a'fer

• Pek beyaz.
• Beyazı kırmızılığına galip olan geyik.

abadi / abadî

• Bayındırlık, mâmurluk, şenlik.
• İmar edilmiş olan.
• Hindistan'ın Devlet-âbad şehrinde ipekden yapılmış bir yazı kağıdı.

adaletname

• Mahkemeye davet yazısı.

adaptasyon

• Tatbik etme işi. Bir şeyin bir başkasına göre ayarlanması. Bir canlının, yaşadığı muhite uyması işi. (Fransızca)
• Yabancı dilde yazılmış bir eseri yerli adlar ile ve yerli hayata uydurarak çevirme. (Fransızca)

afra'

• Beyazı kızıllığına galip olan geyik.
• Ayın onüçüncü gecesi.

agsem

• Beyazı siyahından daha fazla olan saç.

ahyed

• Hz. Peygamberin (A.S.M.) Tevrattaki bir ismidir. (Bazı metinlerde Uheyd, Uhidu, Uheydu, Uhyidu şeklinde yazılıdır.)

akderi

• Eski zamanda kağıt yerine kullanılan ve üzerine yazı yazılan deri.

aklam / aklâm / اقلام

• Kalemler. (Arapça)
• Yazı gereçleri. (Arapça)
• Devlet daireleri. (Arapça)

aleyhimürrıdvan / aleyhimürrıdvân

• Allahü teâlânın rızâsı onların üzerine olsun veya Allahü teâlâ onlardan râzı olsun mânâsına duâ ve hürmet ifâdesi. İkiden fazla Eshâb-ı kirâmın ismi anıldığında, işitildiğinde ve yazıldığında söylenir ve yazılır. Bir kişi için aleyhirrıdvân, iki kişi için aleyhimerrıdvân denir.

aleyhissalatü ves-selam / aleyhissalâtü ves-selâm

• Peygamberler bilhassa Peygamber efendimizin ism-i şerîfi söylenince, yazılınca ve işitilince söylenen ve yazılan salât ve selâm (hayr duâlar) onun üzerine olsun mânâsına duâ ve tâzim (saygı) ifâdesi. İki kişi için aleyhimesselâm daha fazla için aleyh imüssalâtü ves selâm denir.

aman-name

• Bir şahsa iltimas yapması için, başka bir kimseye hitaben yazılan pusula, yazı. (Farsça)

amazon

• Milattan önce yaşamış İskitlerin kadın askerlerine verilen isim. Göğüslerini dağlatarak küçükten harbe alıştırılan bu İskit kadınlarının şiddetli muharebeler yaptıkları yazılıdır.
• Güney Amerika'da büyük bir nehir adı.

ame

• Divit, yazı hokkası. (Farsça)

amel defteri

• İnsanların dünyâda iken yaptığı bütün işlerinin yazıldığı ve Arasât meydanında herkese verilecek olan defter.

amelehu

• "Tarafından yapıldı." mânâsına gelir ve bir sanat eserinde san'atkârın imzasından önce yazılır.

an mim amed

• Tar: İslâmiyeti ve Türkçeyi öğretmek maksadıyla, devşirilerek toplanan ve Türk köylülerine satılan acemi oğlanlardan, müddetini tamamlayarak Rumeli Ağasının tezkeresiyle ulüfeye yazılanların kayıtlarına verilen işaret. (Farsça)

arabi hat / arabî hat

• Arapça yazı.

arabi hattı ve hurufu / arabî hattı ve hurufu

• Arapça yazısı ve harfleri.

araiz

• (Tekili: Ariza) Arz olunan meseleler. Küçükten büyüğe yazılan yazılar.

ariza / arîza

• Büyük bir kimseye hürmetle yazılan veya verilen şey, istirhamnâme, hediye.

• Bir mesele hakkında istek ve taleplerin sunulduğu yazı, mektup.

ariza-i cevabiye / arîza-i cevabiye

• Cevabi yazı.

asalet

• Temiz soyluluk. Soy sop temizliği. Köklülük.
• Rüsuh.
• Metanet. Necabet. Zâdegânlık.
• Kendi işi için bizzat ve kendisi nâmına hareket.
• Edb: Yazıda veya sözde bayağı tâbirlerin bulunmaması.

asaletlu / asaletlû

• Asâletli, soy ve neseb sahibi, necib, asil.
• Osmanlı İmparatorluğu zamanında resmi yazışmalarda büyükelçilere, Hristiyan büyüklerine, devlet adamlarına ve prenslerine denirdi.

asar-ı sabıka-i nuraniye / âsâr-ı sâbıka-i nuraniye

• Geçmiş dönemlerde yazılan nurlu eserler, kitaplar.

aşkname / aşknâme

• Aşkı anlatan yazı.

asm

• "Aleyhissalâtüvesselâm" duasının kısa yazılışı.

astar

• (Tekili: Satr) Yazı satırları.

atıl / âtıl

• Yazı yazmayı bırakan, faaliyet göstermeyip boş duran.

atras

• (Tekili: Tırs) Yazılmış sayfalar.

avah

• Eyvah, yazık! gibi teessüf ifâdeleri.
• Rızık, kısmet, nasib.

aval

• Bir ticaret senedine yazılan kefillik. Böyle bir kefalete girişen kimse. (Fransızca)

azaim

• Kötü şeyleri defetmek için yazılan duâlar.

azze vecelle

• Allahü teâlânın ismi söyleyince, işitince ve yazınca "O, Azîz ve Celîldir (yücedir)" mânâsına söylenilen ve yazılan saygı ifâdesi.

ba-i kasem / bâ-i kasem

• Arabçada yemin maksadı ile kelime başına getirilen bâ. "Billâhi" gibi.
• Farsçada: Bâ diye yazılırsa; ile, beraber, birlikte, sâhip mânalarına gelir. Arapçadaki Zû gibidir.

bahariyye

• Edb: Birini övmek için yazılan ve bahar tasviriyle başlayan kaside.
• Tar : Yeniçeri ağasından itibaren padişah tarafından Yeniçeri kâtibiyle ocak ağalarına verilen baharlık.

baht

• Kader. Tâli. Uğur. Alın yazısı. Kısmet. İkbal. (Farsça)
• Saadet. Lezzet. (Farsça)

barla

• Nur Risalelerinin yazıldığı belde.

barnabas incili / barnabas incîli

• Hazret-i Îsâ'nın havârîlerinden biri olan Barnabas'ın, Îsâ aleyhisselâmdan görüp işittiklerini doğru şekilde yazıp derlediği İncil.

başkitabet / başkitâbet

• Başyazıcılık.

başmuharrir

• Başyazar, bir süreli yayında başmakaleleri, başyazıları yazan yazar.

bed-tahrir

• Kötü yazı.

beduh

• Eski yazıda mektub zarfları üzerine yazılması ve zarfa basılan mühüre kazdırılması mûtad ve aslı meçhul bir sözdür.

belinograf

• Telefon hatlarıyla fotoğraf, şekil ve yazıyı uzak mesafeye nakleden cihaz. (Fransızca)

belka'

• Tenha çöl. Harap ve boş yer.
• Yazı.
• Yalan yere yemin etmek.
• Su, süt gibi boğaz ıslatan şeyler.
• Bir hurma cinsi.

berkenar

• Hâşiye. Kenara yazılan yazı. Kenarda. (Farsça)

beyadıka

• (Tekili: Beyâzıka) (Beydak ve Beyzak) Küçük yapılı, bodur boylu ve çabuk yürüşlü adamlar, paytaklar.
• Satranç oyununda paytaklar, piyadeler.

beyanname / beyannâme

• Durumu yazı ile bildiren açıklama. (Farsça)

• Açıklama yazısı, bildiri.

beyin

• Kafatasının en büyük kısmını kaplayan, kalınca ve dayanıklı üç zarla örtülmüş olan bir sinir merkezidir. Yumuşak ve beyazımsı bir kitle olan beyin, duygu ve bilgi merkezidir. Ak ve boz maddeden yapılmıştır ve iki yarım küre olarak yaratılmıştır. Yarım kürelerden birinde bir arıza sebebiyle bu merkez (Türkçe)

bil'istinsah

• Elle yazıp çoğaltarak.

bina-yı mechul

• Fiilde fâilin, öznenin meçhul olması hâli. Meselâ: "Yazmak" fiilinin binâ-yı meçhulü olan "yazıldı" kelimesinde olduğu gibi. Fiilde fâilin belli olması hâlinde de "binâ-yı malûm" denir. "Nuri yazdı" gibi.

bitaka

• Küçük parça. (Üzerinde kumaşın fiatını yazıp kumaş içine koyarlar.)

biyoğrafi

• Şahısların hayatlarını mevzu edinen yazı çeşitlerine verilen isim.

bülten

• Halka bilgi veren, özet olarak yazılmış resmi yazı. (Fransızca)
• Bir müessesenin, kurumun faaliyetlerini tanıtan ve belli zaman aralıklarıyla yayınlanan mevkute. (Fransızca)

buyrultu

• Sadrazam, kaptan-ı derya, vezir, beylerbeyi gibi devlet erkânının yazılı emirleri. (Türkçe)

çala

• İsimlerden önce kullanılarak, devam ve şiddetli ve pervasız kullanılmasını bildirir. Meselâ: Çalakalem: Çabuk ve gelişigüzel ve ilmi olmayan yazı yazmak.

ceffe-l kalem

• Düşünmeksizin, birden, hemen.
• Kalemin yazısı kurumuş, silinmez.
• Kat'i olan şey.

celb / جلب

• Kendine çekme. (Arapça)
• Celb edilmek: (Arapça)
• Kendine çekilmek. (Arapça)
• Yazı ile çağırılmak. (Arapça)
• Celb etmek: (Arapça)
• Kendine çekmek. (Arapça)
• Yazı ile çağırmak. (Arapça)

celcelutiye / celcelûtiye

• Peygamberimizin (a.s.m.) derslerine dayanarak, ebced ve cifir hesabıyla ilgili, Hz. Ali tarafından yazılan bir kaside.

celi

• Parlak, açık, âşikâr, meydanda.
• Kur'an harfleri ile yazılan bir çeşit yazı.

celle celalüh / celle celâlüh

• "O yücedir" mânâsına Allahü teâlânın ismi-i şerîfi söylenince, yazılınca ve işitilince, söylenilen ta'zîm (hürmet, saygı) ifâdesi.

cemreviyye

• Divân şairleri tarafından bayramlar, baharlar gibi cemre sebebiyle, muasır olan büyük makamlı ve rütbeli kişiler için yazılan şiirler.

cevab

• Sorulan şeye söz veya yazıyla verilen karşılık.
• Kabul etmemek. Reddetmek.
• (Tekili: Câbiye) Havuzlar.

cevahir

• (Tekili: Cevher) Cevherler. Çok kıymet verilen ve az bulunan şeyler, çok kıymetli mâden veya taşlar.
• Mc: Çok kıymetli söz veya faydalı yazılar.

cevher

• Bir şeyin özü, esası.
• Kıymetli taş.
• Çelik üzerindeki nakış.
• Edb: Noktalı harf.
• Yalnız noktalı harflerin ebcedîsi hesab edilerek yazılan manzum tarih.
• Harflerin noktası.
• Fls: Varlığı kendinden olan, var olmak için kendi dışında başka birşeye muh

cülusiyye / cülûsiyye / جلوسيه

• Taht'a çıkan hükümdarlar veya padişâhlar için yazılmış yazı veya söylenmiş şiir.
• Hükümdarın tahta çıktığı ilk gün verdiği bahşiş.

• Tahta çıkan hükümdarın dağıttığı bahşiş. (Arapça)
• Tahta çıkan hükümdar için yazılan şiir. (Arapça)

cümle-i mu'terize

• Cümlenin mânasını açıklamak için parantez içine yazılan cümle.

daire

• Resmi hükümet makamlarından her biri.
• Yazıhane.
• Büyük bir idare adamının makamı.
• Ev veya apartman katı.
• Bir manevi te'sirin hükmü geçtiği mahal.
• Sınır içi.
• Büro, büyük ev, konak.
• Çember, düz yuvarlak şekil.
• Mat: Merkezden aynı u

dal

• Ağacın ilk verdiği kol.
• Kur'ân hattiyle yazılan () harfinin okunuşu (Ebcedi değeri dörttür.) Noktasız olduğundan "dâl-i mühmele" de denir.

dasitan / dâsitân

• (Dâstân) Destan, sergüzeşt. Geçmiş hâdiseleri anlatan nesir veya nazım halinde yazı. (Farsça)
• Şöhret. (Farsça)

debir

• Müsteşar. (Farsça)
• Kâtib, yazıcı. (Farsça)

defter-i a'mal / defter-i a'mâl / دَفْتَرِ اَعْمَالْ

• Amellerin (yazıldığı) defter.

defter-i hasenat / defter-i hasenât

• Sevap ve iyiliklerin yazıldığı mânevî defter.

der-kenar

• Kenarda bulunan, hâşiye. Bir sahifenin kenarına çıkarılan yazı.

derc

• İçine almak. Katmak.
• Kitaba koymak.
• Nakışlı kâğıt üzerine yazılan yazı.
• Hattatın yazılmış kâğıt tomarı.

derda / derdâ / دردا

• Yazık! Vah vah! (Farsça)

• Ne yazık ki, eyvahlar olsun. (Farsça)

derkenar / derkenâr / دركنار

• Kenar yazısı. (Farsça - Arapça)

destgah-ı levh-i mahfuz-u hakikat / destgâh-ı levh-i mahfuz-u hakikat

• Gerçekte herşeyin bütün ayrıntılarıyla yazıldığı kader levhasının tezgâhı.

dikte

• Başkası tarafından yazılmak üzere söyleyip yazdırma. (Fransızca)
• Karşı koymayacak olan birisine, aşırı arzu ve isteklerini bildirip kabul ettirme. (Fransızca)

diriğ

• Men'etmek, korumak, esirgemek. (Farsça)
• Eyvâh, yazık. (Farsça)

diriga

• Yazık, eyvahlar olsun! (Farsça)

diriğa / dirîğâ / دریغا

• Ne yazık ki, vah vah, eyvahlar olsun. (Farsça)

divit

• Yazı yazmak için kullanılan hokka ve kalemi bir arada ihtiva eden mahfaza.

dramatik

• yun. Drama benzer. Heyecan verici, acıklı.
• Temsil yapılmak üzere yazılan heyecan verici veya acıklı tiyatro eseri. Acıklı olanına Trajedi, gülünç olanına da Komedi denir.

ebced hesabı / ebced hesâbı

• Ebced harf tertibinde görüldüğü gibi, Kur'ân-ı Kerim daha nâzil olmadan harflere rakam değeri verilerek tarih yazılır ve hâdiseler kaydedilirdi. Bundan böyle Arab, Fars ve Türk Ebediyatında hâdiselerin tarihleri Ebced hesâbı ile yazılırdı. Birçok muharebe, zafer, büyüklerin doğum ve ölümü, yüksek me

• Her harfi bir rakamı gösteren arabî harflerle yazılı sekiz kelimeden meydana gelen bir hesab sistemi. Hâdiselerin zamânının tesbiti ve hatırda daha kolay kalması için rakamları harf olan târih düşürme sanatı.

ecel-i muallak / ecel-i muallâk

• Levh-i Mahv İsbat'ta mukadder olarak yazılı, bâzı şartlarla mukayyed olan ecel. Ecel-i müsemma.

• Mânevî kader levhasında yazılı olan ve gerçekleşmesi bazı şartlara bağlı olan ecel.

eddai

• "Mâlum bir duâcı. Duâcınız. Hayrınızı isteyen" meâlinde imza yerine yazılan bir tâbir.

edebi / edebî

• Edebe dâir. Güzel söylenmiş yazı. Edebiyata âit. Ehl-i edebe, terbiyeli, ahlâklı ve edebli olanlara dâir ve edebe mensup ve müteallik.

• Edeple ilgili, güzel söz ve yazı.

edebiyat

• Düşünce, duygu veya herhangi bir hakikatı veya herhangi bir fikri yazı veya sözle, manzum veya nesir halinde güzel şekilde ifâde san'atı. Bu san'atla uğraşan ilim kolu.
• Edebiyata âit yazıları toplayan kitap.Edebiyatın sözlük anlamından biri de edebe, yani terbiyeye uygun söz söylemek

edevat-ı kitabet

• Yazı vasıtaları.

efsun / efsûn

• Fen yolu ile tecrübe edilmemiş maddeler ve Kur'ân-ı kerîmden olmayan, mânâsız yazılar kullanmak. Mânâsı bilinmeyen ve îmânın gitmesine sebeb olan şeyleri okumak.

efsus / efsûs / افسوس

• Yazık! Hay! Eyvah! gibi bir teessür edatı. (Farsça)

• Yazık, çok yazık, eyvahlar olsun. (Farsça)

elbette

• (Te'kid edâtı) Kat'i veya kat'iye yakın hükümlerde kullanılır. Yazılı sözlerde daha çok "elbet" şeklinde geçer.

elifba / elifbâ

• Arap dilinin seslerini ve yazı sistemini gösteren harfler dizisi, Arap alfabesi.

eman / emân

• Korkusuzluk, emniyet, güven.
• Bir kimseye veya düşmana; söz, işâret veya yazı ile, mal ve can güvenliğinin emniyet (güven) altında olduğunu bildirme.
• Müslüman olmayan bir kimsenin İslâm memleketine girmesi için kendisine verilen müsâade, izin.

emirname / emirnâme

• Âmirin emri yazılı olan kağıt. Üst makamdan verilen emir kağıdı. (Farsça)

• Emir yazısı.

• Emir yazısı.

emirname-i arifane / emirnâme-i ârifâne

• Ârif olana, bilene yakışır biçimde olan emir yazısı.

epik

• Mevzuu kahramanca olan yazıların frenkçe ismi. (Fransızca)

erkam / erkâm / ارقام

• Rakamlar. Sayı işaretleri.
• Yazılar.

• Rakamlar. (Arapça)
• Yazılar. (Arapça)

eş'ar

• (Tekili: Şa'r) Kıllar. Tüyler. Tüycükler.
• (Şiir) Şiirler, manzum ve güzel yazılar.

esefa / esefâ / اسفا

• Vâ esefâ! Eyvah, yazık!

• Eyvah, yazık!.

• Yazık!

• Vah vah, eyvahlar olsun, yazık! (Arapça)

esmat

• (Çoğulu: Sümut) Saçının ve sakalının karası beyazıyla karışıp ikisi beraber olmak.

estar

• (Tekili: Satr) Yazı dizileri, satırlar.

evrak

• (Çoğulu: Vuruk) Sivri ve uzun dişli.
• Yüzü renkli güvercin.
• Siyahı beyazına galip olan at ve deve. (Müe: Vürka)

eyvah

• Heyhât, yazık. (Farsça)

eyyühe'n-nazır / eyyühe'n-nâzır

• Ey (bu yazıya) bakan, nazar eden.

fenn-i inşa

• Yazı yazma san'atı.

fenn-i kitabet

• Çeşitli yazı usûl ve şekillerini öğreten ilim.

ferman

• Emir, buyruk, padişah tarafından verilen yazılı emir.

ferman-ı rabbani / fermân-ı rabbânî

• Bütün varlıkları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında tutan Allah'ın emir ve buyruklarının yazılı olduğu Hizbü'l-Ekber.

fi'l-i mechul

• Gr: Faili yani öznesi bilinmeyen fiil. Edilgen fiil. Mesela: Yazılmak, içilmek, vurulmak gibi.

fiil

• (Fi'l) Müessirin te'siri. Amel, iş.
• Gr: Hâdiseye veya zamana delâlet eden kelime. (Sarf bilgisinde geniş izahı vardır.) Türkçede; gelme, gitme, yazma, okuma, gezme gibi kelimelere de fiil denir. (Fi'l diye de yazılır.)

fıkra / فقره / فِقْرَه

• Kısa yazı.

• Yazıda bir bahis.
• Parağraf.
• Kanun maddelerinden her bir kısım.
• Kısa haber.
• Küçük hikâye.
• Omurga kemiklerinin her biri.
• Bend.
• Kıssa.
• Gazetelerde gündelik hâdiselerin kısaca yazılmış şekli.

• Kısa yazı, küçük hikâye, nükteli hikâyecik.

• Yazı parçası.

• Kısa yazı.

fıkra-i galib

• Galib'in konu hakkında yazdığı yazı.

fıkra-i gavsiye

• Abdülkadir-i Geylânî'ye ait söz, yazı.

fıkra-i manidar / fıkra-i mânidar

• Nükteli, ince ve derin anlamlı kısa yazı.

fıkra-i rana / fıkra-i rânâ

• Güzel ve lâtif olan kısa yazı.

füsus

• Eyvah! Yazık! (Farsça)

gafil

• Dikkatsiz, iyi düşünmeyen, uyanık olmayan. Haberi olmayan, ihtiyatsız, başına geleceği önceden düşünmeyen. Allah'ı unutan. Kendi gayr-ı meşru zevkine dalan. (Günde bir taşı binâ-yı ömrümün düştü yere,Can yatar gafil, binası oldu viran bîhaber. (Niyazi-i Mısrî)

gayur

• Hamiyetli. Çok çalışkan. Dayanıklı. Çok gayretli.
• Kıskanç. ("Gayyur" diye yazılması yanlıştır.)

gazeliyyat

• Gazel tarzında yazılmış şiirler.

gubari / gubarî

• Eski harflerle yazılan bir çeşit ince yazı. Bu isim Arapça toz demek olan gubardan alınmıştır. Yazı, toz gibi ince yazıldığı için bu adı almıştır. Eski Türk devletlerinde güvercin postalarıyla gönderilen mektuplar bu yazı ile yazılırdı.

haber

• Herhangi bir konuda alınan yazılı veya sözlü bilgi.
• Sünnet, hadîs-i şerîf.
• Eshâb-ı kirâm, Tâbiîn ve Tebe-i tâbiînden bildirilen söz.

habr

• (Çoğulu: Ehbâr) Alim ve sâlih kimse. Bilgili. Ehl-i ilim.
• Ferahlık.
• Nimet, vüs'at.
• Refah, sürur.
• Tıb: Dişlerin beyazına ârız olan sarılık.

hacegan-ı divan-ı hümayun / hâcegân-ı divan-ı hümayun

• Eskiden devlet dairelerindeki yazı işlerinin başında ve bir takım mühim memuriyetlerde bulunanlar hakkında kullanılan bir tâbirdi. İkinci Mahmud zamanında yenilikler yapılıp memuriyete mahsus rütbeler ihdas olunurken hâcegânlık da rütbe sayılmış ve bunlara ait nişanla, resmi günlerde giyecekleri elb

hadis-i mütevatir / hadîs-i mütevâtir

• Bir çok Sahâbînin Peygamber efendimizden ve başka bir çok kimsenin de bunlardan işittiği ve kitâba yazılıncaya kadar, böyle pek çok kimsenin haber verdiği hadîs-i şerîfler.

hakk

• Kazıma. Oyma. Maden üzerine yazı işlemek.

haliçe

• Küçük halı. Kilim. Seccâde. (Kaliçe de yazılır.)

halife-i evvel

• Devlet dairelerinde yazı işlerinde çalışanlar. Tanzimattan evvel kalem teşkilâtı; halife, halife-i sâni, halife-i evvel olmak üzere üç derece idi. Ondan sonra bir kısım dairelerde bunun yerine baş kâtib, bazılarında da mümeyyiz-i evvel denilmiştir.

halis / halîs

• Karışmış, muhtelif.
• Siyah ile beyazı karışmış saç.
• Tel.

hamegüzar / hâmegüzar

• Kalemle yazılmış. (Farsça)

hamiş / hâmiş

• Mektubun altına sonradan yazılan sözler. Hâşiye.

• Mektubun altına ilave edilen yazı, hâşiye, dipnot.

hamse

• Mesnevi şekliyle yazılmış beş kitabdan ibaret bir takım demektir ki, böyle eser meydana getirmiş olanlara "Hamsenüvîs", yâhut "Hamseci" denilir. XII. yüzyıla kadar hamse-nüvîslik mutâd değildi. 1195'de vefat etmiş olan Genceli Şeyh Nizamî, manzum olarak beş kitab yazmış ve hepsine birden "penc genç"

hane

• Ev, mesken, beyt. (Farsça)
• Mat: Basamak, bölüm, göz. (Farsça)
• Bazı kelimelerle birleştirilip mürekkep isim yapılan bir "ek" tir. "Hasta-hane, ecza-hane, yazı-hane, kıraat-hane" gibi. (Farsça)

harf-i zaid / harf-i zâid

• Gr: Kelimenin bazı tasrifinde düşen harf. Fazla, zâid harf. Te'kid için yazılan harf. Sonradan ilâve olan harf.

harfi / harfî

• Harfe âit.
• Sahibi tanıtmak için olan.
• Başkasının mânası için yazılan.

haşiye / hâşiye

• Sahife kenarına veya altına yazılan izah. Bir kitabın izah ve şerhini yapan yazı. Kenar, pervaz.

• Sayfanın altındaki açıklama yazısı.

hasret-name

• Edb: Ayrılık münasebetiyle yazılan mektub. Hasreti belirten yazı, hasret mektubu.

hat / hât

• Yazı, çizgi, sınır.

• Yazı.

hatavat

• (Tekili: Hatvât - Hatuvât - Hutuvât olarak da yazılır) (Hatve) Adımlar, hatveler.

hatem / hâtem

• Mühür. Üzerinde yazı olan ve mühür yerine kullanılan yüzük.
• Son. En son.

hatıra

• Hatıra gelen. Hatırda kalan şey.
• Bir kimseyi veya bir hâdiseyi hatırlatması için yazılan veya saklanan veya birisine verilen şey.

hatt

• Sınır. Çizgi. Hudud.
• Yazı. El yazısı.
• Nâme. Mektup.
• Gençlerde yeni çıkan bıyık veya sakal.
• Çizgi gibi uzanan belirsiz hafif yol.
• Deniz yalısı.
• Gemilerin hareketteki istikameti.
• Parmağın onikide biri olan bir ölçü.
• Ferman, buyruk

• Çizgi.
• Satır.
• Yazı.

• Sınır, çizgi, yazı, yol.

hatt-ı arabi / hatt-ı arabî

• Arapça hat, yazı.

hatt-ı arabi-i kur'ani / hatt-ı arabî-i kur'ânî

• Arapça Kur'ân hattı, yazısı.

hatt-ı dest

• El yazısı. (Farsça)

• El yazısı.

hatt-ı fazılane / hatt-ı fâzılâne

• Faziletli, değerli yazınız.

hatt-ı hakiki / hatt-ı hakîki / hatt-ı hakîkî / خَطِّ حَقِيقِي

• Hakikî hat, gerçek yazı.

• Hakiki hat (yazı).

hatt-ı hümayun

• Padişanın el yazısı. Padişahın emri. (Farsça)

hatt-ı kadim / hatt-ı kadîm

• Eski yazı.

hatt-ı kur'an / hatt-ı kur'ân / خَطِّ قُرْآنْ

• Kur'ân hattı, yazısı.

• Kur'ân yazısı.

• Kurân yazısı.

hatt-ı kur'ani / hatt-ı kur'ânî

• Kur'ân yazısı.

hatt-ı kur'aniye / hatt-ı kur'âniye

• Kur'ân hattı yazısı.

hatt-ı mismari / hatt-ı mismarî

• Çivi yazısı.

hatt-ı şehriyari / hatt-ı şehriyarî

• Tar: Padişahın yazısı manâsına gelen bir kelimedir. Eskiden padişahlar "hatt-ı hümayun" "hatt-ı şerif" adı verilen emirleri kendi el yazılarıyla yazdıkları gibi, başkalarına yazdırdıklarının başına da imzalarını koyarlardı. İşte bu türlü vesikalardaki padişahların el yazılarına "hatt-ı şehriyarî" de

hatt-ı şerifiniz / hatt-ı şerîfiniz

• Şerefli yazınız, kendi mübarek hattınız, el yazınız.

hatt-ı zerendud

• Altunla yazılmış celi yazılar.

hatt-şinas

• Yazı uzmanı, yazıdan anlayan. (Farsça)

hattat / خطاط

• Çok güzel yazı yazan san'atkâr.

• Güzel yazı yazma üstadı.

• Güzel yazı yazan kimse.

• Hattat, güzel yazı yazan. (Arapça)

havalename

• Posta gibi vasıtalarla para göndermek üzere yazılan havale mektubu. (Farsça)

havaşi

• (Tekili: Hâşiye) Bir yazının kenarına eklenen not veya açıklamalar. Hâşiyeler, derkenarlar.
• Maiyet adamları.

haver

• Gözün beyazının çok beyaz ve karasının da çok kara olması.

hayf / حيف

• (Hayfâ) Emansızlık. Haksızlık. Zulüm. Cevr. (Vah vah, yazık, eyvah, yazıklar olsun meâlinde söylenir.)

• Yazık, vah vah. (Arapça)

hayfa / hayfâ / حَيْفَا

• Yazık!

• Yazık.

hayfa ki / hayfâ ki

• Ne yazık ki.

hayzum

• (Çoğulu: Hayazim) Göğüs tahtası.

hazef

• Eski yazıda hepsi noktasız harflerden müteşekkil olarak yazılan şiirler ve nesirler. Hüner göstermek için bu şekilde yüz beyitlik kasideler yazan şairler vardı.

heba / hebâ / هبا

• Boş. (Arapça)
• Hebâ etmek: Yitirmek, yazık etmek, elden kaçırmak. (Arapça)
• Hebâ olmak: Yitmek, yazık olmak, yok olmak. (Arapça)
• Hebâya gitmek: Boşa gitmek, yazık olmak. (Arapça)

heder / هدر

• Yazık olma, boşa gitme. (Arapça)
• Heder etmek: Yazık etmek, yitirmek, boşa harcamak. (Arapça)
• Heder olmak: Yazık olmak, yitmek, kaybolmak. (Arapça)

heft-kalem

• Yedi çeşit yazı. Tâlik, sülüs, tevki, muhfak, reyhanî, rik'a ve nesih.

hendesehane-i bahri / hendesehane-i bahrî

• Bahriye Mektebinin ilk adıdır. Abdülhamid zamanında miladi 1773 yılında Cezayirli Hasan Paşa'nın teşebbüsüyle Tersane içinde açılmıştır. Okulun ilk baş muallimi, Türk riyaziyecisi Gelenbevi İsmail Efendi'dir.Şimdiki ismiyle "Gemi İnşa Mühendisliği" olan Bahriye Mektebi, 1795 senesinde daha muntazam

hevamm

• Böcekler, haşereler. Pire, tahta kurusu, bit, örümcek, yılan gibi, kışın gizlenip yazın meydana çıkan, insan ve hayvanın vücudundan beslenerek yaşayan, insana zararı dokunan (parazit yaşayan) küçük canlılır.

heyhat / heyhât / هيهات / هَيْهَاتْ

• Teneffür ve tehassür ifâde eder; "sakın, savul, yazıklar olsun, uzak ol" mânalarına geldiği gibi, daha ziyade; Eyvah, yazık, ne yazık, ne kadar uzak... gibi mânalar için söylenir.

• Ne yazık ki; çok uzak!.

• Yazık, ne yazık!

• Yazık. (Arapça)

• Ne yazık.

hibe-name

• Bir kimseye birşey hibe edip bağışlamak üzere yazılan kâğıt. (Farsça)

hica'

• Hicvetme, yerme. Birisi hakkında alay eder tarzda yazılar yazma.

hicv

• (Hiciv) Birini şiir ile zemmetmek, onu gülünç hale koymak. Bu şekilde yazılan şiir veya manzume.
• Alay etmek.

hicviyye / هجویه

• (Çoğulu: Hicviyyât) Hiciv tarzında yazılmış manzume.

• Hicv sözü veya yazısı, taşlama.

• Taşlama, hicivle ilgili şiir veya düzyazı. (Arapça)

hıdırellez

• Yazın başlangıcı sayılan altı Mayıs günü. (Rûmî senede Nisan ayının yirmi üçüncü günü.)

hikemiyyat

• Hikmet ve felsefeye âit söz ve düşünceler. Yeni yeni bilgiler veren kıssalar, ibret verici hâdiseler bildiren yazılar, sözler.

hilali / hilalî

• Yeni ay şeklinde olan.
• Bir yazı stili.

hilye

• Güzel sıfatlar, Peygamberimizi tasvir eden yazılar.

hilye-i seadet / hilye-i seâdet

• Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem görünüşü veya O'nun görünen bütün uzuvlarının şeklini, sıfatlarını, isimlerini ve güzel huylarını anlatan yazılar. Süslü levhalar üzerine yazılan bu yazılara Hilye-i şerîf de denir.

hilye-i şerif

• Peygamberimiz Hz. Muhammed'in (A.S.M.) mübarek vasıflarını anlatan manzum veya nesir halindeki yazı.

hindubar

• Yazı hokkası. (Farsça)

hırz

• Melce'. Sığınılacak yer.
• Tılsım. Cenab-ı Hakk'ın muhafaza etmesine dair yazılı duâ.
• Fık: Bir malın âdet üzere muhafazasına mahsus yer.
• Muhafaza etmek.

hitam

• Son, nihayet.
• Bir şeye mühür basmak. Yazının veya istidanın sonunu mühürlemek.

hiyeroglif

• Eski Mısırlılar'ın yazısı. (Fransızca)

hoşkalem

• Kâtip. İyi yazı yazan. (Farsça)
• Hilekâr, hileci. (Farsça)

hubanname

• Edb: Güzel ve yakışıklı gençler hakkında yazılan kitap. (Güzel kadınlar hakkında yazılanlara ise "zenanname" denilir.)

huccet

• Senet, vesîka, delîl, burhân.
• Şer'î mahkemelerde bir dâvânın şâhitlerini dinledikten sonra kâdının verdiği hükmün yazıldığı îlâm, belge.

hüccet-i zahriye

• Kenarında sebebi yazılı bulunan hükmün tasdikli suretini ihtiva eden hüccet.

hücec-i hattiye

• Huk: Yazılı deliller. Bunlar tezvir ve tasni şüphesinden sâlim olduğundan onunla amel edilebilir, yani hükme medar olur, başka vech ile sübuta ihtiyaç kalmaz. (Beraetler, mahkeme kararları, tescil edilen vakriye gibi.)

hücumat-ı sitte / hücumât-ı sitte

• Altı hücum anlamına gelen ve şeytanın desiselerine karşı yazılan bir eser; Yirmi Dokuzuncu Mektupta Altıncı Risale olan Altıncı Kısım.

hukuk

• (Tekili: Hakk) Haklar.
• İnsanın cemiyet hayatında riâyet etmesi lâzım gelen kaideler, esaslar, yâni; şer'i ve adli hükümler. Haklıyı haksızdan ayıran kaideler.
• Şeriat kitablarında yazılı olan haklar, kanunlar ve kaideler.
• Üniversitenin hukuk tahsili yaptıran kısmı.

hukuk-u mektube

• Kanunlarda yazılı olan haklar.

hürriyet-i kalem

• Yazı yazma hürriyeti.

huruf ve hatt-ı kur'an / huruf ve hatt-ı kur'ân

• Kur'ân'ın harfleri ve yazısı; Arapça harfler.

huruf-ı mukattaa / hurûf-ı mukattaa

• Kur'ân-ı kerîmde bâzı sûre başlarında bulunan ve mânâsı açık olmayan ikisi üçü bir arada veya tek başına yazılı harfler. Elif lâm mîm, Yâsîn, Elîf lâm râ... gibi.

huruf-u muttasıla

• Gr: Kendisinden sonra gelen harflerle bitişip yazılan harfler.

huruf-u şemsiye

• Gr: "El" harf-i tarifinin "lâm" harfi ile yan yana geldiğinde, kendisi okunmayıp "Lâm" harfine kalboluyorsa, o harflere "huruf-u şemsiye" harfleri denir. (Te, se, dal, zel, rı, ze, sin, şın, sad, dat, tı, zı, lem, nun harfleri) Meselâ: El-turab yazılıyor, etturab okunuyor. El-şems yazılıyor, eşşems

huruf-ul mukattaa

• Gr: Kur'an-ı Kerim'de sure başlarında bulunan, kesik kesik, ikisi üçü birleşik veya tek başına yazılı hafler. Elif Lâm Mim, Yâ Sin, Elif Lâm Râ... gibi. Bunlar İlahî birer şifre olup, mânalarını anlayanlar Resul-ü Ekrem (A.S.M.) ve O'nun vârisleridir.

hüsn-ü hat

• Güzel yazı.

hutut

• Çizgiler.
• Yazılar.
• Yollar.

• (Tekili: Hatt) Yazılar. Çizgiler
• Yollar.

• Çizgiler, yazılar.

i'cam

• Harflere, yazıya nokta koymak.
• İsteğini açıklıkla bildiremeyip, maksadı belirsiz, muğlak söylemek.

i'lam

• Bildirmek. Belli etmek. Anlatmak.
• Mahkeme hükmünü bildiren resmi karar yazısı.

i'lanname

• İçinde ilân yazılı olan kâğıt. (Farsça)
• Bir hususun herkese ilân edilmesi için hükümetçe hazırlanıp bastırılan resmi kâğıt. (Farsça)

i'timadname

• İtimad yazısı, itimad bildiren yazı. (Farsça)

i'tiraziye

• İtiraza, kabul etmediğine dair yazı.
• Edb: Cümlenin esasından olmayıp yalnız bir husus hakkında söylenen ibare.

i'tirazname / i'tirâznâme / اِعْتِرَاضْنَامَه

• İ'tirâz yazısı.

ibarat / ibârât

• İbareler, metinler, yazılar.

ibare / ibâre

• Bir fikri anlatan bir veya birkaç cümlelik yazı. Parağraf.
• İbretli ders veren söz.

• Metin, yazı.

idarehane

• Bir işe bakan hey'etin veya bir işi idare edenlerin toplanarak iş gördükleri yer ve dâire. (Farsça)
• Dergi, gazete vs. gibi yayınların yazı işlerine bakılan dâire. (Farsça)

• Yazıhane, müdüriyet.

iddianame / iddianâme / iddiânâme / اِدِّعَانَامَه

• Müddei umuminin (savcının), iddialarını topladığı ve soruşturma sonunda mahkemede okuduğu yazı. (Ceza işlerinde hazırlık tahkikatının neticesi, davasının açılması için kâfi olduğu anlaşılırsa savcı bu dâvayı, ya ilk tahkikatın açılması hakkında sorgu hakimine bir talepname veya doğrudan doğruya mahk

• İddiaların toplandığı yazı, metin.

• İddia yazısı; savcının, yapılan soruşturmalar neticesinde tutuklu hakkındaki suçlamalarını bildirmek üzere mahkemeye sunduğu yazı.

• Savcının cezâ talep ettiği yazı.

idgam / idgâm

• Gizlemek.
• Bir şeyi bir yere koymak.
• Tecvidde: Aynı cinsten olan harfleri birbirine katarak iki def'a okumak. Şeddeli okumak veya yazılmak.

• Birbirine benzeyen iki harfi bir yazıp şeddeli okuma.

idil

• Kır hayatını mevzu yapan nazım veya nesir yazı. (Fransızca)

idrac

• Dercetmek. Dürmek.
• Bir yazıyı bir yere koydurmak.

idris

• Hz. Adem'in (A.S.) evlâdlarından ve Kur'anda ismi zikredilen, ilk yazı yazan, terzilik yapan peygamber (A.S.)

ifade-i tahririye

• Yazı ile anlatış.

iffetli

• (İffetlü) Namus, hayâ ve iffet sahibi kadın.
• Doğru, rüşvet yemez, haram yemez, istikametli kimse.
• Eskiden kadınlara yazılan mektub hitabı.

ifta / iftâ

• Fetvâ vermek, dînî bir mes'elenin hükmünü sözlü veya yazılı olarak bildirmek.

iftiraname

• İftira yazısı.

• İftira yazısı.

ihbarname

• Yazılı haber. Yazı ile haber vermek. (Farsça)
• Belirli hadiselere dair bilgi olarak, alâkalı olduğu yere verilen yazı. (Farsça)
• Bir paranın ödenmesi veya başka bir muamelenin yapılması lüzumuna dair resmi bir daireden gönderilen ihtarnâme. (Farsça)

• Haber kağıdı, haber yazısı.

ihbarname-i gayb

• Gayba ait haber içeren yazı.

ihdaiyye

• Hediye etme vesilesiyle yazılan yazı.

ihsanname

• Edb: İltifat mektubu. İltifat ve tahsini hâvi yazılan mektub. (Farsça)

ihtarname / ihtarnâme

• Uyarı yazısı.

ikazname / ikaznâme / îkaznâme

• İkaz yazısı.

• Uyarma yazısı.

ikrar bi-l kitabe

• Bir kimsenin diğer bir kimseye olan borcunu kitabetle yani yazı ile tasdik etmesi. Tabirin mânası yazı ile ikrar'dır.

iktibas

• Bir söz veya yazıyı olduğu gibi veya kısaltarak almak. Birisinden ilmen istifade etmek. İstifade suretiyle almak, alınmak.
• Söz arasında Kur'an-ı Kerimden veya Hadis-i Şeriftden veya başka makbul eserlerden bir cümlenin kâmilen veya kısmen az tasarruf ile veya tasarrufsuz alınması.

iktitab

• Yazılmış olan bir şeyin kopyasını çıkarma, suretini alma.

ilahi / ilahî

• Cenâb-ı Hak ile alâkalı, Allah'a dâir. Cenab-ı Hakk'a aid ve müteallik.
• Ey Allahım, ey İlâhım! (meâlinde duâ içinde söylenir).
• Edb: Tasavvufî şairler tarafından dinî ve İlâhî fikirleri havi olmak üzere yazılmış olan ve makamla okunan şiirler.

ilamname / îlâmnâme

• Bildirme yazısı.

ilanname / ilânnâme

• Yazılı duyuru.

• Duyurma yazısı.

ilanname-i ilahi / ilânnâme-i ilâhî

• İlâhî hakikatleri aktaran duyuru yazısı.

ilave

• (Çoğulu: İlâvât) Katma, ek yapma, arttırma, zam.
• Bir kitabın sonuna gerek yazarı ve gerek başkası tarafından sonradan eklenen kısım. Zeyil.
• Bir gazetenin çıkardığı sayıdan başka ona ek olarak ve ayrıca çıkardığı sayı.
• İmzadan sonra mektubun altına yazılan şey.

ilmihal / ilmihâl

• "Hâl ilmi" mânâsında herkese gerekli olan dinî hükümleri bildirmek maksadıyla yazılan kitaplara verilen isim.

ilticaname

• Sığınma yazısı, metni.

iltifatname / iltifatnâme

• İltifat yazısı, metni.

iltimasname

• İltimas mektubu. Kayırma yapılması için yazılan mektub. (Farsça)

ilyasin / ilyasîn

• İlyas demektir. Bazı kıraetlerde "âl yasin" okunduğundan, her iki kıraete de mutabık olmak için imlâsı, "el yasin" suretinde yazılır.Yasin, İlyas Aleyhisselâm'ın babası olmakla Âl-i Yasin, yine İlyas demek olur. Yasin bir de Resul-i Ekrem'in isimlerinden olduğuna göre, bazıları Âl-i Yasin'den murad;

imam-ı mübin / imâm-ı mübîn / اِمَامِ مُب۪ينْ

• İlâhî ilim ve emrin bir ünvanı; gayb âlemine bakan, eşyanın geçmiş ve geleceğe ait kaidelerinin yazıldığı kader defteri.

• Her şeyin vukūundan evvel ve sonra yazılı olduğu kader defteri; Allahın şimdiki zamandan ziyâde, geçmiş ve geleceğe bakan ilmi.

imla / imlâ / املا

• Doldurma, doldurulma.
• Yazı yazma. (Dikte)
• Bir dildeki kelime ve sözleri doğru yazma bilgisi.
• Müddeti mühlet vererek uzatma.

• Doldurma. (Arapça)
• Yazı bilgisi. (Arapça)
• Yazı. (Arapça)

imza-yi padişahi / imza-yi padişahî

• Padişahın imzası. Osmanlı Padişahları tarafından vaktiyle hükümdarlara yazılan name-i hümayunların kenarlarına altun yaldızla imza konurdu. Bunlara imza-yı padişahî denilirdi.

inayetname / inâyetnâme

• Allah'ın yardım ve inayetine mazhar olmaya, Kur'ân ve iman hakikatlerini anlamaya vesile olacak mektup, yazı.

• Yardım yazısı.

incil-i yuhanna

• Yuhanna İncili dört incilden birisi, Hz. İsa'nın (a.s.) havarilerinden Yuhanna tarafından yazılan İncil, Hz. İsa'ya indirilen kitap.

inşa / inşâ / انشا

• Yapma. Vücuda getirme. Terkib etme. Bir şey peyda etmek.
• Yaratma.
• Edb: Yazı dersi. Nesir yazmak.
• Güzel nesir halinde yazı yazmak veya güzel yazılmış nesir halindeki yazı.Çeşitli mektuplaşma ve güzel yazma için mektup, tezkere, istida (dilekçe), tebrik, tâziyenâme, sen

• Yapma. (Arapça)
• Güzel yazı yazma. (Arapça)
• Kompozisyon. (Arapça)

inşa ve kitabet / inşâ ve kitâbet

• Yazı yazma, telif etme.

insak

• (Nesak. dan) Düzenli yazı yazma.
• Kâfiyeli, secili ve akıcı bir tarzda söz söyleme.

intihal

• Çalma. Başkasının malını kendisinin gibi iddia etme.
• Edb: Başkasının yazısını kendisinin gibi göstermek. Onu benimsemek. Böyle şiire, sirkatî şiir de denir.

irade-i aliye

• Tar: Sadrazam tarafından verilen emir. Bu emir yazılı olduğu gibi, şifâhi de olurdu. Yazılı olana "iş'arat-ı âliye" de denilirdi.

irade-i seniyye

• Padişahın, bir işin yapılması veya yapılmaması hakkında verdiği emir. İrade eskiden şifahî, yani ağızdan emir vermek, yahut kendi el yazısı ile yazmak suretiyle verilirdi. Sonradan iradeler mabeyn baş kâtibinin imzasını taşıyan yazılı kâğıtla bildirilmeğe başlamıştır.
• Çok yüksek ve m

iş'ar / iş'âr

• Yazı ile haber vermek. Anlatmak, bildirmek.

• Yazı ile haber verme.
• Anlatmak, bildirmek.

isa

• Dört büyük peygamberden birisidir. Hakiki Hristiyanlık dininin peygamberidir. Kur'an-ı Kerim'de meziyet ve senası geçmektedir. İncil, mukaddes kitabıdır. Vahiy ile kendine gönderilmiştir. Ancak kendisinden sonra Havarileri tarafından yazılmıştır.

işaret-i aliye / işaret-i âliye

• Tar: Şeyh-ül islâm, defterdar ve yeniçeri ağası gibi maiyyet memurlarından biri tarafından yazılan takrir veya ilam üzerine sadrazamın kabul veya red şeklinde yazdığı yazı.
• Sadaret makamından çıkan emirler.

istar

• (Satr. dan) Yazı yazma.

isti'lam

• (İlm. den) Bilgi edinmek için yüksek bir makamdan alt makama sorulma.
• Yazı ile bilgi isteme.

istiare-i temsiliye

• Temsilî istiare; istiarenin, teşbih unsurlarından "benzetilen" ögesi ile yapılan, benzeyenin teferruatlı olarak tasvir edildiği istiare çeşididir. Temsilî istiarede anlatılan kavram bütün manzumeye veya yazıya işlenmiştir.

isticvabname

• Şahidlerin ve maznunun ifadelerinin yazılı olduğu kâğıt. (Farsça)

istid'a-name

• Resmî bir makama dilekçe olarak yazılan pullu, damgalı yazı. (Farsça)

istifaname

• Bir yerden ayrılıp çekilmeyi bildiren yazı. (Farsça)

istihza / istihzâ

• Söz, yazı, işâret veya çeşitli davranışlarla bir kişinin ayıp ve eksikliklerini ortaya çıkarmak, onunla eğlenmek, alay etmek.

istikbaliyye

• Edb: Yeni gelen bir kimsenin karşılanması sebebiyle yazılan manzume.

istiktab

• Söyleyip yazdırma. Dikte ettirme.
• Yazısını kontrol etmek için bir kimseye bir kaç satır yazı yazdırma.

istimla

• Bir şey yazılmasını istemek. Birisine birşey yazdırmak.

istinabe

• Niyabet istemek.
• Huk: Başka bir tarafta görülen bir muhakeme için, şahid veya maznunun yazılı ifadesinin alınması. Muhakemenin icab ettirdiği muameleleri yapması için bir mahkeme tarafından başka bir mahkemeye veya kendi âzâsından birisine salâhiyet verilmesi.

istintakname / istintaknâme

• Huk: Sorguya çekilen kimsenin ifâdesinin yazıldığı kâğıt.

istirhamname / istirhâmnâme

• Bir rica veya arzu maksadıyla yazılan mektub. (Farsça)

• Merhamet dilenme yazısı.

istiş'ar

• Bir mes'elenin yazılıp bildirilmesini istemek.
• Kullanmak.
• Ürkmek.

istiş'arat

• (Tekili: İstiş'ar) Yazı ile bildirilmesini istemeler.

ithaf

• Yazılan kitapta birinin adını anma.

ithafname

• Bir eserin bir kimse adına olduğunu gösteren yazı. (Farsça)

ithamname / ithâmnâme / اِتْهَامْنَامَه

• Suçlama metni, yazısı.

• Suçlama yazısı.

• Suçlama yazısı.

itirazname / îtiraznâme

• İtiraz yazısı.

ittihamname / ittihâmnâme

• Suçlanma yazısı.

iz

• "Hem, vakt, yevm, hîn" gibi kelimelerden sonra ek olarak kullanılır. Meselâ: Hîneizin: O vakit ki. Yevmeizin: O gün ki, kelimelerinde olduğu gibi.
• Mâzi fiillerinden evvel "iz" gelirse: İzküntü muallimen: Muallim olduğum zaman mânasına geliyor. (iz) Yazılmasa mânası, muallim idim olur

kaddesallahü teala esrarehümül'aziz / kaddesallâhü teâlâ esrârehümül'azîz

• Daha çok tasavvuf büyüklerinin, evliyâ zâtların isimleri anılınca ve yazılınca söylenen veya yazılan Allahü teâlâ onların kıymetli sırlarını temiz, mübârek eylesin mânâsına duâ ve saygı ifâdesi. Bir kişi için Kaddesallahü sırrehü; iki kişi için Kadde sallahü sırrehümâ denir.

kader

• Allahü teâlânın ilm-i ezelîsi (başlangıcı olmayan ilim sıfatı) ile, ilerde olacak hâdiseleri ezelde (başlangıcı olmayan öncelerde) bilip takdîr etmesi; alın yazısı.

kafiye

• Tâbi olan şey.
• Herşeyin son tarafı.
• Edb: Manzum yazılan satırların ses bakımından sonlarının aynı olması. (Yaman, duman, saman... gibi.)

kaime

• Uzun bir kâğıda yazılan ferman.
• Kitap yaprağı.
• Kâğıt para.

kainat kitab-ı kebiri / kâinat kitab-ı kebîri

• Büyük bir kitap gibi varlıklarla yazılmış kâinat.

kainat kitabı / kâinat kitabı

• Bir kitap gibi yazılmış bütün âlem.

kalem

• (Çoğulu: Aklâm) Kamış. Yazı için ucu inceltilen bir nevi ince ve sert kamış.
• Yazı yazmak için kullanılan her türlü âlet.
• İfâde. Üslub.
• Mâden, taş ve tahta üzerinde oymak için ucu sivri çelik âlet.
• İnce boya, fırçası.
• Yazı enva'ı.
• Resim. Nakış.<

kalemen

• Yazı ile, kalem ile.
• Sayıca, sayı bakımından.

kalemgir

• Yazı yazarken kalemin kâğıda takılmadan rahatlıkla kayması. (Farsça)

kalemiyye

• Eskiden kalemlerde yazı karşılığı olarak alınan para.

kalemkeş

• Yazan, yazıcı, yazar, müellif. (Farsça)
• Çizen. (Farsça)
• Yazıda silinti yapan. (Farsça)

kalemzede

• Yazılmış, kaleme alınmış. (Farsça)

kalemzen

• Yazan, yazıcı, kâtib. (Farsça)

kanunname / kanunnâme

• Kanun kitabı, kanunların yazılı olduğu kitap.

• Kanun yazısı.

kararname / kararnâme

• Bakanlar Kurulu'ndan çıkan resmî emirler. (Farsça)
• Verilen karârı bildiren yazı. (Farsça)

• Suçlama veya aklamaya dair resmi yazı.

• Kararların yazısı.

karsaa

• Buruşup büzülmek.
• Yazıyı sık yazmak.

kasaid / kasâid

• Kasideler; kâfiyeli olarak büyük şahsiyetleri övmek için yazılan şiirler.

• Kasideler, övgü için yazılan şiirler.

kaside / kasîde

• Onbeş beyitten aşağı olmamak, bütün beyitlerin ikinci mısraları en başta bulunan mısra ile kafiyeli bulunmak ve daha çok büyükleri övmek üzere yazılan nazım. Koçaklama.

kaside-i ercuze / kaside-i ercûze

• (Ürcuze) Hz. İmam-ı Ali (R.A.) tarafından bahr-ı recez vezni üzere yazılan ve istikbalden haber veren meşhur kasidenin adı.

• Hz. Ali tarafından yazılan ve istikbalden haber veren kaside.

kaside-i manzume-i hikmet

• Hikmetle ve düzenli bir şekilde yazılmış kaside, şiir.

kaside-i şerife

• Şerefli kaside; on beş beyitten az olmayan ve büyük bir şahsı övmek için yazılan şiir.

katib / kâtib / كاتب / كَاتِبْ

• Yazan, yazıcı, kitâbet eden. Usta yazıcı.

• Yazıcı.

• Yazıcı.

• Yazıcı. (Arapça)

• Yazıcı.

katibane / kâtibâne

• Yazıcı gibi.

katibe / kâtibe

• Yazıcı kadın.

katibin-i kiram / kâtibîn-i kirâm / كَاتِب۪ينِ كِرَامْ

• Şerefli yazıcı melekler.

katip / kâtip / كاتب

• Yazıcı, yazan.

• Yazıcı. (Arapça)

katiplik / kâtiplik

• Yazıcılık.

kavisname

• Okçular ve okçuluk hakkında yazılan eser. (Farsça)

kaza / kazâ

• Allah'ı takdir ettiği şeyin zamanı gelince meydana gelmesi; kaderde yazılı olanın meydana gelmesi.

• Kaderde yazılanın gerçekleşmesi.

kazim

• (Çoğulu: Kazmân-Kazam) Gümüş.
• Yazı yazmada kullanılan beyaz deri.
• Davara verdikleri arpa.

kelimat-ı mektube

• Yazılı kelimeler.

kelime-i mektube

• Yazılmış kelime.

keşide

• Çekilen, çekilmiş. Çekmek. (Farsça)
• Tartılmış. Dizilmiş. Tertibedilmiş. Yazılmış. (Farsça)

kesre

• Kur'an-ı Kerim yazısında harfin altına konarak, o harfi "İ" veya "I" diye okutan ve bir adı da "esre" olan işâret.

ketebe

• Kâtibler. Yazıcılar.
• Bir hattatın yazdığı eserinde imza yerinde "Ketebehu; Onu yazdı" mânasında kulllanılır.

• Yazıcılar.

kıbal

• (Bir yazıyı) karşılaştırma, mukabele etme.
• Pabucun ayak üstüne gelen yeri.

kıble saati

• Herhangi bir yerde, güneşin kıble hizâsında bulunduğu andaki vakit. Güneşin hangi saatte kıble hizâsında bulunduğu hesâb edilir ve takvimlere yazılır. Bu saatler hergün değişmektedir.

kıblename

• Kıbleyi gösteren yazı.

kıraat

• Okuma. Düzgün ve çabuk okuma.
• Okuma kitabı.
• Fık: Namazda Kur'an-ı Kerim'den bir miktar okumak.İnsan bir yazıyı ya kendi kendine yahut başkasına dinletmek üzere okur. Hususi mütâlaa nasıl olsa olur. Fakat dinletmekten maksad, anlatmak olduğu için o yolda okumanın dikkat edilec

kitab-ı kainat / kitab-ı kâinat

• Kâinat kitabı; bir kitap gibi yazılmış olan bütün âlem.

kitab-ı samedani / kitab-ı samedânî

• Herşey Kendisine muhtaç olduğu halde, Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah'ın bir yazı gibi yarattığı kitap.

kitabe / kitâbe / كتابه

• Kabartılarak veya oyularak sert levhalar üzerine yazılan yazı. Levha olarak yazılan manzum olmayan nesir halinde levha yazma ilmi.
• Mezartaşı yazısı.

• Yazılı levha.

• Mezar taşı yazısı. (Arapça)
• Yazıt. (Arapça)

kitabe-i seng-i mezar

• Mezar taşı yazısı.

kitabet / kitâbet / كِتَابَتْ

• Yazım.

• Kâtiblik, yazıcılık, yazı yazma ilmi.
• Güzel yazı ve güzel ifâde için lâzım olan yazı yazma usûl ve kâideleri.
• Kölenin belirli bir ücreti ödemek veya bildirilen şartları yerine getirmek karşılığında âzâd edileceğine (serbest bırakılacağına) dâir sâhibi ile yaptığı akid, sözleşme.

• Yazı yazma.

kitabet san'atı / kitâbet san'atı

• Yazı yazma san'atı.

kitabet-i fıtriye

• Yaratılışa ait yazılar, doğal yazı.

• Fıtri olan yazılmış şeyler.
• Kâinat sahifelerinin kitab gibi oluşu.

kitabet-i kudsiye

• Kutsal yazılımlar, yazılar.

kitabeten / kitâbeten / كِتَابَتًا

• Yazı olarak.

• Yazı olarak.

klasik

• Çok eskiden yazıldığı hâlde değerini kaybetmeyen eser veya san'at eseri. (Fransızca)
• Âdet hâline gelmiş usul. (Fransızca)

klişe

• Matbaada tipografik baskıda kullanılan kabartma resim veya yazılar çıkarılmış madeni levha. (Fransızca)

kolon

• Sütun. (Fransızca)
• Matbaacılıkta, dizilen yazı sütunu. (Fransızca)

kuddise sirruh

• Daha çok Allahü teâlânın sevdiği kullar olan evliyâdan birinin ismi anılınca veya yazılınca, onun sırrı (içi) temiz ve mübârek olsun mânâsına söylenen veya yazılan duâ, hürmet ve saygı ifâdesi. İki kişi için "Kuddise Sirruhümâ" ikiden çok için "Kuddi se sirruhüm" denir.

kudret-i kalemiye

• Yazı yazmadaki kuvvet; kalem gücü.

kudumiyye

• Uzak yoldan gelen bir büyük zâta, oranın halkı tarafından takdim edilen hediye.
• Edb: Böyle bir vaziyetten dolayı yazılan kaside.

künye

• Bir kimsenin nereden ve kimden olduğunu bildiren ve hüviyeti yazılı olan kâğıt.

• Künye, kişinin kimliğinin yazılı olduğu kâğıt veya levha.

kur'an hattı / kur'ân hattı

• Kur'ân'ın yazılı olduğu alfabe, Arap alfabesi.

kur'an-ı kerim / kur'ân-ı kerîm

• Allahü teâlânın Cebrâil aleyhisselâm vâsıtasıyla Muhammed aleyhisselâma yirmi üç senede Arabça olarak indirdiği, bize kadar ilk nâzil olduğu şekilde tevâtürle, yalan söylemeleri mümkün olmayan üstün vasıflı insanların bildirmeleri ile gelen ve mushaf larda yazılı olup, okunması ile ibâdet edilen, hi

kureyş lehçesi

• Arab dilinin Kureyş kabîlesince konuşulan lehçesi. Kur'an-ı kerîm bu lehçe üzerine inmiş ve bu lehçe üzerine yazılmıştır.

kut'ül amare / kut-ül amare / كوتول امار

• Kut'ül Amare ne demektir?

  Yeni kurulan Osmanlı 6. Ordusu'nun Komutanlığı'na atanarak 5 Aralık'ta Bağdat'a varan Mareşal Colmar Freiherr von der Goltz Paşa'nın emriyle Irak ve Havalisi Komutanı Miralay (Albay) 'Sakallı' Nurettin Bey'in birlikleri 27 Aralık'ta Kut'u kuşattı. İngilizler Kut'u kurtarmak için General Aylmer komutasındaki kolorduyla hücuma geçti ancak, 6 Ocak 1916 tarihli Şeyh Saad Muharebesi'nde 4.000 askerini kaybederek geri çekildi. Bu muharebede 9. Kolordu Komutanı Miralay 'Sakallı' Nurettin Bey görevinden alındı ve yerine Enver Paşa'nın kendisinden bir yaş küçük olan amcası Mirliva Halil Paşa (Kut) getirildi.
  İngiliz Ordusu, 13 Ocak 1916 tarihli Vadi Muharebesi'nde 1.600, 21 Ocak Hannah Muharebesi'nde 2.700 askeri kaybederek geri püskürtüldü. İngilizler mart başında tekrar taarruza geçti. 8 Mart 1916'da Sabis mevkiinde Miralay Ali İhsan Bey komutasındaki 13. Kolordu'ya hücum ettilerse de 3.500 asker kaybederek geri çekildiler. Bu yenilgiden dolayı General Aylmer azledilerek yerine General Gorringe getirildi.

  Kut'ül Amare zaferinin önemi

  Kût (kef ile) veya 1939’dan evvelki ismiyle Kûtülamâre, Irak’ta Dicle kenarında 375 bin nüfuslu bir şehir. Herkes onu, I. Cihan Harbinde İngilizlerle Türkler arasında cereyan eden muharebelerden tanır. Irak cephesindeki bu muharebeler, Çanakkale ile beraber Cihan Harbi’nde Türk tarafının yüz akı sayılır. Her ikisinde de güçlü düşmana karşı emsalsiz bir muvaffakiyet elde edilmiştir.
  28 Nisan 1916’da General Townshend (1861-1924) kumandasındaki 13 bin kişilik İngiliz ve Hind askerlerinden müteşekkil tümenin bakiyesi, 143 günlük bir muhasaradan sonra Türklere teslim oldu. 7 ay evvel parlak bir şekilde başlayan Irak seferi, Basra’nın fethiyle ümit vermişti. Gereken destek verilmeden, tecrübeli asker Townshend’den Bağdad’a hücum etmesi istendi.
  Bağdad Fatihi olmayı umarken, 888 km. yürüdükten sonra 25 Kasım 1915’de Bağdad’a 2 gün mesafede Selmanpak’da miralay Nureddin Bey kumandasındaki Türk ordusuna yenilip müstahkem kalesi bulunan Kût’a geri çekildi. 2-3 hafta sonra takviye geleceğini umuyordu. Büyük bir hata yaparak, şehirdeki 6000 Arabı dışarı çıkarmadı. Hem bunları beslemek zorunda kaldı; hem de bunlar Türklere casusluk yaptı.

  Kût'a tramvayla asker sevkiyatı

  İş uzayınca, 6. ordu kumandanı Mareşal Goltz, Nureddin Bey’in yerine Enver Paşa’nın 2 yaş küçük amcası Halil Paşa’yı tayin etti. Kût’u kurtarmak için Aligarbi’de tahkimat yapan General Aylmer üzerine yürüdü. Aylmer önce nisbî üstünlük kazandıysa da, taarruzu 9 Mart’ta Kût’un 10 km yakınında Ali İhsan Bey tarafından püskürtüldü.
  Zamanla Kût’ta kıtlık baş gösterdi. Hergün vasati 8 İngiliz ve 28 Hindli ölüyordu. Hindliler, at eti yemeği reddediyordu. Hindistan’daki din adamlarından bunun için cevaz alındı. İngilizler şehri kurtarmak için büyük bir taarruza daha geçtiler. 22 Nisan’da bu da püskürtüldü. Kurtarma ümidi kırıldı. Goltz Paşa tifüsten öldü, Halil Paşa yerine geçti. Townshend, serbestçe Hindistan’a gitmesine izin verilmesi mukabilinde 1 milyon sterlin teklif etti. Reddedilince, cephaneliği yok ederek 281 subay ve 13 bin askerle teslim oldu. Kendisine hürmetkâr davranıldı. Adı ‘Lüks Esir’e çıktı. İstanbul’a gönderildi. Sonradan kendisine sahip çıkmayan memleketine küskün olarak ömrünü tamamladı.
  Böylece Kûtülamâre’de 3 muharebe olmuştur. İngilizlerin kaybı, esirlerle beraber 40 bin; Türklerinki 24 bindir. Amerikan istiklâl harbinde bile 7000 esir veren İngiltere, bu hezimete çok içerledi. Az zaman sonra Bağdad’ı, ardından da Musul’u ele geçirip, kayıpları telafi ettiler. Kût zaferi, bunu bir sene geciktirmekten öte işe yaramadı.
  Bu harbin kahramanlarından biri Halil Paşa, Enver Paşa’nın amcası olduğu için; diğer ikisi Nureddin ve Ali İhsan Paşalar ise cumhuriyet devrinde iktidar ile ters düştüğü için yakın tarih hafızasından ustaca silindi. 12 Eylül darbesinden sonra Ankara’da yaptırılan devlet mezarlığına da gömülmeyen yalnız bunlardır.
  Binlerce insanın kaybedildiği savaş iyi bir şey değil. Bir savaşın yıldönümünün kutlanması ne kadar doğru, bu bir yana, Türk-İslâm tarihinde dönüm noktası olan çığır açmış nice hâdise ve zafer varken, önce Çanakkale, ardından da bir Kûtülamâre efsanesi inşa edilmesi dikkate değer. Kahramanları, yeni rejime muhalif olduğu için, Kûtülamâre yıllarca pek hatırlanmadı. Gerçi her ikisi de sonu ağır mağlubiyetle biten bir maçın, başındaki iki güzel gol gibidir; skora tesiri yoktur. Hüküm neticeye göre verilir sözü meşhurdur. Buna şaşılmaz, biz bir lokal harbden onlarca bayram, yüzlerce kurtuluş günü çıkarmış bir milletiz.
  Neden böyle? Çünki bu ikisi, İttihatçıların yegâne zaferidir. Modernizmin tasavvur inşası böyle oluyor. Dini, hatta mezhebi kendi inşa edip, insanlara doğrusu budur dediği gibi; tarihi de kendisi tayin eder. Zihinlerde inşa edilen Yeni Osmanlı da, 1908 sonrasına aittir. İttihatçıların felâket yıllarını, gençlere ‘Osmanlı’ olarak sunar. Bu devrin okumuş yazmış takımı, itikadına bakılmadan, münevver, din âlimi olarak lanse eder. Böylece öncesi kolayca unutulur, unutturulur.
  Müşir İbrahim Edhem Paşa’nın oğlu Sakallı Nureddin Paşa (1873-1932), sert bir askerdi. Irak’ta paşa oldu. Temmuz 1920’de Ankara’ya katıldı. Fakat karakterini bilen M. Kemal Paşa, kendisine aktif vazife vermek istemedi. Merkez kumandanı iken Samsun’daki Rumları iç mıntıkalara sürgün ettiği esnada çocuk, ihtiyar, kadın demeden katliâma uğramasına göz yumdu. Bu, milletlerarası mesele oldu. Yunanlılar, bu sebeple Samsun’u bombaladı. Nureddin Paşa azledildi; M. Kemal sayesinde muhakemeden kurtuldu. Sonradan Kürtlerin de iç kısımlara göçürülmesini müdafaa edecektir. Batı cephesinde, kendisinden kıdemsiz İsmet Bey’in maiyetinde vazife kabul etti. İzmir’e girdi. Bazı kaynaklarda İzmir’i ateşe verdiği yazar. I. ordu kumandanı olarak bulunduğu İzmit’te, Sultan Vahîdeddin’in maarif ve dahiliye vekili gazeteci Ali Kemal Bey’i, sivil giydirdiği askerlere linç ettirdi; padişaha da aynısını yapacağını söyledi. Ayağına ip takılarak yerlerde sürüklenen cesed, Lozan’a giden İsmet Paşa’nın göreceği şekilde yol kenarına kurulan bir darağacına asılarak teşhir edildi. Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’da bir fedainin vursa kahraman olacağı bir insanı, vuruşma veya mahkeme kararı olmaksızın öldürmeyi cinayet olarak vasıflandırıp kınadı. M. Kemal’e gazi ve müşirlik unvanı verilmesine içerleyen Nureddin Paşa iyice muhalefet kanadına geçti. 1924’de Bursa’dan müstakil milletvekili seçildi. Asker olduğu gerekçesiyle seçim iptal edildi. İstifa edip, tekrar seçildi. Anayasa ve insan haklarına aykırılık cihetinden şapka kanununa muhalefet etti. Bu sebeple antikemalist kesimler tarafından kahraman olarak alkışlanır. Nutuk’ta da kendisine sayfalarca ağır ithamlarda bulunulur, ‘zaferin şerefine en az iştirake hakkı olanlardan biri’ diye anılır.
  Halil Kut (1882-1957), Enver Paşa’yı İttihatçıların arasına sokan adamdır. Sultan Hamid’i tevkife memur idi. Askerî tecrübesi çete takibinden ibaretken Libya’da bulundu. Yeğeni harbiye nazırı olunca, İran içine harekâta memur edildi. Irak’taki muvaffakiyeti üzerine paşa oldu. Bakü’yü işgal etti. İttihatçı olduğu için tutuklanacakken, kaçıp Ankara hareketine katıldı. Rusya ile Ankara arasında aracılık yaptı. Sonra kendisinden şüphelenilince, Almanya’ya kaçtı. Zaferden sonra memlekete dönüp köşesine çekildi. Politikaya karışmadı.
  Ali İhsan Sâbis (1882-1957), Sultan Hamid’i tahttan indiren Hareket Ordusu zâbitlerindendi. Çanakkale, Kafkasya’da bulundu. Irak’ta paşalığa terfi etti. İttihatçı olduğu için Malta’ya sürüldü. Kaçıp Ankara hareketine katıldı. I. batı cephesi kumandanı oldu. Cephe kumandanı İsmet Bey ile anlaşmadı; azledilip tekaüde sevkolundu. M. Kemal’e muhalif oldu. Nazileri öven yazılar yazdı. 1947’de devlet adamlarına yazdığı imzasız mektuplar sebebiyle 15 seneye mahkûm oldu. 1954’te DP’den milletvekili seçildi. Hatıraları, Nutuk’un antitezi gibidir.

küttab / küttâb / كتاب

• Kâtipler, yazıcılar. (Arapça)

kütüb-ü mezbure

• Kaleme alınan, yazılan kitaplar.

kütüb-ü sitte-i hadisiye / kütüb-ü sitte-i hadîsiye

• Hadise dair yazılan en sahih, en doğru ve kabul görmüş altı büyük hadis kitabı.

kütük

• Bütün adların yazıldığı büyük defter.

kuyud

• (Tekili: Kayd) Kayıtlar. Resmi muâmelelerin veya her hangi bir şeyin kayıtları, deftere geçirilmeleri, yazılmaları.

lafzan

• Lafız itibariyle. Söz olarak. Söyleyerek. Yazılı olmıyarak.

lafzi mu'cize / lâfzî mu'cize

• Kur'ân'ın lâfzına ait mu'cize; Kur'ân'ın yazı ve hat san'atıyla yazılırken farkında olmayarak "Allah" lâfızlarının alt alta gelmesi şeklinde görünen Kur'ân mu'cizesi.

lafziye

• Sözde ve yazıda görülen ve çok defa tasannua kaçan kelime süsleri.

lahiya / lâhiya

• Bir konu hakkında yazılan yazı.

layıha / lâyıha

• Düşünülen veya tasavvur edilen bir şeyin yazılması. Tasarı.

layiha / lâyiha / لَايِحَه

• Herhangi bir konuda bir görüş ve düşünceyi bildiren yazı.

• Kaleme alınan yazı.

layiha-i temyiz / lâyiha-i temyiz

• Yargıtaya yazılan itiraz dilekçesi.

layiha-yı tashih / lâyiha-yı tashih

• Mahkeme kararının düzeltilmesi istemiyle bir üst mahkemeye sunulan yazı, dilekçe.

leff ü neşr

• Edb: Bir yazı veya şiirde söz simetrisi yapma san'atıdır. Önce iki veya daha fazla kelimeyi sıralamak, sonra da onlarla alâkalı şeyleri söylemek. İki çeşidi vardır;1- Leff ü Neşr-i Müretteb (Düzenli leff ü neşir) : Birinci cümlede sıralanan kelimelerle ikinci cümlede söylenen kelimelerin aynı sırayı

levh

• Görünen ibretli manzara.
• Üzerinde yazı veya şekil çizilebilir düzlük.
• Seyredilen yerin çizili sureti.
• Ayet, hadis veya büyüklerin ders verici sözleri. Yazılı şey.
• Şimşek çakmak.
• Susamak.
• Zâhir olmak.
• Çalıp almak.

• Levha, yazı, resim, manzara.

levh-i a'la / levh-i a'lâ

• Levh-i Mahfûz; herşeyin bütün ayrıntılarıyla yazıldığı kader levhası, Allah'ın ilminin bir adı.

levh-i ezeli / levh-i ezelî

• Olmuş ve olacak her şeyin üzerinde yazılı olduğu ezeli levha.

levh-i kaza ve kader / levh-i kazâ ve kader

• Allah tarafından olacak bütün olayların belirlendiği ve yazıldığı Kazâ ve Kader Levhası.

levh-i mahfuz / levh-i mahfûz

• Her şeyin hayatının ind-i İlâhîde yazılması. İlm-i İlâhînin bir ünvanı.

• Herşeyin bütün ayrıntılarıyla yazıldığı kader levhası, Allah'ın ilminin bir adı.

• Allah yanında her şeyin yazılı bulunduğu manevî levha.

levh-i mahfuz-u a'zam / levh-i mahfûz-u a'zam / لَوْحِ مَحْفُوظِ اَعْظَمْ

• Herşeyin yazılı olduğu en büyük kader levhası.

levh-i mahfuz-u azam / levh-i mahfuz-u âzam

• Herşeyin bütün ayrıntılarıyla yazıldığı büyük mânevî kader levhası.

levh-ül-mahfuz / levh-ül-mahfûz

• Korunmuş levha; Allahü teâlânın takdir ettiği her şeyin yazılı bulunduğu, nasıl olduğu bizce bilinmeyen ve her türlü te'sirden korunmuş levha.

levha

• Manzara, yazı, resim.

• Üzerinde yazı veya resim bulunan, duvara asılacak kâğıt.
• Bir sayfanın üzerindeki kalın yazı.

levha-i imaniye

• Üzerinde imanî bilgiler yazılan tablo.

levhimahfuz / levhimahfûz

• Olmuş ve olacaklarla ilgili bütün bilgilerin yazılı bulunduğu kader levhası.

levhimahv

• Varlıkların yazılıp silindiği levha.

luka

• Meşhur olmuş dört İncil kitabından birisidir. Hz. İsa Aleyhisselâm'dan sonra mühim Hristiyan doktorlarından birisi olan Luka adındaki zatın yazdığı İncil'dir. Bu Zâtın (Mi: 70) yılında vefât ettiği yazılıdır.

luka incili / luka incîli

• Meşhûr dört İncîl'den biri. Antakyalı papas Luka tarafından yazıldığı için bu ad verilmiştir. Şimdi elde bulunan İncîllerin en yanlış olanıdır.

lütufname / lütufnâme

• İltifat yazısı.
• Güzel, hoş risale, yazı.

maa't-teessüf / مَعَ التَّأَسُّفْ

• Ne yazık ki.

maa-t-teessüf

• Yazık ki. Esefle. Teessüfle beraber.

maal-esef

• Yazık ki. Maalesef.

maalesef / مع الأسف

• Yazık ki.

• Ne yazık ki. (Arapça)

maatteessüf / مع التأسف / مَعَ التَّأَسُّفْ

• Ne yazık ki.

• Üzülerek, yazık ki.

• Ne yazık ki.

• Ne yazık ki, üzülerek, maalesef. (Arapça)

• Ne yazıkki.

maattessüf

• Ne yazık ki.

mahfuz

• Saklanmış, korunmuş.
• Ezberlenmiş.
• Levhi mahfuz: Allah tarafından takdir edilenlerin ezelde yazılı bulunduğu levha.

mahkuk / mahkûk / محكوک

• Hakkedilmiş. Sert bir şey üzerine sert kalemle kazılarak yazılmış.

• Kazılmış, kazılarak yazılmış, yontulmuş. (Arapça)

mahlasname

• Şiir söylemeye yeni başlayan bir şâire, usta şâir tarafından mahlas verildiğine dair yazılan manzume.

mahtut / mahtût / مخطوط

• (Mahtute) Çizilmiş. Çizgilenmiş. Yazılmış.

• Yazılı. (Arapça)
• Çizili. (Arapça)

mahya

• Ramazanlarda, kandillerde veya bayramlarda çifte minâreli olan camilerde iki minare arasına gerilen ipe asılmak suretiyle ışıklarla yazılan yazı veya yapılan resim.
• Dam çatısında iki eğik sathın birleştiği çizgi ve buradaki aralığı kapatmak için kullanılan uzunca, oluk biçiminde kire

• Ramazan-ı şerîf ayında, geceleri çift minâre bulunan câmilerde iki minâre arasına gerilen ve halata (kalın ipe) asılarak kandillerle (lambalarla) yazılan yazı ve şekiller.

mahzuf

• Silinmiş.
• Yerinden düşürülmüş. Kaldırılmış. Hazfolunmuş.
• Edb: Noktasız harflerle yazılmış olan.

makalat

• (Tekili: Makale) Makaleler. Söz ve yazılar. Bahisler.

makalat-ı selase / makalât-ı selâse

• Üç makale, yazı.

makale

• Yazı.

• Söz, gazete yazısı.

maksur

• (Kasr. dan) Kasrolunmuş, kısaltılmış, kasılmış, alıkonulmuş.
• Mahbus.
• Kasrolunmuş nesne.
• Gelinin üzerine tutulan duvak.
• Gr: Bir kısım arapça kelimelerin sonunda yâ şeklinde yazılan, fakat elif gibi okunan harf. ( : Dâ'vâ) kelimesinde olduğu gibi. Buna, "Elif-i

maktel / مقتل

• Öldürme yeri. (Arapça)
• Ünlü birinin ölümü üzerine yazılan şiir. (Arapça)

mana mertebeleri

• Kur'an-ı Kerim'deki âyetlerin anlaşılmasında bilinen muhtelif ma'nâlar. Zâhirî, bâtınî, sarihî, harfî, ismî, işarî, remzî, mecazî, mefhumî, riyazî mânâlar gibi.

manzum / manzûm / مَنْظُومْ

• Tertip, ölçü ve kafiye ile yazılmış yazı.

manzum kaside

• Kâfiyeli bir şekilde yazılan şiir.

manzume

• Tertibli, ölçülü yazı, şiir. Vezinli ve kafiyeli olan söz.
• Sıra, dizi. Sistem.

marifetname / mârifetname / mârifetnâme

• Allah'ı bilmeye dair yazı, eser.

• Marifet yazısı.

masif

• (Çoğulu: Mesâif) (Sayf. dan) Yazlık. Yazın oturulacak yer. Sayfiye yeri.

mastur

• (Satır. dan) Çizilmiş, yazılmış.

matbaa

• (Tab'. dan) Tab'edilen yer. Kitab, gazete ve sâir yazıların basıldığı yerler. Basımevi.

mazbata

• Bir toplantıda konuşulanların neticesinin yazılı şekli. Kararnâme.

mazbut

• Zabtolunmuş, elegeçirilmiş.
• Sağlam.
• Yazılmış. Kaydedilmiş. Hatırda tutulmuş. Derli toplu.
• Muhâfazalı. Korunmuş.
• Belli, belirtilmiş.

mazbut-u ümmet

• Aynen yazıya geçirdiği.

me'huzat / me'huzât

• Alınmış olanlar. Alınan paralar ve bu paraların defterde yazılı kısmı.

mebde-i telif

• Yazılma başlangıcı.

mecmece

• Yazının karışık olması.
• Kalbinde olanı demek isteyip, yine demeyip gizlemek.

mecmua

• Belli bir konuda kaleme alınan yazıların toplandığı eser.

• Toplanıp biriktirilmiş, tertip ve tanzim edilmiş şeylerin hepsi.
• Seçilmiş yazılardan meydana getirilen kitap. Risâle.
• Kolleksiyon.

• Yazılar topluluğu, dergi.

medde

• Uzatma; çekim harfleri; yazıldığı halde okunmayan, kendisi harekesiz olup, kendinden önceki harfi uzatan elif, vav, ye harfleri.

medhiye / مَدْحِيَه

• Birini medhetmek için yazılan yazı.

• Övgü yazısı.

• Övgü yazısı.

mediha

• Medih için yazılan kaside, övme.

medihasenc

• Medihnâme yazan, övücü yazılar yazan. (Farsça)

mehdur

• (Hedr. den) Yazık edilmiş, ziyan edilmiş. Boş yere gitmiş.

mekteb

• (Çoğulu: Mekâtib) Yazı yazacak yer.
• Okul.

mektub / mektûb / مكتوب

• Yazılı, yazılmış kâğıt.

• Mektup, yazılan.

• Yazılan.

• Yazılı. (Arapça)
• Mektup. (Arapça)

mektub-u sami / mektub-u sâmî

• Başbakanlık (sadaret) makamından yazılan resmi mektublar.

mektube / mektûbe

• Yazılmış.

mektup

• Yazılmış.

melfufat

• İlişik yazılar; kağıt, mektup ve sair evrak.

• (Tekili: Melfuf) Zarf içinde veya tezkereye ilişik yazılar.

memlukane / memlukâne

• Köleye yakışır hâlde. Kölece. (Farsça)
• Eskiden çok defa bir büyüğe sunulan yazılarda, kendinden bahsederken kullanılırdı. (Farsça)

memşuk

• Yazılmış olan, meşkolunmuş.
• Uzun boylu zayıf at.

menakıb / menâkıb

• Menkıbeler. Velîlerin, Allahü teâlânın sevgili kullarının güzel iş, hareket, söz ve kerâmetlerini konu edinen hikâye ve hâtıralar, bu hususta yazılmış kitapları. Menkabenin çokluk şeklidir.

mensur

• Nesir halindeki yazı, düzyazı.

• (Nesr. den) Dağılmış. Saçılmış.
• Gece vaktinde güzel kokan bir çiçek.
• Edb: Manzum olmayan nesir halindeki yazı. Bunun mânaca çok güzel ve şiir gibi ahenkli yazılmış olanına "mensur şiir" denir.

menşur / menşûr

• Yazılı olarak yayılan, neşredilen.

• Yazılmış, yayınlanmış.

mensur / mensûr / منثور

• Düzyazı. (Arapça)

merba'

• (Çoğulu: Merâbi') (Rebi'. den) Yazlık. Yazın oturulan mesken.

merkum / مرقوم

• (Rakam. dan) Yazılmış. Adı geçmiş. Rakamla söylenmiş. Sayılmış.
• Basit ve âdi insan.

• Adı geçen, anılan; yazılmış. (Arapça)

mersiye

• Birisinin ölümü hakkında yazılan, teessürü anlatan manzume.

• Birisinin ölümü hakkında yazılan, üzüntüyü dile getiren manzume, ağıt.

mersum

• (Resm. den) Yazılmış, çizilmiş. Alâmetli, işaretli.
• An'ane, gelenek, örf ü âdât.
• Adı ve bahsi geçmiş. Bahsedilmiş.

mesaj

• Sözle veya yazı ile gönderilen haber. (Fransızca)
• Bir devlet adamının veya makam sahibi şahsiyetin, diğer bir şahsiyete veya cemaate gönderdiği yazılı haber. (Fransızca)

mesfur

• Yazılmış, adı geçmiş. (Bu tabir, eskiden daha ziyade hakaret görmesi icabeden aşağılık kimseler hakkında kullanılırdı.)

meşk / مشق

• Yazı örneği. Öğretici yazı.
• Bir şeyi uzatmak.
• Uzun uzun yazmak.
• Bilmeyene bir şeyi öğretmek.
• Sür'at, hız.

• Yazı örneği. (Arapça)
• Temrin. (Arapça)

mesnevi / mesnevî

• Her beyti kendi arasında kafiyeli ve baştan sona aynı vezinle yazılmış manzume.
• Mevlânâ'nın ünlü eseri.

mesneviyyat

• (Tekili: Mesnevî) Mesnevi tarzında yazılmış olan eserler.

mestur / mestûr / مسطور

• Satırlanmış. Çizilmiş. Yazılmış.

• Yazılı. (Arapça)

metin / metîn

• Yazının tamamı.

• Yazı, lâfız, ibare.

metn / متن

• Sağlam ve sert yer.
• Yüksek yer.
• Her nesnenin yüzü, üstü, arka ve ortası.
• "Vurmak ve seyr" mânâsına mastar.
• Bir yazının tamamı. Yazının aslı veya sureti.

• Yazıya dökülmüş bilgi. (Arapça)

mevmat

• (Çoğulu: Mevâmi) Sahrâ. Çöl.
• Yazı.

mevsim-i asar / mevsim-i âsâr

• "Eserlerin mevsimi" mânâsında, Kur'ân hakkında yazılan eserler mevsime benzetilmiştir.

mevsukan

• Güvenilir ve sağlam şekilde, yazılı olarak kaydedilmiş.

meyzer

• (Çoğulu: Meyâzir) Peştemal.

meziyy

• Mezi, idrardan önce gelen beyazımsı sıvı.

mi'raciyye

• Mi'raca âid. Mi'rac hakkında. Peygamberimiz Hz. Muhammed'in (A.S.M.) Mi'rac mu'cizesi hakkında yazılmış manzume veya bu hususta yazılan eser.

mibred

• Eğe.
• Eğe cinsinden bir yazı âleti.

midad

• Yazı mürekkebi. Mürekkeb.

minyatür

• Eski el yazısı kitapları süslemek için sulu boya ile yapılan ince resimler hakkında kullanılır bir tâbirdir. İtalyanca "minyatura" kelimesinden alınmadır. Buna vaktiyle küçük nakış demek olan "hurde nakış" denilirdi.
• İnce bir san'atla yapılmış küçük resimler.

mıshaf

• Kur'ân-ı kerîmin tamâmının yazılı olduğu mübârek kitab.

mıska

• Şifâ âyet-i kerîme ve duâlarının yazılı olduğu kâğıt, muska.

mısra'

• Kapı kanadı.
• Edb: Bir manzum yazının her bir satırı. Tam bir vezin ölçüsüne göre tanzim edilmiş söz.

mıstar

• Yazının güzelliğine, düzgünlüğüne yarayan âlet. Yazı yazarken satırları doğru gösterebilmek için lâzım olan çizgileri yapmağa yarayan âlet.
• Sıvacıların bir âleti.

mizah

• Şaka, lâtife.
• Edb: Bâzı düşünceleri nükte, şaka veya takılmalarla süsleyip anlatan bir yazı çeşidi. Hoş, nükteli söz. (Zıddı ciddiyettir)

mizah-nüvis

• Eğlenceli mizahlı yazılar yazan. (Farsça)

muahede-name

• Ahdleşmenin yazıldığı ve imzalandığı kâğıt. (Farsça)

muallakat-ı seb'a / muallâkat-ı seb'a

• Yedi askı; Kur'ân nâzil olmadan önce, cahiliyet devrinde meşhur Arap şairlerinin en beğenilmiş şiirlerinden, Kâbe'nin duvarına astıkları yazılar ve şiirler.

mualleka

• (Çoğulu: Muallekat) Askılar. Henüz karar verilmemiş olanlar.
• Kocası kaybolan kadın.
• İslâmiyet'ten evvel Arabların meşhur edib ve şâirlerinin Kâbe duvarına astıkları yazılar ve şiirler.

muaraza-i bil-huruf

• Söz, yazı veya fikir ile birisine karşı gelmek. Sözlü mücâdele.

muaraza-i bilhuruf / muâraza-i bilhuruf

• Harflerle mücadele, yazılı ve sözlü mücadele.

mübeyyiz

• Temize çeken. İlk yazılan müsvedde sahifeyi temizce tekrar yazan.

mücerred

• (Çoğulu: Mücerredât) Yalnız, tek.
• Hâlis, saf, katışıksız, karışık olmayan. Tek başına.
• Çıplak, soyulmuş.
• Tek başına yaşayan, evlenmemiş, bekâr.
• Edb: Kur'ân yazısında noktasız harflerle yazılı mensur veya manzume. Bu şekil yazıya mahzuf veya mühmel de denir.

müdafaaname / müdafaanâme / müdâfaanâme / مُدَافَعَه نَامَه

• Savunma yazısı.

• Savunma yazısı.

• Savunma yazısı.

müellef

• (Ülfet. den) Yazılmış toplanmış.
• Te'lif edilmiş, kitap olarak meydana getirilmiş, birleştirilmiş.

müellefat / müellefât / مُؤَلَّفَاتْ

• Te'lif olunmuş olanlar. Yazılmış eserler.

• Yazılan kitaplar.

• Yazılmış eserler.

• Yazılmış eserler.

müellefe

• Alıştırılmış, yazılmış.

müennes

• Dişi. Müzekkerin mukabili.
• Gr: Hakiki, itibarî veya söylenişi cihetiyle "dişi" olan kelime.Müennes-i hakikî : Müzekker kelimenin sonuna bir "e-a" ilâve ederek yapılan kelime. Meselâ: (Kâtib: ): Erkek yazıcı. (Kâtibe: ): Kadın yazıcı.Sonu "e" ile biten kelimeler ekseriyetle müennestir

müfettah

• Açılmış, açık.
• Bir çeşit yazı ismi.

muhabbetname

• Sevgisini bildiren yazılı mektup.

• Sevgisini bildiren yazılı kâğıt. Aşkını bildiren yazı. (Farsça)

muharrer / محرر

• Yazılı, yazılmış.

• Tahrir olunmuş.
• Yazılmış. Yazılı.

• Yazılmış, yazılı.

• Yazılmış.

• Yazılı. (Arapça)

muharrerat / muharrerât

• Yazılı şeyler. Yazılmış kâğıtlar. Mektuplar.

muharrerat-ı resmiye / muharrerât-ı resmiye

• Resmi mektublar veya yazılar.

muharrir

• Yazan. Tahrir eden. Kâtib. Kitab te'lif eden. Gazetede yazı yazan.

muhaşşa

• Hâşiye yazılmış. Tahşiye olunmuş.

mühmel

• İhmâl edilmiş. Bırakılmış. Kıymet verilmemiş. Bakılmamış.
• Mânasız ve boş söz, cümle. Sonraya atılmış.
• Boşlanmış.
• Edb: Noktasız harf, noktasız harflerle yazılmış olan.
• Ebcedde: Noktasız harflerin hesabı ile çıkan tarih.

mühr

• Mühür. İmza yerine basılan yazılı damga. Damga. Sikke.
• Tay.

muhtıra

• Hatırlatmak veya hatırlamak için yazılan tezkere.

mukadder

• Tâyin olunmuş.
• Kısmet. Kader. Miktarı tâyin ve takdir olunmuş olan.
• Kazâ.
• Kıymeti biçilmiş.
• Beğenilmiş.
• Yazılmış olan.
• Edb: Yazılı olmayıp da sözün gelişinden anlaşılan. Lafzan zikredilmeyip, mânen murad edildiği anlaşılan. Meselâ: Kur'an-ı Ker

• Kıymeti biçilmiş, kadri, değeri bilinmiş.
• Alın yazısı.

mukadderat / mukadderât

• (Tekili: Mukadder) Kader. Ölçü ve miktarı tâyin olunan şeyler. Alın yazısı.

• Allahü teâlânın olacak şeyleri ezelde (sonsuz öncelerde) bilip takdîr ettiği şeyler, kader, alın yazısı.

mukaddime

• Evvel gelen. Öne geçen. Her şeyin evveli.
• Bir kitapta asıl maksada başlamadan evvel kitapda olan bahisler hakkında ve kitabın muhteviyatına dâir yazılan makale, önsöz.
• Alın. Nâsiye. Alındaki perçem.

mukarrizin / mukarrizîn

• (Tekili: Mukarriz) Medhedenler, övenler. Medih yollu yazı yazanlar. Bir eseri medhedenler.

mükatebat / mükâtebat

• (Tekili: Mükâtebe) Mektuplaşmalar, mükâtebeler, yazışmalar.

mükatebe / mükâtebe / مكاتبه

• Yazışma. Mektuplaşma. Birbirine yazma.
• Fık: Azâd edilmesi, bazı şartlara -mal kazanmak veya bir müddet hizmet etmek gibi neticeye- bağlı olan köle veya câriye ve bu azad hususunda yapılan mukavele.

• Yazışma, mektuplaşma, birbirine yazma, köle ile yapılan azatlık sözleşmesi.

• Yazışma.

• Yazışma. (Arapça)

mukavele / mukâvele

• Kavilleşmek. Karşılıklı anlaşmak. Sözleşmek.
• Anlaşmada imzalanan ve karar altına alınanların yazıldığı kâğıt.

• Sözleşme, yazılı sözleşme.

• Sözleşme, yazılı sözleşme.

mukavelename

• Anlaşma yazılı olan kâğıt. Mukavele yapılan kâğıt.

mukteb

• (Çoğulu: Mekâtib) Yazı talim eden kimse.

mukteza

• İktiza etmiş, lâzım gelmiş.
• Kanun gereğince yazılmış yazı, derkenar.

mümeyyiz

• Seçen, ayıran.
• Dairedeki yazıları temize çeken kâtip.
• İmtihanda ayırtman.

münacat / münâcat

• Allah'a yalvarmak. Duâ. Allah'tan necat için dua.
• Yalvarmak için yazılan duâ veya manzume.
• Sürurlaşmak, neşelenmek.

• Dua etme, yalvarma.
• Divan edebiyatında Allah'a dua için yazılan manzume çeşidi.

münşeat

• Kaleme alınmış şeyler. Nesir yazılar. Mektublar.

münsecil

• (Sicil. den) Mahkeme defterine yazılmış, sicile geçmiş.

münşee

• (Çoğulu: Münşaât) Müsvedde yazılan kâğıt.
• Yelkeni çekilmiş gemi.

münşi

• (Neş'et. den) İnşâ eden, yapan. Yapısı, üslubu güzel olan.
• Edb: Maksadı kâğıt üzerinde tasvir ve tesvid eden. İyi nesir yazı yazan, kâtib.

münteha-yı te'lif / müntehâ-yı te'lîf / مُنْتَهَايِ تَأْلِيفْ

• Yazılan eserin sonu.

murakkam

• (Rakam. dan) Yazılı, yazılmış.
• Numaralanmış, numara konulmuş, sayı konulmuş.

murassa'

• Süslü. Kıymetli taşlarla süslenmiş. Sırmalı.
• Birbirine yanaştırılmış. Oturtulmuş.
• Edb: İki mısra veya iki fıkrası birbiri ile aynı vezin ve kafiyede olan söz veya beyit.
• Bir nevi yazı.

mürekkeb

• (Rükub. dan) Terkib edilmiş, bir kaç maddeden yapılmış.
• Yazı yazmaya mahsus boya terkibi.
• Karışmış, muhtelit.
• Bitecek yer, münbit.
• Asıl, esas.

• Yazı için kullanılan sıvı.

mürettib

• (Retb. den) Tertib eden, nizâma, sıraya koyan.
• Matbaada harfleri ve yazıyı yerine dizen.

mürettibhane

• Matbaalarda yazıların dizilip sahife şeklinde tertib edildiği yer.

musannef

• (Çoğulu: Musannefât) (Sınf. dan) Sıraya konulup tasnif edilmiş.
• Te'lif edilmiş, yazılmış.

musattar

• (Satr. dan) Yazılmış.

müsbet

• İsbât olunan. Delilli. Açık ve sabit olan.
• Menfinin zıddı. Pozitif, olumlu.
• Yazılıp kaydedilmiş. Tesbit edilmiş olan.

müşeccer

• (Şecer. den) Ağaç gibi dallı budaklı olan yazı veya resim.

müsevvid

• Müsvedde yapan, ilk nüshaları yazan, temize çekilecek olan yazıyı yazan.
• Resmi dairede kâtip.

mushaf

• Sahife. Sahife halinde yazılı kitap.
• Kur'ân-ı Kerim'in bir ismi.

• Kur'ân-ı kerîmin tamâmının yazılı olduğu kitap. Mıshaf da denir.

• Sahife halinde yazılmış kitap.
• Kur'ân.

muska

• Şifâ âyet ve duâlarının yazılı olduğu, dürülüp bağlanmış rukye.

müsned

• (Çoğulu: Mesânid) İsnad edilmiş, nisbet edilmiş olan.
• Gr: Haber (yüklem). Meselâ: "Bu yazı güzeldir" cümlesindeki (güzeldir) kelimesi gibi.
• Edb: Açık olmayan heceye (kapalı heceye) de müsned denir.
• Ehl-i Hadis ıstılahınca: Müsned; içindeki metinler, senetleri ile mezk

müstensih / مُسْتَنْسِخْ

• İstinsah eden. Yazıyı çoğaltan, kopya çıkaran.
• Teksir makinesi. Çoğaltma makinesi.

• Bir yazıdan örnek çoğaltan.

müsteş'ir

• (İş'ar. dan) Soruşturan. (Yazı ile) bildirilmesini isteyen.

müstezad

• (Ziyade. den) Artmış, çoğalmış.
• Edb: Aruz kalıplarından " Bahr-i recez" denilen vezin ile yazılmış manzume. (Mef'ulü mefâîlü mefâîlü faûlün) gibi. Veya (Mef'ûlü faûlün) veznine denk parça ilâvesi ile yapılır. Ziyadeli mısralı manzumelerdir.

müsvedde / مُسْوَدَّه

• (Seved. den) Temize çekilmek üzere yazılmış şey. İlk yazılan. Acele ile temiz yazılmayan yazı.

• İlk yazılış, karalama.

• İlk yazılan metin.

müsvedde-i asli / müsvedde-i aslî

• Asıl müsvedde, asıl yazı, ilk yazılan.

mütekellim-i maalgayr

• Konuşan kimsenin kendisinin de içinde bulunduğu bir cemaata ait fiili ifade eden kelimelerin sigasıdır. Okuduk, yazıyoruz, gideceğiz, çalışmışız... gibi.

müteradif

• Birbirine bağlı, tâbi olan. Birbirinin ardınca giden.
• Gr: Yazılışı ayrı, fakat mânası aynı olan kelime.

mütevatir hadis / mütevâtir hadîs

• Birçok sahâbînin Resûl-i ekremden ve başka birçok kimsenin de bunlardan işittiği ve kitaba yazılıncaya kadar, böyle hep, çok kimselerin haber verdiği hadîs-i şerîfler.

müzekkire

• Bir iş için üst makama yazılan resmi kâğıt.

müzeyyel

• (Zeyl. den) Zeyli, ilâvesi olan.
• Altına cevabı yazılıp geri gönderilen tezkere.
• Eklentisi olan. Ekleme parçası olan.

müzeyyelen

• Kâğıdın altına, ek karşılığı yazılarak.

na't

• Medih ve senâ ederek, vasıflarını göstererek bir şeyi anlatmak.
• Peygamberimiz Aleyhissalâtü Vesselâmı medhederek yazılan kaside.

na-matbu

• Basılmamış, tab edilmemiş yazı. (Farsça)

naat

• Peygamberimizi övmek için yazılan şiir.

nakş-ı kader

• Kader yazısı, nakşı.

name-i nur

• Nurun mektubu. Saadet verici mânâlar yazılı kâğıt.

namık

• Kâtib, yazıcı.

nasihatname

• Nasihat yazısı.

nazm

• Kur'ân-ı Kerim'in yazısı. Manzume, ölçü ve kâfiyeli yazı.

nazm-ı mensur

• Şiir gibi âhenkli yazılan düz yazı.

nazmiyyat

• (Tekili: Nazm) Manzum yazılar.

nehar-ı ebyaz

• Beyaz gündüz, gözün gündüz aydınlığına benzeyen beyazı.

nesh / نسخ

• Hükümsüz kılma. (Arapça)
• Nesih yazı. (Arapça)

neshi / neshî

• Nesihle alâkalı, neshe ait.
• Bir cins yazı.

nesir / نَثِرْ

• Düz yazı.

• Düz yazı.

• Düz yazı.

nesirli

• Düz yazı.

nesr / نثر

• Nesir, düz yazı.

• (Nesir) Çoğaltmak, saçmak, yaymak.
• Manzum olmayan söz veya yazı.

• Düzyazı. (Arapça)

nesren / نثرا

• Nesir olarak, manzum olmadan yazılan yazı.
• Çoğaltmak suretiyle.

• Düz yazı şeklinde.

• Düzyazı ile. (Arapça)

nevruziye / نوروزیه

• Nevruz gününe âit olan. Hususan o gün için yazılan, söylenen manzume.

• Nevruz için yazılan kaside. (Farsça - Arapça)

nigaşte / nigâşte

• Resmolunmuş. Musavver. (Farsça)
• Yazılmış. (Farsça)

niyazi-i mısri / niyazi-i mısrî

• (Mi: 1618 - 1694) Malatya'nın Soğanlı köyünde doğdu. Şâir ve tasavvufçu olup Halvetî tarikatının Niyaziye veya Mısriye şubesini kurmuştur. Mısır'da Câmi-ül-Ezher'de tahsil gördü. 1646'da İstanbul'a döndü ve Sokollu Mehmed Paşa Medresesinde irşada başladı. Eserlerinden bazıları şunlardır: Risale-i Ha

nizamname / nizamnâme

• Düzen yazısı, düzenleme ile ilgili belge.

nokta

• (Nukta) Benek.
• Durak, mevki. Mahâl.
• Göze ârız olan leke.
• Durak işareti.
• Tek karakol, tek nöbetçi.
• Yazıdaki durak işâreti.
• Mat: Hiçbir uzunluğu olmayan şekil.

nota / نُوطَه

• (İtalyancadan) Emir ve istek bildiren yazı.
• Bir şeyi sonradan hatırlamak için konan işaret.
• Resmi ve siyasi mektup, muhtıra.
• Mülâhazat.
• Hesap pusulası.
• Müziğe ait yazı.

• Emir ve istek bildiren yazı, kısa hatırlatma yazısı.

nükte

• Güzel mânâlı söz.
• Derin düşünerek ve zihni yorarak ilmî, edebî veya başka bir söz ve yazıdan çıkarılan ince mânâ. Meselâ bu sözde bir nükte vardır, bu şiirin nüktelerini anlamak kolay değildir, denir.

nurdan sesler

• Ali Ulvi Kurucu tarafından yazılan bir şiirin başlığı.

nüsah

• Nüshalar, sahifeler, yazılı şeyler.

nusha

• Muska; büyü ve tılsım gibi hastalıkve âfetlerden korunmaya vesile olması için yazılan ve üste asılan veya suyu içilen veya tütsülenen dua.

nüsha / نسخه

• (Çoğulu: Nüsah) Yazılı şey. Yazılı bir şeyden çıkarılan suret.
• Muska, duâlı kâğıt.
• Gazete ve dergilerde (sayı).

• Dualı kağıt, sahife, yazılı şey.

• Yazılı belge. (Arapça)
• Muska. (Arapça)
• Süreli yayın sayısı. (Arapça)

nüsur

• (Tekili: Nesr) Nesirler, manzum olmayan yazılar. Dağıtmalar.
• Çok çocuk doğuran kadın.

nüvis

• Yazan, yazıcı. (Farsça)

• Yazıcı.

nüvisende

• Yazıcı, kâtib. (Farsça)

nüvişt

• Yazılı, yazılmış. (Farsça)
• Mektub. (Farsça)

ofis

• Yazıhane, daire, büro. (Fransızca)

paragraf

• Yazı bölümü.

• Yun. Düz yazıda bölümlerden herbiri.

pastoral

• Yun. Kır hayatına, köy âlemine dair yazılan manzume.

pelme

• Yazı tahtası. (Farsça)

pusula / پُوصُولَه

• Not yazılı küçük kağıt.

radıyallahü anh

• Daha çok Eshâb-ı kirâmdan birinin ismi anıldığı veya yazıldığı zaman söylenen ve yazılan "Allahü teâlâ ondan râzı olsun" mânâsına duâ, hürmet ve saygı ifâdesi. İki kişi için Radıyallahü anhümâ, ikiden fazlası için Radıyallahü anhüm denir.

radıyallahü teala anha / radıyallahü teâlâ anhâ

• Hanım sahâbîlerden birinin ismi anılınca veya yazılınca söylenen "Allahü teâlâ ondan râzı olsun" mânâsına duâ, hürmet ve saygı ifâdesi. İki hanım sahâbî için (Radıyallahü teâlâ anhümâ" ve ikiden çok için "Radıyallahü anhünne" denir.

rahimehullah

• Daha çok Eshâb-ı kirâmdan başka İslâm büyüklerinden birisinin ismi anıldığı veya yazıldığında, söylenen ve yazılan, Allahü teâlâ ona rahmet eylesin mânâsına, duâ, hürmet ve saygı ifâdesi. İki kişi için rahimehumallah daha çok kimse için, rahimehumullah denir.

rahmetullahi aleyh

• Daha çok Eshâb-ı kirâmdan (Peygamber efendimizin arkadaşlarından) başka din büyüklerinden birinin ismi anıldığı veya yazıldığında, söylenen veya yazılan "Allahü teâlâ ona rahmet eylesin" mânâsına duâ, hürmet ve saygı ifâdesi. İki kişi için rahmetulla hi aleyhimâ, daha çok kimse için rahmetullahi ale

rakam

• Yazı ile işaret, sayıları gösteren işaret.
• Yazı yazmak.

rakamzede

• Yazılan, söylenen. Yazılmış. (Farsça)

rakamzen

• Yazıcı, yazan. Kayıt ve işâret eden. (Farsça)

rakim

• Yazılmış nesne. Yazı yazılacak levha.
• Ashab-ı Kehf'in mağarasının bulunduğu dağ; veya bazılarınca mağaranın bulunduğu dere; veya Ashab-ı Kehf'in başka bir ismi.
• Ashab-ı Kehf'in isim ve kıssalarının yazılı bulunduğu kitabe.

rakime

• Yazılmış kâğıt. Mektub.

rapor

• Bir tedkik neticesini bildiren yazı. (Fransızca)

• İnceleme sonucunu bildiren yazı.

recez

• Vezni altı defa müstef'ilün'den ibaret olan bir nevi şiir veya bahire denir.
• Kaside tarzında yazılan manzume.

reddiye

• Red için yazılan yazı.

ref'-i imtiyaz

• İmtiyazın, sınıflamanın kalkması. Aynı hakka sahip herkese aynı muâmele yapılması.

remram

• Bir ağaç cinsi.
• Yazın biten bir ot.

reşahat-i kalem

• Kalem sızıntısı, kalemden dökülen fikirler, yazılar.

resail

• (Tekili: Risale) Risaleler, bir mevzuda yazılan mektuplar veya küçük kitaplar.
• Dergiler, mecmualar.

resmi / resmî

• Devlet adına veya devlet tarafından.
• Ciddi. Çok sert.
• Resme, yazıya, çizgiye ait. Resme dair.

reyhani / reyhanî

• Fesleğen gibi ince nakışlı.
• Divanî hat da denilen bir yazı tarzı.

ricaname / ricânâme

• Bir iş için yazılan rica mektubu. (Farsça)

• Bir iş için yazılan rica mektubu.

• Rica yazısı, ümit ifade eden yazı.

rık'a

• Kur'an-ı Kerim'in harfleri ile bir yazı çeşidi.

rıka

• Üzerine yazı yazılan deri veya kağıt parçaları.
• Kısa mektublar.
• Yamalar.
• İstidalar. Müzekkereler. Dilekçeler.

risale / risâle

• Mektup.
• Bir ilme dair yazılmış küçük kitap.
• Haber göndermek.
• Elçinin götürdüğü mektup, name.
• Fık: Bir kimsenin sözünü veya emrini başka birisine tebliğ etmek.

• Mektûb; bir mes'eleye, bir ilme ve fenne dâir yazılan müstakil küçük kitâb.

riyaziye

• Hesap ilmi. Matematik bilgisi. Hesapla alâkalı.
• Bir yazı çeşidi.

riyaziyyun

• (Tekili: Riyazî) Matematik âlimleri.

roman

• Hayalî veya hakiki, kitap halinde yazılmış büyük hikâye.
• Eski Roma devletinin diline de Roman denirdi.

röportaj

• Bir gazete muharririnin gördüklerini anlatan yazısı. (Fransızca)

rübai / rübaî

• Dörtlük olan. Dörtle ilgili.
• Edb: Dört mısralık belli vezinlerle yazılmış manzume. Aynı esasta 24 şekilli vezinle yazılan 4 mısralık şiir.
• Gr: Mastarını meydana getiren dört harften hepsi de aslî olan kelimeler.

ruk'a

• (Çoğulu: Rıka'-Ruka') Kısa mektub.
• Üzerine yazı yazılan kâğıt veya deri parçası.
• Dilekçe.
• Yama.

ruzname / rûznâme

• Vakit cetveli, takvim.
• Günlük gazete, günlük hâdiselerin yazıldığı kâğıt.
• Bir meclis veya hey'etin müzakerat proğramı.
• Hergünkü gelir ve giderin kaydedilip yazıldığı defter.

• Günlük, olayların zaman sırasına göre yazıldığı defter, takvim.

• Günleri gösteren yazı, takvim, günlük yazı.

sadaka-i cariye / sadaka-i câriye

• Sürekli hayra sebep olan ve sevabı öldükten sonra da yazılmaya devam eden sadaka.

safha

• Aynı şey üzerinde görülen değişik hâllerden her biri.
• Bir şeyin gözle görülen yüzlerinden her biri.
• Kısım.
• Bir şeyin düz yüzü.
• El ayası.
• Bir hâdisede birbiri ardınca görülen hâllerin beheri.
• Yazılmış ve yazılabilir sahife.

sahaif-i a'mal / sahâif-i a'mâl

• Amellerin yazıldığı sahifeler.

sahh

• (Sıhhat. den) Eskiden resmi yazılara konulan ve "doğrudur, yanlışsızdır" mânasına gelen bir işâretti.

şahi / şahî

• şaha, hükümdara ait, şah ile ilgili. (Farsça)
• Hükümdarlık, şahlık. (Farsça)
• Eski topların bir çeşiti. (Farsça)
• Nişastalı, yumurtalı bir helva. (Farsça)
• Tar: Osmanlı Padişahlarından Yavuz Sultan Selim Han'ın bastığı altun para. (Bu ismin verilmesi, üzerinde "şah" kelimesinin yazılı bulunmasından (Farsça)

şahide

• (Müe.) Kadın şâhid. (Farsça)
• Mezar taşı. (Farsça)
• Mezara dikine dikilen ve üzerinde yazı ve çiçek motifi bulunan baş ve ayak taşları. (Farsça)
• Dilber, güzel. (Farsça)

sahife-i a'mal / sahife-i a'mâl

• İş ve davranışların yazıldığı sahifeler.

sahife-i amel

• Amellerin yazıldığı sayfa.

sahife-i hasenat / sahife-i hasenât

• Sevap ve iyiliklerin yazıldığı mânevî sayfa.

sahife-i mukadderat

• Kader sayfası; Allah tarafından takdir edilen şeylerin yazılı bulunduğu sayfa.

sahife-i vech

• Yüz sayfası; Cenâb-ı Hakkın isimlerini tecellî edip yazıldığı insan yüzü.

sahra

• (Çoğulu: Sahârâ-Sahravât) Kır, ova, çöl.
• Yazı.
• Kızıl dişi eşek. (Müz-Eshar)

sakat

• Bir tarafı bozuk, eksik veya asla bir işe yaramaz olan.
• Yanlışlık (yazıda veya sözde).

salat / salât

• Allahü teâlâdan rahmet, meleklerden istiğfâr, mü'minlerden duâ.
• İslâm'ın beş esâsından (temelinden) birisi olan namaz.
• Peygamber efendimizin ism-i şerîfleri anıldığında, işitildiğinde veya yazıldığında söylenen ve yazılan "sallallahü aleyhi ve sellem". sözü ve benzerleri. Çoğ

salat u selam / salât u selâm

• Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem ism-i şerîfleri anılınca, işitilince veya yazılınca söylenen veya yazılan hayır duâlardan ibâret olan sözler yâni sallallahü aleyhi ve sellem, Allahümme salli ve sellim alâ seyyidinâ Muhammedin ve alâ âli seyyidinâ Muhammed, Essalâtü ves-selâmü aleyk

saliye

• Edb: Yeni yılı tebrik maksadıyla sene başında yazılan tarihli medhiye.

sallallahü aleyhi ve sellem

• Peygamber efendimizin ism-i şerîfi anıldığı, işitildiği ve yazıldığında söylenen ve yazılan, Allahü teâlâdan, O'nun dünyâda ve âhirette her türlü iyiliğe ve üstünlüğe kavuşmasını istemekten ibâret olan hayır duâ, hürmet, saygı ve bağlılık ifâdesi. Bu na salât u selâm da denir.

san'at-ı hat

• Hat, yazı sanatı.

şartname

• Bir sözleşmede olan şartların yazıldığı resmi kâğıt. (Farsça)

şaryo

• Araba. Yazı makinelerinde, daktilolarda kâğıdın takıldığı kısım. (Fransızca)

satr

• (Çoğulu: Sutur) Satır. Yazı sırası.

sayfiye

• Yazlık. Gezinecek ve yazın yaşanacak yer.

sebeb-i risale

• Risalelerin yazılmasına vesile olan.

sebeb-i telif

• Bir eserin yazılma sebebi.

sec' / سجع

• Seci sanatı. Düzyazıda kafiyelendirme sanatı. (Arapça)

sec'a

• Kuşların cıvıltısı gibi olan ses.
• Edb: Nesir hâlindeki kafiyeli yazı.

secaat / secaât

• Kuşların ötüşleri, sec'aları.
• Nesir halindeki yazının kafiyeleri.

sefere

• Yazıcılar.

şefkatname

• Şefkatli yazılmış mektup.

sefr

• Ev süpürmek.
• Yüzünü açmak.
• Yazı yazmak.
• Islâh etmek, düzeltmek.

sehl-i mümteni'

• Edb: "Hem kolay, hem güç" mânasına bir tâbirdir. Yazılışı veya söylenişi kolay göründüğü hâlde taklidine kalkışınca, taklidi imkânsız eser demektir.

sehlimümteni

• Yazılması veya söylenmesi kolay görünen, ama denendiğinde zor olduğu anlaşılan eser.

sehv-i kalem

• Yanlış yazılış, kalem yanlışı.

şekvaname / şekvâname / şekvânâme

• Şikâyet yazısı.

• Şikâyet mektubu, yazısı.

sened / سَنَدْ

• Delîl, dayanak.
• Hadîs-i şerîfleri rivâyet edenlerin silsilesine verilen ad.
• Bir hakkı tesbit eden yazılı vesîka.

• Senet, güvenilir söz veya yazı.

• Kuvvetli delil olabilecek söz veya yazı.

serdefter

• Defterin başında yazılı olan. En ileri geçen, en başta bulunan. (Farsça)

serdengeçti

• Tar: Akıncılardan düşman ordusu içine dalmak veya muhasara altına alınan bir kaleye girmek için fedai yazılan kimseler. Bunlara ellerinde kınlarından sıyrılmış kılıçlarla bu tehlikeli işlere atıldıkları için "dalkılıç" da denilirdi. Düşman ordusuna dalacak veya kaleye girecek olanların dönmelerinden

şerh

• Açma, genişletme.
• Açıklama. Anlaşılanı anlatma. Bir yazı veya konuşmayı kolay anlaşılması için izah etme, tafsil etme.
• Bir şeyi dilim dilim kesme.
• Bollaştırma.
• Bir müşkil ve mübhem makaleyi açıklama, keşif ve izhar etme.
• Açıklanmış yazı, risale.

serkatib / serkâtib

• Baş yazıcı.

serlevha

• Yazıda başlık. (Farsça)

sermeşk

• Talebenin öğrenmesi için yazılan örnek yazı. (Farsça)

• Temrin yazısı; alıştırma için hazırlanmış yazı örneği.

sername / sernâme

• Mektup, kitap vs. nin başına yazılan yazı. Önsöz. (Farsça)

• Önsöz, baş yazı.

sernüvişt / سرنوشت

• Yazı başlığı. (Farsça)
• Başa yazılan, alın yazısı. Kader, mukadderat. (Farsça)

• Yazgı, alın yazısı. (Farsça)

sevad

• Karaltı. Uzakta karaltı halinde görülen kalabalık.
• Ekseri insanlar.
• Şehir. Kasaba. Karye. Köy.
• Karartı. Yazı karalama.

seyahatname / seyahatnâme

• Seyahat yazıları.

sida'

• Sahrâ, çöl.
• Yazı.

sifr

• Yazılmış nesne, mektup.

şifre

• Gizli ve işaretle yazı usulü. (Fransızca)
• Haberleşmede kullanılan belirli bazı işaretler. (Fransızca)
• Herkesin anlayamadığı, bazı kimselere mahsus anlaşma usulü. (Fransızca)

• Gizli işaretlerle yazılan yazı.

şikeste

• Kırılış, yeniliş, mağlub olmuş. Kırık. Tâlik yazının bir çeşidi. (Farsça)

şirket

• Ortaklık, ortak olmak, iki veya daha çok kimsenin bir mala berâber sâhib olmaları. Bir şeyin birden çok kimseye âit olması, başkasına âit olmaması veya ortakların yazı ile yaptıkları akd, sözleşme.

şitaiyye / şitâiyye / شتائيه

• Kışlık. (Arapça)
• Kış için yazılan şiir. (Arapça)

siyer

• Gidişât. Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellemin hayâtını, güzel ahlâkını, üstün vasıflarını anlatan ilim dalı; bu hususta yazılmış kitab.

siyer-i nebeviye

• Hz. Peygamberin (a.s.m.) yüksek ahlâk ve vasıflarına dair yazılan kitap.

siyer-i seniye

• Hz. Muhammed'in (a.s.m.) hayatı, yüksek ahlâk ve vasıflarına dair yazılan kitap.

siyer-i seniyye

• Hz. Peygamber'in (a.s.m.) yüksek ahlâk ve vasıflarına dair yazılan kitap.

• Yüksek ahlâk ve yüksek vasıflar. Hazret-i Peygamberin (A.S.M.) yüksek ahlâk ve vasıflarına dair yazılan kitab.

suhuf

• Dört büyük ilâhî kitab dışında gönderilen kitapçıklar, formalar. Peygamberlere (aleyhimüsselâm) Allahü teâlâ tarafından gelen yüz dört kitaptan ilk yüz tânesi.
• Amel defteri. İnsanların dünyâda iken yaptıkları iyilik ve kötülüklerinin yazıldığı ve kıyâmet günü herkesin eline verilecek ola

sülüs

• Üçte bir. Üç parçadan biri.
• Bir yazı çeşidi.

• Üçte bir, üç parçadan biri. Bir yazı çeşidi.

sülüsi / sülüsî

• Sülüsle, yani üçte birle ilgili.
• Bir yazı sitili.

sür'at-i kalem

• Kaleminin hızlı olması, hızlı yazı yazma.

sur-name

• (Suriye) Edb: Düğün, ziyafet, şenlik gibi halleri tasvir için yazılan yazılar. (Farsça)

sutur / sutûr

• (Tekili: Satır) Satırlar, yazı dizileri.

• Yazı satırları.

• Satırlar, yazı dizileri.

ta'lik

• Asmak, geciktirmek, bağlamak, bir zamana bırakmak, Arap yazısının bir çeşidi.

ta'likat

• Bir eseri açıklamak üzere kenarına yazılan notlar.

ta'rife

• Bir şeyi lâzım olduğu şekilde anlatıp bildiren yazı.

ta'viz / ta'vîz

• Kur'ân-ı kerîmde bildirilen ve Peygamberimizden naklen gelen duâları okumak veya bunları yazıp üzerinde taşımak.

taahhüdname / taahhüdnâme

• Söz verdiğine ve taahhüd ettiğine dair yazılan vesika. (Farsça)

tab olunan

• Yazılan, basılan.

tab' edilen

• Yazılan, basılan.

tahmidname / tahmidnâme

• Hamd ve teşekkür yazısı.

• Medih ve şükür yazısı.

tahrif

• Bir yazıdaki cümlenin anlamını değiştirme.
• Bir yazıdaki adın veya cümlenin yerini değiştirme, bozma.

tahrifat

• Bir yazıdaki cümlelerin anlamlarını karıştırma, değiştirmeler.

tahrir / تحریر

• Yazı, yazı yazmak.

• Yazmak. Yazılmak. Kaydetmek.
• Hürriyete kavuşturmak.

• Yazma. (Arapça)
• Yazılma. (Arapça)
• Kitap yazma. (Arapça)
• Serbest bırakma. (Arapça)
• Tahrîr edilmek: Yazılmak. (Arapça)
• Tahrîr etmek: Yazmak. (Arapça)
• Tahrîr ettirilmek: Yazdırılmak. (Arapça)

tahrirat / tahrirât

• Tahrirler. Yazı. Resmî mektup.

tahriren

• Yazmak suretiyle, yazı ile.

tahriri / tahrîrî / تحریری / تَحْر۪ير۪ي

• Yazılı. (Arapça)

• Yazı ile ilgili.

tahşiye / تحشيه

• Derkenar, haşiye yazma veya yazılma.

• Haşiye yazma. (Arapça)
• Tahşiye edilmek: Haşiye yazılmak. (Arapça)
• Tahşiye etmek: Haşiye yazmak. (Arapça)

takdiri / takdirî

• Kaderden olan. Takdir-i İlâhîye ait ve müteallik olan.
• İtibarî.
• Farazî.
• Gr: Yazılı olmayıp var bilinen mâna veya kelime.

takdirname

• Bir işin beğenildiğine ve istihsan edildiğine dâir alâkadarların imzasını taşıyan yazı. Beğenildiğine dair yazılı kâğıt. (Farsça)

takrir

• İyi ifade etmek. Bildirmek.
• Ağzından anlatmak.
• Yerleştirmek. Kararlaştırmak. Yerini belirtmek.
• Resmî olarak yazı ile bildirmek.
• Tapuda, mülkünü başkasına sattığını bildirmek.
• Siyasî nota.

takriz / takrîz / تقریض / تَقْر۪يضْ

• (Karz. dan) Ödünç vermek.
• Bir şeyi veya bir eseri beğendiğini söylemek. Beğendiğini bildiren yazı yazmak. Bir eserin takdir ve tahsin edildiğini bildiren yazı yazmak.

• Birşeyi veya bir eseri beğendiğini söyleme ve bu gayeyle yazılan yazı.

• Bir eserin medih yazısı.

• Borç verme. (Arapça)
• Kitaba beğeni yazısı yazma. (Arapça)

• Bir eseri tanıtan ve öven yazı.

takrizname / takriznâme

• Bir eser hakkında yazılan övgü ve beğeni yazısı.

• Bir eseri metheden yazı.

talikat / tâlikât

• Kitap okurken hatıra gelen mânâları not ederek yazılan eser.

tanzir / tanzîr / تنظير

• Benzetme. Benzetilme. Nazire yapma.
• Bir yazının şekil ve mâna bakımından benzerini yazma.

• Benzetme. (Arapça)
• Nazire yazma. (Arapça)
• Tanzîr edilmek: (Arapça)
• Benzetilmek. (Arapça)
• Nazire yazılmak. (Arapça)
• Tanzîr etmek: (Arapça)
• Benzetmek. (Arapça)
• Nazire yazmak. (Arapça)

tarife

• Tanıtma yazısı.

tarifename / târifename

• Tanıtma yazısı.

• Bir şeyin bütün özelliklerini tanıtan yazı.

tarifname / târifname

• Tanım yazısı.

• Bir şeyin yapılışını, kullanılışını anlatan yazı.

tarih-i telif

• Yazılış tarihi.

tarih-i telif ve istinsah

• Yazılış ve düzeltme tarihi.

tarz-ı hat

• Yazı şekli.

tasdikname / tasdîknâme / تَصْدِيقْنَامَه

• Doğrulama yazısı.

tashif

• (Çoğulu: Tashifât) Yanılarak yanlış kelime yazma. Yazı yazarken kelimeyi yanlış yazma.
• Hatâ yapma.
• Tağyir etme, değiştirme.

tashih layihası / tashih lâyihası

• Düzeltme yazısı, kararnamesi.

tastir

• (Satr. dan) Yazı yazma. Satırlar meydana getirme.

• Yazı yazıp satırlar oluşturma.

tasvir

• Hiss ve mahsusata münhasır olan ifâde.
• Bir şeyi söz veya yazı ile anlatmak. Resim yapmak.
• Bir şeye şekil ve suret vermek. Resim.
• Edb: Görebildiğimiz ve hissedebildiğimiz şeyleri bize gösterebilecek veya hariçte vücudu olmayan fakat hissedilen şeyleri duyurabilecek mel

tasvir etme

• Birşeyi sözle veya yazıyla anlatma, göz önünde canlandırma.

tavsifname / tavsifnâme

• Tanıtıcı yazı.

• Özellikleri belirten yazı.

te'kid / te'kîd / تأكيد

• Kuvvetlendirme, sağlamlaştırma.
• Üsteleme. Bir iş için evvelce yazılan bir yazıyı tekrarlama.

• Sağlamlaştırma.
• Bir iş için önce yazılanı bir daha tekrarlama.

• Pekiştirme, sağlamlaştırma. (Arapça)
• Te'kîd etmek: (Arapça)
• Pekiştirmek, sağlamlaştırmak. (Arapça)
• Önceki yazıyı tekrarlamak. (Arapça)

te'kiden

• Tekrarlama ile.
• Sağlamlaştırarak. Te'kid suretiyle.
• Evvelce yazılmış olan bir yazıyı tekrarlıyarak.

te'lif / te'lîf / تأليف

• Yanyana getirme, alıştırma. (Arapça)
• Kaleme alma, yazma. (Arapça)
• Te'lîf edilmek: (Arapça)
• Bir araya getirilmek, birleştirilmek. (Arapça)
• Kaleme alınmak, yazılmak. (Arapça)
• Te'lîf etmek: (Arapça)
• Bir araya getirmek. (Arapça)
• (Arapça)

te'lifat / te'lifât

• Yazılmış eserler, kitaplar.

teala ve tekaddes / teâlâ ve tekaddes

• Allahü teâlânın ism-i şerîfi anıldığında, işitildiğinde veya yazıldığında: "Yüce ve noksan sıfatlardan münezzeh (uzak, temiz)" mânâsına hürmet, saygı ifâdesi.

tebareke ve teala / tebâreke ve teâlâ

• Allahü teâlânın ism-i şerîfi anıldığında ve yazıldığında, söylenen ve yazılan, "Yüce ve noksan sıfatlardan münezzeh (uzak, temiz)" mânâsına ta'zîm ve hürmet ifâdesi.

tebliğname / tebliğnâme

• Tebliğ yazısı.

tebrikname / tebriknâme / tebrîkname / تبریك نامه

• Kutlama yazısı.

• Kutlama yazısı. (Arapça - Farsça)

tebşirname

• Müjdelerin olduğu yazı.

tebyiz

• Karalama şeklinde yazılan bir yazıyı temize geçme.

tecvid

• (Cevdet. den) Bir şeyi güzel yapma. Süsleme.
• Kur'an-ı Kerim'i usulüne uygun olarak okuma ilmi ve buna dair yazılan kitap.

teemmüli / teemmülî

• Düşünerek söylenen veya yazılan. Teemmüle ait ve müteallik.

tefe'ülname / tefe'ülnâme

• Hayra yorma yazısı.

tefekkürname / tefekkürnâme

• Tefekkür yazısı.

• Allah'ı tanımayı sonuç verecek şekilde varlıklar üzerinde düşünmeye sevk edici eser, yazı.

tefrika

• Nifak. Ayrılık. Bozuşma.
• Bir gazete veya dergide parça parça, bir önceki yazının devamı olarak çıkan uzun yazı.
• Fırka fırka olmak.

• Ayrılık, dizi yazı.

tekadir

• (Tekili: Takdir) Mukadderât. Alınyazıları.
• İhtimâller.

tekatüb

• Yazışmak.

teksir makinası

• Yazıları çoğaltmak için kullanılan makine.

telif edilen

• Yazılan, kaleme alınan.

telif kanunu

• Yazarlık yasası, yazı yazma kanunu.

telif olunan

• Yazılan.

telif zamanı

• Bir kitabın yazılma süresi.

telifat / telifât

• Yazılan yazı ve eserler.

telifi

• Yazılması.

temyiz evrakı

• Yargıtay'ın kaleme aldığı cevap yazısı.

temyiz layihası / temyiz lâyihası

• Hakkında bir mahkeme tarafından hüküm verilen bir davanın, bir üst mahkemede tekrar görülmesi, incelenmesi için yazılan dilekçe.

tenaşir

• Acemi yazısı, çocuk yazısı.

tenkit

• Noktalamak. Yazıda nokta, virgül gibi işaretler koymak.

tenmik

• (Nemk. den) Yazma. Yazılma.
• Güzel yazı ile yazma.

tenufe

• (Çoğulu: Tenânif) Helâk olacak yer.
• Sahra.
• Yazı.

tenuk

• (Tenuka, Tenukıye) : Helâk olacak yer.
• Sahra.
• Yazı.

terbiyename

• Terbiye yazısı.

terci'-i bend

• Gazel şeklinde aynı vezinde yazılı manzumelerin "vâsıta" denilen bir beyti ile birbirine bağlanmış şekli. Vâsıta beyti tekerrür ederse terci-i bend; tebeddül ederse (değişirse) terkib-i bend olur. Bendlerin her birisine, terci-i bendlerde "terci'hâne"; terkib-i bendlerde "terkibhâne" denir. (Edb. L. (Farsça)

tercüman

• Yazılı ve sözlü metinleri başka bir dile çeviren.

teşekkürname / teşekkürnâme

• Teşekkür yazısı.

• Teşekkür yazısı.

tesvid

• Karartma. Yazı ile karalama. Yazmak, müsvedde yapmak.

• Bir yazıyı, daha sonra temize çekmek üzere, karalama olarak yazma, müsvedde.

tevafukat-ı belagat / tevafukat-ı belâgat

• Belâgat kuralları gözetilerek yazılmış ifadeler arasındaki uyum.

tevafukat-ı gaybiye

• Göze görünmeyen ve bizim için gaybi olan tevafuklar. Kur'an veya kıymetli dinî eserlerde, bir kısım kudsi kelimelerin, yazılışlarında İlâhî bir takdir ile, altalta ve yanyana dizilişleri.

tevhid

• Birleme. Bir Allah'tan başka İlâh olmadığına inanma. Lâ ilahe illallah sözünü tekrarlama. Her yerde ve her şeyde Allah'tan başkasının te'sir hâkimiyeti olmadığını anlamak, bilmek ve bilerek yaşamak.
• Edb: Allah'ın varlığına ve birliğine dair yazılan manzume.

tevkifname

• Tutuklama metni, yazısı.

• Tutuklama yazısı.

tevsik

• Vesikalandırmak. Vesikalamak. Sağlamlaştırmak. Yazılı hale koymak.
• Bir kimse hakkında -bu emindir, mutemeddir- demek.

tevşim

• (Çoğulu: Tevşimât) (Veşm. den) Bedene döğme yapma. İğne ile yazı yazma veya şekil yapma.

tezbir

• (Çoğulu: Tezbirât) (Zebr. den) Yazma veya yazılma.
• Bez kenarına saçak yapmak.

tezkere

• (Tezkire) Pusula.
• Herhangi bir iş için izin verildiğini bildirmek üzere alınan resmî vesika.
• Bazı meslek sahipleri için yazılan, o şahsın şahsî ve meslekî durumu hakkında bilgi. Biyografi.

tezkire

• Hatırlatma yazısı, not.

• Hatırlatmaya yarayan yazı, hatırlatma yazısı.

ücra

• Pek uçta ve kenarda olan. Uzak. (Bu kelime, Arapça zannedilerek "hücra" yazılması yanlıştır.) (Farsça)

udme

• Buğday renklilik.
• Beyazı çok olan deve.

ulvan

• Mektup ve yazı başlığı.
• Övünme, tefahur.

ümmi / ümmî

• Anasından doğduğu gibi kalmış ve tahsil görmemiş, mekteb ve medresede okumamış kimse. Yazı yazmak bilmeyen. (Ümmi ile câhil arasında fark vardır. Ümmi yalnız okuyup yazmak bilmiyendir. Câhil ise, okuyup yazmak bilse de, bir şey bilmiyen kimsedir, her ümmi câhil değildir.)
• Anaya mensu

• Kitab okumamış, yazı yazmamış, kimseden ders görmemiş kimse.

va

• "Vah, yazık" meâlinde olup hayf, hasret, esef gibi kelimelerle birlikte söylenir. (Buna Arabçada "edât-ı nüdbe" denir.)Türkçede bunun yerine; vâh, vây, eyvâh edatları kullanılır. Bunlar bâzan şiddet ve te'yid için tekrar edilir.

va esefa / vâ esefâ

• Vah, esefler olsun! Eyvah, çok yazık!

• "Yazıklar olsun".

va esefa, va hasreta / vâ esefâ, vâ hasretâ

• "Esefler olsun/yazıklar olsun" anlamında bir ifade.

va hasreta / vâ hasretâ

• Vah vah! Ne yazık ki! (Teessür bildirir.)

• Ne yazık ki.

vaesefa / vâesefa

• Esefler olsun, yazık!

vah / vâh / واه

• Vah, yazık. (Arapça)

vahayfa / vâhayfâ / واحيفا

• Eyvah, yazık.

• Yazıklar olsun, eyvahlar olsun, vah vah. (Arapça)

varakpare

• Kâğıt parçası. (Farsça)
• Küçük yaprak. Yaprak parçası. (Farsça)
• Ehemmiyetsiz yazı, tezkere. (Farsça)

vasf-ı mezbur

• Söylenen vasıf, daha önce yazılan sıfat.

vasiyetname / vasiyetnâme

• Vasiyet yazısı.

• Vasiyetin yazıldığı kağıt.

• Vasiyet yazılan kâğıt.

• Yazılı vasiyet. Bir kimsenin vasiyetini yazmış olduğu kâğıt. (Farsça)

vasl

• Âşığın sevdiğine kavuşması. Kavuşmak.
• Birleştirmek, ulaştırmak.
• Gr: Ulama, ekleme.
• Edb: Sözü teşkil eden cümlelerin atıf ve rabt suretiyle birbirine bağlı olarak yazılması usulü ki, buna Sebk-i Mevsul da ta'bir edilir.
• Bir kelimenin sonundaki harfi, bir sonrak

vaveyla / vâveylâ / واویلا

• Çığlık, yaygara, feryat.
• Eyvah, yazık gibi üzüntü ifadeleri.

• Yazık, eyvahlar olsun. (Arapça)
• Çığlık. (Arapça)
• Vâveylâ düşmek: Çığlıklar atılmak. (Arapça)

ve'd-dua

• "Duâlarımız sizinle birliktedir" anlamına gelen bu tâbir, evvelce mektupların altlarına yazılırdı.

vedaname / vedânâme

• Vedâ yazısı.

• Veda yazısı.

vedi

• Küçük abdest bozduktan sonra çıkan beyazımsı su.

vekaletname / vekâletnâme

• Birisine vekillik verildiğini isbat eden ve ekseriya noterlikçe tanzim edilmiş bulunan yazılı kâğıt. (Farsça)

• Vekil etme yazısı.

veyl / وَيْلْ / ویل

• Vay hâline, yazık, felâket, hüzün ve hüsran.
• Cehennem'de bir çukur ismi veya Cehennem'in bir kapısına bu isim verilmiştir.
• Vaid, tehdid makamında kullanılan azab kelimesidir.

• Yazık.

• Vay hâline, yazıklar olsun.
• Bir kimse veya topluluğun işledikleri kötülükler sebebiyle karşılaşacakları azâbı, kötü hâlleri ve acınacak bir hâlde bulunduklarını ifâde eden bir söz.
• Cehennem'de bir vâdinin adı.

• Vay hâline, yazık!

• Vay haline, yazık, hüzün ve hüsran. Cehennemde bir çukurun adı.

• Yazık.

• Yazık, yazıklar olsun, eyvahlar olsun. (Arapça)

vücud-u nakşiye

• Yazı gibi nakış şeklindeki varlık.

yarı ümmi

• Yazıyı tam yazamayan.
• İlmi daha ziyade ilhama istinad eden.

yelek

• Her nesnenin beyazı.
• Beyaz keçi.

yuhanna incili

• Dört incilden birisi, Hz. İsa'nın (a.s.) havarilerinden Yuhanna tarafından yazılan İncil Hz. İsa'ya indirilen kitap.

zabıt

• Mahkeme, meclis gibi yerlerde söylenenlerin olduğu gibi yazılmışı.
• Alâkalılarca yazılarak karşılıklı imzalanan, karşılıklı anlaşmayı bildiren yazı.
• Yazı varakası.
• Birçok kimselerce imzalanan rapor.

zabtname / zabtnâme / ضبط نامه

• Tutanak, zabıt yazısı. (Arapça - Farsça)

zahri / zahrî

• (Zahriyye) Arkaya âit, arka ile alâkalı.
• Bir kâğıdın arkasına yazılan yazı, şerh.

zahriye / ظهریه

• Kağıdın arka yüzündeki yazı. (Arapça)

zaman-ı telif

• Yazılış zamanı.

zebir

• Sıkıntı, mihnet.
• Yazılmış şey. Mektup.

zebr

• Kitab. Cüz. Kitap yaprağı.
• Yazı yazma.
• Söz. Yazı.
• Akıl, zekâ.
• Kuvvetli, sağlam, şiddetli adam.
• Men'eylemek.

zekab / zekâb

• Yazı mürekkebi. (Farsça)

zekik

• Yazının satırlarının sık olması.
• Yürürken kişinin adımlarının bibirine yakın olması.

zeyd bin sabit

• Sahabe-i Güzinden ve Aşere-i Mübeşşeredendir. Henüz on bir yaşında iken isteği ile İslâmiyet'i kabul etmiştir. Kur'ân-ı Kerim'i kemiklerde yazılı ve hâfızların ezberinde iken bugünkü şeklinde ilk olarak yazan, bu hizmette en büyük hizmet kendisine nasib olandır. Resul-ü Ekrem'in (A.S.M.) kâtipliğini

zeyliyat / zeyliyât

• İlâve ve ek olarak yazılan şeyler.