abakiye

• Lâzım olmak.
• Yapışmak.
• Zahmet.

ahben

• Çok su içmekten karnın şişip zahmetli olması.

akum

• İyileşmez yara. Kısırlık.
• Zahmet.

alak

• Zahmet, meşakkat gidermek.

alem-i mihnet / âlem-i mihnet

• Dert ve zahmet dünyası.

amas

• şiddetli harp.
• Zahmet, meşakkat.

ana' / anâ'

• Zahmet, meşakkat, güçlük, zorluk.

anak / anâk

• (Çoğulu: Ânuk) Dişi keçi yavrusu.
• Zahmet, meşakkat.
• Karakulak dedikleri hayvan.

anka

• İsmi olup cismi bilinmeyen bir kuş. Çok büyük olduğu anlatılır. Zümrüd-ü Anka ve Simurg gibi isimlerle de anılır.
• Uzun boyunlu kadın.
• Arabdan bir kimsenin lakabı.
• Zahmet, meşakkat.

arman

• Hasret, özleyiş, özleme. (Farsça)
• Nedâmet, pişman olma. (Farsça)
• Eseflenme, teessüf. (Farsça)
• Sıkıntı, rahatsızlık, zahmet. (Farsça)

asid

• Başında bir zahmet olup boynunu döndüremeyen ve eğilemeyen, burnundan sümüğü akan deve.

badire

• Birdenbire meydana gelen hâl. Felâket. Musibet.
• Kabahat.
• Birden, zahmetsizce söylenen söz.
• Kılıcın, namlunun veya her çeşit nebatın ucu.
• Zor geçit.

bais

• Fakir.
• Şiddet ve zahmete uğramış kimse.

bar / bâr

• Yük. Zahmet. Eziyet. Sıkıntı. (Farsça)
• Def'a. Kerre. (Farsça)
• Yemiş, meyve. (Farsça)
• Sebeb-i masraf ve ıztırab olan şey. Kale duvarı. (Farsça)
• İzin. (Farsça)

bayice

• (Çoğulu: Bevâyic) Belâ, mihnet, zahmet, âfet, dâhiye.

be's

• Azab, şiddet. Korku.
• Zarar, ziyan.
• Zorluk, meşakkat, zahmet.
• Fenalık. (Arapçada: "Savaşta şiddetli harekette bulunmak veya sıkıntı ve fakirlikten fenâ durumda olmak" mânâlarına gelir.)

becrem

• (Çoğulu: Becârim) Belâ ve zahmet, dâhiye.

bedel

• (Çoğulu: Bedelât) Elde ve ayakta olan zahmet ve ağrı.
• Karşılık. Bir şeyin yerine verilen ve yerini tutan şey. İvaz.
• Başkasının adına hacca giden.
• Gr: Söz esnâsında bir şeyi sıfatı veya vasfı ile beraber söylersek ve fakat kasdımız o şeyin vasfı veya sıfatı değil de zâ

beis

• (Be's) Zarar. Kuvvet ve şiddet. Zahmet. Zor. Fenâ. Bed.

bela-ender-bela / belâ-ender-belâ

• Belâ üstüne belâ. Zahmet içinde zahmet. (Farsça)

belgin

• Belâ, zahmet, dâhiye.

belv

• (Belvâ) Dert, çile. Musibet. Zahmet.
• İmtihan, tecrübe.

benat-üd dehr / benât-üd dehr

• Âfetler.
• Zahmetler.

berceste

• Sağlam ve lâtif. (Farsça)
• Seçme. (Farsça)
• Edb: Zahmetsizce hatıra geliveren ve fakat çok kıymetli olan söz. (Farsça)

berh

• Şiddet, eziyet, meşakkat, zorluk, zahmet.

bilv

• Belâ.
• Zahmet.
• Tecrübe, imtihan.

bilye

• (Çoğulu: Belâya) Belâ,
• Zahmet.
• Tecrübe, imtihan.

biselamet-il-emr

• İşin kolaylıkla ve zahmetsiz yapılması.

bürhin

• Zahmet, güçlük, zorluk.

da' / dâ'

• (Çoğulu: Edvâ) Maraz, hastalık.
• Meşakkat, zahmet.

dagt

• Zahmet. Meşakkat.
• Bir şeyi bir yere zorla sıkıştırmak. Sıkışmak.

damik

• (Çoğulu: Devâmik) Belâ, musibet, dâhiye. Meşakkat, zahmet.

dehkel

• Zahmet, meşakkat.
• şiddetli ve meşakkatli zaman.

dehma

• Belâ. Zahmet
• Çömlek.
• Çok adet, kesret, sayı çokluğu.
• Kadim, eski.
• Halis kırmızı koyun.
• Koyu kızıl.

der-bend

• Dağda ve tepede zahmetlerle geçilen yer, dar geçit, boğaz. Hudut. Kale. (Farsça)
• Anahtarsız kapı. (Farsça)

derdebis

• Belâ.
• Zahmet.
• Boncuk.
• Yaşlı kişi.

deylem

• Karıncaların ve kenelerin toplandığı yer.
• Belâ.
• Zahmet.
• Düşman.
• Türaç kuşunun erkeği.
• Cemaat.
• Bir kabile adıdır ve ehline "Deylemî" derler.

dibl

• Belâ ve zahmet.

dıkrar

• (Çoğulu: Dekârir) Koğucu, dedikoducu.
• Belâ. Zahmet.
• Yalan söz.
• Fuhşiyât.

dü'lul

• (Çoğulu: Dâlil) Belâ, zahmet, dâhiye.

ducret

• Sıkıntı, gönül darlığı, zahmet. Zaruret.

dürhamin

• Belâ. Zahmet, meşakkat.

ercen

• Dübüründe zahmeti olan deve.

eşakk

• Meşakkatli, zahmetli.

fakıa

• Zahmet, meşakkat.

fakıra

• Büyük musibet, zahmet, meşakkat. Dâhiye. Belleri kırıp parçalayan şiddet.

faza

• (Çoğulu: Fivâz) Zahmet, meşakkat.

fedakar / fedakâr

• Her türlü zahmetlere göğüs gererek dâvası uğruna sebat eden. (Farsça)

fedakarane / fedakârane

• Canını ve herşeyini feda eder derecesinde. Her türlü eziyet ve zahmetlere göğüs gererek, dâvası uğruna sebat edene yakışacak surette. (Farsça)

fetkelin / fetkelîn

• Belâ. Zahmet.

filk

• Zahmet, meşakkat.
• Acib emir.
• Parça.

gamre

• (Çoğulu: Gamerât) Tecrübesizlik, görgüsüzlük, anlayışsızlık.
• İzdiham, kalabalık.
• Fenalığa dalmak.
• Şiddet.
• Zahmet.

gılk

• Acip ve garip.
• Zahmet, meşakkat, güçlük.

gunz

• Tasa, keder.
• Zahmet, meşakkat.

hakhaka

• Zahmetli ve meşakkatli yolculuk yapmak.

hamt

• Şiddetli ve zahmetli olmak.
• Çürümek.
• Mütegayyer olmak, değişmek.

hanşefir

• Bela, zahmet.

hetr

• Bunama, alıklaşma. Ateh getirme, ihtiyarlıktan çocuk gibi olma.
• Sersemleşme, aptallaşma.
• Birisini kötüleme.
• Acib emir.
• Zahmet, meşakkat.
• Enine yarmak.

hey'urur

• Meşakkat, zahmet.

heyd

• Depretmek.
• Zahmetli olmak.

hul

• (Tekili: Hâyil) Bela. Zahmet.
• Mukabele etmek, karşılık vermek.

hürar

• Devede olan bir zahmet.

huzre

• Arka zahmeti.

i'na

• Zahmete uğramak.

i'nat

• Zahmete uğratma, meşakkate maruz bırakma.
• Edb: Mukayyed kafiye ve mukayyed seci' san'atı.

ictihad / ictihâd

• İnsan gücünün yettiği kadar zahmet çekerek, çalışma. Kur'ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açıkça bildirilmemiş olan işlerin hükümlerini açıkça bildirilenlere benzeterek meydana çıkarma.

ihtiyar-ı zahmet

• Zahmet ve meşakkate katlanma.

ırkil / ırkîl

• Belâ. Zahmet, meşakkât.
• Çok güç nesne.

kalak

• Can sıkıntısı. Gönül darlığı. Kararsızlık.
• Zahmet. Meşakkat.

kartabus

• Zahmet, meşakkat.

kasar

• Üşenme, tembellik etme.
• Güç ve kuvvetin son sınırı.
• Boğazı tutup nefes aldırmayan bir zahmet.

kelepir

• Çok ucuz ele geçen. Zahmetsiz, ücretsiz.
• Üvey evlât. Evlâtlık.

• Zahmetsiz, ücretsiz, çok ucuz ele geçen.

kerahe

• (Kerâhiye) Meşakkat, zahmet, şiddet.

kerihet

• Harpte şiddet.
• Zahmetli ve meşakkatli olan.

kıntar

• Belâ, meşakkat, zahmet.

kırtit / kırtît

• Zahmet meşakkat.

kufan

• Zahmet, meşakkat.
• Kufe dedikleri beldenin adı.

külef

• (Tekili: Külfet) Külfetler, zahmetler, sıkıntılar, zorluklar.
• Merâsimler.

külfet / كلفت / كُلْفَتْ

• Zahmet. Sıkıntı. Yorgunluk. Zahmetli iş. Adetten ve lüzumundan çok yorularak çalışmakla iş yapmak.
• Merâsim.

• Zahmet, zor iş.

• Yük, zahmet, zorluk.

• Zahmet. (Arapça)
• Merasim. (Arapça)

• Zahmet.

külfetsiz

• Zahmetsiz.

kürh

• Sıkıntı, meşakkat, zahmet.

lagb

• Zahmet, meşakkat.
• Güve yemiş kuş kanadı.
• Zayıf adam.

lahiyane ta'zib

• Oyun olsun diye zahmet vermek. Oynarcasına azab vermek. (Farsça)

lahs

• Darlık.
• Şiddet.
• Meşakkat, zahmet.

lehk

• şiddet.
• Meşakkat, zahmet.
• Birbiri içine girmek.

lügaz

• (Çoğulu: Elgâz) Meyletmek, eğilmek, yönelmek.
• Yaban fâresinin delikleri.
• Yolcuya zahmet veren çapraşık yol.
• Bilmece.

lüheym

• Zahmet, meşakkat.

lükaa

• Zahmet, meşakkat.
• Ahmak, akılsız kişi.

massa

• Maraz, hastalık.
• Zahmet.

mazarra

• Meşakkat, zahmet.
• Ziyân.

mermeris / mermerîs

• Zahmet, meşakkat.

meşakk-ı hayat / meşâkk-ı hayat

• Hayatın meşakkat, zahmet ve sıkıntıları.

meşakkat / مشقت

• Zahmet. Sıkıntı. Güçlük. Zorluk.

• Zahmet, güçlük, zorluk, sıkıntı.

• Zorluk, güçlük, zahmet.

• Zahmet, zorluk, sıkıntı.

• Zahmet.

mesube

• (Çoğulu: Mesâyib) Belâ, zahmet.
• Mekruh emir.

met'abe

• (Çoğulu: Metâib) Meşakkat, zahmet. Yorgunluk.

mevn

• Bir kimsenin zahmetini çekmek.
• Nafakalarını vermek.

mezahim / mezâhim

• Zahmetler. Sıkıntılar. Belâlar.

• Zahmetler, sıkıntılar.

• Zahmetler, zorluklar.

mezahim-i hazıra / mezâhim-i hazıra

• Şimdiki sıkıntılar, zahmetler.

mihnet / مِحْنَتْ

• Zahmet. Eziyet. Dert. Belâ.
• Mc: Tecrübe, sınamak.

• Zahmet.

mızrab

• (Çoğulu: Medârib) Saz zahmesi. (Onunla saz çalarlar).

mü'ne

• (Çoğulu: Müen) Zahmet.
• Ağırlık.

mü'yed

• Büyük emir.
• Zahmet, meşakkat, zorluk.

mualecesiz / muâlecesiz

• Zahmetsiz, sıkıntısız.

muanat

• Bir şeyin zahmetini çekme.
• Bir nesneyi dikkatle göz altında bulundurma. Ona göz kulak olma.

muhadeşe

• Tırmalama. Sıkıntı ve zahmet verme.

muhadiş

• Zahmet, ıztırab ve sıkıntı verici. Tırmalayıcı.

mukabede

• Şiddet ve zahmet vermek.

mukasat

• Zahmet ve eziyet çekme.

müteanni

• Zahmetli ve zor olan bir işi üzerine alan. Zahmet çeken.

müteanniyane

• Sıkıntılı ve zahmet çekerek. Zahmetle. (Farsça)

mütekellif

• Zahmetli iş tutan, külfetli işe girişen.

mütekellifin / mütekellifîn

• (Tekili: Mütekellif) Zahmetli, külfetli iş tutanlar, tekellüf edenler.

mütemehhil

• Hile eden.
• Bir kimsenin istediğini vermek hususunda onu külfet ve zahmete sokan.

mütesaid

• Yükselen, yukarı çıkan.
• Ziyade olan.
• Zahmet veren.

müzahame / müzâhame

• Bir yere yığılarak fertlerin birbirine zahmet vermesi.

müzahamesiz

• Zahmet çekmeden.

müzahamet

• Birbirine zahmet verme. Kalabalıktan gelen sıkıntı, sıkıştırma.
• Bir yere itişe kakışa hücum etme.

müzahemet / müzâhemet

• Karşılıklı olarak sıkıntı ve zahmet verme.

müzahemetsiz

• Zahmet ve zorluğu olmayan.

müzahim

• Zahmet ve sıkıntı veren. Zıt gelen.

müzdeham

• (Zahm. dan) Kalabalık, izdihamlı.

müzdehim

• (Zahm. dan) Kalabalık, izdihamlı, pek sıkışık.

nasab

• Dert.
• Zahmet, meşakkat.

nayibe

• (Çoğulu: Nâibat-Nevâib) Musibet, belâ.
• Zahmet, meşakkat.
• Şiddet.

need

• Belâ, musibet. Zahmet, meşakkat.

nusb

• (Çoğulu: Ensâb) Meşakkat, zahmet, elem.
• Zehir, ağu.
• Belâ, musibet.
• Put, sanem, heykel.

rakım

• Belâ, musibet. Zahmet. Dâhiye.

renc / رنج

• Sıkıntı, zahmet, eziyet. (Farsça)
• Ağrı, sızı. (Farsça)
• Öfke, gazab, hışım. (Farsça)

• Sıkıntı, zahmet, meşakkat. (Farsça)

renc-ber

• (Renc; sıkıntı, zahmet. Ber; çeken) Tarla ve bahçede yahut başka işlerde kazmak veya taş, toprak taşımak gibi işlerde çalıştırılan gündelikçi. Amele, ırgat. (Farsça)
• Çiftçi. (Farsça)

reteb

• Zahmet. Şiddet.
• Şehadet parmağı ile orta parmak arası.

sa'd

• Mihnet, meşakkat, zahmet.

şakk

• (Meşakkat. den) Eziyetli, zahmet verici, güç.

samam

• Belâ.
• Zahmet, meşakkat.

samma

• Sesi çıkmayan, sessiz.
• Sağır ve dilsiz.
• Katı ve son kaya.
• Sağlam ve sert yer.
• Belâ.
• Zahmet, meşakkat.

sandid

• Bela.
• Meşakkat, zahmet.
• Şiddetli yağmur ve rüzgâr.

sayadid

• Belâ.
• Zahmet, meşakkat.

sibd

• (Çoğulu: Esbâd) Belâ, zahmet, meşakkat, dahiye.

su'-i hal / sû'-i hâl

• Kötü hal. Birini tezlîl için zahmetle etme iştigâl, Arkadaş kazanmaya, mâni sû'i hâl.

sukm

• (Çoğulu: Eskâm) Zahmet, meşakkat. Hastalık, maraz.

sütut

• Zulmet, karanlık.
• İnsanlara zahmet verenler.

taab / تعب

• Yorgunluk. Sıkıntı. Zahmet. Bezginlik. Eziyet.

• Sıkıntı, zahmet. (Arapça)
• Yorgunluk. (Arapça)

tahamül

• Başkasının zahmetini yüklenmek.

taharrüc

• Zahmetli yerden uzaklaşmak.
• Günah işlemek.

tahric

• Darlık ve zahmet vermek, tazyik.

tavsim

• Azalardan bir uzva zahmet vermek.
• Kırmak.
• Tenbellik.

teanni

• Zahmet çekme.

tebehhül

• Tahsil için sıkıntı ve zahmet çekme.

teceşşüm

• İncinmek.
• Zahmetli şeyleri seçmek.

tekellüf

• Zahmet.

tekellüflü

• Zahmetli, zoraki.

tekellüfsüz

• Zahmetsiz.

tevessü'

• (Çoğulu: Tevessüât) Genişleme, yayılma. Vüs'at bulma.
• Zahmetsiz herkese yer bulunma.

tezahum / tezâhum

• İzdiham meydana getirme, zahmet verme.

tulatıle

• (Talâtıla) (Çoğulu: Talâtıl) Hayvanları içeri koymak. Bel ağrısı.
• Zahmet.

udlet

• (Çoğulu: Uzul) Zahmet, meşakkat.
• şiddet.

ugviyye

• Belâ. Zahmet. Musibet.

yüsr

• Kolaylık; zahmetsizlik.

zabzab

• Men'etmek, engel olmak.
• Ayıp.
• Zahmet. Maraz, hastalık.

zahmnak

• Yaralı, zahmzede, mecruh. (Farsça)