletle ilgili delil.

dergah-ı adalet / dergâh-ı adalet

• Adalet kapısı.

diktatör

• Mevcut kanunları çiğneyerek, örf ve adalet esaslarına aykırı olarak, devleti keyfine göre idare eden devlet adamı. Müstebid. (Fransızca)

divan-ı adalet

• Adalet divanı, adalet dairesi.

düstur-u adalet / düstur-u adâlet

• Adalet prensipleri.

düstur-u adilane / düstur-u âdilâne

• Adaletli düstur, kanun, yasa.

ecnef

• Haktan, doğruluktan, adaletten uzaklaşan, ayrılan adam.
• Beli eğri, kambur olan adam.

efdalan

• Emn ile adâlet.

ehl-i adalet

• Adaletle davranan kimseler.

ehl-i salah / ehl-i salâh

• Namuslu, doğru ve adaletli kimseler.

• Huk: Hâli mestur, nâmuslu, doğru, adaletli olan kimse. Sâlih kimseler.

el-adl

• Her hak sahibine hakkını veren, sonsuz adalet sahibi olan Allah.

emn ü adalet / emn ü adâlet / اَمْنُ و عَدَالَتْ

• Emniyet ve adâlet.

• Emniyet ve adalet.

enuşa

• Mecusi mezhebi. (Farsça)
• Sevinç, sürur, neş'e. (Farsça)
• Adalet, âdillik, doğruluk, hakdan ayrılmamaklık. (Farsça)

faruki / farukî

• Hz. Ömer (R.A.) soyuna veya adâletine mensub olan. Hz. Ömer'e mensub ve müteallik. İmam-ı Rabbanî'nin bir lakabı.

gadirsiz

• Zulümden kaçınarak, âdaletli davranarak.

gafur-ur rahim

• Kusurları örten, adâletle en ziyade merhamet eden Cenab-ı Hak (C.C.). Mü'minlerin kusurlarını affederek muhafaza eden.

hak

• Adalet, pay, doğruluk, emek, ücret, doğru.

hak nazarında

• Hak ve hukuk kurallarına göre; İlâhî adalete göre.

hak-sever

• Adaletle hareket eden, doğru bildiği şeyden ayrılmayan, dürüst.

hakem

• Her şey hakkında küllî ve genel hükmü veren ve her şeyi küllî hükme göre adalet ve denge ile yaratan Allah.

hakikat-ı adalet

• Adaletin özü, gerçeği.

hakikat-i adalet

• Adalet gerçeği.

hakiki adalet-i kur'aniye / hakikî adâlet-i kur'âniye

• Kur'ân'ın gerçek ve doğru adaleti.

hakim / hâkim

• "Hüküm veren, hak ve adalet üzere hükmeden, başkasını müdahale ettirmeden idare eden" mânâsında ilâhî isim.

• Haklı ve haksızı ayırıp, hak ve adâlet üzere hükmeden, karar veren.

• Galib. Haklı ve haksızı ayırıp hak ve adalet üzere hükmeden. Başkasını müdahale ettirmeden idare eden, Allah (C.C.)
• Memleketi idare eden.
• Mahkeme reisi. (Hâkim-i Hakikî, Hâkim-i Ezelî, Hâkim-i Mutlak, Hâkim-i Zülcelâl, Hâkim-i Lemyezel... gibi isimlerle, Cenab-ı Hakk'a âit ol

hakim-i adaletpişe / hâkim-i adaletpîşe

• Adaletli hükümdar.

hakim-i adil / hâkim-i âdil / حَاكِمِ عَادِلْ

• Âdaletli yargıç.

• Adâletli hüküm sâhibi.

hakim-i bilhak / hâkim-i bilhak

• Hak ve adalet ile hükmeden, yargılayan Allah.

hakk

• (Bâtılın zıddı) Doğru. Gerçek. Vâcib ve lâzım olan. Her sâbit ve doğru olan şey. Adalet. Herkesin meşru olan salahiyeti, iktidarı, bir şey üzerindeki mâlikiyyeti.
• Dâva ve iddia.
• Hakikate uygunluk.
• Geçmiş, harcanmış emek. Pay, hisse.
• Münasib
• Din. İslâmi

• Doğru, gerçek, pay, adalet, din.

hakkani / hakkanî

• Hak ve adalete uygun. Haklılığa uyar ve yakışır.

hakkaniyet

• Haktan ve doğruluktan ayrılmamak. Adalet üzere bulunmak. Adalet ve insaf ile lâzım olanı icra etmek.

halife

• Öncekinin yerine geçen.
• Fık: İlâhî, yâni şer'î hükümlerin tatbik ve icrası için Peygamber'e (A.S.M.) vekil olan zât. İmam. İmamet-i kübra. (Namazda imama uyan cemaat gibi, halifeye de şer'î emirlerde öylece itaat edilir. Halifede aranan dört şart: İlim, adalet, kifayet, a'zâ ve havâs

halık-ı adl u hakim / hâlık-ı adl u hakîm

• Herşeyi adaletle ve hikmetle yaratan Allah.

hata-yı adli / hata-yı adlî

• Adalet dairesine âit hata, yanlışlık. (Farsça)

hatıra-i adalet

• Adalet hatırası, göstergesi.

hayr

• Meşru iş. Faydalı, nurlu ve sevablı amel. Halkın rağbet ettiği akıl, ilim. İbadet, adalet, ihsan, mal gibi nimet.

hilaf-ı adalet / hilâf-ı adâlet

• Adalet dışı.

hiss-i adalet

• Adalet hissi, duygusu.

hükm-i adil / hükm-i âdil

• Huk: Adalet üzere verilmiş olan hüküm.

hükm-ü adilane / hükm-ü âdilâne

• Adalet üzere verilen hüküm.

hükümdar-ı adil / hükümdar-ı âdil

• Adaletli hükümdar.

hulf-ül vaid / hulf-ül vaîd

• Va'dedilmiş azabı yapmamak, cezâyı yerine getirmemek. (Cenâb-ı Hak kendine isyan edenlerin, günahta devam edenlerin cehenneme gideceklerini beyan ediyor, tehdid ediyor, vaid ile beyanda bulunuyor. Affetmediği takdirde bu vaidinden dönmesi, aslâ adâletine yakışmaz, muhâldir.)

hürriyet

• Serbestlik, hür oluş.
• Adalet kanununda ve te'dibte, başka hiç kimse, kimseye taarruz ve tahakküm etmemesi ve herkesin hukukunun meşru' olarak korunması, herkesin meşru' hareketlerinde tam serbest olması.

hürriyet-i adilane / hürriyet-i âdilâne

• Adaletli hürriyet.

icab-ı adalet / icab-ı adâlet

• Adâletin gereği.

icra-yı adalet / icrâ-yı adalet

• Adaletin uygulanması.

imam-ı a'zam

• (Hi: 80-150) Hanefi Mezhebinin imamı. Asıl ismi: Ebu Hanife Nu'man bin Sâbit'tir. Bağdatlı olup Abbasiler devrinde yaşamıştır. Fıkıh ilminin en ileri geleni olup, bu ilmin tedvin ve tervicinde çok büyük hizmet etmiştir. Böyle zâtların vicdan-ı umumiye nezdinde idareyi, hak ve adalette selâmet için,

insaf / insâf

• Merhamet ve adâlet dâiresinde hareket. Hakikatı kabul ve itiraf.

• Merhamet ve adalet dairesinde hareket, vicdanlı bakış.

• Adâlet, doğruluk. Hakkı gözetip adâletten ayrılmama.

• Merhamete dayalı adalet.

insifa'

• (Nısıf. dan) Bir şeyin ortası.
• Bir şeyin yarısını alma.
• Gündüzün ortası.
• Hakka hizmet.
• Adaletle mukabele etmek. Mazluma yardım edip zâlimden hakkını almak.

isbat-ı sani-i vahid ve nübüvvet ve haşir ve adalet / isbat-ı sâni-i vahid ve nübüvvet ve haşir ve adalet

• Herşeyi en mükemmel san'atla yaratan Allah'ın birliğinin, peygamberliğin, âhiret ve Mahkeme-i Kübrânın, adalet ve kulluğun ispatı.

ism-i adl

• Allah'ın sonsuz adalet sahibi olduğunu bildiren ismi.

ism-i adl ve hakem

• Allah'ın haklıyı haksızdan ayırıp her hakkı yerine getirdiğini ve herbir şey hakkında adaletle küllî hüküm verdiğini bildiren isimleri.

iştat

• Adaletsizlik edip hükümde zulmetme.

istikamet

• Hatt-ı hareketi doğru olmak. Doğruluk, nâmuslu hareket. Her işte itidal üzere bulunmak. Adâletten, doğruluktan ayrılmayıp, diyânet ve akıl içinde yürümek.
• Allah'a kulluk etmek.
• Bir şeyin bir tarafa doğru olarak uzanması.
• Yön, cihet.

istirha-yi adelat / istirha-yi adelât

• Adalelerin, kasların gevşemesi.

kanun-u adalet

• Adalet kanunu.

kanun-u adalet ve tedip

• Adaleti sağlama ve suçluları cezalandırmaya yönelik düzenlenen kanun.

kanun-u adalet-i şer'iye

• Şeriatın adaletli kanunu.

kanun-u adl

• Adalet kanunu.

kavam

• Adâlet.
• Güzel ve uzun boy.

kemal-i adalet / kemâl-i adalet / kemâl-i adâlet / كَمَالِ عَدَالَتْ

• Adaletteki mükemmellik.

• Adâletin mükemmelliği.

kıst

• Pay. Hisse. Nasib. Kısım. Mizan. Rızık. Kısım kısım verilen bir hediyenin, borcun her defada verilen bir parçası. Tartı ve ölçüde doğruluk. Adalet etmek.

kıyas-ı adli / kıyas-ı adlî / kıyâs-ı adlî / قِيَاسِ عَدْلِي

• Adaletle ilgili kıyas; Allah'ın kâinata koymuş olduğu adalet ve düzeni göstererek âhiretin varlığına ulaşma.

• Adâlete dâir kıyas.

kramp

• Adalenin kasılması. (Fransızca)

ma'dele-i ulya / ma'dele-i ulyâ / mâ'dele-i ulyâ

• Büyük adalet yeri, yüksek adaletle herkesin muhakemesi görülen yer. Huzur-u İlâhiyedeki adâlet.

• Yüce adaletin gerçekleştirildiği yer.

ma'delet

• (Ma'dilet) Adalet eylemek. Hak ile hükmeylemek.
• Adalet yeri.

ma'deletgüster

• İnsaflı, adaletli, vicdanlı ve doğru kimse. (Farsça)

ma'deletkar / ma'deletkâr

• Âdil, adaletli. (Farsça)

ma'deletperver

• Doğru, insaflı, adaletli ve vicdanlı kimse. (Farsça)

ma's

• Tıb: Adalelerin tutulması, kasların büzülmesi. Kramp.

madele / mâdele

• Adalet yeri.

madelet / mâdelet / معدلت

• Adalet etmek.

• Adalet. (Arapça)

mahkeme

• (Hüküm. den) Dâvaların görülüp hükme, karara bağlandığı yer. İcra-yı adalet için çalışan resmî daire.

mahkeme-i adalet

• Adaletli mahkeme, hakkın benimsenip uygulandığı yer.

mahz-ı adalet / mahz-ı adâlet / مَحْضِ عَدَالَتْ

• Tam anlamıyla adalet.

• Tam bir adalet.

makasıd-ı erbaa

• Dört maksat ve gaye; tevhid, nübüvvet, haşir ve adalet olmak üzere Kur'ân'ın gözettiği dört temel maksat.

makna'

• Kanaat edip râzı olacak yer.
• Şâhid, adâlet şâhidi.

mazalim

• (Tekili: Mazleme) Haksızlık ve adaletsizlikler. Zulümler.
• Adâlet dâiresi.

mazleme

• (Çoğulu: Mezâlim) Zulüm ve adaletsizlik. Haksızlık. Can yakma.

medeniyet

• Adaletseverlik, insanca iyi ve ferah yaşayış. Şehirlilik. Yaşayışta, içtimaî münâsebetlerde, ilim, fenn ve san'atta tekâmül etmiş cemiyetlerin hâli.
• İslâmiyetin emirlerine göre, usulü dâiresinde yaşayış.

mehdi / mehdî

• Kıyâmete yakın geleceği, Peygamber efendimiz tarafından haber verilen ve İslâmiyet'i ve adâleti yeryüzüne hâkim kılacak olan mübârek zât.

mertebe-i hakkaniyet

• Hak ve adalet mertebesi.

mizac-ı mutedile-i adalet / mizâc-ı mutedile-i adalet

• Adaletin ölçülü karışımı, adil ve dengeli yapı.

mizan

• Terazi, ölçü, tartı.
• Akıl, idrak, muhakeme. Mikyas.
• Fık: Mahşerde herkesin amellerini tartmağa mahsus bir adâlet ölçüsü olup, hakiki mâhiyeti ancak âhirette bilinecektir.
• Mat: Yapılan hesabın doğruluğunu anlamak için yapılan diğer bir hesap. Sağlama.

mizan-ı a'zam-ı adalet / mîzân-ı a'zam-ı adâlet / م۪يزَانِ اَعْظَمِ عَدَالَتْ

• En büyük adâlet terazisi.

mizan-ı adalet / mizan-ı adâlet

• Adâlet terâzisi.

mizan-ı adalet-i ilahiye / mizan-ı adalet-i ilâhiye

• İlâhî adâlet terazisi.

mizan-ı adil / mizan-ı âdil

• Adâletli terâzi.

mizan-ı adl

• Adalet terazisi.

mizan-ı azam-ı adalet / mizan-ı âzam-ı adalet

• Büyük adalet terazisi.

mizanü't-ta'dil

• Dengeleme ölçüsü; adâlet terazisi.

mu'tesif

• (Asf. dan) Zulüm yapan. Doğru yoldan ve adaletten ayrılıp haksızlık yapan.

muaddele

• Adaletli; adalet ölçülerine uygun hale getirilmiş.

muadele

• Müsâvilik, eşitlik. İki şey arasında mikdarca, vasıfca beraberlik.
• Karşılıklı anlayış.
• Adâlet.
• Mc: Anlaşılmaz iş. Muammâ.

mufassıl

• Kısımlara ayrılan, fasıl fasıl ayıran, adalet eden.

muksit

• Adaletle iş gören. Haklı hareket eden.
• Nefsine lâyık görmediği zararlı şeyi başkasına da münasib görmeyen.

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (ism-i şerîflerinden). Adâlet sâhibi, zâlimden mazlûmun hakkını alan.

mukteza-yı adalet / muktezâ-yı adâlet / مُقْتَضَايِ عَدَالَتْ

• Adaletin gereği.

• Adâletin gereği.

mukteza-yı adl ve hikmet

• Hikmet ve adaletin gereği.

munazzama

• Tanzim olunmuş, yoluna konulmuş olan. İntizamlı teşkilât. Nizamlı. Adaletli.

mürüvvet

• İnsanlık, yiğitlik. Muhtâc olanlara, lâzım olan şeyleri vermek, başkalarına faydalı olmak, iyilik yapmak arzusu, insanlık. Adâleti yerine getirme ve hiç kimseden intikam almayı istememe.

müsbet hareket

• Doğruluğu âşikâr olan ve belli ve isbat edilebilen; doğru düşünenlerin kabul edebileceği kanun ve nizama uygun hareket.
• Allah'ın (C.C.) emrine uygun, tahribkâr ve tecavüzkâr olmayan, yapıcı ve tâmir edici tarzda olan, mizan, adâlet ve insafa uyan hareket.

müstakimane / müstakimâne

• Doğrulukla, namuslulukla, adâlet dâiresinde. (Farsça)

mütekabbız

• (Kabz. dan) Toplanıp çekilen.
• Asık suratlı, asık, çehreli.
• Buruşup kasılan adale.

müteşennic

• Buruşan.
• Kasılan, büzülen adale veya sinir.

muvazene-i adalet

• Adaletin denge, ölçü ve terazisi.

nasfet

• (Nasafet) İnsaf. Haklılık. Bir şeyin yarısını almak. Hakkaniyet. İnsanları, kanunların şümulüne girmeyen hakları te'min ve ifasına zorlayan fotri adâlet hissi.

naşire

• (Çoğulu: Nevâşir) Kolu açan adale.
• Kuruyup yağmurdan yeşeren ot.

nazar-ı adalet

• Allah'ın sınırsız adaletiyle her varlığa adaletle muamele etmesi; zerre kadar da olsa her şeyin hakkını vermesi, haksızı cezalandırması açısından.

nazar-ı adalet ve insaf

• Hadiselere adaletli ve insaflı bir açıdan bakma, değerlendirme.

nuşirevan-ı adil / nuşirevân-ı âdil

• Adaletiyle ün salmış meşhur, eski bir İran Sâsânî Hükümdarı.

nuşirvan

• İran'da Milâdi (531 - 579) tarihleri arasında hükümdarlık etmiş Sâsâni padişahı olup adâlet ve doğruluğu ile meşhur olmuştur.

ömer

• Resül-ü Ekrem'in (A.S.M.) ikinci halifesi, Aşere-i Mübeşşere'den ve sahabenin en büyüklerindendir. Çok âdil, âbid, zâhid ve merhametli idi. Fakirce yaşadı. Adaleti, şecaat ve cesareti, İlâ-yı Kelimetullah için fedakârlığı meşhurdur. Çok Hadis-i Şeriflerle medhedildi. Zamanında çok fütühat ve ilerlem

ömer ibn-i abdülaziz

• (Hi: 60-101) Emevî Devleti halifelerinden olup Hz. Ömer'in ahfadındandır. Siyaset âleminde bir dâhi ve adâlette bir ikinci Hz. Ömer'di. Malatya'yı Rumlardan yüzbin esir mukabilinde satın aldı. Zehirlenerek şehid edildi. (R. Aleyh)

rahman

• Bütün yaratıklara rızıklarını veren, her an bütün mahlukat hakkında hayır ve rahmet irade buyuran, bütün mahlukatına sayısız nimetler veren. Nizam ve adâlet sâhibi. (Allah)

rahmet ve hikmet ve adalet-i ilahiye / rahmet ve hikmet ve adalet-i ilâhiye

• Allah'ın rahmet, hikmet ve adaleti.

sada-yı hürriyet ve adalet / sadâ-yı hürriyet ve adalet

• Hürriyet ve adaletin sesi.

şahid-i adil / şahid-i âdil

• Adaletli ve doğruları söyleyen şahit.

şahid-i adil ve sadık / şahid-i âdil ve sadık

• Adâletli ve doğru sözlü şâhit.

şan-ı adalet / şân-ı adalet

• Adaletin şanı, gereği.

sani-i adl / sâni-i adl

• Herşeyi sanatlı bir şekilde yaratan ve sonsuz adâlet sahibi olan Allah.

şart-ı adalet

• Adalet şartı.

sırr-ı adalet

• Adalet esprisi.

şuayb-ı emn ü adalet

• Hz. Şuayb'in (a.s.) adaleti ve güvenilirliliği.

sultan-ı adil / sultan-ı âdil

• Her işini sınırsız bir adaletle ve yerli yerinde yapan Sultan; Allah.

taaddi / taaddî

• Geçme, öteye geçme, saldırma.
• Zulmetme, adaletsizlik.
• Örf, âdet ve kanunların sınırını aşma.
• Arapça'da lâzım bir fiili müteaddî yapmak.

taksim-i adil / taksim-i âdil

• Adaletli paylaştırma.

tecelli-i kübra-yı adl ve hikmet / tecellî-i kübrâ-yı adl ve hikmet

• Adaletin ve hikmetin büyük tecellîsi, yansıması.

temayül-ü adalet / temâyül-ü adalet

• Adaleti uygulamaya yönelik eğilim gösterme.

temin-i adalet / temin-i adâlet

• Adalet sağlama, gerçekleştirme.

teşennüc

• (Şenc. den) (Çoğulu: Teşennücât) Buruşuk olma, buruşma.
• Adalelerin gerilip büzülmesi, kasılması.
• Korkmak.
• Titremek.

tevzin-i adalet

• Adaletin her şeyi teraziye alması; her hak sahibine hakkının tam ve eksiksiz verilmesindeki ölçü, tartı, denge.

ubeyde bin cerrah

• Aşere-i Mübeşşere'den olup, asıl ismi Amir bin Abdullah'tır. Her din muharebesinde bulunup çok büyük şecaat ve metanet göstermiştir. Adaleti ile de meşhurdu. Şam'ın fethinde kendisi kumandandı. Hicri 18 senesinde 58 yaşında iken taundan vefat etmiştir.

unuşe

• Refah, huzur, rahatlık.
• Adâlet. Merhamet.
• Şarap.
• Beğenme.

veçh-i adalet

• Adalet yönü.

zat-ı adl / zât-ı adl

• Her hak sahibine hakkını veren, sonsuz adalet sahibi olan Zât, Allah.

zenbilli ali efendi

• Yavuz Sultan Selim Han ve Kanuni Süleyman devrinin meşhur Şeyh-ül İslâmı ve âlimidir. Asıl adı Alâaddin Ali Cemâl Çelebi'dir. Allah rızası ve Allah korkusundan başka birşey tanımaması sayesinde, pervasız hareketleri ile bir çok insanın hayatlarını koruyabilmiş, adaleti te'min etmiştir. Sağlam dindar