ab-ı abisteni / ab-ı âbistenî

• Nebatların beslenip büyümesi için zaruri olan su ve yağmur.
• Gebeliğe sebep olan su, meni.

aks-i kaziye

• (Mantıkta) Doğru farzedilen bir hükmün, konusu ile yükleminin (mahmulünün) ters çevrilmesi ile zaruri bir sonucun elde edilmesidir. Çeşitli şekilleri vardır. Meselâ : "Her insan canlıdır." sözünde konu olan insan ile, yüklem olan canlı sözü yer değiştirilerek (aksedilerek) şu hüküm elde edilir: "Baz

araz

• İşâret, alâmet.
• Tesâdüf, rast gelme.
• Kaza. Felâket. Zâtî olmayan hâl ve keyfiyet.
• Fls. Herhangi bir cevherin varlığı için zaruri olmayan vasıf. Meselâ: Şekerin beyaz rengi şekerin varlığı için zaruri değildir.

bayeste

• Lüzumlu, gerekli, zaruri. (Farsça)

bayiste / bâyiste

• Zaruri, lâzım, gerekli. (Farsça)

bedarf

• Muayyen bir gayenin gerçekleşmesi için zaruri olan veyâ zaruri görülen muayyen kalitede bir mal veya meta miktarıdır.

beyan-ı zaruret

• Huk: Zaruri beyandır. Susmak suretiyle ifade edilen mâna, beyan-ı zaruret kabilindendir.

bi-z-zarure

• Zarûri olarak, ister istemez.

bizzarure

• Zaruri olarak.

bürhan-üt temanü' / bürhan-üt temânü'

• İstiklâliyet, ulûhiyetin zâtî bir hassası ve zaruri bir lâzımı olduğuna dair ve şirkin butlanını isbat eden delil ki; eşyanın yaradılışı müteaddit ellere ve esbaba verilse, âlemdeki nizam bozulup karışıklıklar çıkacağını gösterir, isbat eder.

dervah

• Şaşkın, şaşırmış olan, hayran. (Farsça)
• Başaşağı asılmış. (Farsça)
• Lâzım, zaruri, lüzumu olan, gerekli. (Farsça)

dünyayı terketmek / dünyâyı terketmek

• Bütün haram olan şeyler ile berâber, mübâhları da, yâni günâh olmayan lezzetlerin çoğunu da bırakıp, yaşamak için zarûrî olan miktârını kullanmak.
• Harâm ve şüpheli şeylerden kaçıp mübâhları kullanmak.

farz

• İslâmiyette mazeret olmadıkça yapılması mecburi olan, terkedilmesi günah sayılan Tanrı buyruğu.
• Zarurî, lüzumlu.

gayr-ı zaruri / gayr-ı zarurî

• Zarurî ve mecburî olmayan.

hacat-ı gayr-ı zaruri / hâcât-ı gayr-ı zaruri

• Zarurî ve mecburî olmayan ihtiyaçlar.

hacat-ı gayr-ı zaruriye / hâcât-ı gayr-ı zaruriye

• Zarûrî ve mecbûrî olmayan ihtiyaçlar.

havaic-i zaruriyye

• Zaruri ihtiyaçlar. Giderilmesi lüzumlu olan ihtiyaçlar.

her-ayine

• Mutlaka, elbette. Behemehal, zaruri, herhalde. (Farsça)

ihtikar / ihtikâr

• Vurgunculuk; fazladan kazanç sağlamak amacıyla, hayat için zarurî olan ihtiyaç maddelerini satın alıp fiyatı artsın diye bir süre saklama.

ihtiyac-ı mübrem

• Elzem ve zaruri olan ihtiyaç.

ihtiyacat-ı zaruriye

• Zaruri ihtiyaçlar. (Ev, yeme, içme, yakma, giyinme v.s. gibi)

imtina-i hakiki

• Bir şeyin mümkün olmamasının aklen zaruri olması. (Meselâ: Bir kimse kendinden yaş bakımından büyük olan başka bir kimse hakkında: "Bu benim oğlumdur" diye iddia etse, dâvâsı dinlenmez. Çünkü, kendinden yaşça büyük bir adamın, kendisinin neslen oğlu olması aklen muhaldir.)

küfr

• Örtmek; hakkı örtmek, kapamak, Hakk'ı inkâr etmek. Dinde bilinmesi ve inanılması zarûrî olan şeyleri ve ahkâm-ı şer'iyyeden (dînî hükümlerden) tevâtüren (kesin olarak) bildirilenleri inkâr etmek ve dinden olduğu herkesçe bilinen bir şeyi kabûl etmemek.

lacerem

• şüphesiz, elbette, besbelli.
• Nâçar, zaruri.

lazım-ı beyyin / lâzım-ı beyyin

• Bir mesele hakkında hiçbir delil ve işarete ihtiyaç olmadan, o şeyle beraber düşünülmesi zaruri olan diğer bir şey (insan denilince ilim kabiliyetinin akla gelmesi gibi).

• Bu tabirin masdariyet şekli "Lüzum-u beyyin" olup ikisi aynı mânaya gelir. Herhangi bir şey hatıra gelince hiç bir delil ve emareye ihtiyaç olmadan o şeyle beraber düşünülmesi zaruri olan diğer bir şey. Meselâ: İnsan denildiği zaman, kabiliyet-i ilim ve san'at akla gelmesi gibi...

lazım-ı zaruri / lâzım-ı zarûrî / لَازِمِ ضَرُور۪ي

• Zarûrî olarak lâzım olan.

lazıme-i zaruriye-i beyyine / lâzıme-i zaruriye-i beyyine

• Bir meseleyle beraber düşünülmesi ister istemez zaruri olan diğer bir şey ("Allah" denilince Onun ezelî olduğu da zorunlu olarak bilinir).

ma'lumat-ı zaruriye

• Lüzumlu ve zaruri mâlumat.

mana-yı zaruri / mânâ-yı zarurî

• Zarurî olarak anlaşılan mânâ.

manevi hacat-ı zaruriye / mânevî hâcât-ı zaruriye

• Mânevî zarurî ihtiyaçlar.

mebadi-i zaruriyye

• Bir hakikat tam bilinmeden önceki isbat edici zaruri emâreler, başlangıçlar, hazırlıklar.

mucib-i bizzat

• İster istemez kendisi işi yapmaya mecbur olan. Serbest ve istediği gibi hareket edemeyen. (Meselâ: Güneş ışığının, güneşin kendi zâtının zaruri neticesi olması gibi.)

terk-i dünya / terk-i dünyâ

• Dünyâyı terk etmek.
• Mübah (dinde izin verilen) şeylerin hepsini terk edip, yalnız, yaşamak için ve dînini korumak için zarûrî, lâzım olan mübahları kullanmak, yâni mübahların zarûret miktârından fazlasını terk etmek. Böyle terk-i dünyâ çok kıymetli ve faydalı ise de çok güçtür.
• Haram

vacib / vâcib / وَاجِبْ

• Zarûrî olan.

vacibülvücud / vâcibülvücûd

• Varlığı zaruri olan Allah.

vacid / vâcid

• Zaruri varlık.

vahdet mertebesi

• Bir ve tek olmanın zarurî olduğu derece.

vazife-i zaruriye

• Zaruri vazife, zorunlu görev.

vücud-u vacib / vücûd-u vâcib / وُجُودُ وَاجِبْ

• Allahın zarûrî olan varlığı.

zaruret-i akliye

• Aklın zaruri olarak kabul etmesi.

zaruri / zarurî

• (Bak: Zaruriyye)

zaruriyat / zarûriyât

• Zarurî olanlar.

zaruriye / zarûrîye

• Zarurî olan.

zaruriyet-i naşie / zaruriyet-i nâşie

• Bir şeyin kendisinde bulunması zaruri olan ve ondan ayrılması mümkün olmayan.

zaruriyyat

• (Tekili: Zarurî) Mecburi işler. İster istemez olan işler.

zaruriyyat-ı diniyye

• İman edilmesi zaruri olan dinin esasları, (Allah Teâlâya, Âhiret gününe, Meleklere, Peygamberlere, Kitaplara ve hayrın ve şerrin Allah'tan olduğuna inanmak.)

zaruriyyat-ı naşie / zaruriyyat-ı nâşie

• Bir şeyin kendisinde bulunması zaruri olan ve ondan ayrılması mümkün olmayan ve zâti hassadan meydana gelen zaruretler.

zaruriyye

• (Zarurî) Mecburî. İster istemez olacak iş. İhtiyarî olmayan, mecburî olan.