a'la

• Daha iyi. Pek iyi. En yüksek. Ziyâde ve mürtefi olan.

abab

• (Abb) Suyu nefes almadan içmek.
• Işık, nur, ziyâ.

abb

• Işık, nur, ziya.
• Güzelleşme.

ahseb

• Çok iyi hesab edilmiş, münâsib.
• Çok fazla cimri, hasis.
• Miskin.
• Saçının rengi kırmızıya yakın.
• Tüyünün rengi boz renk olan kızıl deve.

aid

• Geri gelen, dönen. Râci. Dâir.
• Bir kimse veya bir şeyle ilgili olan.
• Hastayı ziyaret eden.

akanyıldız

• Daha ziyade yaz geceleri gökyüzünde hızla geçip giden ışıklı iz, şahap.

akreb

• En yakın. Daha yakın. Ziyade yakın.

aktivizm

• Hakikatin, düşüncede kalmasından ziyade, hayat ve fiile intikalini ve bütün ilimlerin, cemiyetin gelişmesine hizmet etmesini isteyen ve böylece iradenin faaliyet ve tesirliliğini açıklayan felsefî bir meslek.

amik

• Dibi çok aşağıda, derin.
• Mc: İnceden inceye pek ziyade araştırma ve düşünceden sonra anlaşılabilen derin ve ince mes'ele.

arakk

• Çok ince. En ince. Ziyâde rakik olan.

aristo

• (Doğum : M.Ö. 384) Yunan filozoflarından olup Eflatun'un talebesidir. Mantık, ahlâk, siyaset, iktisad, felsefe kitapları vardır. Ruhun bakiliğine inanırdı. Tecrübeden ziyâde akla fazla kıymet verdiğinden çok yanılmıştır.

ashab-ı yemin / ashâb-ı yemin

• Ahid ve yeminlerinde sebât edenler. Kendi kazançlarından ziyâde Cenab-ı Hakk'ın lütuf ve ikrâmına kavuşacakları ümid edilenler. Allah'a itâatleri ve amelleri iyi olup ahirette amel defterleri sağ taraftan verilecek olanlar. Sağcılar. Mukaddesatçılar. Kur'an ve İmân yolunda Allah (C.C.) için çalışanl

asit

• Terkibindeki hidrojenin yerine element alarak tuz meydana gelmesine sebep olan ve mavi turnusolü kırmızıya çevirmek hâsiyetinde hidrojenli birleşik hamız. (Fransızca)

aşk

• (Işk) Çok ziyâde sevgi. Şiddetli muhabbet. Sevdâ. Candan sevme.
• İttibâ'. Alâka.

asl

• Temel, esas, kök. Bidâyet. Mebde', dip, hakikat. Hâlis, sâfi. Haseb ve neseb. Soy sop. Zâten, en ziyâde.

asr-ı dalalet ve hüsran / asr-ı dalâlet ve hüsran

• Hak yoldan sapkınlık ve zarar ve ziyan asrı.

aşti-hure / aştî-hûre

• Barış ziyafeti. (Farsça)

atebat / atebât / عتبات

• (Tekili: Atebe) Eşikler, basamaklar.
• İranlıların mukaddes ziyaret yeri.

• Eşikler. (Arapça)
• Şiîlerin ziyaret yerleri Necef, Kerbela, Kâzımiye. (Arapça)

atikıyyat

• Eski eserler. Eski devirlerden kalma eserleri, - daha ziyade tarih ve san'at bakımından- tetkik eden ilim. Arkeoloji.

ayn-ı mün'akis

• Aynaya vurup oradan ziyası, resmi, şekli gelen veya görünen şeyin kendisi.

azrar

• (Tekili: Zarar) Zararlar, ziyanlar, kayıplar.

bab-ı cibril / bâb-ı cibrîl

• Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem Medîne-i münevverede yaptırdığı mescidinin doğu tarafındaki kıbleye yakın olan kapısı. Bu kapıya, hazret-i Osman'ın evinin karşısında bulunması sebebiyle Bâb-ı Osmân; Resûlullah efendimiz hazret-i Osm an'ın evini ziyâret etmek üzere bu kapıdan girip

badih

• (Bâdihe) Beklenmedik ziyaret.
• Erkek ziyaretçi.
• Birden bire gelen ilham.
• Ansızın, âniden.

be's

• Zarar, ziyan, azap, şiddet, fenalık.

• Azab, şiddet. Korku.
• Zarar, ziyan.
• Zorluk, meşakkat, zahmet.
• Fenalık. (Arapçada: "Savaşta şiddetli harekette bulunmak veya sıkıntı ve fakirlikten fenâ durumda olmak" mânâlarına gelir.)

be-ziyaret

• (Berâ-yı ziyâret) Ziyaret için. Ziyaret maksadı ile.

begayet

• Son derece. Pek ziyâde. (Farsça)

behmar

• Çok, ziyade, fazla. (Farsça)

beis-be's

• Zarar, ziyan.
• Korku, azap, sıkıntı, fenalık.
• Kuvvet, kudret.

bera-yı ziyaret / berâ-yı ziyaret

• Ziyaret için.

berahihte

• Daha ziyade silâh hakkında kullanılan bir tâbirdir. Çıkarılmış, çekilmiş mânâlarına gelir. (Farsça)

bered

• Daha ziyade fırtınalı havalarda yağan dolu.

berik

• Yıldırayıcı, çok parlak nesne. (Mübâlağası: Berrak)
• Parıltı, ışık, ziya.

besi / besî

• Çokluk, fazlalık, ziyadelik. (Farsça)
• Birçok. (Farsça)

besir

• Ziyade, çok, birçok.

biş

• Artık, ziyade. Bıldırcın otu denilen zehirli bir ot. (Farsça)

bisyar

• Ziyade, çok , fazla. (Farsça)

bıtna

• Malın, paranın ve servetin ziyadeliğinden doğan sürur, sevinç.
• Mide dolgunluğu.

camiiyyet

• Câmi'lik, toplayıcılık.
• Çok şeylerle alâkalılık.
• Pek ziyâde mânâları ve şeyleri hâvi olmak.

cefla

• Umumi ziyafet.

cem'iyyet

• (Cemiyet) Topluluk, birlik. Hey'et.
• Bir yere cem' olma.
• Mânevi birlik teşkil eden cemaat.
• Huk: Kazanç paylaşmaktan başka bir maksadla, ikiden ziyade şahsın ilim ve mâlumâtlarını ve faaliyetlerini devamlı bir şekilde birleştirmek suretiyle bir esas nizamnameye müstenid

cenah

• Kanat, taraf, kısım. (Vicdanın ziyası ulum-u diniyyedir. Aklın nuru, fünun-u medeniyedir. İkisinin imtizacı ile hakikat tecelli eder. O iki cenah ile talebenin himmeti pervaz eder. İftirak ettikleri vakit, birincisinde taassub, ikincisinde hile, şüphe tevellüd eder. Mün.)

ceşn

• Ziyafet, şölen. (Farsça)
• Îd, bayram. (Farsça)

çeşn

• (Çeşen) Bayram, îd. (Farsça)
• Düğün. (Farsça)
• Ziyafet, şölen. (Farsça)

çihil

• Kırk (sayı). (Farsça)
• Mc: Çok, ziyade, fazla. (Farsça)

cinas-ı nakıs / cinas-ı nâkıs

• Edb: Cinaslı kelimelerin birinde veya birkaç harfin ziyade olması suretiyle yapılan cinas. (dem, âdem gibi.)

cinas-ı tamm

• Edb: Lâfızda, harekelerde ve harflerde eksiklik ve ziyâdelik bulunmayan cinâs. Kır (kırmaktan emir), kır (çöl); yaz (yazmaktan emir), yaz (mevsim).

cübar

• Ziyan olmak. Heder olmak.
• Üçüncü gün.

cuhaf

• Zarar ve ziyân edici, zarar verici nesne, muzır.
• Çok yemekten şişip ishal olmak.
• Ölmek, mevt.

da'vet

• Çağırma. Ziyafet. Duâ.
• Bir fikri kabul ettirmek için deliller söylemek.

daa

• Telef etmek, ziyan etmek.

dar-ı ziyafet / dâr-ı ziyafet

• Ziyafet yurdu.

darr

• Zarar, ziyan.

darra

• Şiddet, mihnet. Belâ. Naks. Ziyan. Sıkıntı. Kötürümlük.

dav'

• Şule, ziya, ışık.

davr

• Ziyan etmek, zarara girmek.

dirahş

• Nur, ziya, parıltı, parlama, ışık. (Farsça)

dırahşan

• Parlak. Parıldayan. Parlaklık. Münevver, ziyâdar. (Farsça)

dırar

• Ziyân yetiştirmek.

disar

• (Çoğulu: Düsür) Üste giyilen kaftan, elbise.
• Yatak çarşafı.
• Arapçada elbise demek olduğu hâlde Osmanlıcada yalnız Farsça kaidesi ile yapılan sıfat terkiblerinde ziyadelik, çokluk, bolluk mânasında kullanılmıştır.

dücce

• Fazla karanlık, ziyade zulmet.

ebda'

• (Bedi'. den) En bedi. Ziyade bedi' ve güzel. Daha çok dikkati çeken.

ebdal

• (Tekili: Bedil veya Bedel) Evliyâdan, ziyâde nuraniyyet kazanmış olanlar. Evliyâ zümresinden bir cemaat. Arapçada halkın lüzumlu işlerinin tasarrufuna memur bir cemaata denir.

ecla

• Pek âşikâr, pek belli. Pek parlak, ziyade güzel.
• Başında kıl bitmeyen kel.

ecma'

• En toplu. Birikmiş. Ziyade birleşmiş.

edb

• Ziyafet verip, halka yemek yedirmek.

efdal

• (Tekili: Fazl) Ziyadeler, fazlalar, çoklar.
• İhsanlar, ikramlar, iyilikler, meziyetler, hünerler.

efdaliyet

• Faziletçe üstünlük. Fazileti, iyiliği ziyâde olmak.

efrug

• Şu'le, nur, ziya, ışık. (Farsça)

efruhte

• Şu'lelenmiş, parlamış, ziyalanmış, nurlanmış, ışıklanmış, aydınlanmış. (Farsça)
• Yanmış, tutuşmuş. (Farsça)

efruz

• (Efruhten: Tutuşturmak, ziyalandırmak mastarının emir kökü) Şule. Aydınlatıcı. Parıltı. (Farsça)

efzun

• Fazla, çok ziyade. (Farsça)

efzuni / efzunî

• Kesret, çokluk, fazlalık, ziyadelik. (Farsça)

ehass

• Daha hususi, daha yakın, daha hâlis. Hususi. Ziyade hâs. (Eamm'ın zıddıdır.)

ehl-i beyt

• Ev ehli, evdeki çoluk çocuk. Daha ziyade Hz. Peygamberimizin (A.S.M.) evine mensub olanlar bu isimle anılırlar.

ehl-i dil

• (Ehl-i kalb) Kalbi uyanık, basireti ziyade olan. Gönül ehli. Mâneviyata çok kıymet veren, kalben Cenab-ı Hakk'a çok yakınlık hissedip çok hikmetlerden anlayan zât.

ehl-i dünya / ehl-i dünyâ

• Dünyaya haddinden ziyade kıymet veren, maddeci kimse.

ekseriya

• (Ekseriyya) Pek çok zaman, en ziyade, sık sık, ekseriyet üzere, alel-ekser.

elzem

• Daha lâzım. Çok lâzım. Ziyade mucib.
• Küçük parmaklı.

enbuh

• Ziyade, çok, kalabalık. (Farsça)
• Çokluk, ziyadelik, cemaat, izdiham. (Farsça)
• Meclis, kurultay. (Farsça)
• Kalın, yoğun. (Farsça)
• Duvarın yıkılıp dökülmesi. (Farsça)

enma

• (Nümuv. den) En çok, en ziyade bereketli ve büyümüş olmak.

erakk

• Çok ince, ziyade rakik, ince ve yumuşak.

erfak

• En ziyade yumuşak.
• Arkadaş, refik olmaya en çok lâyık, elyak.

erka

• Ziyade yükselen. Çok yükselen.

esbabperest

• Allah'ı unutarak sebeblere haddinden ziyade değer veren. Her şeyi bir sebebe bağlayıp, Allah'ın fâil ve her şeyin hâkimi olduğunu inkâr eden veya ona kıymet vermek istemeyen.

eşhuru'l-hac

• Hac ayları. Şevval, Zilkade ve Zilhicce'nin ilk on gününden ibaret olan cem'an 70 gün İslâm'dan önce de Araplar bu günlerde Kâbe'yi ziyaret ederlerdi.

esvar

• (Tekili: Sur) Surlar, hisarlar, kaleler, kal'alar.
• Ziyafetler, şölenler.

evsak

• En çok inanılan, ziyade sağlam. Daha çok vüsuk sahibi.

eys

• Varlık. Vücud. Mevcud.
• Kahir. Zulüm.
• Zarar, ziyan.
• Ümidsiz olmak. Ye'se düşmek.

eyyühe'n-nazır / eyyühe'n-nâzır

• Ey (bu yazıya) bakan, nazar eden.

ezka

• En temiz. En pâk. Ziyade dindar. Pâkize.

ezyed

• Çok ziyade. Daha fazla. En ziyade.

fazl

• Fazla, ziyade, artık, bâki.
• Fazlalık, üstünlük.

fazla

• Çok ziyâde, artık, artan.
• İleri.
• Gereksiz, lüzumsuz.
• (Çoğulu: Fazalât) Kazurat, pislik.

ferah

• Bol, geniş, vâsi'. Fazla, ziyade. Açık. (Farsça)

fevkalme'mul

• (Fevk-al me'mul) Ümidin fevkinde, Umulandan ziyade. Ümid edilmedik şekilde. Beklenmedik bir anda.

feza

• (Efzâ) Artıran, ziyadeleştiren, çoğaltan (mânâlarına gelip, kelime sonlarına getirilerek birleşik kelime yapılır.) Meselâ: Can-feza : Can verici. Hayret-feza : Çok hayret verici. Ruh-feza : Ruh verici. (Farsça)

fil

• (Çoğulu: Efyal-Füyul) Daha ziyade Hindistan ve Asya gibi yerlerde bulunan iri vücudlu, hortumlu bir hayvan.

firavan

• Bol, çok, ziyade, aşırı, fazla. (Farsça)

furag

• Işık, ziya, parıltı. (Farsça)

fürug

• Işık. Ziya. Aydınlık. Nur.

füzud

• Çoğaltan, ziyadeleştiren, artıran. Muhabbet-füzud : Muhabbet artıran, sevgi artıran. (Farsça)

fuzulat

• Ziyade olup işe yaramayan şeyler. Fazlalıklar.

füzuni / füzunî

• Fazlalık, aşırılık, ziyadelik, çokluk. (Farsça)

gafur-ur rahim

• Kusurları örten, adâletle en ziyade merhamet eden Cenab-ı Hak (C.C.). Mü'minlerin kusurlarını affederek muhafaza eden.

gaşiye

• Perde. Örtü.
• Kıyamet.
• Dilenci ve cerrar.
• Ziyârete gelen dostlar gurubu.

gazir / gazîr

• Bol, çok, kesretli, ziyade, fazla.

gezend

• Musibet, belâ, felâket, âfet. (Farsça)
• Elem, keder, hüzün. (Farsça)
• Zarar, ziyan. (Farsça)

habe

• Zarara ziyana uğradı (mânâsına fiil).

hac

• İslâm'ın beşinci şartı. Gerekli şartları kendinde bulunduran (bülûğa ermiş yâni ergen, hür, zengin, aklı başında) her müslümanın ömründe bir defâ ihramlı (dikişsiz) bir elbise ile Mekke'ye gidip Kâbe'yi ziyâret etmesi ve Arafât denilen yerde bir mikt âr durması ve bâzı vazîfeleri yerine getirmesi.

hacc

• Kâbeyi ziyaret ibadeti.

hacc-ül haremeyn / hâcc-ül haremeyn

• Usulüne uygun surette, Mekke-i Mükerreme'yi ve Medine-i Münevvere'yi ziyaret eden.

hacce / hâcce

• (Çoğulu: Havâcc) Hacca giden, usulüne uygun olarak Kâbe'yi ziyaret ederek hac vazifesini yerine getiren kadın veya kız.
• (Çoğulu: Hâcc) Bir cins diken.

haccü'l-haremeyn / hâccü'l-haremeyn

• Hac farîzasını yaptıktan sonra Medîne'ye gelip kabr-i saâdeti de ziyâret eden hacı.

hadis-i munfasıl / hadîs-i munfasıl

• Aradaki râvîlerden (nakledenlerden), birden ziyâdesi (fazlası) unutulmuş olan hadîs-i şerîfler.

haibin / haibîn

• (Tekili: Hâib) Zarar ve ziyâna uğrayanlar.
• Mahrum olanlar.
• Me'yus olanlar, üzülenler.

hakkak / hakkâk

• Hakkeden. Mühür vesair kazıyan.

hakketmek

• Oyarak veya kazıyarak işlemek, yazmak.

harabat / hârâbat

• Harabeler, viraneler, meyhaneler. (Ziya Paşa'nın meşhur antolojisi).

hark-ı kebir

• Büyük yangın.
• Cihan Harbi. (daha ziyade ihrak olarak kullanılır)

hasar

• (Çoğulu: Hasâret) Ziyan, zarar.

hasarat

• (Tekili: Hasâret) Ziyan ve zararlar. Hasaretler.

hasaret / hasâret

• Hasar. Alış-verişte zarar, ziyan. Yoldan sapmak. Sapıtmak. Dalâlete düşmek.

• Zarar, ziyan.

• Zarar, ziyan.

hasaret-i azime / hasâret-i azîme

• Çok büyük zarar ve ziyan.

hasir / hâsir

• Hasarete uğrayan. Zarara, ziyana uğrayan.

hasiren / hâsiren

• Ziyana uğrayarak, zarar gördüğü halde.

hasirin / hâsirîn

• (Tekili: Hâsir) Zarar görmüş olanlar, ziyana uğramış kimseler.

hasirun / hâsirun

• Zarar ve ziyana uğrayanlar. Eli boş kalanlar.

hasr

• Noksan olmak.
• Sermayesini zayi edip ziyân etmek.

hatemi

• Mühür kazıyan, mühür yapan. Mühürle alâkalı.

havaze

• (Çoğulu: Havâzât) Ziyafet.

heba

• İnce toz.
• Boş. Beyhude. Nâfile. Faydasız. İsraf. Ziyan.
• Aklı az olan.

heder olma

• Boşa gitme, ziyan olup gitme.

helva sohbetleri

• Eskiden kış mevsiminin başlıca eğlencelerinden biriydi. Bu eğlenceler, her sınıf halk arasında rağbetteydi. Devlet erkânı, vükelâ, zengin konak sahibleri ve orta halli halk kendi imkânları ölçüsünde helva sohbetleri düzenler, eş ve ahbabına ziyafetler verirdi. Vükelânın düzenlediği sohbetler tantana

heyhat

• Teneffür ve tehassür ifâde eder; "sakın, savul, yazıklar olsun, uzak ol" mânalarına geldiği gibi, daha ziyade; Eyvah, yazık, ne yazık, ne kadar uzak... gibi mânalar için söylenir.

hıraş

• "Tırmalayan, kazıyan" anlamıyla bileşik sıfatlar yapar. Meselâ: Dil-hıraş : Gönlü tırmalayan, inciten. Samia-hırâş : Kulak tırmalayıcı. (Farsça)

hişt

• Eskiden kullanılan, kısa el mızrağına benzer bir savaş âleti. Daha ziyade Osmanlı ordularında bulunan bu silâh, özellikle hassa birliklerine verilirdi.

hostes

• ing. Umumi taşıtlarda, daha ziyade uçaklarda yolcuları ağırlayan kız veya kadın.

hüsr

• Ziyan, kayıp, zarar.

husran

• Mahrumiyet. Kayıp. Çok büyük ziyan.

hüsran

• Ümit edilenin elde edilememesinden duyulan elem. Mahrumiyet acısı.
• Zarar, ziyan, kayıp.

• Zarar, ziyan, kayıp.

• Zarar, ziyan.
• Beklenilenin elde edilememesinden duyulan acı, mahrumiyet acısı.

i'cam

• Harflere, yazıya nokta koymak.
• İsteğini açıklıkla bildiremeyip, maksadı belirsiz, muğlak söylemek.

iade-i ziyaret / iâde-i ziyâret

• Karşı ziyarette bulunma.

• Ziyarete gelenin ziyaretine gitmek.

• İâde-i ziyâret etmek: Ziyarete karşılık vermek.

idab

• Herkesi ziyafete davet etme. Sofrası herkese açık olma.
• Doğruluğunu ve hak olduğunu herkese bildirme.

ifrat

• Haddinden geçmek. Pek ileri gitmek.
• Takatinden ziyade iş vermek. (Tefrit'in zıddı)

ihsar

• (Hasr. dan) Birisini işinden alıkoymak.
• Fık: Hac için ihrama girmiş bir zâtın, Arafat'ta durmakla ziyaret tavafından; ve umre için ihrama girmiş bir kimsenin de tavaftan men edilmesi. Böyle men edilen zâta "muhsar" denir.
• Kısaltma, kısalma.
• Sıkıştırma.

ıkal

• İkl, bağ, bend.
• Daha ziyade Arabların başlarına koyup sardıkları bağ, agel.

ikra'

• Okutmak. "Oku" diye emretmek.
• Selâm göndermek. Yakın gelmek. Ziyafet istemek.

iltimam

• Bir kimseyi ziyaret etme.
• Konma, konup durma.

imam-ı ali rıza

• (Hi: 153 de Medine-i Münevvere'de doğmuştur.) Eimme-i İsnâ Aşer'in yedincisidir. İmam-ı Musa Kâzım'ın oğludur. Tus; yani Meşhed'de medfun olup kabri ziyaretgâhtır. (R.A.)

imam-ı mübin / imâm-ı mübîn / اِمَامِ مُب۪ينْ

• İlim ve emr-i İlâhînin bir nev'ine bir ünvandır ki, âlem-i şehadetten ziyade âlem-i gayba bakıyor. Yani, zaman-ı halden ziyade mazi ve müstakbele nazar eder. Yani, her şeyin vücud-u zahirîsinden ziyade aslına, nesline ve köklerine ve tohumlarına bakar.

• Her şeyin vukūundan evvel ve sonra yazılı olduğu kader defteri; Allahın şimdiki zamandan ziyâde, geçmiş ve geleceğe bakan ilmi.

inhirat

• Bilmediği bir işe danışmadan girişme.
• Zarar verme, ziyana sokma.
• İpliğe boncuk dizme.
• Beden çelimsizlenip zayıflama.
• Bir yola süluk etme, girme.

irtiza'

• Bir şey eksilme, ziyân görme.

istiare-i temsiliye

• Temsilî istiare; istiarenin, teşbih unsurlarından "benzetilen" ögesi ile yapılan, benzeyenin teferruatlı olarak tasvir edildiği istiare çeşididir. Temsilî istiarede anlatılan kavram bütün manzumeye veya yazıya işlenmiştir.

iştidad

• (Şiddet. den) Şiddetlenme.
• Sertleşme, katılaşma.
• Büyüme. Artma, çoğalma, ziyâdeleşme.

istifzal

• Artırma, çoğaltma, ziyadeleştirme.

istihkamat-ı muttasıla / istihkâmât-ı muttasıla

• Bir birine bitişik ve bağlı olarak yapılmış olan sığınaklar olup, daha ziyade şehirlerin ve mühim mevkilerin etrafına yapılır.

istima

• Birisinin ziyaretine gitmek.

istizade

• (Ziyade. den) Arttırılmasını arzulama, çoğaltılmasını isteme.

istizae

• (Ziya. dan) Işıklanma, aydınlanma, ziyalanma, nurlanma.

istizare

• Ziyaretine gelinmesini isteme veya ziyarete gelmesi istenilme.

itlaf / itlâf

• Ziyan etmek. Telef etmek. Bozmak.
• Öldürmek.

• Telef etmek, ziyan etmek.

ıyadet / ıyâdet / عيادت

• Hastayı ziyaret edip hatırını sormak, gidip görmek.

• Hastayı ziyaret edip hatırını sormak.

• Hasta ziyareti. (Arapça)

iyadet-i mariz / iyâdet-i mariz

• Hasta ziyâreti.

iyadetü'l-mariz / iyâdetü'l-marîz

• Hasta ziyâreti.

izae

• (İzâet) (Zû. dan) Işık verme, aydınlatma, ziya verme.

izare

• Ziyaret ettirme.

izdiyad

• Ziyadeleşmek. Çoğalmak. Artmak.

izdiyar

• Ziyâret etme, gidip görme.

izzet

• Bir kimse zelil iken kavi ve kudret sahibi olmak. Ziyâdelik ve üstünlük.
• Değer, kıymet. Kuvvet. Muhterem ve mu'teber olmak.
• Bulunmaz derecede az olan şey.

kabakulak

• Tıb: Daha ziyade tükrük bezlerini şişiren bulaşıcı ve ateşli bir hastalık.

kahhar / kahhâr

• Ziyadesiyle kahreden, kahredici, yok edici, batırıcı.
• Allah'ın isimlerinden biri.

kamuflaj

• Gizlenme, örtme. Aldatma gayesiyle yapılan tertibat. Daha ziyade harp zamanlarında araçlar ile insanların, bulundukları mekâna göre kılığa girmeleri. (Fransızca)

karaca ahmed sultan

• Barla ile Barla Gölü arasında "Karadut" mevkiinde, bir ziyaretgâhtır. Barla'ya yaya yirmi dakikalık bir mesafededir.

kaşer

• Çok fazla kırmızılık. Ziyâde kızıllık.

kaytun

• (Çoğulu: Kayâtin) Hazine. Kiler. Ziyâfethâne.

kaziye-i salibe / kaziye-i sâlibe

• Man: Mevzuun mahmulünden selbiyle hükmolunan, yâni; bir şeye nefi ile hükmeyleyen kaziyye'dir. "Kamerin ziyası kendinden değildir" gibi.

kesret

• Çokluk, bolluk, ziyadelik.
• Kalabalık.

kevr

• Devretmek, dönmek.
• Sarık sarmak. Tülbend sarmak.
• Bir yerde toplanmış olan develer.
• Çokluk, bolluk, ziyadelik.
• Mukül dedikleri darı cinsi.

kitab-ı mübin / kitâb-ı mübîn / كِتَابِ مُب۪ينْ

• Kaderde olan her şeyin gerçekleşmesinde esas tutulan kānunların bütünü; Allahın geçmiş ve gelecekten ziyâde, şimdiki hâle bakan ilmi.

kruvazör

• Daha ziyade toplarla mücehhez açık denizlerde emniyeti te'min etmek ve konvoyları korumakla vazifeli süratli harp gemisi. (Fransızca)

külli / küllî

• Külle mensub. Cüz'iyat ve ferdlerden meydana gelmiş olan. Umumi, bütün.
• Çok, ziyade, fazla.
• Man: İnsan dediğimiz zaman küll'ü ve küllîyi ifade etmiş oluyoruz. İnsanın eli, ayağı, kolu, gözü dersek cüz' ve cüz'îyi ifade etmiş oluruz. Dünya denilirse küll; dünyanın karaları, kı

külliye

• (Külliyet) Bütünlük, umumilik, genellik.
• Bolluk, çokluk, ziyadelik.
• Tar: Osmanlı İmparatorluğu zamanında Arap vilâyetlerinde bazı medreselere, üniversite karşılığı verilen ad.

lafz-ı muhtemel

• Huk: İki veya daha ziyade mânâya hamli mümkün bulunan sözdür ki, hangi mânânın kast olunduğu mücerred rey ile değil; deliller ve karineler ile tayin olunur.

lasiyyema

• Bâhusus. Hususan. Buna gelince. Herşeyden ziyade. Ençok.

lazım-ı gayr-ı müfarık / lâzım-ı gayr-ı müfarık

• Ayrılması mümkün olmayan, terki câiz olmayan, ziyade gerekli, çok lüzumlu.

lev

• Gr: (Şart edâtı) Dahâ ziyade, olsa bile (manâsına gelir.) "İnne" gibi mâzi mânâsını muzariye çevirmeyip aksine muzâriyi de mâziye çevirir. Temenni edâtı ve vasıl edâtı olur. Meselâ : Lev-câe Aliyyun leraeytühu: Ali gelse idi, elbette görürdüm.

lü'lü'

• İnci.
• Parlak. Ziyalı. Kıymetli.

maaziyadetin

• Fazlasıyla, ziyadesiyle, çok miktarda, bol bol.

magrem

• Bir şeye çok düşkün, haris kimse. Tutkun. Aşık.
• Borçlu.
• Zarar, ziyan.
• Cürüm, cinayet.

mahall-i ziyafet

• Ziyafet yeri.

mahtumane / mahtumâne / mahtûmâne

• Bir kitabı hatmettikten sonra verilen ziyafet. (Farsça)

• Bir kitabı hatmettikten sonra verilen ziyâfet.

• Bitirircesine, bir kitabı bitirince verilen ziyafet gibi.

mahz-ı hasaret / mahz-ı hasâret

• Sırf zarar, tamamen zarar ve ziyan.

maide

• Yemek sofrası. Üzerinde nimetler bulunan sofra. Ziyafet.
• Kur'an'ın 5. Suresinin adıdır ve Medine-i Münevvere'de nâzil olmuştur.

• Yemek yenilen sofra, yemek, ziyafet.
• Kur'ân-ı Kerim'in
• sûresi.

maide-i seniyye

• Pâdişah ziyâfeti.

mataf

• (Çoğulu: Matâif) (Tavâf. dan) Tavâf edilecek, etrâfı ziyaret edilip dolaşılacak yer.

mataif

• (Tekili: Matâf) (Tavaf. dan) Tavaf edilecek, etrâfı ziyaret edilip dolaşılacak yerler.

matemfeza / mâtemfezâ

• Yası ve mâtemi ziyadeleştirip arttıran. (Farsça)

mazarr

• Zararlar, ziyanlar. Mazarrât.

mazarra

• Meşakkat, zahmet.
• Ziyân.

mazarrat

• Zararlar. Ziyanlar. Mazârr.

mazarrat-ı azime / mazarrat-ı azîme

• Büyük zararlar, ziyanlar.

mazbut-u ümmet

• Aynen yazıya geçirdiği.

mazrur

• Zarar etmiş. Ziyan görmüş.

me'dübe

• Ziyafet. Düğün.

meadib

• (Tekili: Me'debe) Ziyâfetler.

mecmuat-ül ahzab

• Şeyh Ahmed Ziyaeddin-i Gümüşhanevî'nin üç ciltlik bir duâ mecmuası.

mecmuatü'l-ahzab

• Şeyh Ahmed Ziyaeddin Gümüşhânevi'nin derlediği üç ciltlik dua kitabı.

meftihane / meftihâne

• Yeni bir kitaba veya yeni bir derse başlarken, talebelere hocası tarafından verilen başlama ziyafeti.

meftuhane

• Başlangıç için verilen ziyâfet. Bir kitabı okumaya veya yeni bir derse başlarken, talebelere hocası tarafından verilen başlama ziyafeti. (Farsça)

mehdur

• (Hedr. den) Yazık edilmiş, ziyan edilmiş. Boş yere gitmiş.

meksuf

• Küsufa uğramış, ziyâsı, aydınlığı tutulmuş. Kararmış.

menasik-i hacc / menâsik-i hacc

• Hac ibadeti için ziyaret edilecek yerler, görevler.

menasik-ül hac

• Hacı olmak için Mekke-i Mükerreme'ye gidenlerin Kâbe'yi ziyaret etme, Arafat'ta vakfeye durma, kurban kesme, ihram giyme, muayyen bir yerden bir yere kadar yürüme gibi yapılan ibadet rükünleri.

meş'ar

• (Çoğulu: Meşâır) Bilecek yer.Hasse. Duygu.
• Hacıların ziyaret ettikleri yerler.

meş'ar-ül haram

• Hac zamanında ziyaret edilecek muayyen yer. Cebel-i Kuzah, Müzdelife'de bir yerin ismi.

mesakin / mesakîn

• (Tekili: Miskin) Ziyadesiyle fakir olanlar. Miskinler. Uyuşuklar. Zavallı, fakir kimseler.
• Oturanlar.

mesfur

• Yazılmış, adı geçmiş. (Bu tabir, eskiden daha ziyade hakaret görmesi icabeden aşağılık kimseler hakkında kullanılırdı.)

metn / متن

• Yazıya dökülmüş bilgi. (Arapça)

mey-gun

• Şarap renginde olan, kırmızıya yakın olan. (Farsça)

meyd

• Deprenmek. Sallanmak.
• Ziyaret etmek.
• Hareket etmek.
• Kırağı çalmak.
• Meyletmek.
• Neşv ü nemâ bulmak.
• Başı dönüp midesi bulanmak.

meyelan

• Bir tarafa eğilmiş olma. Ziyâde meyil gösterme. İltizam.

mezar / mezâr

• Ziyaret yeri. Ziyaretgâh.
• Mezar. Kabir. Ölünün gömüldüğü yer. Makber.

• Kabir, ziyaret yeri.

mezid / mezîd

• Çoğalma. Ziyade etme.

mihyac

• Şiddetli.
• Çok, ziyâde, fazla.

mu'temed

• Kendine güvenilen. İtimad edilen kimse. Kendinden emin olunan. Ziyadesiyle doğru ve müstakim olan.

mu'temir

• Kasdedici, kasdeden.
• Ziyaret eden.
• Umre yapan.

muaşaka

• Sevişme. Ziyadesiyle arz-ı muhabbet etme. Birbirini sevme. Karşılıklı aşk ve muhabbet.

muaviye

• (Mi: 603 - 682) Sahabe-i Kiramdan olup Şam'da yirmi seneden ziyade valilik yaptı, sonra hilâfetini ilân etti. Yirmi sene de halifelik yaptı. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtu Vesselâmın kayın biraderi ve vahiy kâtibi idi. Beni Ümeyye sülalesinden olan bu zattan itibaren İslâm Devletine, Emevi Devleti denm

mücerred

• (Çoğulu: Mücerredât) Yalnız, tek.
• Hâlis, saf, katışıksız, karışık olmayan. Tek başına.
• Çıplak, soyulmuş.
• Tek başına yaşayan, evlenmemiş, bekâr.
• Edb: Kur'ân yazısında noktasız harflerle yazılı mensur veya manzume. Bu şekil yazıya mahzuf veya mühmel de denir.

müfsir

• Nur ve ziya veren. Işıklandıran.

müftehan

• Hoca ile talebeler arasındaki bir kitaba başlangıç ziyafeti. (Farsça)
• Hazineler. (Farsça)

müftihane / müftihâne

• Bir kitabı okumaya başlarken verilen ziyâfet.

muhafaza

• Zarar ve ziyandan sakınıp korumak.
• Himâye ve hıfzetmek. Gözetlemek.
• Bir şeye devamlı olmak.

muhassir

• (Çoğulu: Muhassirîn) (Hasar. dan) Zarara uğratan. Hasar ve ziyan verdiren.

muhassirin / muhassirîn

• (Tekili: Muhassir) Zarar ve ziyan verdirenler. Hasara uğratanlar.

muhatara / مخاطره

• Tehlike. Korkulacak hâle tutulmak.
• Zarar. Ziyan. Korku.
• Tehlike ve zarar ihtimali olan.

• Tehlike. (Arapça)
• Zarar, ziyan. (Arapça)

muhatarat

• (Tekili: Muhatara) Zararlar, ziyanlar, hasarlar.
• Korkular. Tehlikeler.

muhtassan

• Ençok, bilhassa. Daha ziyâde.

muhtesib

• (Hisab. dan) Belediye işlerine bakan memur.
• Kanundan ziyâde idâri ve örfi işler için karar veren. İhtisâb ağası.

münir

• Nurlandıran, nur veren, ziya veren, ışık veren, parlak.

müşdeb

• Çok miktar. Ziyade.

müsfir

• Ziyâ verici. Işıklandıran, nurlandıran.

mustani'

• Birini yetiştirip adam eden kimse.
• Yedirip içiren, ikram eden, ziyâfet veren.

mustazi

• (Ziya. dan) Ziya alan, ışıklanan.

müstazi / müstazî

• (Ziya. dan) Işık ve ziya alan. Işıklanan.
• Alâ, makbul, iyi.

müstezad

• (Ziyade. den) Artmış, çoğalmış.
• Edb: Aruz kalıplarından " Bahr-i recez" denilen vezin ile yazılmış manzume. (Mef'ulü mefâîlü mefâîlü faûlün) gibi. Veya (Mef'ûlü faûlün) veznine denk parça ilâvesi ile yapılır. Ziyadeli mısralı manzumelerdir.

mutatavvif

• Ziyâret gayesiyle bir şeyin etrâfını dolaşan. Tavâf eden.

mutazarrır

• Zarar ve ziyana uğrayan, zarar görmüş olan.

mütesaid

• Yükselen, yukarı çıkan.
• Ziyade olan.
• Zahmet veren.

mütezavir

• (Çoğulu: Mütezavirîn) Birbirini ziyaret eden. Gidip gören.

mütezavirin

• (Tekili: Mütezavir) Birbirlerini gidip görenler, birbirleriyle gidip görüşenler, ziyaret edenler.

muvacehe-i seadet / muvâcehe-i seâdet

• Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem mübârek kabrinin bulunduğu Hücre-i Seâdetin (odanın) kıble tarafında ziyâret sırasında önünde durulan duvar.

muzaaf

• İki kat. Bir şeyin iki misli.
• Daha ziyade. Daha fazla.

müzad

• Arttırılmış, çoğaltılmış, ziyade edilmiş.

müzayede

• Artırma, ziyadeleştirme.
• Devletçe veya bir müessesece satılığa çıkarılan bir malın veya arazinin arttırılmaya konulması. Müzayede; biri kapalı zarfla, diğeri açık arttırma ile olmak üzere iki türlü yapılır. Müzayedede konulan şey, en çok arttırma yapana ihâle edilir.

muzayefe

• Ziyâfet vermek.
• Birbirine konaklamak.

müzdad

• Çoğaltılmış. Ziyâdeleştirilmiş.

muzır

• (Muzırra) Ziyan veren, zararlı, zarara sokan.

nafile

• Fık: Farz ve vâcibden gayrı mecburiyet olmadığı hâlde yapılan ibadet. Fazladan yapılan iş.
• Menfaatli olmayan. Ziyâdeden olan.
• Torun.
• Ganimet malı. Bahşiş. Atiyye.

nakia

• (Çoğulu: Nekâyi') Seferden gelen kimse için hazırlanan yemek.
• Yağma edilen hayvanlardan taksimattan önce boğazladıkları deve ve koyun.
• Damat için hazırlanan yemek.
• Ziyafet.

nakş-bendi / nakş-bendî

• Kalbde zikir yoluyla, tefekkür ile İlâhî sevgiyi, uyanıklığı nakşa çalışan mânâsiyle, Şeyh Bahâüddin Nakş-bendî nâmındaki azîm bir velinin kurduğu ve en ziyade hafî zikre dayanan tarikata mensub olan. (Silsile-i Nakşî'nin kahramanı ve bir güneşi olan İmam-ı Rabbanî (R.A.) Mektubat'ında demiş ki: "Ha (Farsça)

nekayi'

• (Tekili: Nakia) Ziyâfetler.

nema / nemâ

• Malın artması, çoğalması. Ziyâdeleşen mala nâmî denir.

nemadar / nemadâr

• Çoğalan, ziyadeleşen. Artan, büyüyen. (Farsça)

neşur

• Ziyadesiyle neşreden. Fazla yayan. Dağıtan.

nevad

• Zarar, ziyan, hasar. (Farsça)
• Mahzen. (Farsça)
• Dil. (Farsça)

neyyif

• Küsur. Ziyade. Artık. Fazla.
• İhsan.
• Yakın.

niran

• (Tekili: Nur ve Nâr) Nurlar, ziyalar. Ateşler, nârlar.

palide

• Süzülmüş, durulmuş. (Farsça)
• Ziyade olmuş, büyümüş. (Farsça)

paravan

• İtl. Eskiden haremle selâmlığı ayıran ve şimdi de ilk bakışta görülmesi caiz olmıyan yerleri örten perdeler.
• Daha ziyade kapıların dışına veya içine konan, katlanır, taşınır tenteneli perde.
• Gizleme vasıtası.

pertev

• (Pertav) Ziya, ışık. (Farsça)
• Atılma, sıçrama, hız. (Farsça)

pertev-endaz / pertev-endâz

• Işıklandıran, ziyâ veren, nurlandıran.

pertev-feşan

• Işık saçan, ziya saçan.

rahmaniyyet

• Cenab-ı Hakk'ın Rahman oluşu. (Yâni: Gözümüzle görüyoruz, birisi var ki, bize zemin yüzünü rahmetin binlerle hediyeleri ile doldurmuş, bir ziyafetgâh yapmış ve Rahmâniyetin yüz binlerle ayrı ayrı lezzetli taamları içinde dizilmiş bir sofra etmiş ve zemin içini rahimiyyet ve hakîmiyetin binlerle kıym

rakrak

• Şuleli ve ziyâlı, parlak, nurlu.

raşin

• Adı tufeylî olan ve davetsiz olarak ziyafetlere giden kimse.

rema

• Bir yerde ikamet eylemek.
• Ziyade olmak.
• Riba, faiz.
• Bir haberi zan ile anlayıp idrak etmek.

resmi / resmî

• Devlet adına veya devlet tarafından.
• Ciddi. Çok sert.
• Resme, yazıya, çizgiye ait. Resme dair.

rey'

• Arpa, buğday, tahıl.
• Rücu', geri dönme, avdet.
• Ziyade, çok.

reyean

• Artma, çoğalma, ziyâdeleşme, bereketlenme.
• Her şeyin evveli, tazelik zamanı.

reym

• Alçak yer.
• Kabir.
• Derece.
• Deveyi boğazlayıp taksim ettikten sonra kalan kemik.
• Ziyâde çok, fazla.

rifade

• Yara üstüne sarılan bez.
• Ziyâfet.

rububiyet

• Cenab-ı Hakk'ın her zaman her yerde her mahluka, muhtaç olduğu şeyleri vermesi, terbiye ve tedbir etmesi ve mâlikiyyeti ve besleyiciliği keyfiyyeti.
• Artırmak. Ziyade kılmak.

rübye

• (Çoğulu: Rubâ) Arz haşeratından bir cins.
• Çok, ziyâde.

sa'y

• Çalışma, Çalışıp çabalama. Gayret sarfetme. Bir maksadın meydana gelmesi için elden geleni yapma.
• Hızlı yürüme.
• Cür'et etme.
• Ziyaret etme.
• Gammazlık yapma.
• Ist: Hac veya Umre'de Safâ ile Merve arasında usulüne göre yedi defa gelip gitmektir.

sabir

• Tahammül eden, sabreden, bekleyen. Zorluğa karşı göğüs geren, hâlinden şikâyet etmeyip acı ve sızıya katlanan. Belâ ve musibete karşı şikâyet etmeyip Allah'a (C.C.) şükreden.

şadırvan

• Etrafında bulunan bir çok musluklardan ve bir fıskiyeden su akan havuz tarzında kubbeli çeşme. Şadırvanlar daha ziyade cami avlularında halkın abdest almaları için yapılırdı.

sahbet

• Şarabın kırmızı olması.
• Saç kılının kırmızıya yakın olması.

sakamet

• Bozukluk, ziyan, noksan, zarar, eksiklik.
• Keyifsizlik.
• Dert.

şarıka

• (Çoğulu: Şevârık) Aydınlık, nur, ziya, ışık.

sasaniler

• İran'da ikibin yıl önce devlet kuran bir sülâledirler. İlk meşhur hükümdarları Erdeşir'dir. Devleti kuvvetlendirdi ve Doğu Anadolu'yu Romalılardan aldı. Ünlü pâdişahlarından ve âdil ismi ile tanınan Nuşirevan İslâmiyetten önce yaşamıştır. Altıyüz seneden ziyade devletleri devam eden Sâsâniler, İslâm

senan

• Parlak, ziyâdar, ışıklı.

şer'-i enver

• En nurlu kanun ve nizam. En ziyade saadete, selâmete, emniyete vesile olan şeriat.

şerhan

• Çok tamahkâr, ziyade hırs sâhibi, açgözlü, haris.

şid

• Nur, ziya, aydınlık. (Farsça)
• Güneş. (Farsça)

şiddet

• Sertlik, katılık.
• Ziyadelik.
• Sıkılık.
• Tecvidde: Harf sükun ile ve nefesin hepsi habs olarak sakin bir halde okunduğu zaman savtın asla akmamasına denir. Şiddet iki kısma ayrılır:Şedide-i mechure : Elif, bâ, cim, dal, tı harfleri.şedide-i mehmuse : Kaf ve tâ harfleri.<

sıfat-ı cemaliye / sıfât-ı cemaliye

• Lütuf ve merhamet ile daha ziyade alâkalı olan vasıflar.

şiff

• Ziyade, çok, fazla.
• Eksik, noksan. (Ezdattandır)

sıla / صله

• Yakınlarını ziyarete gitme özlemi. (Arapça)

sıla-i rahim

• Hısım akrabayı ve mü'minleri ziyaret etme, onlarla görüşme ve mektuplaşma; alâkayı devam ettirme.
• Akrabanın kusurlarını affetme.

• Akrabaları ziyaret.

sıla-i rahm / صلهء رحم

• Akrabâyı, yâni ana, baba, dede, çocuklar ve torunları; süt ve evlilik yoluyla olan yakınları ziyâret etmek, gözetmek ve onlara yardım etmek.

• Yakınlarını ziyaret edip özlem gidermek.

simat / simât / سماط

• (Çoğulu: Sümut) Sofra. Yemek masası.
• Yemek.
• Ziyâfet.

• Sofra. (Arapça)
• Ziyafet. (Arapça)

şirpençe

• (Şir-pençe) (Aslan pençesi) Vücutta ve daha ziyade sırtta çıkan çok tehlikeli bir çıban. (Farsça)

subaşı

• Şimdiki zabıta ve daha ziyade belediye memurlarının gördükleri işleri gören ve kasabaların idaresi başında bulunan memurun ünvanı idi.

süham

• Yabanda biten ot.
• Yaz ısısı.
• Sıcak yel.
• Tegayyür, değişme.
• Ziyan, zarar.

suhre

• (Çoğulu: Suhar) Geniş ve düz olan iki dağ aralığı.
• Kırmızıya benzer renk.

sünusi / sünusî

• (Seyyid Muhammed bin Ali) (Hi: 1206 - 1276) Şâzelî (Şazilî) Tarikatının sonradan teşekkül eden kollarından birisinin kurucusudur. Cezayir'in büyük velilerindendir. Memleketinin bir çok yerlerini ve Mekke-i Mükerreme'yi ziyaret etmiş; Mısır'da, Bingazi'de tederrüsle iştigal etmiştir. Bingazi'de zaviy

sur

• Şenlik. Düğün. Ziyafet. (Farsça)

sur-name

• (Suriye) Edb: Düğün, ziyafet, şenlik gibi halleri tasvir için yazılan yazılar. (Farsça)

tabnak

• Parlak, ışıklı, ziyadar, münevver. (Farsça)

tagazzi

• (Çoğulu: Tagazziyât) Gıdalanma, beslenme.

tahavvün

• Eksilmek.
• Ziyafet vermek.
• Söz vermek, ahdetmek.

tahkik

• Doğru olup olmadığını araştırmak veya doğruluğunu, yanlışlığını meydana çıkarmak. İncelemek. İçyüzünü araştırmak.
• Bir şeyi eksiksiz ve ziyâdesiz yapmakta mübâlağa etmektir. Bir şeyin hakikatına ermek, künhüne vâkıf olmak, nihayetine erişmek demektir. Kur'an kıraat ıstılahında ise: He

tahsir

• (Hasar. dan) Zarara sokma, ziyana uğratma.

taif

• Etrafını dolaşarak ziyaret eden. Tavaf eden. Dolaşan.
• Hicaz'da Mekke-i Mükerreme'nin yüz kilometre güneydoğusunda, Gazva Dağı'nın güney eteklerinde ve bir takım tepelerin batı eteklerinde olarak 1882 metrelik yükseklikte bir şehirdir. Peygamber (A.S.M.) hicretin sekizinci yılında Hun

talha bin ubeydullah

• (R.A.) : Aşere-i mübeşşeredendir. Çok muharebelere iştirak etti, fedakârlığı büyüktü. Peygamberimiz (A.S.M.) ile muharebede iken kılıç darbesine karşı kolunu gerer ve onu muhafazaya çalışırdı, kendisinden ziyade Hz. Peygamber'i (A.S.M.) muhafazaya azmederdi. Kolu bu yüzden sakatlandı. Hz. Ali (R.A.)

tatavvüf

• Ziyaret etmek.
• Dönmek.

tavaf

• Ziyaret etmek. Ziyaret maksadiyle etrafında dolaşmak.
• Hacıların Kâbe etrafında yedi defa dolaşmaları.

• Etrafını dolaşmak, ziyaret.

• Ziyaret etmek, ziyaret maksadıyla etrafını dolaşmak, hacıların Kâbe etrafında yedi kez dolaşmaları.

tavaf-ı ifada / tavâf-ı ifâda

• Hacıların Arafât'tan indikten sonra yaptıkları farz tavâf. Tavâf-ı Ziyâret.

tavvaf

• Kâbe'yi ziyaret ve tavaf eden.
• Resmî dairelerde gece bekçisi.
• Çok tavaf eden.

taz'if

• İki kat, kat kat etmek. Ziyade etmek. Bir kat daha artırmak. Çoğaltmak.
• Zayıf addetmek.

tazarrur

• (Zarar. dan) Zarar ve ziyâna uğrama.

tazi

• (Çoğulu: Tâziyân) Araplar.

tazmin / tazmîn

• Kefil olmak.
• Zarar verdiği kimsenin zarar ve ziyanını ödemek.
• Edb: Başkasına ait bir mısra veya beyti intihâl ve tevârüd olmaksızın kendi şiirine alma san'atı.
• Bir şeyi bir şeye dâhil etmek.
• Zararı ödetmek.

• Sebeb olunan zarar ve ziyânı ödeme.

tazminat / tazminât

• (Tekili: Tazmin) Zarar ve ziyana karşı ödenen bedeller.
• Zararların bedellerini ödetme.

tazyi'

• (Çoğulu: Tazyiât) (Ziyâ. dan) Kaybına sebeb olma, bırakıp kaybetme. Boşuna harcama.

tebab

• Ziyan, zarar, kayıp, hasar.

tebarük

• Çoğalmak, ziyâde olmak.
• Uzamak.
• Büyüklük.
• Genişlemek.
• Zâhir olmak, görünmek.

tebb

• Zarar, ziyan, hasar, kayıp.

tefekkühat

• Meyve ziyafetleri.

tefekkühat-ı ilmiye

• Meyve ziyafetleri hükmünde olan ilmin detayları, ayrıntıları.

telafi

• Eksik olan bir şeyin yerini doldurmak. Tamamlamak.
• Ziyanı karşılamak. Zararı ödemek.

tenfil

• Ziyade etmek, çoğaltmak.
• Kandırmak.

tenviş

• Ziyafete davet etmek.

teşrifat

• (Tekili: Teşrif) Resmî kabul ve ziyaretlerdeki kabul merasimi. Protokol.

tetavvuf

• Tavaf etme. Ziyaret maksadıyla bir şeyin veya bir yerin etrafını dolanma.

tetbit

• Zarar ve ziyan yapma.

tevkir

• Bina için yemek pişirip yedirmek. Ziyafet vermek.

tezavür

• (Çoğulu: Tezâvürat) Birbirini ziyâret etme, gidip görme.
• Vazgeçme, yoldan çıkma, udul etmek.
• Eğilip meyletme.

tezayüd / tezâyüd

• (Ziyadet. den) Ziyadeleşme, artma, çoğalma.
• Söz ve sair şeyleri tekellüfle çoğaltma.

• Ziyadeleşme, artma, çoğalma.

• Ziyadeleşme, artma.

tezayüdat / tezayüdât

• (Tekili: Tezayüd) Artmalar, ziyadeleşmeler, çoğalmalar.

tezayüt

• Ziyadeleşme, artma.

tezeyyüd

• Ziyadeleşme, çoğalma, artma.
• Tekellüfle sözü uzatma.

tezvir

• Söze yalan karıştırma. Yalan söze ziynet verme.
• Şahidin şehadetini iptal etme.
• Kendini ziyaret edene ikram etme.

tezyid / tezyîd

• Ziyadeleşme, artma.

tezyid-i hüsün

• Güzelliğin ziyadeleşmesi, artması.

tezyidat / tezyidât

• (Tekili: Tezyid) Artırmalar, çoğaltmalar, ziyadeleştirmeler.

tezyinat-ı lafziye / tezyinat-ı lâfziye

• Sözle ilgili süslemeler, cinas, seci' gibi anlamdan ziyade kulağa hitap eden söz san'atları.

tiyaka

• Cimaa pek ziyade düşkün olmak.
• Şehvetin galip olması.

tufeyli / tufeylî

• (Davetsiz ziyafete giden Tufeyl adında birisinin ismindendir) Sahte.
• Dalkavuk. Çanak yalayıcı.
• Başkasının sırtından geçinen. Asalak. Parazit. Fazladan.

uluf

• (Tekili: Elf) Binler, bin sayıları.
• Ülfet ve ünsiyete ziyade meyyal ve alışkan olan.

umre

• Hac günleri dışında yapılan Kâbe ve diğer mukaddes yerlerin ziyareti.

• Ziyâret. Hac mevsimi dışında Kâbe'yi ve Mekke ve Medine'deki mukaddes yerleri ziyaret etmek. Ist: Kâbe-i Muazzama'yı tavaftan ve Safâ ile Merve denilen iki mukaddes mevki arasında sa'yetmekten ibarettir. Farz olan hacca Hacc-ı Ekber denildiği gibi, Umreye de Hacc-ı Asgar denilir. Cuma gününe tevafuk

• Ziyâret etmek. Hac zamânı olan beş günü yâni Arefe ve Kurban bayramının dört günü dışında, istenildiği zaman ihrâma girip Kâbe-i muazzamayı tavâf etmek ve Safâ ile Merve arasında sa'y etmek (yürümek), saçı kazımak veya kesmekten ibâret olan ibâdet. Umreye Hacc-ı asgar (küçük hac) da denir.

umurat

• (Tekili: Umre) Umreler. Hac mevsiminin haricinde Kâbe'yi ve Mekke-i Mükerreme'nin mübarek yerlerini ziyaret etmeler.

usul bilgileri / usûl bilgileri

• İmâm-ı a'zam Ebû Hanîfe ile İmâm-ı Ebû Yûsuf ve İmâm-ı Muhammed'in kavillerini (ictihâdlarını, re'ylerini, sözlerini) içerisinde bulunduran El-Mebsût, Ez-Ziyâdât, El-Câmi-us-Sagîr, Es-Siyer-us-Sagîr, El-Câmi-ül-Kebîr, Es-Siyer-ül-Kebîr kitablarındaki fıkıh (din) bilgileri. Bu altı kitabı İmâm-ı Muha

vasf-ı tahsini / vasf-ı tahsinî

• Bir şeyin mahiyetini beyan etmekten ziyade lâfzını süslemek için kullanılan sıfatlar. Bunlar haşv-i melih kabilindendir.

vebal

• Günah. Zarar. Ziyan. Şiddet. Ağırlık. Azab. Doğru olmayan bir hareketin manevî mes'uliyeti.

• Günah, zarar, ziyan, şiddet, ağırlık, azap, doğru olmayan bir hareketin manevî sorumluluğu.

vehecan

• Ateşin alevlenmesi.
• Işıklandırmak, ziya vermek.

vekire

• Satın alınan veya yeni yapılan bina için, ahbaba, eşe dosta verilen ziyafet.

velaim

• (Tekili: Velime) Düğünler, evlenmeler.
• Düğün ziyafetleri.

velime / velîme / وليمه

• Sevinç ve sürur günleri verilen ziyafet. Düğün ziyafeti.
• Düğün, evlenme.

• Düğün ziyafeti.

• Ziyafet. (Arapça)
• Düğün. (Arapça)

vizite

• ing. Ziyaret.
• Doktorun bir hastayı ziyareti.
• Hekim ücreti.

vüruş

• Yemek yemek.
• Ziyafet vermek.

yarı ümmi

• Yazıyı tam yazamayan.
• İlmi daha ziyade ilhama istinad eden.

yed-i beyda / yed-i beydâ

• Parlak el. Mûsâ aleyhisselâmın mûcize olarak gösterdiği ve koynundan çıkardığında gözleri kamaştıran ve güneş ziyâsı saçan eli.

zad

• (Ziyadet. den) Artsın, çoğalsın.

zade

• (Ziyâdet. den fiil) Çoğaldı, ziyade oldu veya çok olsun, çoğalsın (meâlinde).

zadellah

• Allah ziyade eylesin, artırsın (meâlinde dua).

zahiri mezheb / zâhirî mezheb

• Huk: Hanefî imamlarından İmam-ı Muhammed'in (El-Mebsut, El-Câmi-üs Sagir, El-Câmi-ül Kebir, Ez-Ziyâdât, Es-Siyer-üs Sagir, Es-Siyer-ül Kebir) nâmları ile mâruf olan altı kitabında münderiç bulunan mes'elelere denir. Buna "Zâhir-ür rivâyât mesâili" denir. İmam bu eserlerde kendi fıkhî görüşlerini değ

zair / zâir / زائر

• Ziyaret eden, ziyaretçi. Hatır sormaya, görmeye giden.
• Seyirci.

• Ziyaretçi. (Arapça)

zarar / ضرر

• Lüzumlu ve kıymetli bir şeyin eksilmesi veya kaybolması. Ziyan. Kayıp.

• Ziyan, eksiklik, kayıp.

• Ziyan. (Arapça)

zarar-dide

• Zarar görmüş olan. Ziyana, kayıba, noksanlığa uğramış olan. (Farsça)

zarar-ı ma'nevi / zarar-ı ma'nevî

• Huk: Tazminat. Manevî zarar ve ziyan.

zay'a

• (Çoğulu: Zıyâ') Geliri olan bina.
• Tarla. Çiftlik.
• Binasız arsa.

zayi olma

• Kaybolma, ziyan olma.

zayi'

• (Ziya'. dan) Elden çıkan. Kaybolan. Yitik. Zarar, ziyan.

zayiat / zayiât

• Zarar ve ziyanlar. Yitikler.

zayiat-ı maliye

• Mâli zararlar ve ziyanlar.

zayr

• Mazarrat, ziyan.

zekat / zekât

• Nisab miktarı mala, paraya sahib olan Müslümanın kırkta birini fakirlere sadaka vermesi ve bu verilen sadaka. Ziyadeleşme, artma.
• Temizlik. Taharet.

zevade

• Ziyadelik, çokluk.

zevaid / zevâid

• Fazla, ziyâde olan şeyler.

zevr

• Yalan, kizb.
• Bâtıl mâbud.
• Ziyaret etmek.
• Göğüs üstü.

zevre

• Uzaklık.
• Ziyaret etmek.

zeyf

• (Çoğulu: Ziyâf - Züyuf - Ezyâf) Kalp ve silik para veya akçe.

zıman

• Zarar ve ziyana karşılık verilen bedel.