abd

• Kul, köle, Allah'ın kulu. Mahluk, insan. Hizmetçi. (Hür'ün zıddı). "Abd kelimesi Allah'ın bazı isimleriyle birleştirilerek erkek isimleri meydana getirilir. Abdullah (Allah'ın kulu). Abdulbâki (Ebedi olan Allah'ın kulu) gibi. Bu isimleri taşıyan insanlar buna lâyık olmaya çalışmalıdırlar."

abülhayat-ı marifet / âbülhayat-ı marifet

• Hayat suyu gibi, kan gibi insana lâzım olan Allah'ı tanıtıcı bilgi.

adab / âdâb

• (Edeb kelimesinin çoğuludur.) Usul, yol, yordam, davranış kaideleri, terbiye. Ahlâk ve terbiyenin gerektirdiği konuşma ve hareket tarzı. Adaba uymayanlara edepsiz denir."Edipler edepli olmalı" yani yazarlar, edebiyatçılar dine, ahlâka ve terbiyeye uymalı. Aksi halde edebiyatçı adına lâyık olamazlar,

ahra

• Daha lâyık, daha münasib, en elverişli.

allame / allâme

• İslâmiyetin yirmi ana ilmi ve bunların kolları olan seksen ilminde mütehassıs ve evliyâlık derecelerinde yükselmiş, ayrıca lâzım olduğu kadar zamanın fen ve edebiyat ilimlerinde de yetişmiş zât. Âlim kelimesinin mübâlağalı ismi fâilidir.

basar

• (Çoğulu: Ebsâr) Görme duygusu.
• Kalble hissetme. Kalb gözü.
• Gözün görmesi.
• İdrak. Fikir.
• İlm-i Kelâm'da: Kendi şânına lâyık bir vecih ile Cenab-ı Hakk'ın "görme sıfatı"dır. Kâinatta hiçbir şey O'nun görmesinden hâriçte kalamaz.

dar-ı şura-yı askeri / dâr-ı şura-yı askerî

• 1296 yılında lağvolunan bu yüksek askeri meclis 1253 yılının muharrem ayında kurulmuştu. 1259 tarihinde çıkarılan kanun ile vazifesi tesbit edildi. Askeri ve mülki ricâlden onbir daimi, altı tane ise geçici azası bulunan bu mecliste bir reis ve bir de müftü yer alıyordu.

derece-i hürmet

• Hürmet ve saygıya lâyık mertebe, derece.

efdal

• Daha faziletli, daha lâyık, daha iyi.

ehl-i sevap

• Allah tarafından mükâfata lâyık görülenler.

eltaf

• Daha lâtif. Daha hoş. Çok lâtif.

elyak / elyâk

• Daha lâyık.

• Daha münâsib. Daha lâyık.

• Daha lâyık.

elzem

• Daha lâzım. Çok lâzım. Ziyade mucib.
• Küçük parmaklı.

gaben-i fahiş / gaben-i fâhiş

• Piyasadaki en yüksek satılandan altın ve gümüşte %2,5 ve daha fazlasına, urûzda yâni ölçülüp tartılan ve taşınabilen mallarda %5, hayvan için %10, binâ için %20'den, ibâdet konularında lâzım olan şeylerde de piyasadaki fiyatından iki misli fazla olan aldanmalar.

gıda

• Besleyici madde. Vücuda lâzım olan yenecek ve içilecek şeyler.
• Kuşluk vakti yenen yemek.
• Zihni ve kalbi olgunlaştıracak Kur'an ve iman ilmi ve Allah'a ibadet ve taat.

gudde

• Tıb: Bez. Vücudun muhtelif yerlerinde, hususan boyunda bir nevi vücuda lazım su çıkaran depocuk. Şiş.

hak

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Vâcib-ül-vücûd yâni varlığı lâzım olan, hiç yok olmayan, dâimâ var olan ve kendisinden başkası yaratmaya lâyık olmayan.
• İslâmiyet.
• Gerçek, doğru.
• Alacak.
• Pay, hisse.
• Hâtır, hürmet.
• İnsanı

haremeyn

• Hürmete ve saygıya lâyık iki belde. Mekke-i mükerreme ve Medîne-i münevverenin ikisine verilen ad. Mekke-i mükerremede Kâbe-i muazzama, Medîne-i münevverede sevgili Peygamberimizin sallallahü aleyhi ve sellem mübârek kabr-i şerîfi bulunduğu için her ikisine saygı ve hürmet duyulması gereken yer mânâ

hoşter

• Daha lâtif, daha hoş. (Farsça)

iftihar-ı mukaddes / iftihâr-ı mukaddes / اِفْتِخَارِ مُقَدَّسْ

• (Allah'a layık) övünme.

ism

• (İsim) Ad, nâm.
• Ist: Bilinen veya bilinmeyen, hissedilen veya hissedilmeyen herhangi bir şeyi birbirinden ayırmak, tanımak veyahut zihne getirmek için kullanılan söz veya lâfız.
• Man: Tam mânalı ve hem mevzu, hem mahmul olabilen lâfızdır.

kàbil-i hitap

• Muhatab olabilen, hitaba lâyık.

keffaret-i katl

• Bir müslümanı veya bir zımmiyi amden değil de bir hata neticesi olarak öldüren bir müslümana lâzım gelen keffârettir ki; muktedir ise, bir mü'min köle âzad etmekten; buna muktedir değilse, iki ay muttasıl oruç tutmaktan ibârettir.

keffaret-i yemin

• Yaptığı bir yemine sadık kalmayıp bozan bir müslümana lâzım gelen keffâret demektir ki: Muktedir ise, müslim veya gayr-i müslim bir köle veya câriye azad etmekten; muktedir değil ise, on fakiri akşamlı sabahlı doyurmaktan veya on fakire birer parça libas giydirmekten; bu üç şeyden birine muktedir ol

kemal-i liyakat / kemâl-i liyakat

• Tam anlamıyla layık oluş.

kur'an-ı mecid / kur'ân-ı mecîd

• Her şeyin üstünde şeref sahibi olan ve takdis ve senâlara lâyık olan Kur'ân.

lazım-ı eamm / lâzım-ı eamm

• Birbirinden ayrılmayan iki şeyden ayrılmaya engel olana lâzım denir (matbaa ve kitap gibi; matbaa lâzımdır).

lisan-ı tesbih

• Allah'ı tesbih eden, şânına lâyık ifadelerle anan dil.

lüsga

• Söylerken rı'yı gayn'a veya lâm'a; ve sin'i te'ye kalbetmek.

makzuf

• (Kazf. den) İftira edilmiş. Namusu hakkında lâf edilmiş.
• Hazfolunmuş. Atılmış.

mehmed

• Muhammed isminin Türkçede meşhur olmuş değişik şeklidir. Resul-i Ekrem Efendimize verilen ve sadece ona lâyık bulunan Muhammed (A.S.M.) ismine hürmeten bu değişiklik âdet olmuştur.

mübayenet-i lazime / mübâyenet-i lâzime

• İki şey arasında lâzım olan zıtlık ve zorunlu olan farklılık.

muhatab ittihaz etmek

• Karşısındakilerini dinleyen.
• Dinleyici kabul edip, sözünü dinliyor bilmek.
• Konuşmaya lâyık görmek.

müsebbih

• Tesbih eden; Allah'ı, yüce şanına lâyık ifadelerle anan.

müşfikane

• Şefkatle, merhametle. Müşfik olana lâyık surette. (Farsça)

mütekellim-i alim / mütekellim-i alîm / مُتَكَلِّمِ عَل۪يمْ

• Gizli ve âşikâr her şeyi bilen ve kendi Zâtına lâyık şekilde konuşan Allah.

• Her şeyi hakkıyla bilen, şânına lâyık konuşan (Allah).

namaz tesbihatı / namaz tesbihâtı

• Namazdan sonra, Allah'ı her türlü kusurdan yüce tutarak şanına lâyık ifadelerle anma.

nebiyy-i muhterem

• Hürmete ve saygıya lâyık olan nebi, peygamber.

put

• Allah'tan başka tapılan herşey.
• Heykel. Sanem. Kendisinden medet beklenen veya lâyık olmadığı hürmet kendine yapılan maddi mânevi resim, heykel ve her çeşit cisim.

refs

• Edeb hârici söz söyleme.
• Kadınlara lâf atma.

rızk

• Yiyip içecek şey. Maddi mânevi ihtiyaca lâzım nimet. Allah'ın herkese lütuf ve kısmet ettiği ve bekaya sebeb olan nimet.

ruh-u behişti

• Cennete ehil ve ona lâyık ruh.

şahnişin

• Şahların oturmalarına lâyık yer. (Farsça)
• Evin sokak üzerine olan çıkmaları. (Farsça)

sakare

• Kâfir.
• Koğucu, dedikoducu, nemmam.
• Müstehak olmayana lânet eden.
• Pekmezci.

şayan-ı hürmet / şâyân-ı hürmet

• Saygı duymaya değer, saygıya layık.

şayan-ı teberrük / şâyân-ı teberrük

• Bereketli ve mübarek olmaya lâyık.

şayanter

• Daha lâyık, çok lâyık. Elyak. (Farsça)

şevk-i mukaddes / شَوْقِ مُقَدَّسْ

• (Allah'a layık) Mukaddes istek, arzu.

sıfat-ı zatiye / sıfât-ı zâtiye

• (Sıfât-ı lâzime - Sıfât-ı vâcibe) Allah'ın zatından ayrılması mümkün olmayan ve zatına lâzım ve vâcib olan sıfatlar.
• Tecvidde: Harflerin zâtından ayrılması mümkün olmayan sıfatlarıdır.

sürur-u mukaddes / sürûr-u mukaddes / سُرُورِ مُقَدَّسْ

• (Allah'a layık) Mukaddes sevinç.

taaddi / taaddî

• Geçme, öteye geçme, saldırma.
• Zulmetme, adaletsizlik.
• Örf, âdet ve kanunların sınırını aşma.
• Arapça'da lâzım bir fiili müteaddî yapmak.

tekellümat-ı tesbihiye / tekellümât-ı tesbihiye

• Allah'ı her türlü kusurdan yüce tutarak şanına lâyık ifadelerle anan konuşmalar.

teleclüc

• Söylerken şaşırarak ağzında lâkırdıyı karıştırarak söylemek.
• Kımıldatmak. Hareket etmek.
• Tereddüt.

tenzih / tenzîh

• Allahü teâlâyı, şânına lâyık olmayan şeylerden, her türlü eksik ve noksanlıklardan uzak tutmak.

tesbih

• Sübhânallah demek. Cenab-ı Hakk'ı (C.C.) şânına lâyık ifadelerle yâdetmek. Yâni: Allah'ın zâtında, sıfâtında ve ef'âlinde cemi' nekaisten münezzeh olduğunu ifade etmektir.

• Allah'ı her türlü noksan ve kusurdan yüce tutarak şanına lâyık ifadelerle anma.

tesbih eden

• Allah'ı her türlü kusurdan yüce tutarak şanına layık ifadelerle anan.

tesbih-i ilahi / tesbih-i ilâhî

• Allah'ı her türlü kusurdan yüce tutarak şanına lâyık ifadelerle anma.

tesbihat

• (Tekili: Tesbih) Cenab-ı Hakk'ı (C.C.) sıfatına lâyık ifadelerle yâdetmeler.

tesbihat-ı ahmediye

• Peygamber Efendimizin Allah'ı şanına lâyık derin ifadelerle anması.

tesbihat-ı hususiye

• Özel tesbihler; Allah'ı, yüce şanına lâyık ifadelerle anma.

tesbihat-ı mahsusa

• Özel tesbihler, Allah'ı her türlü kusurdan yüce tutarak şanına layık ifadelerle anma.

tesbihat-ı uzma / tesbihât-ı uzmâ

• Büyük, azim tesbihât bütün varlıkların Allah'ı her türlü kusurdan yüce tutarak şanına layık ifadelerle anmaları.

tesbihhan / tesbihhân

• Tesbih eden; Allah'ı her türlü kusurdan yüce tutarak şanına layık ifadelerle anan.

vacib-ül-vücud / vâcib-ül-vücûd

• Varlığı mutlaka lâzım olan Allahü teâlâ.

vahdet-i vücut

• "Allah'ın varlığı o kadar mükemmeldir ki, diğer varlıklar Ona göre bir gölge gibidir ve ‘varlık' adını almaya lâyık değiller" tarzında, Allah'tan başka varlıkları âdeta inkar eden bir tasavvufî görüş.

vahdetü'l-vücud

• "Allah'ın varlığı o kadar mükemmeldir ki, diğer varlıklar Ona göre bir gölge gibidir ve varlık adını almaya lâyık değildirler" şeklinde bir görüş; Allah'tan başka varlıkları yok saymak.

vahdetü'l-vücud ehli

• "Allah'ın varlığı o kadar mükemmeldir ki, diğer varlıklar Ona göre bir gölge gibidir ve ‘varlık' adını almaya lâyık değiller" tarzındaki tasavvufî görüş sahipleri.

vahid-i hakiki / vahid-i hakikî

• Eşi ve benzeri olmayan, ilâh olmaya lâyık tek gerçek olan Allah.

vazife-i tesbihiye

• Allah'ı övme ve şanına layık ifadelerle anma görevi.

vefa

• Ahdinde, sözünde durma.
• Sevgi ve dostlukta sebat ve devam.
• Ödeme.
• Yetişme.
• Dince ve akılca lâzım gelen şeyi yerine getirip uhdesinden çıkma.

yemin keffareti / yemîn keffâreti

• Yapılan yemîne riâyet etmeyip, yemîni bozan bir müslümana lâzım gelen keffâret, cezâ.